Lögberg - 23.10.1947, Blaðsíða 7

Lögberg - 23.10.1947, Blaðsíða 7
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 23. OKTÓBER, 1947 7 Hundrað ára afmœli prestaskólans Virðuleg hátíðahöld fóru fram hér í bænum í gærdag í tilefni aldarafmælis Prestaskólans. Auk þeirra presta, er komnir voru til bæjarins víðsvegar að af landinu til að taka þátt í hátíðahöldun- um voru forseti Islands, herra Sveinn Björnsson, ráðherrar, dómarar hæstaréttar og ýmsir aðrir embættismenn viðstaddir hátíðahöldin. í Meníaskólanum Hátíðahöldin hófust í hátíða- sal Mentaskólans kl. 11 f. h., en þar var Prestaskólinn settur í fyrsta sinni fyrir 100 árum. At- höfnin þar hófst með því að Dómkirkjukórinn söng sálm, undir stjórn dr. Páls Isleifsson- ar tónskálds. Þvínæst flutti dr. Magnús Jónsson prófessor minningar- ræðu. Ræddi hann um Presta- skólann alment og forystumenn hans í 100 ár og þýðingu presta- stéttarinnar alment fyrir bióð- ina. Hann minti á, hvernig bað "T “ hefSi verið fyr á ton, S pi, armr voru í senn kennimenn, læknar og lögfræðingar, eða málaflutningsmenn í sinni sókn. Professor Magnús mintist þeirra orða Péturs Péturssonar bisk ups, er hann setti Prestaskólann fynr 100 árum, að skólinn væri oskrifað blað. Nú hefði verið ntað allmikið á þetta blað á þeim 100 árum sem skólinn hefði starfað. . iokinni ræðu prófessor Magnúsar söng Dómkirkjukór- ínn. Var þetta hátíðleg og virðu- ieg athöfn. Auk presta voru þar viðstaddir forsætisráðherra, kirkjumálajráðhetrra, viðskifta- málaráðherra, Biskupinn yfir ís- landi og vigslubiskuparnir tveir og dómarar hæstaréttar, rektor Mentaskólans og skólastjórar í bænum auk fleiri gesta. 1 Háskólanum Kl. 2 í gær hófst hátíðleg at- höfn í viðhafnarsal Háskólans. Var það 2. þáttur í afmælishátíð Prestaskólans og guðfræðideild- ar Háskólans. Þar var rikisstjórnin viðstödd og flestir æðstu embættismenn þjoðarinnar, forsetar Alþingis og aHir þeir, sem setið hafa aðal- fund Prestafélagsins undanfarna daga. Athöfnin hófst með því að Domkirkj ukórinn söng lofsöng eftir Beethoven við kvæði eftir þýzka sálmaskáldið Geliert í þýð- ingu Þorsteins Gíslasonar. Eins og fyr hefir verið skýrt frá, hafði Tómas Guðmundsson ort afmæl- iskvæði. Er kvæði það í þrem köflum. Mælti höfundur nú fram fyrsta kaflann, en Páll ísólfsson fek undir eins og andinn inngaf honum. hér á landi á fyrri öldum. En einmitt það gerði að hin bágu kjör urðu til þess að embættin voru ekki eftirsóknarverð. Svo engir erlendir menn sóttust eftir því að verða hér prestar. Þetta varð til þess að hin íslenzka prestastétt fékk í friði að vinna sitt þjóðmenningar og málvernd- unarstarf. Skólalærdómur ísl. prestanna var að öllum jafnaði ófullkom- inn. En þeir lærðu margir þeim mun meira í lífsins skóla; hve kunnáttu sumra prestanna var ábótavant, kom í ljós, er Har boe vísiteraði hér. Samt voru prestarnir að jafnaði nytsamir leiðtogar safnaða sinna um sveitir landsins. Enda unnu þeir heitt! lærdómsiðkunum margir hverjir, enis og sagan bendir til um prestinn, sem hafði með sér Virgilius og Ovidius og las í þeim á milli jeljanna á meðan hann stóð yfir fé sínu á vetrum. Það voru líka prestarnir sem fundu hina námfúsu og efnilegu og unnu að því að koma þeim til menta. Prestastéttin átti það skilið, að hún fengi betri skólamentun en hún gat notið lengi fram eft- ir. Og því var það að Prestaskól- inn var stofnaður fyrir 100 árum. Saga skólans ors Hæða háskólarekt Þá tók rektor Háskólans Ólaf- ur prófessor Lárusson til máls. B?uð hann gestina velkomna. Siðan vék hann að upphafi Prestaskólans fyrir 100 árum. Hvernig nú skólastofnun hefði í raun réttri verið fyrsti vísirinn að stofnun Háskólans 64 árum siðar. — Fyrst er með þessu skola prestum séð fyrir sams- konar eða hliðstæðri mentun og stéttabræðrurp þeirra í útlönd- um. Síðan komu hinir embættis- utannaskólamir. — En þegar þeir Voru orðnir þrír var eðlilegt að sameina þá í Háskólann. Þá vék ræðumaður máli sínu að prestastéttinni á fyrri öldum, sem alt fram undir síðustu daga var langfjölmennasta embættis- mannastétt landsins. — Kring- Ur« 1200 má gera ráð fyrir að Prestar hafi verið hér alls í land- mu um 450. Þeim fækkaði eftir siðbótina, en voru þó um miðja 18- öld hátt í 200. benti ræðumaður á hve lífs- JÖr prestanna hafa verið bág Er háskólarektor hafði lokið máli sínu flutti Tómas Guð- mundsson 2. kafla af kvæði sínu. Þvínæst tók prófessor Ásmund- ur Guðmundsson til máls. Rakti hann sögu Prestaskólans í aðal- dráttum í glöggu og skilmerki- legu erindi og lýsti forstöðu- mönnum skólans og helztu kenn- urum svo að glögg mynd fékst af inni þeim öllum, starfi þeirra og sér- einkennum. Var erindi hans efnismikið og hið áheyrilegasta. Að ræðu hans lokinni flutti Tómas Guðmundsson síðasta kafla hátíðaljóða sinna. En að lokum söng Dómkirkjukórinn “Ó, guð vors lands”. Var athöfn þessi öll mjög svipmikil og há- tíðleg. Guðsþjónusla í Dómkirkjunni Kl. 5 e. h. hófst guðsþjónusta í Dómkirkjunni. Skömmu áður en messan hófst, gengu prestar í kirkju, allir hempuklæddir. — Höfðu þeir safnast saman í and- dyri þinghússins og gengu þeir í skrúðgöngu til kirkju. 1 farar- broddi fóru biskupinn og for- seti Islands, herra Sveinn Björns- son. Forseti tók sér sæti í forseta- stól og prestar sátu einnig inn við kór. fessor þjónaði fyrir altari á und- an prédikun og einnig söng dóm kirkjukórinn undir stjórn Páls Isólfssonar lag Björgvins Guð- mundssonar við hátíðaljóð Tóm- asar Guðmundssonar. Biskupinn yfir Islandi, herra Sigurgeir Sigurðsson, sté í stól inn og flutti prédikun. Lagði hann út af ritningargreininni: “Sjá, sáðmaður gekk og sáði” Á eftir prédikun þjónaði séra Bjarni Jónsson vígslubiskup fyr- ir altari. Kirkjan var þéttskipuð fólki, en auk kirkjugesta, sem nefndir hafa verið, voru viðstaddir ráð- herrar og aðrir embættismenn. Var kirkjuathöfn þessi hin hátíðlegasta. Kvöldsamsætið Afmælishátíð Prestaskólans gær lauk með samsæti að Hótel Borg. Þar var ríkisstjórnin og borgarstjóri og margir æðstu em- bættismenn þjóðarinnar, ' há- skólaprófessorar og prestar, bæði eldri og yngri. Var það menta- málaráðherra og Háskólarektor er buðu til þessa fagnaðar. Eysteinn Jónsson mentamála- ráðherra setti samsætið og bauð gestina velkomna. Hann mælti við það tækifæri nokkur orð til prestastéttarinnar, sagði að þakka bæri henni m. a. fyrir þrent: Fyrir það að hún hefði þannig haldið á málum, að raun- verulegar trúmáladeilur hefði aldrei komið upp á Islandi. Bæri það vott um viðsýni prestanna. I öðru lagi þakkaði hann prest- unum hina góðu alþýðumentun, sem hér hefði verið með þjóð- og í þriðja lagi þakkaði hann prestunum fyrir það að þeir hefðu jafnan verið fremstir í flokki í sjálfstæðisbaráttu þjóð- arinnar. Aðrir ræðumenn voru þessir: Séra Kristinn Daníelsson, en hann er næstelsti guðfræðinga landsins. Útskrifaðist hann úr Prestaskólanum fyrir 63 árum síðan. Rakti hann sögu Presta- skólans í stórpm dráttum og lýsti stofnuninni og kennurum henn ar á þeim árum, er hanri stund- aði þar nám. Þótti ræða hans með afbrigðum vel flutt og sköruleg af svo háöldruðum manni. Þjóðræknisfélagsins vestra og þjónandi prestur að Útskálum. Ræða hans var m. a. kveðja frá Vestutr-íslendingum alment og vestur-íslenzkum prestlum sér- staklega og þakkir fyrir þann stuðning, sem Vestur-lslending- ar hafa fengið héðan að heiman, í baráttu þeirra til varðveizlu tungu og þjóðemis. Þá talaði Ásmundur Guð- mundsson forseti guðfræðideild- ar. — Þakkaði þeim er höfðu stuðlað að því að skólaafmæli þetta varð hátíðlegt og eftir- minnilegt, en lauk máli sínu, með nokkrum vel völdum orð- um, sem lutu að því hvernig kristnidómurinn hefði verið og skyldi vera leiðarljós þjóðarinn- ar í framtíðinni. ■ Að ræðu hans lokinni þakkaði háskólarektor Ólafur Lárusson gestunum komuna og sleit hóf- inu. En um leið og risið var upp frá borðum var sunginn sálmur- inn: “Vor Guð er borg á bjargi traust”.—Mbl. 3 okt. DÁN ARMINNING Þorkell Jóhannsson Laxdal fæddur 1 866, dáinn 1 946 við Churchbridge Sask. Stórkostleg gos úr borholu Næstur ræðumaður var dr. Sigurgeir Sigurðsson biskup. (— Hann mintist m. a. námsára sinna í guðfræðideild Háskólans, þakkaði þá virðingu, sem presta- stéttinni hafði verið sýnd við þetta tækifæri og óskaði guð- fræðideild Háskólans allra heilla í framtíðinni. Því næst tók til máls sr. Valdi- Ásniundur Guðmundsson pró- mar Eylands, núverandi forseti Á myndinni hér að ofan getur að líta hið fagra og mikla farþegaskip Queen Mary, sem er eign Cunard-White Star Eimskipafélagsins; meðan á stríðinu síðasta stóð, var skipið notað til hermannaflutninga; nú hefir skipið verið tekið til farþegaflutninga á ný. — Myndin af skipinu er tekin í Southampton-höfninni. Ef ieksi að víkka holuna, má framleiða þúsundir kílóvaita úr gufunni 1 gær kom skyndilega stór- kostlegt gos úr nýrri borholu að Reykjakoti í Ölfusi, en hitinn í botni borholunnar er 215—220 stig, og er það mesti hiti, sem kunnugt er um í nokkurri bor- holu hér á landi og jafnvel í heiminum. Vísir átti tal við Pálma Hann- esson rektor í morgun, en í Reykjakoti er skólasel Mennta- skólans, sem kunnugt er, og þar er og fyrsta gufuaflstöðin, sem byggð hefir verið hér á landi. Pálmi sagði að unnið hefði ver ið að borun umræddrar holu frá því seint á síðasta vetri. Var það Rafmagnseftirlit ríkisins sem stóð fýrir boruninni og var tilgangurinn sá, að ná heitri og þurrgufu til frekari raforku- gufunar. Borholan sjálf var 41/2 þuml. víð, en vegna gífurlegs þrýstings sem vart var þegar holan tók að dýpka, þótti varlegra að bora með minni bor, eða 2V2 þuml., og aðeins nokkra metra í einu, en renna síðan innan úr holunni með stærri bornum. Komið var niður í 192 metra dýpi, þegar gosið kom, og var síðast unnið með mjórri bornum. Mánudaginn 15. september s.l. festist borinn í holunni, og var það ótvírætt merki um að gosið væri að koma. Síðan liðu nokkr- ir dagar, eða þangað til í gær, er reynt var að losa um borinn, að gosið kom eins og sprenging, og steig vatnsstrókurinn í 70 metra hæð. Munaði minnstu, að slys hlytist af, og að annar þeirra manna, sem vann við borinn, skaðbrenndist. Hitinp í botni holunnar var orðinn 215—220 stig dagana áð- ur en gosið hófst. Var ekki leng ur hægt að mæla hitann með mælum, heldur varð að mæla hann með málmplötum, sem bráðnuðu í holubotninum. Er þetta mesti hiti, sem kunnugt er í nokkurri borholu hér á landi og jafnvel á jörðunni, enn sem komið er, enda svarar hann til þrýstings, sem er yfir 20 loft- þyngdir. En til samanburðar má geta þess, að gufan, sem virkjuð hefir verið í Reykjakoti, hefir ekki nema 1.3 loftþyngdar þrýst ing og í venjulegri gufuvél er loftþrýsingin nálægt 14 loft- þyngdum, það er því sízt að undra, þótt Vatnsstrókurinn hafi stigið hátt. Borinn og borstengurnar eru enn í holunni — hafa ekki náðst upp — og geta má nærri, hví- líkt heljarafl fengist, ef borinn næðist upp og tækist að víkka holuna í 4% þuml. holu. Sú gufa myndi framleiða — ekki tugi eða hundruð — heldur þús- undir kílóvatta. Þorkell var sonur Jóhanns Jónssonar og Ingibjargar Þor- kelsdóttur, konu hans, er bjuggu í Laxárdal í Skógar- strandarhreppi í Snæfellsness- sýslu. Misti hann föður sinn ung ur, og var hjá móður sinni þar til hann var um tvítugt; réðist þá í vinnumensku hjá Jörundi Guðbranndssyni á Hólmslátrum og var þar tvö ár. Árið 1881 giftist hann fyrri konu sinni, Guðnýju Kristjáns- dóttur og byrjuðu þau búskap að Hlíð í Hörðadal. Þau fluttust til Canada 1887 og voru um þrjú ár til heimilis í Winnipeg. Þá fluttust þau til Lögbergs-nýlend unnar í Saskatchewan. Þá flutt- ist Þorkell til Þingvallabygðar, og keypti þar land; tók hann heimilisréttarland, og enn keypti hann sér annað land í viðbót. Sat hann þessa landeign meðan hann bjó. Guðnýju konu sína misti Þorkell 1905. Eignuðust þau tvo drengi; Lárus, sem rekur járn- vöruverzlun í Salt Coats í Sask., Jónas, er lézt ungur. Aftur giftist Þorkell 1907, Ingibjörgu Gunnardóttur, bónda Gunnarssonar og Ingveldar, bú- enda innan byggðarinnar. Með seinni konu sinni eignaðist Þor- kell þrjú> börn; Hallgrím, er stundar bifreiðaviðgerð í Churc bridge og Ingveldi, sem er gift innan bygðarinnar og dreng, Jó- hann að nafni, er lézt ungur. — Þess utan ólst upp hjá Þorkeli og þeim hjónum Guðrún dóttur dóttir Guðnýjar, fyrri konu Þor- kells; er hún kona Daníels West- manns, er býr innan bygðar. Þegar þau Þorkell og Ingi- björg brugðu búi, fluttust þau í grend við heimili dóttur sinn- ar Ingveldar og Ingimars manns hennar, sem búa hér í byggð- inni. Bræður Þorkells, sem vitað er um, voru Guðmundur, Finn- ur, Jóhann og Jónas; þeir áttu heima í grend við Swan River í Manitoba, allir látnir; systur hans tvær voru líka þar, sem einnig eru látnar. Þær hétu Kristín og Jóhanna. Þorkell var vel verki farinn, framsýnn, og fór vel með efni sín, og mun hafa komist yfir allgóð efni; bygði hann upp heimili sitt eftir þörf, plægði lönd sín til ræktunar og inngirti lönd sín. Kom hann upp góðum stofn fénaðar og nautpenings, og fór vel með það. Bar hann mikla umhyggju fyrir fjölskyldu sinni svo að ekkert skorti. Ekki var Þorkell heilsusterkur mikinn hluta æfi, og tæpast iðu- lega gengið heilbrigður að verki; skirraðist hann ekki við sina að láta þess getið, að Guð hefði styrkt hann í verki og blessað ávextina af starfi hans og fyrir- tækjum. Var hann og góður stuðningsmaður Concordiasafn- aðar, meðan líf og kraftar leyfðu. Heilsuleysi Þorkells ágerðist þegar leið á æfina; leið hann all-mjög undir það síðasta; naut hann frábærrar ástsemi og hjúkrunar konu sinnar og barna, létu þau ekkert ógert til að lina þrautir hans, og gera honum bærilegan síðasta áfangann. Svo kom hvíldin þæ^ og blíð; hið þreytta og lamaða hold var lagt til hvíldar í helgireit Con- cordiasafnaðar. Vel fer um minning Þorkells í huga allra þeirra, sem áttu samleið með honum; um minn- ingu um heilleika hans og ráð- deild. Fyrir hönd skyldmenna hans. s. s. c. Þess má geta, að þetta er fyrsta borholan í svokölluðum Hengilrannsóknum eða Hengil- brunnum. Er það bær og ríki, er standa að þessum rannsóknum, með gufuvirkjun fyrir augum. Pálmi gat þess í lok viðtalsins, að það væri algert ranghermi, að telja Reykjakot til Hvera- gerðis. Reykjakot er drjúgan spöl þaðan og heyrir til Ölfus- inu. Vísir, 24. sept. Ýms fiskimið í Norðursjó eyðilögð vegna ofveiði Rannsóknir hafrannsóknnaskips Dana" xns Vísis Frá fréttaritara í Höfn. Það er að koma í ljós, að of- veiði hefir átt sér stað á fiski- miðum Norðursjávar. — Þau hafa verið rányrkt; eftir stríð og er ástandið nú ekkert betra en áður. Vmsar fisktegundir eru því nær uppurðar, svo sem skarkoli. Skarkolaveiðar hafa ávalt verið miklar í Norðursjónum, en vegna ofveiði voru miðin að eyðileggjast fyrir stríð. Nú eftir stríðið hafa svo mörg fiskiskip stundað skarkolaveiðar þar, að hann er að hverfa aftur. Alþjóðareglur Hafrannsóknarskipið Dana er fyrir skömmu komið til Hafnar eftir leiðangur um Norðursjó og segir dr. Vedel-Taaning, sem stjórnar hafrannsóknum skips- ins, að skarkolamiðin séu að eyðileggjast sakir ofveiði. — Reglur hafa verið settar um veiðar skarkola í Norðursjó, en margar þær þjóðir sem stunda þar veiðar, eru ekki aðilar að þeim samþykktum. Sprengjur Sumir telja, að tundurdufl og alls konar sprengjur hafi einn- ig eyðilagt sum fiskimiðin í Norðursjónum. Athuganir haf- rannsóknarskipsins Dana hafa leitt í ljós, að nauðsyn er á því að fiskiveiðar séu takmarkaðar í Norðursjó, ef fiskimið þar eiga ekki algerlega að ganga til þurrðar. Vísir, 24. sept. Við athugun hlutanna . . . Sannfærist þér um, að EATON vörur eru engu síður ábyggilegar en Það, sem þær spara i canadisku dollaraverði. Ein ástæðan er öðrum frem- ur mikilvæg, sem sé Eaton rannsóknarstofan. Hópur efnafræðinga, vefnað- arvörusérfræðinga og annara sérfræðinga, rannsakar og gengur úr skugga um, að all- ar vörur séu nákvæmlega eins og þeim er lýst í hinni miklu verðskrá. Englnn hlut- ur er of stór, eða of smár fyrir þessa ábyggilegu rann- sókna, og Þe-ss vegna er starf hennar jöfn trygging fyrir seljanda og kaupanda. 1 þessu felst gild og óviðjafnanleg trygging fyrir alla. PAÐ BOROAH SIG AD VER8LA HJÁ EATON’S *T. EATON Ct™ WINNIPEG CANADA EATONS

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.