Lögberg - 26.02.1948, Qupperneq 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 26. FEBRÚAR, 1948
--------logberg---------------------
CMU ftt br«rn flmtud&c mi
THE COLUMBIA PRESS, LIMITED
896 Sargent Ave., Winnipeg, Manvtoba
Utanáakritt ritstjArana:
KDITOR LÖGBERG
Mi 8arg«nt Ar», Winnipeg, Man
Rttatjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verfl $3.00 um árið—Borgist íyrirfrarri
Tb» •'Lörberr” la prlnted and pubilebed by
The Oohimbia Preaa, Limlted, <86 Sargent
▲reaue, WlnnJpe*. Manltoba, Canada
Authorized aa.Socond Class Mail,
Poet Office Dept., Ottawa.
FHONI 11 M4
Hver verður
forsetaefni Republicana ?
Það er ekki einasta að forsetakosn-
ingar í Bandaríkjunum hafi djúpstæð
áhrif á hugsunarhátt og afkomu hinnar
amerísku þjóðar„ heldur gætir slíkra á-
hrifa vítt um heim, jafnframt því sem
þau endurspeglast í samskiptum og
sambúð siðmentra þjóða; hjá því getur
þar af leiðandi ekki farið, að það veki
nokkurt umtal hverjir þeir menn séu,
sem líklegastir þyki til að vinna kosn-
ingar og taka við stjórnarforustu h-já
hinni voldugu nágrannaþjóð vorri sunn-
an landamæranna, hver afstaða þeirra
verði gagnvart heimsmálunum, hvort
heldur þeir kjósi einangrun, eða lýsi
fylgi við alþjóðasamvinnu.
Um Demokrata mun nokkurn veginn
að fullu vitað varðandi forsetaefni
þeirra, sem vafalaust verður núverandi
forseti, Harry S. Truman; og þótt út-
nefningar fari að vísu ekki fram fyr en
í júní eða júlí, þarf naumast að gera
því skóna, að pólitísk verðbréf Trumans
falli svo mjög fram a ðþeim tíma, að
nokkur annar frambjóðandi af hálfu
Demokrata komi til greina.
Öðru máli er að gegna um Republic-
ana, sem enn eiga eftir að velja sér
foringja og margir keppa um hnossið.
Úr hópi Republicana virðist almenn-
ingi tíðræddast um sjö menn, Dewey
Vandenberg, Eisenhower, Mac Arthur,
Stassen, Taft og Warren, sem allir eru
þjóðkunnir hæfileikamenn, þótt eitt og
annað beri þeim þráfaldlega á milli í
skoðunum.
Thomas E. Dewey, ríkisstjóri í New
York, var forsetaefni Republicana í
kosningunum 1944. Átti hann þá við
raman reip að draga þar, sem Roose-
velt forseti var. Mr. Dewey er hlyntur
lögskipuðum samtakarétti verkamanna
og getur þess vegna átt all-mikilvægan
hauk í horni þar sem samtök verka-
manna eiga í hlut; hann vildi lengi vel
sem allra minst hafa við rússnesku ráð-
stjórnarríkin saman að sælda, en telur
nú engan veginn loku fyrir það skotið
að lánast megi að eiga við þau þolan-
lega sambúð þrátt fyrir ólík lífsviðhorf
og mismunandi stjórnarfar.
General Dwight D. E]isenhower er á
hvers manns vörum um þessar mundir
sem væntanlegt forsetaefni, þótt. hann
hafi oftar en einu sinni lýst yfir því, að
hann hefði enga sérstaka tilhneigingu
til þess að vasast í pólitík; þó mun það
vera síður en svo að hann sé úr sögunni
í þessu efni, því hann á harðsnúna
fylgismenn, sem láta hann aldrei í friði.
General Eisenhower er kunnastur
vegna frábærrar forustu á vettvangi
stríðssóknarinnar og prúðmannlegrar
framkomu hvar, sem leið hans liggur;
hann var af fátæku foreldri kominn, og
hefir það að kjörorði, að verður sé verka
maðurinn launanna; hann vill að Banda-
ríkin ráði yfir öflugum herstyrk, og er
mótfallinn því á þessu stigi málsins, að
leyndardómur kjarnorkunnar verði op-
inberaður öllum þjóðum heims.
General Douglas Mac Arthur, sem
víðfrægur er vegna stríðssóknarinnar í
Kyrrahafinu gegn Japönum, og verið
hefir verið hernámsstjóri í Japan síðan
að styrjöldinni lauk, er orðlagður fyrir
gætni og rasar sjaldan um ráð fram;
hann er hægrimaður í húð og hár, og
þess vegna eru það einkum hinir ihalds-
sömustu innan vébanda Republicana-
flokksins, er fylkja um hann liði.
Harold E. Stassen fyrrum ríkisstjóri
í Minnesota, er málafylgjumaður mikill,
sem ekki lætur sér alt fyrir brjósti
brenna; hann er sterktrúaður á einstakl
ingsframtakið, telur þjóð sinni brýna
nauðsyn á auknum og endurbættum
húsakynnum og krefst margháttaða
umbóta á sviði landbúnaðarins; hann
er eldheitur fylgismaður sameinuðu
þjóðanna, og vill að strangar skorður
verði settar gegn aðstreymi kommún-
ista inn í landið. Mr. Stassen tjáist því
meðmæltur, að 10 af hundraði amer-
ískrar framleiðslu næstu tíu árin, verði
varið til þess að koma þeim þjóðum á
efnahagslegan kjöl, er enn liggja af
völdum stríðsins í rústum.
Senator Robert A. Taft frá Ohio, læt-
ur jafnan mikið til sín taka í öldunga-
deildinni, einkum varðandi innanlands-
mál og þá ekki hvað sízt f jármálin; hann
úthúðar Truman forseta og Demokröt-
um fyrir ónóga lækkun skatta, en má
ekki heyra skömtun eða hámarksverð
lífsnauðsynja nefnt á nafn. Senator
Taft nýtur vafasamra vinsælda hjá
verkamönnum vegna hinna svonefndu
Taft-Hartley laga, sem hann í rauninni
er guðfaðir að, og mjög sýnast þröngva
að samtakarétti verkamanna á ýmsan
hátt; hann heldur að það geti vel komið
til mála að ná samvinnu við Rússa inn-
an vébanda sameinuðu þjóðanna, en
ber Truman forseta það á brýn að hann
hafi að ástæðulausu gengið eftir þeim
lengi vel með grasið í skónum.
Senator Taft er sparnaðal’maður af
hinum gamla skóla; hann vill ekkert
hafa með það að gera að hermenn fái
hækkuð laun, sem þeir þó, sennilega
með nokkrum rétti, hafa sýknt og heil-
agt krafist, og þó hann sé ekki mótfall-
inn Marshall-áætluninni um fjárstuðn-
ing við aðþrengdar Norðurálfuþjóðir og
Kína, telur-hann þær upphæðir, sem
mælt er með ískyggilega háar.
Meðal hinna mestu áhrifamanna ý
flokki Republicana um þessar mundir,
er Senator Vandenberg, formaður utan-
ríkismálanefndar öldungadeildarinnar
og jafnframt forseti hennar; hann er
árvakur maður og skyldurækinn í störf-
um, er sér ekki alla skapaða hluti í gegn
um reyklituð gleraugu flokkshagsmun-
anna; hann heldur því kappsamlega
fram, að viðreisn Norðurálfunnar sé
eigi aðeins siðferðileg nauðsyn, heldur
grípi hún jafnframt djúpt inn í efnahags
lega afkomu amerísku þjóðarinnar í
framtíðinni; í þessu efni á Senator
Vandenber í höfuðatriðum samleið
með Truman forseta, þótt margt annað
beri á milli; áhrif Senator Vandenbergs
á stefnu Bandaríkjanna í utanríkismál-
um fara vaxandi jafnt og þétt.
Earl Varren ríkisstjóri í Californíu, er
af norskum ættum, fyndinn á ræðupalli
og hrókur alls fagnaðar á mannfundum;
hann er sagður líta fremur óhýru auga
ýmsa forkólfa flokks síns, sem fast-
heldnastir eru á fornar venjur og vilja
láta alt hjakka í sama farinu; mun
nokkurn veginn alment þannig litið á,
að eins og sakir standa muni hann njóta
síns megin kjörfylgis í vestur og mið-
vestur-ríkjunum.
Með hliðsjón af afstöðunni til rússn-
esku ráðstjórnarríkjanna, komst War-
ren ríkisstjóri ekki alls fyrir löngu þann-
ig að orði:
“Eg er þeirrar skoðunar, að öllum
ráðvendnislegum meðölum skuli beitt
til þess að knýja Rússa til fullnægjing-
ar á hátíðlegum loforðum þeirra um
einlæga samvinnu við sameinuðu þjóð-
irnar; okkur kemur það í rauninni ekki
svo mikið við, hvaða stjórnarform fólkið
í Rússlandi sérstaklega aðhyllist”. Mr.
Warren er meðmæltur lögbundnum her-
æfingum, en leggur áherzlu á það, að
kjarnorkusprengjan ætti að vera gerð
útlæg að alþjóðalögum.
Warren ríkisstjóri tjáist þeirrar skoð
unar, að verðfesting lífsnauðsynja í ein-
hverri mynd, sé þjóðinni fyrir beztu og
tryggi afkomu hennar og jafnvægi
flestu öðru fremur; hann telur einnig
samtakarétt verkamanna alveg sjálf-
sagðan'hagsmunum fjöldans til örygg-
is og nauðsynlegrar kjölfestu; hann vill
að í rekstri þjóðarbúsins sé fylztu hág-
sýni gætt, og að komið verði í veg fyrir
tekjuhalla á fjárlögunum.
Engan veginn er víst, að nokkur þess-
ara mikilhæfu manna nái útnefningu á
flokksþingi Republicana, því svo getur
auðveldlega farið, að eftir langvarandi
þóf og þjark, verði um elleftu stundu
einhver lítt þektur maður fyrir valinu,
eins og raun varð á um Warren G. Hard
ing, ekki alls fyrir löngu.
Úr herbúðum Henrys A. Wallace, sem
stofnað hefir hinn nýja framsóknar-
flokk og býður sig fram til forsetatign-
ar undir merkjum hans, er fram að
þessu lítið markvert að frétta, þótt vafa
laust megi á sínum tíma eiga þaðan há-
værra radda von.
Avarp forseta
við selningu þjóðræknisþingsins, 23. íebrúar 1948
Fluii af sr. Philip M. Péiurssyni
Háttvirtu fulltrúar og gestir:
Ávarp þetta, sem ég flyt ykkur
í dag, við setningu þessa þings,
hins 29. ársþings Þjóðræknisfé-
lags fslendinga í Vesturheimi,
verður hvorki langt né margbrot-
ið, — en þó verð ég að gera dá-
litla grein fyrir starfinu á árinu.
Með lestri bréfsins frá forseta
félagsins, hefi ég flutt þinginu
kveðju hans. Eg veit að hugur
hans snýst til okkar hér í dag, er
hann hugsar hingað, alveg eins
og hugur okkar snýst til hans á
íslandi, þar sem hann hefir dval-
ið þessa síðustu sjö mánuði, og
dvelur að mér skilst, fjóra eða
fimm mánuði enn. Við söknum
hans á þessu þingi, og ekki sízt
ég, sem verð, sem vara-forseti
félagsins, að stíga í forsetastól-
inn, og láta sem ég væri forseti,
cp þurfa að vinna öll þau erfiðu
verk, og ábyrgðaríullu, sem for-
setinn vianur altaf á þessum
þingum okkar, í stað þess að
mega sitja í rólegheitum ein-
hversstaðar í þingsalnum, sem
vara-forseti, og engar áhyggjur
hafa. Eg vona að allir þingmenn,
fulltrúar og gestir, taki saman
höndum til að hjálpa við að gera
mér þessi störf sem léttust, og
þægilegust, að allir vinni saman,
sem ein heild til að afgreiða mál
þingsins sem bezt, og á þann hátt
sem hæfir mönnum, sem bera
hag íslenzka þjóðarbrotsins hér
vestra fyrir brjósti. Mönnum
veitist tækifæri, og ég vona að
þeir noti sér það, að ræða málin
sem liggja fyrir, rækilega og vel,
en ég vona að þeir geri það í anda
bræðralags og góðs skilnings, þó
að þeir séu eigi sammála í hverju
einasta atriði. Með þeim hætti
komustum við að þeim niður-
stöðum og samþyktum í málum
okkar og verkum, sem verða
okkur hagkvæmastar og beztar
og sem hrinda málum okkar og
stefnum vel á leið.
Við komum hér saman, sem ís-
lendingar, sem menn og konur
af hinu sama þjóðarbroti, með
sameiginlegan uppruna og arf-
leifð, til að halda þing, til að
ræða mál, sem oss varða, til að
gera samþyktir og ráðstafanir
og yfirleitt að leggja grundvöll
að þjóðararfi hér í þessu landi,
sem verður veglegt minningar-
merki um íslenzka þjóðarbrot-
ið og afkomehdur þess sem hér
búa. Þessu starfi hefir verið
haldið uppi nú, í þessari mynd
hin undanfarin tuttugu og átta
ár. Á þeim tíma hafa orðið marg-
ar breytingar innan félagsins,
margar framkvæmdir, og mörg-
um mörkum náð. Á því tímabili,
þó stutt sé, tiltölulega, hefir fé-
lagið lifað í gegnum margt, og
meðlimir þess reyr.t margt, auð-
sældarár, kreppuár, stríð og dýr-
tíð. — Á hverju ári hefir félaga-
talan fækkað, er sumir féllu frá,
vinir og meðlimir, sem vér minn-
umst altaf með kærleika og þakk-
læti. Og enn, er vér komum sam-
an nú, á þetta þing, eru nokkrir
horfnir, sem voru með okkur hér
í fyrra, eða sem skipuðu sæti í
einhverri deildinni, út um bygð-
ir. Vér minnumst þeirra, nú, með
þakklæti og kærleika, og biðjum
guð að blessa þau og minningu
þeirra og starf þeirra í þágu
þeirra mála sem þau unnu mest.
Meðal þeirra, sem horfið hafa,
og ?em vér minnumst nú, eru:
Halli Gíslason, Mountain, N.-
Dak.; B. Eastman, Akra, N. Dak.;
Wm. Benedictson, Mountain, N.-
Dak.; Thorbergur Thorvardar-
son, Cavalier, N.-Dak.; Dr. Ágúst
Blöndal, Winnipeg, Man.; Miss
Ingibjörg Bjarnason, Winnipeg,
Man.; Loftur Matthews, Winni-
peg, Man.; Guðmundur Lambert-
sen, Glenboro, Man.; Ásgeir
Ingimundarson Blöndal, Reykja
vík, Island; Mrs. Guðrún John-
son, Rugby, N.-Dak.; Prófessor
Thomas Thorleifsson, Grand
Forks, N.-Dak.
En svo eru líka altaf nýir að
bætast við, og fylla skarðið sem
hinir fráföllnu hafa gert í félaga-
hópinn, þó að þau skörð verði
aldrei fylt að fullu, né bætt upp.
En með hjálp og aðstoð margra
góðra manna og kvenna lifir fé-
lagið og dafnar, og færist fram á
braut, til enn meiri og nýrri
framkvæmda.
Á liðnum árum hefir mörgu
marki verið náð. Gaman væri að
telja þau upp, en tími leyfir ekki.
Og ekki er þess heldur þörf því
önnur takmörk hafa verið sett,
er hinum gömlu var náð sem vér
verðum nú að keppa að, í stað
þess að líta um öxl, að því sem
liðið er. Liðin saga er búin saga.
Vér bætum engu inn í hana. En
saga framtíðarinnar er enn í til-
búningi, og er það verk okkar,
ekki að fullgera hana, en að fylla
inn nokkra kafla, sem enn er
ekki búið að ganga frá að fullu.
Eg vil drepa á eitthvað af því
sem gerst hefir, og fara örfáum
orðum um það sem framundan
er, það sem enn bíður fram-
kvæmdar og vísa því síðan til
þingsins til ráðstöfunar og full-
komnunar, og hvetja þingheim
til starfs á þeim grundvelli sem
hann bendir til.
Eins og menn vita, og eins og
ég mintist á, fór forseti félags-
sins, séra Valdimar J. Eylands,
heim til íslands s. 1. sumar til
ársdvalar þar og unir sér þar vel,
eins og bréf hans bendir til. Sem
vara-forseti tók ég stjórn nefnd-
arinnar að mér, og með hjálp
nefndarmanna, hefir tekist að
halda nokkra fundi og að af-
greiða sum efni, sem lágu fyrir,
en ég er hræddur um að æði
margt liggi enn fyrir sem þingið
verður að taka upp og ræða, og
gera samþyktir um.
Fræðslumál:
Eitt sem forsetinn var búinn
að sjá um og ráðstafa, áður en
hann fór heim til íslands, var
það, að ráða umboðsmann í
fræðslumálastarfsemi, sem átti
að verða íslenzku kenslu tilraun-
um hér í Winnipeg að liði, og að
stofna eða að endurreisa skóla
og félog út um landsbygðir, þar
sem engir skólar voru, eða starfið
lagst niður. Nefndinni tókst að
ráða Mrs. Hólmfríði Danielson,
sem hefir unnið að þessu verki
með miklu kappi, af mikilli alúð,
og með aðdáanlegum dugnaði og
áhuga. Hún hefir gert sér þrjár
ferðir til Riverton, og sex til
Gimli, til Lundar þrisvar, og
Glenboro, Baldur, Árborg og
Víðir, einu sinni, auk þess að
vera hjálpsöm hér í Winnipeg
þar sem Mrs. Ingibjörg Jónsson
er formaður skólans og hefir rek-
ið hann með frábærri alúð og
samvizkusemi, eins og kennar-
arnir allir hafa gert, sem hafa
tekið þessa kenslu að sér. Mrs.
Danielson kemur inn á þing
seinna með skýrslu, en ég vil að-
eins bæta því við, að hún hefir
stofnað, auk skólanna á Gimli
og Riverton, “Study Clubs” á
báðum stöðum meðal fullorð-
inna, sem hafa tekist með af-
brigðum. Auk þess hefir hún
verið í stöðugum bréfaviðskift-
um við fólk á þessum fyrnefndu
stöðum, og fleirum, jafnvel við
deildina í Seattle á vesturströnd-
inni. Eg vil þakka Mrs. Daniel-
son fyrir þetta ágæta starf henn-
ar, og veit að þingheimur tekur
undir með mér er hann heyrir
skýrslu hennar.
Einnig vildi ég þakka öllum
kennurum út utn bygðir, er tekið
hafa þetta fræðsluverk að sér, og
svo vil ég líka, síðast en alls
ekki sízt, þakka Mrs. Ingibjörgu
Jónsson og og liði hennar hér
í Winnipeg, fyrir skólarekstur
hennar. Eg vona að oss takist að
viðurkenna starf þeirra allra á
einhvern góðan og viðeigandi
hátt seinna. Þeir eiga það allir
marg skilið, þó að þeir verði fyr-
ir hnútu kasti af og til frá mönn-
um sem ekki fylgjast með og
ekki vita hvað er að gerast.
Agnes Sigurðsson námssjóður
Eins og kunnugt er, er Miss
Agnes Sigurðsson enn við nám,
austur í New York, og gerir ráð
fyrir að vera svo búin að full-
komna sig í sumar, að hún geti
komið fram í hljómlista höllinni
miklu í New York, Carnegie
Hall. Auk þess hefir hún ráðgert
að fara ferð til íslands, en þó
helzt til Reykjavíkur, til þess að
íslendingum heima veitist tæki-
færi að njóta hljómlista fegurðar
og hæfileika hennar.
En til þessa tveggja fyrirtækja
og til undirbúnings til þeirra,
auk námsins sem eftir er, þarf
fé, sem nú er alt útrunnið, sem
safnað var í námssjóð hennar.
Það væri leiðinlegt að hugsa
til þess, að Agnes Sigurðsson yrði
að hætta við framhaldsnámið
# •
vegna fjárskorts. Eg vona að
þetta mál verði tekið til athug-.
unar á þessu þingi, því eins og
menn vita, er Miss Sigurðsson
einstökum hæfileikum gædd, og
Islendingum til heiðurs og stór-
sóma.
Byggingarmál
Milliþinganefnd var sett á
þinginu í fyrra til að rannsaka
byggingarmálið, sem hreyft hef-
ir verið á ýmsum þingum und-
anfarin ár og kemur sú nefnd
með skýrslu á þessu þingi. —
Næstum frá því að Þjóðræknis-
félagið var stofnað, hefir þetta
mál verið á dagskrá félagsins.
Og svo fyrir tveimur árum var
komið aftur inn á þing með mál-
ið og tillaga borin fram um að
skipa nefnd til að athuga málið
og semja skýrslu. Álit nefndar-
innar var borið fram í fyrra, og
önnur nefnd var skipuð. — Sú
nefnd hefir haldið nokkra fundi,
og mér skilst, er nú tilbúin að
leggja fyrir þingið ályktun sína
um málið, sem hún gerir seinna.
Formaður nefndarinnar er Páll
Bardal.
Minjasafn
Byggingarmálið og minjasafns
málið blandast saman í huga
mínum, og finst mér að nokkru
leyti þau mál eiga saman.
Undanfarin ár hefir minjasafns
nefnd verið starfandi og tekið á
móti nokkrum gripum sem hafa
verið sendir henni. 1 tuttugasta
og fyrsta árgangi Tímaritsins, á
blaðsíðu 103, í þingtíðindunum,
er listi prentaður yfir þá muni,
sem hafa komið inn. Alls eru
sjötíu mismunandi hlutir nefnd-
ir. —
Ekki man ég eftir að nein
skýrsla hafi komið nýlega um
hvað þessum munum líður, né
heldur um nokkrar ráðagerðir
um þá. Forseti félagsins mintist
minjasafnsins á þinginu í fyrra,
og nú ætti það að vera rækilega
tekið til íhugunar og ráðstöfun-
ar. Eignir félagsins fjölga ár frá
ári, eins og t. d. skjöl þau er voru
send félaginu á tuttugu og fimm
ára afmæli þess frá stjórn Is-
lands og frá Þjóðræknisfélaginu
í Reykjavík, og kertastjakinn,
sem myndin er af í Tímaritinu
sem kemur út í dag eða á morg-
un, gefinn Þjóðræknisfélaginu
til minningar um Islandsför Dr.
Richard Beck 1944, frá Ung-
mennafélagi Islands, höfðingleg-
asta gjöf. Komið verður með
þann kertastjaka seinna inn á
þing. Og svo er ýmislegt fleira.
Það er ekki nóg að forseti eða
ritari eða skjalavörður eða ein-
hver annar nefndarmannanna
taki þessa hluti og leggi þá ein-
hversstaðar upp á hyllu þar
sem þeir safna ryki, og engum
félagsmönnum veitt tækifæri að
sjá eða að skoða. Þetta er van-
ræksla sem einhvern veginn
ætti að rætast úr, bæði í sam-
bandi við þessar eignir og minja-
gripina hina.
Niðurlag í næsta blaði.