Lögberg - 01.01.1948, Blaðsíða 3

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 1. JANÚAR, 1948
3
SKILARÉTT
Páll S. Pálsson - - KVÆÐI
Prenluð hjá Víking Press
Business and Professional Cards
Til þess þarf meira en lítið á-
ræði að gefa út íslenzka kvæða-
bók hér vestan hafs, eins og nú
horfir við.
Um og eftir aldarmótin var
gert ráð fyrir því að þriðji
hluti allra íslenzkra bóka seldist
hér vestan hafs. Nú segja þeir,
sem bezt vita að þá sé vel að
verið, ef íslenzk bók seljist hér
til 200 kaupenda. Undantekning
frá þessu er þó bók Þ. Þ. Þor-
steinssonar: “Saga íslendinga í
Vesturheimi”, af henni seldust
hér um eða yfir 600 eintök,
enda var með sérstökum dugn-
aði og eindreginni samvinnu
unnið að sölu þeirrar bókar.
Kvæðabók Páls eru 244 blað-
síður í fremur stóru broti. —
Pappír er góður og prentun
ágæt. Bókin er í blárri kápu. I
henni eru fjórar myndir, e* eng-
in mynd af höfundi. “Norður-
Reykir” fluttu hana fyrir ellefu
árum, en margir lesendanna
mundu óska þess að fá að sjá
framan í skáldið eins og það er
nú. Myndirnar eru ekki vel
skírar. Myndir prentast aldrei
vel á blátt.
Prófarkir eru yfir höfuð ágæt-
lega lesnar; málið alþýðlegt og
tilgerðarlaust; rímið víðast slétt
og áferðafagurt. Samt væri það
einhliða dómur, sem ekki mint-
ist á fáeina galla í þessum
þremur atriðum, hverju fyrir
sig. Þessar prentvillur hefi ég
orðið var við:
Á blaðsíðu 81 er „Alsleysingj-
arnir” fyrir „allsleysingjarnir”,
og á sömu blaðsíðu “alsnægt”,
fyrir “allsnægt”. Eignarfallið af
orðinu all er alls; en als er eign-
arfall af alur, eins og í orðalag-
inu að “leika á als oddi” — vera
ofsaglaður. — Á. 93. blaðsíðu er
setzlur fyrir seztur. — í kvæð-
inu "Dollarinn" finst mér hljóti
að vera prentvilla; þar stendur
á blaðsíðu 100: “En bræðrafjöld-
inn óx með árum”. Mér finst
það eiga að vera: “En dalafjöld-
inn óx með árum”. Á blaðsíðu
106 er aldveldi fyrir alveldi.. Á
blaðsíðu 118 er leystann fyrir
leystan. Á blaðsíðu 133 er enn
fyrir en.
Alt eru þetta smávægilegar
villur, nema ein.
Eitt er það sem stöku sinnum
kemur fyrir hjá höfundinum, það
er að ríma saman hv og k, t. d. að
bera fram orðið hvalir eins og
kvalir. Þetta er algengt hjá
Norðlendingum en sjaldgæft hjá
Borgfirðingum. í kvæðinu
Myndin á 56. blaðsíðu er þetta:
“Nei,hvaðan kom hann þessi?”
með keskni einn þá spyr.
Þá er á stöku stað rímuð sam-
an S1 og St. Að vísu finst það
hjá sumum okkar beztu og
mestu skáldum, eins og t. d.
Steingrími; en það lætur samt
aldrei vel í eyrum. Á blaðsíðu
141 er þetta: “Þeir slóu um
hann hringinn og slóðu þar
vörð með storkandi óvina-
fjöld”. Og á blaðsíðu 206: “Svo
stýrði ég fram hjá Slúnni og
strengdi seglin öll”. Á blaðsíðu
193 er þetta: *
“Og hlusta þar til eyrun fara
að svíða”. Á að vera: “eyrun fer
að svíða”. Og á blaðsíðu 204:
“Já, hér var spáný hugmynd”.
Á að vera Spánný.
í gullfallegu kvæði: “Ávarp
Fjallkonunnar” finst mér eitt
orð vera misprentað. Eitt erind-
ið er svona:
“Þó margt sé að vísu, sem bilaði
og brást
og bylurinn norðlægi kalt hafi
andað,
þá vitið það, börn mín: hin
íslenzka ást
er auður sem mölur og ryð fær
ei grandað.
Og merki þess glöggar og glöggar
hér sjást
að guð hafi til þess í upphafi
vandað”.
Hér finst mér orðið þess eiga
að vera hans — auðsins, sem
mölurinn og ryðið fái ekki
grandað, til hans hefir guð
sannarlega í upphafi vandað.
Þá læt ég aðfinslum lokið,
þær eru smávægilegar og bókin
er yfirhöfuð vel úr garði gerð;
hún á það skilið að eignast
marga lesendur.
P. S. Pálsson hefir aðallega
unnið sér nafn sem kímniskáld,
enda er það ervitt að verjast
hlátri við lestur sumra kvæð-
anna, þótt þau nái aldrei nema
litlu af þeim hláturvaka, sem í
þeim býr nema þegar hann les
— eða réttara sagt — leikur þau
sjálfur, því hann er frábær leik-
ari eins og séra Melan tekur
fram í ritdómi sínum um
kvæðin.
Kvæðaflokkurinn “Jón og
Kata” er flestum kunnur; höf-
undur hefir lesið úr honum
kafla og kafla á samkvæmum
með svo mikilli hláturvekjandi
snild að húsið hefir skolfið af
hlátri klappi og stappi áheyr-
endanna.
Islendingar hér í álfu eiga ó-
tæmandi uppsprettulind að sér-
stakri fyndni: það er kynblend-
ingsmálið okkar, sem hér hefir
verið og er að myndast þegar
íslenzkan er að hverfa og ensk-
an að ná fastari tökum. — Á
þeirri fyndni ber nokkuð í
kvæðinu “Jón og Kata”; t. d.
þetta:
“En Katrínar nafnið var
Chimsy og stirt — ætti að skrif-
ast Klömsí. — Og þetta:
“Þið haldið kanske að jobbið
mitt sé easy og soft” — ætti að
skrifast ísí, djobbið. —
Það væri annars gaman, ef
einhver, sem til þess væri fær,
ritaði bók á þessu kynblendings
máli okkar Vestur-íslendinga,
áður en það gleymdist og alt
verður alenskt. Til þess væru
fáir betur fallnir en P. S. Páls-
son. Það væri gaman að sjá eft-
ir hann skopsöguljóð á “vestur-
heimsku”.
Það er með Pál eins og K. N.:
hann á sína alvöruhlið og við-
kvæmni. Fallegasta kvæðið í
bókinni þykir mér kvæðið til
konunnar hans þegar hún misti
móður sína. Tvö erindi úr því
eru þannig:
„Mig langar til að leggja
eitt lítið blóm í sveiginn
um minning móður þinnar
— þó máske aftri treginn. —
Hvort harpan á þá hljóma,
er harmi þínum sæma
ég ósagt læt — því enginn
má annars hjarta dæma.
Eg vildi hljóður hendi
í hendi þína leggja
— því alt, sem öðru er harmur
er okkar harmur beggja —
Og máske ið hlýja handtak
mitt hjarta túlki betur
en orð, sem tungan trauðla
nú talað við þig getur”.
Þessi tvö erindi eru sannnefnd
ar perlur. — Þá er kvæðið um
litla drenginn, dótturson skálds-
ins, undur fagurt. Það eru fimm
erindi, ort á mismunandi aldri
barnsins: Sex mánaða, eins árs,
tveggja ára, þriggja ára og
fjögurra ára. Þetta er einkenni-
lega fagurt kvæði og náttúrlegt.
Það er að ég held, einstakt í
sinni röð meðal okkar íslend-
inga. Það lýsir sterkri undiröldu
djúpra tilfinninga ásamt næmri
viðkvæmni og þýðleika. Eg
birti hér part'af hverju erindi
fyrir sig:
„Eitt misseri er liðið, þá leit ég
þig fyrst
í leit eftir styðjandi hönd,
því nýherjum verður oft
næðingasamt
að nema hér ókunnug lönd.
Og myrkrið það reynist oft aftaka
hljótt
þá alt bíður komandi dags
— Ef “enginn” þú kallar um
koldimma nótt,
þá kemur hann afi þinn strax”.
Orðið “enginn” er hér vitan-
lega í óbeinni merkingu. Auð-
vitað getur sá litli hvorki sagt
“enginn’ né nokkuð annað þeg-
ar hann er sex mánaða. En hér
er átt við það að hann vaknar
upp af svefni þegar allir sofa og
bíða dagsins; alt er koldimt,
hann verður hræddur og segir
eitthvað — grætur, — sem á
hans máli þýðir: “Enginn” —
inni. — “Eg er aleinn í myrkr-
inu!” Afi hans skilur þetta mál.
1 erindinu “Eins árs” er þetta.
Þá er sá litli að byrja að ganga:
“Við fall hvert þú brosir og
ferð svo á stjá,
þó fæturnir beri þig vart
— En ástvina hópurinn horfir
þig á
og hugsar — já, hugsar svo
margt.
Á bak við orðin — “Já, hugsar
svo margt”, hefir afi drengsins
litla séð inn í heila heima, og
það gerir lesandinn líka, ef hann
á sjáandi sál.
í “tveggja ára” er þetta:
Við tveggja ára lífsreynslu léttir
þú spor
hins lúna og dreymandi manns,
því nú ert þú fjöregg og friðandi
von
og framtíðar draumurinn hans.
I “fjögurra ára” hefir höf.
skift um bragarhátt, þar eru
þessar fallegu línur:
“Þín nærvera’ og brosmildi
líf öllu ljær
og lýsir hin dimmustu kynni,
svo jafnvel er enskan nú orðin
mér kær
af ómum frá tungunni þinni”.
Páll má vera stoltur af þessu
kvæði. —
Um það eru skiftar skoðanir
maanna, hvort beita eigi ljóðum
til áróðurs nokkru máli. Eg hefi
altaf verið þeirrar skoðunar að
þeir, sem finna hjá sér máttinn
til þess að yrkja með áhrifum,
eigi að beita því vopni öllum
þeim málum til stuðnings, sem
þeir telja góð og göfug, og þá
auðvitað andstæðum málum til
hnekkis. Það er frá mínu sjón-
armiði einn af kostum þessarar
bókar, að hún flytur ákveðnar
lífsskoðanir og stefnur; kemur
það glögt í ljós í mörgum kvæð-
anna, t. d. þessum: Konungs-
efnið: Það minnir á Játvarð
Englakonung — augnablikskon-
unginn, sem sumir kalla — þeg-
ar hann ferðaðist um fátækra-
hverfin og kolanámurnar, þegar
hann var að búa sig undir það
að taka við ríkisstjórn og lofaði
að breyta kjörum alþýðunnar og
bæta þau. í sambandi við það
sagði hann þetta: “Eg skal ann-
(Frh. af bls. 2)
og hugsjóna en “Söngur Solveig-
ar”, í leikriti Ibsens, “Pétur
Gautur”. Söngur Solveigar er
lausnaróður kærleikans yfir
manni, sem hafði komizt í
tröllahendur. Tröllin þau vissu
sínu viti. Þau höfðu sínar á-
kveðnu skoðanir á lífinu. Vizku
sína og metnað boða þau með
þessum orðum:
“En meðal vor, þar sem myrk eru
öll dægur,
er máltækið: Þursi, ver sjálfum
þér nægur”.
I líkingaskáldskap táknar
tröll eða álfur ævinlega það,
sem ómennskt er eða hálf-
mennskt aðeins — hið óþíða,
einræningslega, kaldrifjaða, sér-
góða. 1 þeirri fylkingu á heima
sú Þökk,'' er grætur þurrum
aðhvort verða konungur í raun ,
og sannleika eða enginn konung
ur”.
í því kvæði eru þessi hispurs-
lausu erindi:
“Hann allsleysi þegnanna
uppmálað leit
og örverpi hvít eins og lík,
því þúsundir urðu að þiggja af
sveit
hjá þjóð, sem var öflug og rík.
Og þegar að ill-launuð atvinna
brást
— og allsleysið konunum sveið
mót lífeyri seldu þær upplogna
ást
— það einkennir sárustu neyð.
En mæðurnar nauðugar báru út
sín börn
— að bjarga þeim smáninni frá
með blæðandi hjörtum. —
Slík var þeirra vörn,
er vonleysið framundan lá”.
“Og lýðurinn þrælkaði, þjáðist
og leið,
svo þreytan varð logandi kvöl.
Hann gat ekki horft á þá
hörmung og neyð,
ið hyldjúpa mannlífsins böl”.
Svona yrkir enginn, sem ekki
finnur til þess hvílík óstjórn
það er sem ræður lögum og lof-
um, og hversu núverandi fyrir-
komulag er óþolandi. — Eða þá
kvæðið: “Óp allra þjóða”. Þar
er þetta:
“Og þrælahald við eigum enn
og undirtyllur — keypta menn
er selja fúsir fyrir mat
öll forréttindi á Ararat”.
Þetta er smellin og skáldleg
líking. Syndaflóðið gamla eyddi
öllu og deyddi alt nema örk-
ina á Ararat og það sem í henni
var. Nú, þegar alt er í grænum
sjó í allri víðri veröld, táknar
fjallið Ararat öryggisstað sér-
réttindamannanna.
Það er óþarft að vitna í fleira
því til sönnunar að þessi bók
flytur ákveðnar stefnur.
Á íslenzku máli er mikið til
af snildarlega ortum, einstökum
erindum. Páll hefir bætt við
tölu þeirra, t. d. þessum:
“Andar nótt í austri hljótt
er á flótta dagur genginn;
nýjan þrótt nú drekkur drótt,
dreymir rótt — því hvíld er
fengin”.
“Þú hefir tekið heilli hönd
hvar sem þurfti að vinna,
numið ótal óskalönd
æsku drauma þinna”.
Fyrri vísan er í kvæðinu
“Kvöldkyrð”, en hin úr kvæði
til Dr. Halldórssons”.
Þeir munu verða margir, sem
óska þess að nafnið á þessari
bók verði rangnefni — að þetta
verði ekki andleg skilarétt
skáldsins, heldur komi hún
seinna.
tárum, þegar mannlegt félag er
í hættu statt og reynir, flemtrað
og fálmandi, að bjarga ljósi
sínu og hamingju — “Baldri”. —
Tvennt er það með þessari
þjóð, sem á nálægum tíma
hækkar kröfurnar um almenna
þegnlund og félagshug. Annað
er veiting mjög víðtæks kosn-
ingarréttar. Hitt er fullnaðar-
skrefið til sjálfsstæðs og lýð-
veldis. Til þess að slík höfuð-
réttindi reynist ekki óverð-
skulduð og beint hættuleg, verða
menn að skilja, að þeir eru verði
keyptir, dýru verði, og að al-
mannavelferð er undir því kom-
in, að hver kynslóð sýni vak-
andi og vaxandi félagshyggju,
góðgirni og fórnfýsi, — í smá-
munum hversdagslífsins, í stór-
munum foryztunnar.
Friðrik A. Friðriksson.
“Islendingur”.
INN A HVERT
EINASTA HEIMILI
Vegna þjóðræknismál-
anna og annara menningar
mála, er viðkoma öllum
Vesiur-íslendingum, þarf
Lögberg að komast inn á
hvert einasla og eiti ís-
lenzkt heimili nú um ára-
mótin; þess vegna ættu sem
allra flestir að festa það í
minni, að kærkomnari jóla-
og nýársgjöf, er naumast
unt að velja, en árgang af
Lögbergi.
Sendið árgjald að nýjum
árgangi nú þegar og styðjið
með því þ j óðr æknisvið-
leitni Islendinga í Vestur-
heimi.
H. J. STEFANSSON
Life, Accident and Health
Jnsurance
Representing
THE GREAT-WEST EIFE
ASSURANCE COMPANY
Winnipeg, Man
• Phone 96)144
DR. A. V. JOHNSON
Dentist
506 SOMERSET BUILDINQ
Telephone 97 932
Home Telephone 202 398
Taislmi 95 826 Heimilis 53 893
DR. K. J. AUSTMANN
SérfræOingur i augna, eyrna, nef
og kverka sjúkdómum.
215 Medical Arts Bldg.
Stofutlmi: 2.00 til 5.00 e. h.
DR. ROBERT BLACK
SérfrœOingur i augna, eyma,
nef og hdlssjúkdómum.
401 MEDICAJ, ARTS BLDQ
Qrsiham and Kennedy St.
Skrlfstofuslmi 93 851
\ Heimasíml 403 794
EYOLFSON’S DRUG
PARK RIVER, N. DAK.
íslenzkur lyfsali
Fðik getur pantað meðul og
annað með pðstl.
Fljót afgreiðsla.
A. S. B A R D A L
848 SHERBROOK STREET
Selur llkktstur og annast um flt-
farir. Allur útbún^ður sá beztl.
Ennfremur selur hann allskonar
mlnnisvarða og legsteina.
Skrifstofu talslmi 27 324
Heimilis talstmi 26 444
Geo. R. Waldren, M. D.
Physician and Burgeon
Cavalier, N. D.
Office Phone 95. House 108.
PCINCEH
MESSENQER SERVICE
Við flytjum kistur og töskur,
húsgögn úr smœrri Ibúðum,
og húsmuni af öllu tœi.
58 ALBERT ST. — WINNIPEQ
Slmi 25 888
C. A. Johnson, Mgr.
PHONE 94 686
H. J. PALMASON
and Company
Chartered Accountants
506 CONFEDERATION LIFE
BUILDING
Winnlpeg, Canada
Phone 49 469
Radlo Service Speciallsts
ELECTRONIC LABS.
H. THORKELSON, Prop.
The most up-to-date Sound
Ettuipment System.
130 OSBORNE ST., WINNIPEQ
Dr. S. J. Jóhannesson
SUITE 7 VINBORG APTS.
594 Agnes St.
Vlðtalstlmi 3—5 eftir hadegl
DR. E. JOHNSON
304 EVELINE STREET
Selkirk, Man.
Office hrs. 2.30—6 p.m.
Phones: Offlce 26 — Res. 2S0
Office Phone Res Phone
94 762 72 409
Dr. L. A. Sigurdson
526 MEDICAL ARTS BLDG.
Office Hours: 4 p.m.—6 p.m.
and by appolntment
Drs. H. R. and H. W.
TWEED
Tannlœknar
1 406 TORONTO GEN. TRUSTS
BUILDINQ
Cor. Portag« Ave. og Smith St.
PHONE 96 962 WINNIPEG
Dr. Charles R. Oke
Tannlœknir
For Appointments Phone #4 908
Office Hours 9—6
404 TORONTO GEN. TRUSTS
BUILDINQ
283 PORTAGE AVE.
Winnipeg, Man.
SARGENT TAXI
PHONE 34 555
For Quick Reliahle Service
J. J. SWANSON & CO.
LIMITED
308 AVÍ3NUE BLDG WPG.
Fasteignasalar. Leigja hús. Ct-
vega penlngal&n og eldsÉLbyrgð.
bifreiðaAbyrgð, o. s. frv.
PHONE 97 538
Andrews, Andrews,
Thorvaldson and
Eggertson
Lögfrœóingar
209BANK OF NOVA SCOTIA BG.
Portage og Garry St.
Slmi 98 291
GUNDRY PYMORE
Limited
British Quality Fish Netting
60 VICTORIA ST., WI^NIPEG
Phone 98 211
Manager T. R. THORVALDSON
ITour patronage will be appreciated
CANADIAN FISH
PRODUCERS, LTD.
J. H. PAOE, Hanaging Director
Wholesale Distrlbutors of Fraah
and Frozen Fish.
311 CHAMBERS STREET
Office Ph. 26 328 Res. Ph. 73 917
G. F. Jonasson, Pres. & Man. Dir.
Keystone Fisheries
Limited
404 SCOTT BLOCK SlMI 96 227
Wholesale Distributors of
FRESH AND FROZEN FISH
Manitoba Fisheries
WINNIPEG, MAN.
T. Bercovitch, framkv.stj.
Verzla I helldsölu með nýjan og
froslnn fisk.
303 OWENA STREET
Skrifst.slml 25 365 Helma 66 462
Hhagborg u
FUEL CO. n
Dial 21 331 21
Sig. Júl. Jóhannesson.
Góður Þegn