Lögberg - 23.10.1947, Síða 1

PHONE 21374

llul"'"1''.
® A C< mplele
Cl< aning
Insl ilulion
60. ARGANGUR
WINNIPEG, FIMTUDAGINN 23. OKTÓBER, 1947
NÚMER 42
Merkur Islandsvinur í fyrirlestraferð
Dr. Henry Goodard Leach,
fyrrv. forseti menningar- og
fræðafélagsins “The American-
Scandinavian Foundation” í
New York, er um þessar mundir
á fyrirlestraferð um Canada, en
hann er einn af kunnustu og á-
gæstustu vinum fslands og ís-
lenzkrar menningar í Vestur-
heimi. Gildir hið sama um af-
stöðu hans til Norðurlandanna og
norrænnar menningar í heild
sinni, enda er hann maður víð-
kunnur sem sérfræðingur í
Norðurlandabókmenntum, er
um annað fram hefir um langt
skeið látið sér sérstaklega annt
um menningarleg samskipti
milli Norðurlanda og Vestur-
heims.
•
Á vegum félagsskaparins “The
Canadian Institute of Inter-
national Affairs” flytur dr.
Leach tvo fyrirlestra í Winni-
peg, fyrir karladeildina að
kvöldi þ. 3. nóvember og fyrir
kvennadeildina næsta kvöld. -
Vera má einnig, að hann flytji
fleiri erindi þar í borg, þó undir
rituðum hafi eigi borist fregnir
af fullnaðarákvörðunum þar að
lútandi. En vissulega væri það
æskilegt, að Norðurlandabúar á
þeim slóðum fengju tækifæri til
að hlýða á þenna merka fræði-
mann og hollvin heimalanda
þeirra eða ættlanda. Fjalla fyrir
lestrar hans bæði um menningu
og bókmenntir á Norðurlöndum,
sem og um menntamál og félags-
mál á víðtækara grundvelli, en
hann er gjörhugull og skemmti-
legur ræðumaður. Má í því sam-
bandi geta þess, að dr. Leach
dvaldi um nokkurt skeið á Norð-
urlöndum fyrir rúmu ári síðan,
en hafði oft férðast þangað og
dvalið þar langdvölum áður, allt
frá því, að hann var við fram-
haldsnám í Danmörku 1908-T0.
Dr. Leach á annars yfir marg-
þættan og óvenjulega merkan
æviferil að líta, þó eigi verði það
rakið hér nema í örfáum megin-
dráttum. Hann lauk doktors-
prófi í, heimspeki við Harvard
háskóla árið 1908, og varð þar
síðan, að loknu framhaldsnámi
á Norðurlöndum, kennari í ensk-
um fræðum 1910—1912; en þá
gerðist hann ritari “The Ameri-
can-Scandinavian Foundation”
og gegndi því starfi fram til
1921; forseti þeirrar mikilvægu
menningarstofnunar var hann
síðan um 20 ára skeið, 1926—
1946, og er nú heiðursforseti
hennar, jafnhliða því og hann er
ritstjóri hins ágæta ársfjórðungs
rits hennar, The American
Scandinavian Review. — Hefir
hann átt meginþátt í því að
koma á stofn og halda við hin-
um víðtæku kennara- og nem-
endaskiptum milli Norðurlanda
og Bandaríkjanna, sem stofnun
in hefir staðið að árum saman,
og með því unnið þarft og mikið
menningarstarf.
En dr. Leach hefir unnið
merkileg menningarverk á fleiri
sviðum. Hann var á árunum
1922—1940 ritstjóri hinna mik-
ilsmetnu og víðlesnu tímarita,
Forum og Century, og urðu þau
áhrifamikil menningarmálgögn
í höndum hans, enda er hann
eigi aðeins víðmenntaður maður,
heldur einnig víðsýnn og sann-
gjarn í dómum sínum og mála-
flutningi, eins og fræðimanni
Dr. Henry Goodard Leach.
sæmir. Á umræddu tímabili
varð hann einnig kunnur og
virtur fyrirlesari í amerískum
háskólum og ýmsum félögum
víðsvegar um landið. Þá var
hann um mörg ár forseti skálda
félagsins ameríska, “The Poetry
Society of America”, og ber það
vitni víðfeðmum bókmenntaleg-
um áhuga hans.
Dr. Leach hefir lagt sérstaka
rækt við miðaldafræði og bók-
menntir, og samið merk rit varð
andi Norðurlönd. Má sérstaklega
nefna síðasta rit hans á því sviði,
en það er hið vandaða og fjöl-
þætta safnrit, A Pageant oj Old
Scandinavia — 1946, — sem hef-
ir inni að halda úrval úr bók-
menntum Norðurlanda frá forn-
öld og fram um 1300; skipa ís-
lenzkar fornbókmenntir þar, af
eðlilegum ástæðum, mesta rúm-
ið, enda hefir útgefandi ritsins
mjög miklar mætur á þeim. —
Hann ritar einnig ‘prýðilegan
inngang að safninu, auk heim-
ilda- og ritaskrár, sem drjúgum
auka á gildi þess.
Fyrir hið langa og ávaxtaríka
starf hans í þágu þeirra, eiga
Norðurlandaþjóðirnar dr. Leach
mikla skuld að gjalda. I viður-
kenningar- og virðingarskyni
hafa ríkisstjórnir þeirra einnig,
svo sem sjálfsagt var, sæmt
hann háum heiðursmerkjum. —
Meðal annars sæmdi forseti
íslands hann nýlega Stórriddara
krossi Fálkaorðunnar. Ýmsir há-
skólar hafa einnig sýnt honum
verðugan sóma. Á 350 afmæli
sínu árið 1945 kaus Uppsala há-
skóli í Svíþjóð hann heiðurs-
doktor, og var hann eini útlend-
ingur, er sá sómi var sýndur á
þeim tímamótum í sögu þess
víðfræga háskóla.
Auðsætt er því, þó hér hafi
verið stiklað á stóru, að vér ís-
lendingar, eigi síður en aðrir
Norðuríandabúar, eigum þar
hauk í horni sem dr. Leach er,
og mikil sæmd er oss að slíkum
vinum í hópi erlendra fræða- og
menningarfrömuða.
Richard Beck.
Bœja- og héraðs-
stjórna kosningar
Síðastliðinn sunnudag fóru
fram bæja- og héraðsstjórnar-
kosningar í Frakklandi og lauk
þeim með sigri fyrir hinn svo-
nefnda borgaraflokk, er Charles
de Gaulle hershöfðingi veitir
forustu. Kjoímmúnistar urðu
næstir að liðstyrk; kosningarn-
ar voru fremur slælega sóttar.
Erindrekar Rússa á þingi
sameinuðu þjóðanna, fylgja
Bretum og Bandaríkjamönnum
að málum varðandi skiptingu
Palestínu í tvö sjálfstæð ríki.
Kosningar í Noregi
Á mánudaginn voru haldnar
þingkosningar í Noregi; nákvæm
ár fregnir af kosningaúrslitun-
um eru enn eigi við hendi, en
hokkurn veginn þykir sýnt, að
hægri menn hafi gengið sigr-
andi af hólmi; þingfylgi kom-
múnista og verkamannaflokkis-
ins þvarr að mun, að því er
fyrstu fréttir af kosningunum
herma.
Flugferðir Flug-
félagsins til útlanda
í ágústmánuði fluttu leiguflug
vélar Flugfélags Islands 340
farþega til og frá íslandi.
Frá Reykjavík til Prestvíkur
fluttu flugvélarnar 108 farþega
Frá Reykjavík til Kaupmanna-
hafnar 57. Frá Prestvík til Rvík-
ur voru 113 farþegar gg frá
Höfn til Reykjavíkur 62. Hafa
því farið með flugvélunum
héðan og til Kaupmannahafnar
og Prestvíkur 165, en komið frá
þessum stöðum til Revkjavík-
ur 175.
Póstur sá, er flugvélarnar
fluttu til útlanda vóg 146 kg., en
til landsins 309 kg. Flugfragtin
frá Reykjavík til Prestvíkur og
Kaupmannahafnar nam 91 kg.,
en til Reykjavíkur 1031 kg.
Tíminn, 7. sept.
Glæsilegur kosningasigur
Síðastliðinn mánudag fór
fram aukakosning til sambands
þings í York-Sunbury-kjördæm
inu í New Brunswick; urðu úr-
slit þau, að frambjóðandi Liber-
alflokksins, hinn nýi fiskiveiða-
ráðherra, vann stórkostlegan
kosningasigur; hafði ' hann á
fimmta þúsund atkvæða um-
fram næsta keppinaut sinn E.
W. Sansom, er leitaði kosning-
ar undir merkjum íhaldsmanna.
Frambjóðandi C. C. F. flokks-
ins rak lestina.
Vandamál leysist
Verkfall hinna mörgu þús-
unda, er í þjónustu helztu slát-
urfélaga landsins voru, er nú
að sögn í þann veginn að verða
leyst; starfsmenn hinna óháðu
sláturfélaga í Winnipeg, er
gerðu samúðarverkfall, eru nú
allir komnir til vinnu sinnar, og
samningar við Swift Canadian
hafa náðst; þess er vænst að
samningar við Canada Packers
og Burns og Co. verði undirskrif
aðir í dag eða á morgun. Kaup
hefir hækkað um 10 cents á
klukkustund.
Aldarafmœli Prestaskólans, 2. október 1947
HÁTiÐARLJÓÐ
I.
Syng guði dýrð, syng drottni þökk, vor þjóð,
að það vak hann,
sem leiddi þig og heilög, himnesk ljóð
úr harmi þínum vann.
Því ef þú hlauzt að ganga, mönnum gleymd,
hinn grýtta stig,
í hjarta guðs þú hittir tár þín geymd.
Sjá, hann einn mundi þig.
Vor kynslóð stendur enn við opna gröf,
og enn sem fyr
um leiðsögn yfir harmsins trylltu höf
hún hrædd og felmtruð spyr.
En ofar dauða og kvöl rís krossinn enn,
sem Kristur ber.
Og sjá, hann knýr og kallar alla menn
að koma og fylgja sér.
Því Kristur lifir. Angist hans og ást
fer alla tíð
með frið og mildi, hvar sem heimslán brást
og háð er banastríð.
Og megi kirkjan koma og lýsa þeim
að krossi hans,
sem þrá að líkna og leiða þjáðan heim
að lindum kærleikans.
II.
Oss lýsir enn og ljómar bjarmi sá,
er liðnu þjóðlífsvori stafar frá,
og enn í dag er aldarsaga þaðan
með afrek sín og drauma gengin hjá.
En þjóðin man hvern sigur, sem var unninn,
og sína ást og virðing tjáir þeim,
er þungum steini lyftu og lögðu grunninn
að landsins æðsta skóla og fluttu’ ‘hann heim.
Hann hófst án valds og auðs, og aldrei brann
af ytri dýrð neinn ljómi um skóla þann,
en það var hjartans traust og trúin hreina
á tign hins æðsta lífs, sem reisti hann.
Því héðan sá hún öldum ofar rísa
þann eld, er skyldi lýsa heilli þjóð.
Og blessum alla, er vildu þangað vísa
til vegar sínu fólki um grýtta slóð.
Og enginn skóli kom hér víðar við
né valdi sér til fylgdar hærri mið.
Um landið allt hans lærisveinar stóðu
í lýðsins gleði og sorg við fólksins hlið.
Og hafi stundum lágum loga brunnið
það ljós, sem kirkjan þeim í hendur gaf,
I
er meira vert um hitt, að hér var unnið
margt heilagt starf, sem skín og lýsir af.
Því blessa horfnir dagar lýð vors lands.
Svo leiði nýja öldin sál hvers manns,
er heyrir guð í hjarta sínu kalla
og hingað fer að leita sannleikans.
Og megi skólinn skyldur sínar rækja
og skapa nýjan ljóma um fornan arf,
og megi þjóðin þrek og djörfung sækja
til þeirra, er honum vígja líf og starf.
Og treystum því sem hönd guðs hefir skráð:
1 hverju fræi, er var í kærleik sáð,
býr fyrirheit um himnaríki á jörðu.
Hver heilög bæn á vísa drottins náð.
Og hví skal þá ei ógn og hatri hafna
ef hjálp og miskunn blasir öllum við
í trú, sem ein má þúsund þjóðum safna
til þjónustu við sannleik, ást og frið?
III.
Sjá, dagarnir líða, í leiðslu við hlustum
á laufið, sem hrynur um aldanna skóg
og leggst yfir stofnana sterku,
sem stormur og dauði til jarðar sló.
En þó að þeim visni hvert bjarkarblað,
þá blómgast oss önnur í þeirra stað.
Því áfram skal haldið og aldrei þagnar
hin eilífa hrynjandi lífsins,
sem ymur um aldanna skóg.
Við hverfula daga mörg blekking oss bindur.
Þó' býr oss í hjörtum sú eilífðarþrá,
er leitar sér hljóðs og rís hærra
en heimsdýrð og jarðneskar óskir ná.
Hún stefnir frá glötun og harmi heim.
Og hvort skal hið dauðlega miklast þeim,
sem leita, handan við hrun og myrkur,
þess himins, er vakir og kallar
í aldanna eilífu þrá?
Sjá, laufið hrynur, en lífið er eilíft.
Lát lindirnar hníga í dimman sjó.
Því eitt sinn vor kynslóð skal eignast
í aldanna skógi sitt bergmál þó.
Ó, megi 'það hljóma sem heilagt ljóð,
og nýrri og fegurri veröld vísar
er himninum blessar vort land og þjóð
á veg hinna eilífu stjarna,
er skína yfir aldanna skóg.
Úr borg og bygð
Lesbækur
Það er kunnara en frá þurfi
að segja að sá, sem er að læra
tungumál þarf lesbækur. —
Nemandinn lærir að vísu
mikið ósjálfrátt af sambandi
efnis og orða í sögunni, sem
hann les. Þjóðræknisfélagið út-
vegaði lesbækur frá íslandi;
eru í þeim smásögur og ljóð
við hæfi barna og unglinga. —
Lesbækurnar eru þessar:
Litla gula hænan I.
Litla gulan hænan II.
Ungi litli I.
Ungi litli II.
Lesbækur.
Pantanir sendist til Miss S.
Eydal, Columbia Press, Winni-
peg- —
♦
KVITTUN
Engin greinir æðri svið,
engin lífræn sjónarmið;
skjögrar andlaust út á hlið
athugasemda smámennið.
E. P. J.
♦
Icelandic Canadian Evening
School
The members of the senior
group of the Icelandic Canadian
Evening school, who will be
studying Icelandic literature in
the original, will meet at the
home of Mrs. Ena Anderson, Ste.
5 Mest Apts. — Alverstone St.
— Wednesday, Oct. 29th at
8,30 o’clock. Those interested
contact M. Kristjanson, phone
35 408. —
The Junior Ladies Aid of the
First Lutheran Church will
hold their Annual meeting in the
church parlors on Tuesday
Oct 28th at 2,30 p. m.
* ♦
Laugardaginn, 18. okt., voru
þau Frank Harold Wieneke, frá
Detroit, Michigan, og Hazel
Joyce Davy, frá Winnipeg,
gefin saman í hjónaband af séra
Rúnólfi Marteinssyni í Fyrstu
Lútersku kirkju. Þau voru að-
stoðuð af Betty Lila Davy, syst-
ur brúðurinnar, og Gordon
Alexander Boyd. Mr. H. J.
Lupton var við orgelið.
Kirkjan var fagurlega skreytt
með blómum, og fjölmenni var
viðstatt. — Heimili brúðhjón-
anna verður í Detroit. Brúðgum-
inn er dóttursonur Guðmundar
P. Thordarsonar og konu hans
Jóhönnu.
Mrs. Jóhannes A. Johnson frá
Oak. View, Man., var stödd hér
í bænum um aðra helgi. Hafði
hún verið í heimsókn til dóttur
sinnar og tengdasonar Mr. og
Mrs. W. Norberg, sem nú eru
búsett í Montreal Oue.
♦
Vinnur námsverðlaun
Miss Viola Sigurðson, dóttir
Mr. og Mrs. Skapti Sigurðson,
að Oak. View, Man., fékk $40,00
verðlaun fyrir grade x., Corre-
spondeftce-próf, á síðastliðnu
vori.
♦
Mr. Allan A. Beck, sonur Mr.
og Mrs. J. Th. Beck, hefir nýlega
unnið tvennskonar verðlaun fyr-
ir hljómlistarhæfileika sína;
eru hin fyrri nefnd Junior
Musical verðlaun, en hin voru
$50.00 verðlaun Jóns Sigurðs-
sonar-félagsins, IODE. — Mr.
Mr. Allan lék nýverið einleik á
fíðlu í útvarpið við góðan orð-
stýr. —
Tómas Guðmundsson.