Lögberg - 13.11.1947, Síða 4

12
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 13. NÓVEMBER, 1947
náttúrunnar og finnur svo hverri stað eftir lundareinkunum og
raddblæ, eins og þegar söngstjóri skiftir niður röddum milli mis-
munandi hljóðfæra eða söngvara. Þannig er vindurinn ekki aðeins
vindur, né fossaniðurinn ómur hins dauða vatnskraftar, né held-
ur fuglasöngurinn sérraddir hinna ýmsu fuglategunda, heldur eru
þetta altsaman þættir í einni alsherjar leyndardómsfullri tón-
fylkingu eða hljómkviðu. Þessarar tegundar náttúrukvæða gætir
vart á íslenzku, nema ef telja mætti “Fósturjörðin fyrsta sumar-
degi” eftir Sveinbjörn Egilsson, og eitthvað af þýðingum Jónasar;
enda var ekki einn ritdómarinn seinn á sér að úthúða sem hrein-
asta leirburði tilraun í þessa átt hjá ónefndu skáldi ekki als
fyrir löngu.
Þá er hin þriðja tegund náttúruljóða, og gjörir Jónas þau
af snild. Skáldið dregur víðfeðma mynd og notar hana sem fjar-
sýn eða baktjald þeirra stakmynda, er hann dregur úr jarð-
myndunarsögunni og af útliti landsins á ýmsum tímum. Þannig
er Skjaldbreiður. Hann bregður upp leifturmyndum af fjallinu
og umhverfinu, en hverfur svo óðara að því, er hann sér innra
í huga sér — gos, eldsumbrot, jarðskjálfta, myrkur og ösku, uns
Congratulations to
LÖGBERG
on its sixtieth anniversary
1888 - 1948
Charles Reiss & Co.
FUMIGATORS
372 COLONY ST. PHONE 33 529
ANDERSON BROS.
Um leið og við óskum Lögbergi til
heilla og hamingju á sextíu ára afmæli
þess, og þökkum menningar starf það er
blaðið hefir áorkað á meðal íslendinga
í sextíu ár. Þá viljum við minna Argyle
íslendinga og aðra, á að okkur er enn
að hitta á samastað, og við erum enn
sem fyr reiðubúnir að annast þarfir
þeirra að því er
FORD BIFREIÐAR SNERTIR.
SELJA ÞEIM NÝJAR OG GJÖRA
VIÐ ÞÆR GÖMLU.
FIRESTONE TIRE,
NORTH STAR BENZINE OG OLÍU.
ANDERSON BROS.
GLENBORO. MANITOBA, CANADA
hraunið er runnið, landið steypt að nýju og Þingvöllur mynd-
aður. Á bak við þetta finnur hann dulinn örlagaþráð, sem olh
því, að þarna var meitlaður “úr bálastorku bergkastali frjálsri
þjóð”. Stundum eru náttúrulýsingarnar honum umgjörð örlaga-
þrunginna söguatburða, eins og í “Gunnarshólma” og “Island
farsælda frán”, sem er röddin úr Gjallarhorni hins nýja tíma,
er hófst með stofnun Fjölnis, Landið var fagurt — landið er enn
fagurt, en ljómi fomaldarinnar lýsir aðeins sem leiftur hins liðna.
Hinir ungu eiga að bregða upp ljósinu á ný. “Gunnarshólmi” er
alveg einstæður að fegurð — enginn hefir getað gert neitt hon,-
um líkt. Hann er það völundarhús listar og forms, sem ómögu-
legt er að snúa við í — lesarinn er neyddur til að fylgja hnoðanu
út úr því. Hér er ekkert spursmál um, hvort skilningur Jónasar
á Njálu er réttur eða ekki. Þjóðsagan um hólminn og orð Gunn-
ars, “Fögur er hlíðin”, eru honum uppistaða kvæðisins; og niður-
staðan verður ættjzirðarást.
“Því Gunnar vildi heldur bíða hel
en horfinn vera fósturjarðarströndum”.
Það dregur ekkert úr listmæti kvæðisins þó sá skilningur kunni
að vera fjær sanni, en sá, er kom fram í haugsvísunni, að Gunnar
vildi heldur vera “vættidraugur en vægja”. Enginn verður sann-
ur listamaður, sem ekki þorir að troða sinn fáfarna stíg, þótt
hann liggi út af þjóðbrautu.
Þá er enn sú tegund kvæða, þar sem höfundurinn fléttar inn
í lýsingar hins ytra umhverfis, leyndum þráðum úr sálarlífi sjálfs
sín, endurminningum liðins tíma og atburða, og smáathugasemd-
um um lífið umhverfis sig. Eru þau tíðast þannig, að önnur og
dýpri meining felst undir yfirborði beinnar lýsingar eða frásagnar.
Vér heyrum t. d. strax í upphafi Farmannavísna að spurningunni:
“Hafaldan háa, hvað viltu mér?” er ekki eingöngu beint til út-
hafsins breiða, sem blasir við sjófarendum, annars hefði hann ekki
fundið, hve undiraldan gat verið köld víðar en úti á fiskimiði.
Þessi eiginleiki kemur enn betur í ljós í flokknum “Á sjó og landi”.
Það þarf enga djúpskygni til að sjá, að í vísunum “Eg unni mér
ekki út í Máney” er ekki eingöngu átt við steinmolana, sem kunna
að hafa hrunið þegar eyjan skalf. Honum mun hafa fundist, eins
og svo mörgum okkar, sem dvelja langvistum fjarri æskustöðv-
unum, að hann væri bringubrotinn undan grjótkastinu úr mann-
lífsbjarginu. Þá er og skiljanlegt, að Tómasarhagi væri honum
“Algrænn á eyðisöndum og einn til fróunar”, af því að hann var
bundinn minningu vinar hans Tómasar Sæmundssonar, sem þá
var látinn. Og í þeim hugleiðingum er lífið orðið honum að “Spor-
drjúgum Sprengisandi”, og hann finnur ósjálfrátt til þess, að fyrir
honum líka “hallar norður af”, í fleiru en einum skilningi. Vís-
urnar “Enginn grætur íslending” eftir Jónas og “Yfir kaldan
eyðisand” eftir Kristján Jónsson, hafa af ýmsum verið taldar há-
mark íslenzks þunglyndis. En spursmál er, hvort dýpra sálmyrk-
ur birtist nokkursstaðar en í “Ólafsvíkurenni”. Annars vegar er
ólgandi hafið, á hina hliðina ókleyft bjargið, og hann spyr:
Hvort á nú heldur að halda
í hamarinn svartan inn,
ellegar út betur — til þín,
Eggert, kunningi minn?
Og hann hættir þama eins og allir sannir listamenn, og lætur
lesarann svara spurningunni eins og honum best þóknast.
Eg hefi nú drepið á flest merkustu náttúruljóð Jónasar, nema
ef til þeirra skyldi telja sólarljóðin mörgu, sem áður var laus-
lega getið. Enginn íslendingur hefir fegur kveðið til sólarinnar
og ljóssins, nema hinn óþekti höfundur sólarljóða í Eddukvæð-
unum. Dýrðlegri ljóð til föður ljóssins mun erfitt að finna. Eg
get ekki stilt mig um, að tilfæra fáein smábrot úr þessum kvæð-
um, því það bregður upp sannri leiftrum af þeim, en mér er
unt að gera:
Hví und úfnum öldubakka
sjónir indælar seinkar þú að fela
blíða ljós? — og
Bláa vegu brosfögur sól
gengur glöðu skini.
Eða úr sólsetursljóðum:
Halla þú, röðull, höfði skínanda,
bráhýr, brosfagur að brjósti Ránar,
og
Blessuð, margblessuð, ó, blíða sól!
Drag nú hið blástirnda,
blysum leiftranda
sólartjald saman yfir sæng þinni o.s.frv.
Reyndar er þetta kvæði alt svo
jafn fagurt, að engin lína eða
vísa má úr falla. Sama má segja
um vísuparta um sólina í sum-
um þýddu kvæðunum, sem bera
líka á sér lítinn þýðingarbrag,
t. d. “Úr kvæðum Ossians”, og
víðar.
Enn eru fleiri hliðar á skáld-
skap Jónasar sem fæstum verð-
ur nokkurn tíma að minnast á,
sem sem Mannúðar- eða Samúð-
arkvæðin með þeim, sem minni
máttar eru; var hann víst einn
hinn fyrsti íslendingur, sem orti
þau. Dæmi: Grátitlingurinn,
Óhræsið o. fl. Þá eru skop- og
gletniskvæðin. Gletnin fer hon-
um alstaðar vel, og er eins og
aukið krydd í mat, jafnvel inn-
an um þunglyndið. Skop og háð
er þó mun hæfnara í sundur-
lausu ritunum en jafnvel í kvæð
unum, og verður minst á það
síðar.
Síðast en ekki síst kem ég að
ástarkvæðunum. Táhreinni og ó-
Við tökum ofan fyrir íslendingum og
óskum þeim til haminju með fyrirtæki
sín, en þó einkum með viku blaðið Lög-
berg sem á sitt Sextíu ára afmæli í þess-
um mánuði.
•
5 KcrtJ'mod
MAUHIE BYRNE CAVALIER. NORTH DAKOTA
'"7/te
Stone."
veraldlegri ástarkvæði hefir víst enginn kveðið. Hannes Haf-
stein kvartar undan því, að hann lýsi hvergi líkmalegri fegurð
nema í einu kvæði, sem hann telur stælt eftir Heine. Honum sást
yfir vísuna ”Mín er meyjan væna”, sem er eingöngu útvortis lýs-
ing. En að þessu undanskildu minnist Jónas ekki á kossavotar
varir, mjaðmir eða mitti. Ekki eru þar heldur háværir svardagar
um óslökkvandi eld ástarinnar, né sætbeiska eiturbikara, er skáldið
kveðst fegið vilja drekka í botn og hníga dauður á eftir að fót-
um unnustunnar. Þar er ekki heldur orð um ástir í meinum. Nei,
hinn innilegi hreinleiki ástar Jónasar liggur einmitt hálfsagður
í milli línanna, og þeir einir finna það, sem líkt eru sinnaðir. Skal
aðeins nefna Ásta, Söknuður og síðast en ekki síst hið angur-
blíða og drifhvíta kvæði Ferðalok, þar sem engin holdleg hugs-
un kemst í námunda við.
“Háa skilur hnetti himingeimur,
blað skilur bakka og egg;
en anda, sem unnast, fær aldreigi
eilífð að skilið”.
Áður en ég lýk þessum hugleiðingum um ljóðagjörð Jónasar,
langar mig til að fara nokkrum orðum um orðbragð hans og mál-
fegurð. Hann er þar sem í fleiru svo langt á undan flestum öðr-
um, að segja má með sanni, að haxm fari aldrei of langt eða of
skamt. Hann viðhefur hin óvanalegustu orðatiltæki, en verður þó
aldrei sérviskulegur eða skrúfaður. Hann brúkar líka algengast?
(Framhald á bls. 14)
Hamingjuóskir til
LÖGBERGS
á sextíu ára afmælinu
1888 - 1948
Thor’s Qift Shop
SELKIRK MANITOBA
Congratulations to
LÖGBERG
on its sixtieth anniversary
1888 - 1948
Jo-Ann Teauty Shoppe
693 SARGENT AVE. WINNIPEG. MAN.
DRAGIÐ KORN YÐAR
TIL KORNHLAÐA
N. M. PATERSON & (0. LTD.
í CYPRESS RIVER, HOLLAND OG SWAN LAKE
Með þökk . . .
og beztu óskum til íslendinga
á sextugs ára afmæli blaðs
þeirra Lögbergs.
N. M. PATERSON & C0. LTD.
609 Grain Exchange Building, Winnipeg. Canada