Lögberg - 27.11.1947, Blaðsíða 7

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 27. NÓVEMBER, 1947
7
KARIN BRASEN:
Snjöll kvikmyndarhugmynd
A frívaktinni
Búinn — allt í lagi! hrópaði
skáldið og dró síðustu örkina úr
ritvélinni.
“Konan úr Shanghai-hraðlest-
inni” — þetta var afburða gott
kvikmyndarefni, með leiftur-
hraða, spenningu og töfrandi
kvenfólki. Aðalpersónan heitir
Zabína.
Allt í einu stendur söguhetjan
bráðlifandi og spriklandi fyrir
hugarsjónum höfundar og fer að
dansa á skrifborðinu — svart-
hærð, fim og mjúk, íklædd ein-
hverju úr svörtu hýalíni utan
yfir alls ekki neinu.
Carmen Ström átti að leika
þessa persónu í kvikmvndinni.
Þetta var tilkjörið hlutverk fyr-
ir þessa ungu, fjölhæfu og skap-
vellandi filmdís.
— María! kallaði skáldið.
Þegar María birtist sökk hin
eggjandi Zabína niður um rifu á
skrifborðsplötunni. Því að þessi
leiftrandi dóttir Mongólíu þoldi
ekki að sjá neitt hversdagslegt.
María var lítil og hnubbaraleg,
ósköp blátt áfram og skolljós á
hárið — sem sagt ekki grönn
eins og lilja. Þessa stundina var
hún að skipta um eldhússlopp,
með uppbrettar ermarnar.
— Sestu niður, gullið mitt!
skipaði skáldið. — Eg verð að
lesa þetta hátt fyrir þig, því að
nú er það búið.
María settist auðsveip á næsta
stól og hugsaði með örvæntingu
til þvottavatnsins, sem stóð í bal-
anum í eldhúsinu og varð kalt.
Og svo gaf hún sig á vald þeirri
vafasömu ánægju sem það var
að hlusta á kvikmyndarhandrit-
ið, sem hann fór nú að lesa fyrir
hana í 117. skiptið. Lið fyrir lið
°g upp aftur og aftur hafði hann
alltaf lesið fyrir hana það sem
komið var, og alltaf lesið frá
byrjun.
— Jietta er afbragð! sagði hún
og gerði sér upp að hún væri
hrifin, þegar Peter Poulsen var
búinn.
Sannast að segja hafði hún
verið að hugsa um allt annað og
ekki heyrt nema það allra síð-
asta, því að hitt kunni hún áður.
Hún hafði setið og verið að
reikna út, að gluggatjöldin í eld-
húsinu væru alger óþarfi. Þau
hjónin bjuggu þarna út af fyrir
sig> og engir nágrannar til að
horfa inn um gluggana. Nei, það
var best að þvo gluggatjöldin
vandlega og svo gat hún saum-
að sér sumarkjól úr þeim — og
það var fyrst og fremst þetta,
sem hún átti við þegar hún
sagði “þetta er afbragð”. En
Peter Poulsen var ánægður og
glaður. Hann tók hattinn sinn
— skáldahattinn — stakk hand-
ritinu í skjalatöskuna sína og
skundaði niður stigana úr íbúð-
mni sinni sem var á fimmtu hæð.
María veifaði til hans ofan úr
glugganum, meðan hann stóð ó-
þolinnmóður og beið eftir spor-
vagninum. Svo fór hún fram í
eldhúsið og fór að hugsa um
þvottinn.
Peter Poulsen gat aldrei gert
sér fulla grein fyrir hvernig
hann komst heim, síðdegis þenn-
an sama dag. Leikstjórinn hafði
fyrst litið á handritið, býsna
flausturslega, eins og sannir
kvikmyndastjórar eiga að gera
og verða að gera, en svo hafði
hann farið að lesa vandlegar og
svo. . . .
Peter gekk upp fimm stigana
og hringdi bjöllunni eins og vit-
laus maður. Svo datt honum í
hug að hringingin mundi ekki
heyrast bjallan hlaut að vera
biluð — og hann barði bylmings
högg á dyrnar. María varð laf-
hrædd o gkom hlaupandi og opn-
aði.
— Hafði hann gleymt lyklun-
um? Nei, það gerði hann aldrei,
nema þegar hún var ekki heima
- þá settist hann efst í stigann
og beið þangað til hún kom
heim.
— María, sagði skáldið — Mar
ía! Hann tók utan um hana og
dansaði með hana inn úr dyrun-
um, kringum gamla skrifborð-
ið og inn í svefnherbergið með
fururúmunum tveimur og rós-
ótta fataforhenginu í horninu,
og svo tila baka aftur. María
spurði ekki: — Keypti hann það?
Það var nefnilega auðséð, af
því hvernig Peter hagaði sér. I
staðinn flýtti hún sér að sefa
hinn uppvæga eiginmann sinn
og þaut fram í eldhúsið til að
setja ketilinn yfir.
María var hyggin höfundar-
frú, eins og skilja má.
Nú komu viðburðarríkir dag-
ar. — Peter hafði hugsað sér-
eitthvað á þessa leið að hann
ætti að sitja í háum stól í miðj-
um kvikmyndasalnum og
stjórna öllum leikhetjunum, en
það fór nú á aðra leið. Það yrði
of langt mál að segja frá öllu
því, sem Peter hafði hugsað sér.
En staðreyndin varð sú, að
hann var látinn sitja lengst úti
í horni, þar sem hann gat varla
séð neitt af því sem fram fór —
þar sem enginn tök eftir hon-
um. Við og við kom leikstjór-
inn til hans og sagði: — Eg hefi
breytt dálitlu hérna — og svo
var hann farinn. Aðeins einu
sinni tókst Peter að ná í hand-
ritið.
“Drottinn minn!” hrópaði
hann skelfdur. — Hvað er nú
þetta? Hvers vegna kemur járn
brautarslysið fyrst? Það er ein-
mitt hástigið í viðburðarrásinni!
Leikstjórinn gaut hornauga til
hans, þolinmóður eins og engill
og náðugur eins og barnakenn-
ari:
— Járnbrautarslysið, herra
Poulsen, útskýrði hann góðlát-
lega, — á ekki að vera neitt há-
stig — það verður bara inngang
ur að myndinni. Hápunkturinn
verður þegar Lya-Mara er tek-
in af lífi!
— Hver er Lya-Mara? spurði
höfundurinn úti á þekju.
— Það er Zabína — ungfrú
Carmen fékkst ekki með nokkru
móti til að heita því hjákátlega
nafni, svo að ég varð að finna
annað. Lya-Mara! Hann smjatt-
aði á orðunum og var auðsjáan-
lega hrifinn af nafninu.
— En mér finnst þetta nafn
beinlínis kjánalegt, hugsaði
Peter Poulsen með sér. Upphátt
sagði hann: — En hvaða aftöku
eruð þér að tala um?
— Það er nokkuð, sem ég fann
upp sjálfur, sagði leikstjórinn.
Eg ætla að gera tilraun með
mynd, sem ekki fer vel. Ef það
tekst þá verður það uppsláttur
fyrir mig.
Peter rýndi vandræðalega í
handritið. Hetjan hans hafði
verið lítillækkuð í járnbrautar-
þjón á svolítilli stöð 1 Mongólíu,
og nú var aukahlutverk sem
hét Satyr Simra — Peter fanst
það líkast nafni á mótorhjóli —
orðið aðalpprsóna. Og Satyr-
Simra átti alls ekki heima í
Shanghai heldur í Singapore.
— Singapore! Peter horfði ör-
væntingaraugum á böðul sinn.
Leikstjórinn, sem fannst að
hann hefði nú eytt nægum
tíma í þetta höfundarkrýli,
svaraði stutt:
— Við köllum myndina “Ást
í Singapore” í staðinn fyrir
“Shanghai-hraðlestina”.
— “Konan í Shanghai-hrað-
lestinni”, leiðrétti Peter í um-
vöndunartón.
Leikstjórinn þreif handritið
— það var byrjað að hringja í
leikskálanum og statistarnir
streymdu að úr öllum áttum.
Peter sat þarna eins og hann
hefði verið deyfður. Hann kveið
fyrir frumsýningunni.
Eftir því sem á leið myndina
fór Carmen að fá móðursýkis-
köst, svo að myndinni var breytt
á þann veg ,að hraðlestinni var
alveg sleppt úr. Og samtímis
honum hvarf upprunalega sögu-
hetjan fyrir fullt og allt, og
allt, og Peter komst að raun um
að í myndinni var ekkert eftir
af því, sem í handritinu hafði
staðið eða væri í samræmi við
hugmynd hans. Heima sat María
og iðaði af sælu. Loksins hafði
hún fengið ofurlitla peninga
handa á milli. í glugganum voru
útsprungnar begóníur, og sjálf
hafði hún loksins látið það eftir
sér að láta hárgreiðslukonu laga
á sér hárið, svo að það flagsaðist
ekki í allar áttir eins og áður —
Peter hafði lagað það við og við
með hannyrðaskærunum henn-
ar. — Nú gat hún sýnt heimil-
inu svolítinn sóma, og hún ljóm-
aði eins og sól. Og þegar Peter
var að fárast yfir hvernig kvik-
myndin yrði, þá eyddi hún því.
— Hvað ætli þér komi tækni-
hliðin við? sagði hún huggandi.
Láttu sérfræðingana um það. —
Aðalatriðið er það að þú ert höf-
undurinn, og ef myndin gerir
lukku þá er framtíð þín sem
kvikmyndahöfundar að minnsta
kosti viss.
Peter varð að lokum að viður-
kenna að hún hefði rétt fyrir
sér. Filmtæknin var ekki annað
en hrein mesópótamiska fyrir
veslings höfundinn. . . .
Frumsýningin átti að verða á
allra nýjasta kvikmyndahúsinu
í borginni, “Ambassade”.
Peter var í nýjum, ljósgráum
fötum og með skáldahatt. María
var eldrauð — kjóllinn og vara-
stiftið. Ljósmyndarar og frétta-
menn iðuðu kringum þau eins
og flugur, og María var afmynd
uð á myndasíðum allra kveld-
blaðanpa — það lá við að hún
liti töfrandi út, undir fyrirsögn-
um svo sem: “Ekta skáld-hús-
freyja”. María skildi þetta sem
lof, enda var það líka svo.
Kvikmyndahúsið “Ambass-
ade” var troðfullt út í dyr frum
sýningarkvöldið. Áhorfendur
voru hátíðlegir og forvitnir.
Peter sat í stúkunni með Maríu
sinni og Carmen Ström og öllu
leikfólkinu. Söguhetjan — Frið-
rik Hansen — talaði mikið við
Maríu. Henni var sýndur mikill
heiður, en hún var ekki af baki
dottin fyrir því.
“Ástir í Singapore” áttu nauða
lítið sameiginlegt með handriti
Peters. Satt að segja þá kann-
aðist hann ekkert við myndina.
Og María ekki heldur.
Carmen Ström — axlarskjól
úr hermelíúe — kjóll úr rós-
rauðu organdí, — fékk bláan
orkídeuvönd. María var glödd
með sýrenum og rauðum rósum.
Henni þótti vænt um að sleppa
við orkideurnar. — J»ær eru
eins og ormar og ánamaðkar,
hvíslaði hún að Peter.
Peter og María komu heim til
sín um leið og morgunblöðin.
Þau fleygðu sér endilöngum á
gólfið af eintómum spenningi og
rifu í sig dómana með svoddan
ákefð að blöðin slitnuðu sund-
ur. —
“Ástir í Singapore" reyndist
eftirminnilega léleg mynd”,
stóð í blöðunum.
Peter Poulsen “hafði auðsjá-
anlega ekki hugmynd um hvað
kvikmynd er”, — hann er leiðin-
lega “sentimental”, væminn og
hugsjónalaus, og það var ekki
ein einasta frumleg hugmynd í
handritinu”.
Peter grét og María sat með
höfuð hans í keltu sér og starði
á rauðu rósirnar og fjólubláu
sýrenurnar. Þær hafði hún þá að
Árni Jónsson verzlunarstjóri
Ásgeirsverzlunar á Isafirði gat
verið einkar orðheppinn. Nokkru
eftir að vélar fóru að tíðkast í
fiskibátum eignaðist Ásgeirs-
verslun slíka báta, sem keyptir
voru fremur gangtregir. For-
manninum á einum bátnum þótti
sinn bátur ganga allt of lítið og
sagði Árna Jónssyni, verzlunar-
stjóra Ásgeirsverzlunar, að hann
hætti formennskunni, ef hann
fengi ekki nýja og krafmeiri vél í
bátinn. Árna var ekki um að
kosta til vélaskiptanna, en vildi
ekki missa formanninn, sem hafði
aflað vel, og játaði því að panta
nýja vél í bátinn. Kom hún innan
skamms og reyndist vel, en þá
brá svo við, að formanninum
gekk miklu ver að fiska en áður
og drógst aftur úr hinum bátun-
um með gömlu vélarnar. Eitt
sinn að vorlagi kom báturinn
með nýju vélina úr róðri seint
um kvöld, og hafði aflað lítið, en
margir aðrir höfðu fengið sæmi-
legan afla. Formðaurinn taldi að
ekki væri hægt að ná sjóferð
með sæmilegu lagi daginn eftir
og tilkynnti skipverjum, að ekki
yrði farið í sjóferðina.
Það var háttur Árna Jónsson-
ar að líta daglega eftir öllu, úti
og inni, og einkum í fiskimóttöku
húsunum og í grútarhúsinu, þar
sem lýsisbræðslan var. í fisk-
húsi Ásgeirs-verzlunar í Mið-
kaupstaðnum hitti haann verk-
stjórann, Sveinbjörn Kristjáns-
son og segir við hann: Jú, ann-
ars, Sveinbjörn; hvaða bátur er
þarna í sundunum?
Sveinbjörn segir Árna hver
báturinn sé og jafnframt að hann
hafi komið svo seint úr sjóferð
í gærkvöldi, að formaðurinn hafi
ekki talið sig ná sjóferð í dag með
sæmilegu lagi.
Árni þegir við um stund, en
segir svo: Jú, annars, Svein-
björn; þetta er alt mér að kenna.
Eg sé það núna, að ég hefði líka
þurft að panta nýja skrúfu í
formanninn.
Björn, sonur Björns prests
minnsta kosti haft upp úr þessu,
hugsaði hún með sér.
En morguninn eftir vaknaði
Peter til dáða. Hann tók hand-
ritið að “Konan í Shanghai-
hraðlestinni” og fór beint til
keppinautarins. . . . Forstjórinn
sagði: “Hreinskilnislega sagt,
herra Poulsen, eftir þessar ófar-
ir í gær, hefi ég ekki nokkurn
hug á þessu, skiljið þér.
— En lesið nú samt handritið,
bað Peter innilega. . . .
Forstjórinn fór að lesa af ein-
tómri samúð. Hann var hjarta-
góður, þetta er bráðsnjöll hug-
mynd! Eg kaupi hana undir
eins”.
Peter — með myndugleika: —
Aðeins með einu skilyrði: að
þér ekki breytið nokkurri línu!
— Eg geng að því!”
Sex mánuðum síðan gekk
“Konan í Shanghai-hraðíestinni”
á öllum kvikmyndahúsum lands
ins við óhémju aðsókn. — Peter
fékk tilboð um nýjar myndir
mörg ár fram í tímann. María
gerði samning fyrir, heilt ár við
hárgreiðslukonuna, og stakk
hannyrðaskærunum ofan í
skúffu.
En einn dag mætti Peter
fyrsta vinnuveitanda sínum,
leikstjóranum, á götunni. Peter
heilsaði kurteislega — leikstjór-
inn togaði niður hattbarðið og
gekk framhjá án þess að látast
sjá hann.
— Því, eins og leikstjórinn
sagði við Carmen Ström, sem
var með honum — því gat
mannskrattinn ekki álpast til að
selja mér þetta handrit í staðinn
fyrir hina löngu-vitleysuna, sem
við töpuðum stórfé á.
Fálkinn.
Hjálmarssonar, bjó á Klúku í
Tungusveit. Hann var maður
stilltur, og prýðilega hagmæltur
og laginn við að koma fyrir sig
orði. Oddvitinn var granni hans,
og mun Birni hafa þótt hann áleit
inn um beitingar. Þá kvað hann:
Allt sér notar ágirndin
og. ’inn handarsterki;
yfir potar oddvitinn
okkar landamerki.
Einu sinni sat Björn á rúmi
sínu að kvöldlagi og borðaði
mjólkurrysting. egar hann hafði
matazt kvað hann:
Klappar á kviðinn sinn
kútfullur hrikinn,
afmælisystinginn *
át hann svo mikinn.
Þegar konan hans heyrði vís-
una þótti henni miður, er hún
hafði gleymt afmælisdeginum
hans, því alltaf fór vel á með
þeim hjónum.
Guðmundur hét faðir Jóns,
fyrrum bónda í"Þorpum. — Bjó
Guðmundur þar í æsku Jóns og
átti Jón að smala kvíám. Þótti
bónda seint ganga smalamennsk
an og segir:
Ætlar að brjóta af sér tær,
er það ljótur skaðinn.
Jón bætir við:
Þessa njóta þínar ær,
Það er bót í staðinn.
\
Kona nokkur var að bjóða til
gamalmennafagnaðar. Kom hún
þá að venju til Karolínu gömlu
og segir: Þú gerir svo vel að
koma til okkar, Lína mín, eins og
vant er.
— Eg. Nei, ég fer ekki fet. Það
er sagt að við gamla fólkið séum
skríll og bara til athlægis.
— Hver segir það?
— Hún Lauga segir það.
— Og dettur þér í hug, góða
Lína, að fara eftir því sem hún
Lauga segir; hún sem kom í öf-
ugri upphlutsskyrffinni á skemt-
unina í fyrra og varð að fara
heim aftur til þess að snúa henni
við.
Þessi röksemd dugði. Lína tók
venjulega gleði sína og sagðist
mundi koma eins og vant var —
og hún efndi það.
' Háskólakennari nikkur, sem
oft var nokkuð viðutan, hafði
dvalizt uppi í sveit og var að fara
heimleiðis úr sumarfríi. Þegar
hann var seztur í járnbrautar-
vagninn og lestin komin af stað,
fór hann að velta fyrir sér, hvort
hann hefði ekkert skilið eftir. —
Hann tók upp vasabók sína, at-
hugaði hana spjaldanna á milli
og leitaði þar af sér allan grun.
Þegar hann kom að járnbrautar-
stöðina, kom dóttir hans fagn-
andi á móti honum, en þegar
hún sá, að hann var einn síns
liðs, sagði hún: “Pabbi! Hvar er
hún mamma?”
Þá vaknaði gamli maðurinn
eins og af svefni og sagði: “Ja,
þetta fann ég á mér, að ég hefði
gleymt einhverju í sveitinni, þó
að ég kæmi ekki fyrir mig hvað
það var!”
Carlo Sforza greifi, sem um
langt skeið var landflótta vegna
andstöðu sinnar við fasista, hefir
skýrt frá því að skáldið d’Annun-
zio hafi fundið upp fasistakveðj-
una fyrir Mussolini, en þá
kveðju stældi Hitler síðar handa
sínum mönnum. En Sforza bætir
því við, að í Rómaborg til forna
hafi þessi kveðja að vísu þekkzt,
en engir hafi notað hana, nema
þrælar. Frjálsir menn kvöddust
með handabandi, svo sem enn er
siður. *
Katharine Hepburn og John
Barrymore léku saman í kvik-
mynd og kom illa saman. Þegar
myndinni var lokið, sagði ung-
frú Hepburn við Barrymore:
“Guði sé lof fyrir að ég þarf
aldrei að leika með þér aftur”.
“Eg veit ekki til að þú hafir leik-
ið með mér, dúfan mín”, svaraði
Barrymore.
— Hvernig í ósköpunum getið
þér rekið þessa búð, spurði far-
andsali smákaupmann.
— Sérðu náungann þarna?
spurði kaupmaðurinn. Hann vinn
ur hjá mér, og ég get ekki borg-
að honum kaupið hans. Eftir tvö
ár fær hann búðina upp í kaupið.
— Og hvað svo? spurði farand-
salinn.
— Svo vinn eg hjá honum í tvö
ár, og þá eignast ég búðina aftur.
Jón var piparsveinn og auðug-
ur búri. Átti hann allmargt sauð
fé, sem hann hirti sjálfur. Eins
og venja er til stíaði hann sund-
ur hrútum og gimbrum. Einn
hrúturinn tók upp á því, að
vippa sér yfir milligerðina og
lemdi flestar gimbrarnar. Varð
Jóni mikið um þetta, er hann
vissi og hélt áminningarræðu yf
ir hrútskinninu og kvað fast að
því við hrútinn, að þetta mætti
hann aldrei gera oftar. Að lok-
inni áminningunni gaf Jón hrútn
um væna tuggu af ilmandi heyi,
en lét milligerðina eiga sig eins
og áður var.
En ekki skipaðizt hrútsi við á-
minninguna eða atlætið; heldur
hélt áfram uppteknum hætti að
skemmta sér með gimbrunum,
en Jón tók þessu eins og sannur
heimspekingur og mælti við hrút
inn: Þú getur ekkert að þessu
gert, skömmin; þú ert svo fjör-
ugur vegna þess hvað ég vel þér
bitann og sopann.
Jón skáld Jónatansson kom eitt
sinn í Vigur til séra Sigurðar
alþm. Stefánssonar og orðaði við
prest að gott væri nú að fá í
staupinu. En prestur kvað það
dýrt, því nú væri á því hár toll-
ur. Þá kvað Jón:
Nú er tollur öllu á
íta þrengir sporum
það óhollum þakka má
þinga gengjum vorum.
Og í staupinu fékk hann áreið-
anlega, því klerkur var risnu-
maður mikill.
Maður nokkur var að halda
ræðu á götu úti og fór illum orð-
um um íra og allt sem írskt var.
“Sýnið mér íra”, sagði hann, “og
ég skal sýna ykkur raggeit”. —
Stór og sterklegur maður gekk
til hans og sagði með írskum
hreimi: “Jæja, ég er íri”. “Og ég
er raggeit’,’ sagði hinn og tók á
sprett.
“Þú segist hafa villzt, litli
minn. Hvers vegna hélztu þér
ekki í pilsið hennar mömmu
þinnar?”
“Eg náði ekki”.
“Dóttir yðar er búin að lofa því
að giftast mér”.
“Það er gagnslaust að leita
samúðar hjá mér; þér hljótið
að hafa vitað, að eitthvað mundi
hljótast af því, að þú hafðir
hangið hér fimm kvöld í hverri
viku”.
Sjúklingur var að útskrifast úr
geðveikrahæli, og yfirlæknirinn
vildi gjarnan vita, hvað hann
hyggðist fyrir. Hann svarar:
“Eg hefi verið hæstaréttarlög-
maður og gæti því fengið at-
vinnu á lögfræðiskrifstofu. Svo
hefi ég verið löggiltur endurskoð
andi og ætti að geta fengið vinnu
hjá verzlun. Ef illa fer, get ég alt
af verið sendisveinn eða rukk-
ari”. “Gott er nú það”, svaraði
læknir, og sjúklingurinn ætlaði
út. En þá nam hann staðar, setti
aðra höndina á mjöðm sér, en
rétti hina upp og fram og sagði:
“Svo get ég alltaf orðið teketill”.
Sjómannablaðið Víkingur.