Lögberg - 20.05.1948, Blaðsíða 6

6
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 20. MAÍ, 1948
Ættmaðurinn
Eftir
THOMAS DIXON, Jr.
I. KAPÍTULI
Hinn brákaði reyr
Bjartleita stúlkan, sem var að leika
á fiðluna og syngja í sjúkrasal her-
mannanna, þagnaði, sneri sér að lækn-
inum og spurði hljóðlega:
“Hvað er þetta? Það líkist múgæði”.
Þau gengu bæði út að glugga á spít-
alanum, sem stóð opinn, og hlustuðu.
Á vorlofts-bylgjunum þýðu, barst
hávaði og hróp fólksmergðarinnar sem
var á ferðinni eftir stígnum sem liggur
frá hvíta húsinu til þinghússins. En
yfir köll og hróp þessa fólks tóku þó
hljóð blaðadrengjanna, þar sem að þeir
skutust áfram og hrópuðu: “Extra”. —
Aukablað; — einn þeirra hljóp fyrir
hornið á spítalanum og hrópaði í sí-
fellu: “Extra! Extra! Friður, sigur!”
Gluggar voru opnaðir og kvennfólkið
rak höfuðin út úr þeim, eða þutu út á
götuna og þyrptust utan um blaða-
drenginn til að ná í blað. Hann henti
blöðunum til hægri og vinstri og tók á
móti peningunum og enginn bað um
býtti. Hann létti aldrei á að hrópa
“Extra! Friður! Sigur! Lee hefir gefist
upp!” —
Því var þá að síðustu lokið.
í Norður-ríkjunum, þar sem miljónir
af hraustu fólki átti heima, og óupp-
ausanlegur auður náttúrunnar var hul-
inn, var fyrsta fallbyssuskotinu, sem
skotið var á Sunter, lítill gaumur gefinn,
því allur fjöldi manna áttuðu sig ekki
á, að þar væri um neina alvarlega hættu
að ræða. Fáeinar herdeildir voru send-
ar til þess að bæla niður hreyfinguna,
sem menn bjuggust við áð yrði bæði létt
verk, eða leikur einn. Þrettánda her-
deildin frá Brooklyn lagði á stað á suð-
urleið og menn þeirrar deildar bjuggust
við að verða um mánaðartíma í leið-
angrinum. Þeir voru allir með riffla sína
og um þá höfðu þeir bundið snæri, eða
mjóum kaðal, sem hver og einn þeirra
ætluðu að nota til að binda um hálsinn
á fanga frá Suður-ríkjunum sem þeir
ætluðu sér að koma með til baka til sýn-
is og skemtunar heimafólki sínu. Það
væri miskunarleysi, að segja frá því,
hvað um þessa kaðla spotta varð, þeg-
ar að þeir sumu menn sneru heimleið-
is eftir fyrstu orustuna sem þeir tóku
þátt í við Bull Run. Sunnan-menn, með
jafn mikla herreynslu og hinir fyr-
nefndu héldu hugglaðir í norður átt, og
voru nokkurn veginn vissir um, að hver
þeirra gæti ráðið niðurlögum fimm
Norðan-manna, fyrir dagmál fyrsta dag
inn sem þeir mættu þeim, en líka þeir
urðu að mæta óvæntum erfiðleikum.
Það var margt sem báðir urðu að
læra, og þeir lærðu þær lexíur í skóla,
þar sem hugsunarfræðin nær fullkomn-
ar takmarki í Háskóla Helvítís — garg
arnarinnar, ylfur úlfanna, gelt tígris-
dýranna, org ljónanna, öllu saman
stefnt í fangbrögð dauðans, og frá
hverri hreyfing, logaði ótamið hatur
mannanna.
En angist sú var nú á enda.
Klukkum borgarinnar var nú hringt.
Virkis-fallbyssurnar tóku undir og
dynkir þeirra og drunur jukust, unz
jörðin sjálf virtist leika á reiði skjálfi.
Hinu megin í götunni var kona að
lesa fréttirnar. Þegar hún hafði geng-
ið úr skugga um, hvað var að gjörast,
sneri hún sér við og greip dreng, sem
stóð þar hjá henni, í faðm sér og tár
þakklætis og gleði hrundu henni af
augum. Hann hafði verið einn á meðal
500.000 sem síðast voru kallaðir til her-
þjónustu, en voru enn ófarnir til víg-
vallanna. Fólkið í höfuðborg Norður-
ríkjanna var að vakna og velta af sér
kvíðanum og hörmungunum sem á því
höfðu legið eins og mara. Oftar en einu
sinni hafði það staðið á öndinni út af
aðsókn hinna fílhraustu og gráklæddu
Sunnan-manna, og herlúðrar þeirra
höfðu vakið kvíða og ótta á meðal íbú-
anna, er jafnvel náði til hins hjarta-
prúða forseta, þar sem hann sat við
skrifborð sitt.
Hvað eftir annað hafði framtíð lýð-
veldisins leikið á þræði, og í hverri eld-
rauninni eftir aðra hafði lukkan, forlög-
in, Guð, verið með því.
Hópur Sunnan-manna, sem gefist
höfðu upp og gengið Norðan-mönnum
á vald koma eftir götunni og gengu
fram hjá spítalanum, án þess að gefa
hinn minsta gaum að því sem fram var
að fara undir umsjón nokkurra varð
manna. Þeir voru þreytnlegir, illa klædd
ir og óhreinir. Grái einkennisbúningur-
inn þeirra bar nú lit moldarinnar. Sum-
ir í bláum buxum, sumir í bláum vest-
um, en aðrir í bláum treyjum, sem þeir
höfðu náð í á blóðvellinum. En aðrir
höfðu gólfdúksræmu, eða pokadruslu
um herðarnar. Hópar þessir höfðu far-
ið eftir þessari götu svo vikum skifti og
enginn veitt þeim eftirtekt.
“Einn af leyndardómunum í sam-
bandi við uppgjöfina”, sagði Barnes
læknir, “er sá, að hr. Lincoln hefir ver-
ið á vígstöðvunum svo vikum skiftir að
leita til friðar og lofað vægð, ef þeir
fengjust til að leggja niður vopnin og
ylur sálargöfgi hans mátti sín meira, en
hugvitssnild Lees og bros hans þýddi
huga herfylkinganna gráklæddu eins og
sólin þýðir hjarnið”.
“Þú ert mikill aðdáandi Lincolns”,
sagði stúlkan og brosti einkennilega.
“Já, ungfrú Elsie, og það eru allir sem
þekkja hann”.
Elsie sneri sér frá glugganum, án þess
að svara. Það var eins og skuggi færð-
ist yfir andlitið á henni, þegar að hún
leit eftir röðunum af rúmum, þar sem
Norðan-menn lágu, þar til að augu
hennar staðnæmdust við eitt, þar sem
ungur foringi Sunnan-manna hvíldi,
einn á meðal óvina sinna. Læknirinn
sneri sér með henni frá glugganum og
að sjúklingunum særðu.
“Heldurðu að hann lifi?” spurði hún.
“Já, til þess að verða hengdur”.
“Fyrir hvað?” spurði stúlkan ólundar
lega.
“Herrétturinn . hefir fundið hann
sekann um þátttöku í skæru-áhlaupum.
Það er vitaskuld lýgi á hann — en það
er eitthvert ofurvald á bak við það allt
— einhver óskiljanleg áhrif frá háttsett
um valdhöfum. Drengurinn var naum-
ast með réttu ráði, þegar að hann var
kallaður fyrir réttinn”.
“Við verðum að klaga þetta fyrir
hr. Stanton”.
“Það mætti eins vel leita á náðir
djöfulsins. Þeir segja að skipunin hafi
komið frá honum eða skrifstofunni
hans”. —
“Nítján ára gamall drengur!” stundi
stúlkan upp. “Hvílík svívirðing. Eg er
að líta eftir móðir hans. Þú sagðir mér
að síma til Richmond eftir henni.”
“Já. Eg gleymi aldrei hljóðunum í
honum hérna um nóttina, þau voru
skerandi og barnsleg. Eg hefi heyrt
kvala- og neyðaróp, en á allri æfi minni
hefi ég ekkert heyrt svo hjartasker-
andi, eins og þegar þessi drengur í hita
veikisóráði var að tala við hana móðir
sína. Málrómur hans einkennilega mjúk
ur og gegnum-smjúgandi. Hann smýg-
ur gegnum hug manns og hjarta og
hrífur mann á vald sitt, svo maður verð
ur að ljá honum eyra og svo knýjandi,
að maður heldur að það sé bróðir, syst-
ir, ástmögur, eða móðir, sem er að tala.
Þú hefðir átt að sjá hann daginn sem
hann féll. Guð minn góður, hvílík fram-
koma og glæsimenska. Phil skrifaði
mér um hugdyrfsku hans og bað mig
að líta eftir honum. Varst þú þar?”
“Já, með deildinni sem hann bróðir
þinn stjórnaði. Hann var höfðingi upp-
reisnar sveitarinnar sem gengt okkur
yar hjá Peterburg. Richmond var dauða
dæmd ,og mótstaða óhugsanleg, en
þarna voru þeir, úttaugaðir og hungr-
aðir — dálítill hópur — ekki fleiri en
fjögur hundruð, og byssustingirnir
þeirra iðuðu og glömpuðu í sólskininu.
Svo komu þeir þessir fáu menn á móti
látlausri kúlnahríðinni frá okkar mönn-
um og blátt áfram ráku okkur úr skot-
gröfunum. Byssum okkar var sérstak-
lega stefnt á hann, þar sem hann kraup
á bak við moldarhrúguna. Fjöldi af okk-
ar mönnum lágu utan við skotgrafirnar
dauðir, deyjandi og særðir. Þegar að of-
urlítið hlé varð á skothríðinni^ heyrðum
við til þeirra biðja um vatn.
Allt í einu stökk þessi drengur upp á
víggarðinn. Hann var klæddur í nýjan,
gráan yfirliðabúning, sem móðir hans í
hrifningarhuga hafði sent honum.
Hann var glæsilegur ásýndum, hár
grannur og beinvaxinn. Um mittið bar
hann gulan borða, með gyltu kögri. í
hendinni hélt hann á sverði sínu sem
sólin skein á, en á höfðinu hafði hann
svartann flókahatt, linann, með lafandi
borðum og var arnarf jöður stungið und-
ir þverbandið á honum.
Við héldum að hann ætlaði að gera
annað áhlaup, en rétt í því að við ætl-
uðum að hefja skothríðina, þá gekk
hann ofan af varnargarðinum og undir
byssuopin hjá okkur, með vatn handa
okkar eigin mönnum til að drekka.
Við létum byssurnar síga og horfðum
á hann. Eftir að hann hafði slökkt
þorsta eins margra og vatnið, sem hann
hafði, náði til, gekk hann aftur til skot-
grafanna og þegar að hann kom upp á
skotgrafarvegginn, dróg hann sverð
sitt úr sliðrum og veifaði því yfir höfði
sér og þessir órökuðu og illa klæddu
menn þutu allir upp og réðust að okkur
eins og hungraðir úlfar. Þeir voru ekki
fleiri en, ef þeir hafa verið þrjú hundruð,
— en þeir komu samt með hræðilegri
áhlaupaeggjan við hvert spor, sem þeir
tóku — það var kall veiðimannsins, er
hann sér bráð sína frá tindi fjallsins!
Allir Suðurríkjamenn eru veiðimenn og
þessu kalli veiðimannsins var nú breytt
í eitthvað ægilegt, þegar það kom sam-
hljóða frá munnum manna svo hundr-
uðum skifti og var nú stefnt að mönn-
um, í stað dýra. Auðvitað var þetta von-
laust. Við hröktum þá ofan hæðina eins
og fokstrá. Þegar að síðasti maðurinn
af þessum þrjú hundruðum var kominn
til baka í skotgrafirnar, eða fallinn, þá
kom þessi drengur einn á móti okkur
með fána sem hann hafði gripið úr
hendi fallandi manns á meðal manna
hans, eins og að hann væri í broddi
miljón manna og að sigurinn væri hon-
um vís. —
Hann var berhöfðaður, því hatturinn
hafði verið skotinn af honum, og við sá-
um blóðið renna ofan andlitið á honum,
annarsvegar. Hann kom beint upp að
opinu á einni fallbyssunni með bros á
vörum og hugprýði, sem nær út yfir
gröf og dauða, logandi úr augunum
dökku, keyrði hann fánann, sem hann
hélt á inn í fallbyssuopið, riðaði svo of-
urlítið á fótunum, og féll. Óp undrunar
og aðdáunar reis upp frá hverjum ein-
asta af okkar mönnum. Rétt í því að
þessi undraverði æskumaður var að
falla, hljóp bróðir þinn til hans og greip
hann í faðm sér, og^þegar við stóðum
yfir honum, þar sem að hann lág með-
vitundarlaus, sagði hann: “Guð minn
góður, læknir, líttu á hann! Hann er svo
líkur mér að ég veit naumast hvort að
það er ég, eða hann sem þarna liggur.
Þeir voru eins líkir og nokkrir tvíburar
gátu verið, eini mismunurinn sem sjá-
anlegur var á þeim var, að sá fallni var
dökkhærðari.
Eg skal segja þér, Elise. Það er synd
að taka slíka menn af lífi. Einn slíkur
maður er þjóðinni meira virði en allir
flatfættu Negrarnir, sem stigið hafa á
land í þessari álfu!”
Stúlkunni hafði vöknað um augu á
meðan að hún hlustaði á þessa sögu.
“Eg leita til forsetans”, sagði hún
einbeitt.
“Það er eina vonin. En hann hefir í
mörg horn að líta. Vinsamlega skipun
hans um að flytja Virginia-þingið aftur
til Richmond var að engu höfð af hon-
um. Samsæri á meðal Congressmanna
er hafið til þess að svifta forsetann öllu
valdi sem hendi meistarans stýrir. Þeir
fordæma vægðar- og veglyndisstefnu
hans og nefna hann þrekleysi, og hafa
svarið að Suðurríkin skuli aldrei verða
annað en hjálega Norður-ríkjanna. —
Slagorð þeirra er hefnd og eignarán. —
Fjórir fimnltu af fylgismönnum hans í
þjóðþinginu eru með í þessu samsæri á
móti honum. Það eru færri en tólf menn
í þjóðþinginu, sem hann getuf reitt sig
á og eru honum trúir. Sama er að segja
um Senatið. Þeir segja, að Stanton eigi
að vera sjálfráður og þá verða böðlarnir
ekki aðgjörðalausir. Og þessi afturköll-
un skipunar forsetans í sambandi við
Virginia-þingið, bendir til þess, að þetta
muni vera satt”.
“Eg skal reyna að tala við Stanton”,
sagði stúlkan einbeittlega.
“Eg óska þér til hamingju, systir góð,
þú lætur mig vita, ef að ég get nokkuð
hjálpað”, sagði læknirinn glaðlega, og
fór svo til þess að annast embættisverk
sín. —
Elsie Stoneman gekk aftur að rúmi
æskumannsins særða frá Suður-ríkjun-
um, settist niður við það og fór að syngja
og leika á hljóðfærið sitt, þýtt og mjúkt
Skammt frá í sömu röðinni og rúm
æskumanns Suður-ríkjanna var stóð
annað rúm og í því lág maður, sem var
aðframkomin dauða. Kraftar hans voru
þrotnir og dauða-hrygglan frá brjósti
hans barst til eyrna Elsie. Maður sat
við rúmið hans, sem ekki vildi þaðan
fara fyrri en öll von væri úti. Hið vana-
lega skraf, umgangur og ys var þar í
sjúkrasalnum, sem virtist vera tilfinn-
ingalítið fyrir friði, sigrum, lífi eða
dauða. Allt úti og inni snerist um þarfir
þeirra sjúku sem þar voru inni — sumir
sárþjáðir, aðrir hressari og skemtu sér
við samræður, spil, tafl og gamanyrði,
eða þá, að þeir lásu sér til afþreyingar.
Þegar Elsie byrjaði að syngja, varð stein
þögn í sjúkrasalnum. Menn lögðu frá
sér spilin, töflin og létu aftur bækurnar.
Banjo hafði borist til Washington
með Sunnan-mönnum, helzt Negrum,
svo Elsie hafði lagt guitarinn til síðu og
lært að leika á hið nýja hljóðfæri og líka
hina vekjandi Negra-söngva Suðurríkj-
anna. Hún hafði lága, viðkvæma og
milda rödd, sem hreif alla sem inni í
salnum voru og til hennar heyrðu. Á
meðan að hún söng þessa söngva sem
Suðurríkja-æskumanninum voru kærir,
horfði hún stöðugt augum meðaumk-
unar á andlit hans, sem var sólbrent,
dregið, holdskarpt með hitaveikisroða.
Hann svaf svefni hvíldarleysisins. Hún
gat séð hin óreglulegu hjartaslög hans
á æðinni stóru í hálsinum á honum. —
Varirnar voru þurrar og eins og brend-
ar, og upp á yfirvaraskeggið litla, var
snúið. Hann fór að tala í hálfgjörðu ó-
ráði og hún hlustaði gaumgæfilega —
móðir hans — systir hans, já, og hún
var viss um, þegar að hún lagði eyrað
sem bezt við — unnustan sem átti
heima í næstu dyrum við hann. — Þeir
eiga allir unnustur þessir Suðurríkja-
menn. Svo var hann að gæla við hund-
inn sinn — og var svo aftur kominn á
orustuvöllinn.
Að síðustu opnaði hann augun. Stór,
dökkbrún augu, óvanalega skýr, og þau
hvíldu á Elsie með undra seiðmagni. —
Hann reyndi til að brosa og sagði í veik-
um rómi:
Það er fluga á vinstra eyranu á mér,
sem ég get einhvernveginn ekki náð til;
getur þú ekki —”.
Hún spratt á fætur og strauk fluguna
af honum.
Hann opnaði augun aftur.
“Fyrirgefðu spurninguna. Eír ég lif-
andi?” —
“Já, sannarlega ertu lifandi”, svaraði
hún glaðlega.
“Nú, jæja, er það þá ég sjálfur sem
ligg hérna, eða ekki. Varð ég fyrir fall-
byssuskoti, eða hefir djöfullinn náð í
mig?”
“Það ert þú sem ert hér, og þú varðst
ekki fyrir fallbyssuskoti, heldur fyrir
riffilkúlum og djöfullinn hefir ekki enn
náð í þig, en hann gjörir það máske, ef
þú verður ekki góður”.
“Eg skal vera góður, ef þú ferð ekki
frá mér —”.
Elsie brosti og sneri sér frá honum.
“En ég veit að ég er dauður. Eg ligg
á legubekk með hvelfingu yfir. Mig
hungrar ekki framar og það hefir engill
svifið yfir mér og leikið á gullna hörpu”.
“Það hefir aðeins verið lítil Norður-
ríkja-stúlka sem leikið hefif á banjo”.
“Þú getur ekki vilt mig. — Eg er kom-
inn til himnaríkis”.
“Þú ert hér á sjúkrahúsi”.
“Það er undarlegt sjúkrahús — sjáðu
hörpuna og stóru trumbuna sem hang-
ir þar rétt hjá —Jpað er trumban hans
Gabríels —”.
“Nei”, svaraði Elsie og brosti. Þetta^
er “Patent” byggingin rúmgóða, sem
notuð hefir verið fyrir sjúkrahús um
tíma. Það eru sjötíu þúsund særðir og
veikir hermenn í bænum, og við þá tölu
bætist með hverri einustu farþegalest
sem til hans kemur. Sjúkrahúsin í bæn-
um eru þrjátíu og fimm og meira en
troðfull”.
Hann lokaði aftur augunum um stund
þegjandi, svo tók hann aftur til máls í
lágum og óstyrkum róm:
“Eg er hræddur um að þú vitir ekki
hver ég er. Eg get ekki níðst á þér. Eg
er upphlaupsmaður —”.
“Já, ég veit það. Þú ert Ben Eameron,
sveitarhöfðingi. Það gjörir engan mis-
mun til mín nú með hverjum að þú
barðist”.
“Eg er þá í himnaríki — hefi verið
dauður lengi. Eg get sannað það, ef þú
vilt gjöra svo vel að leika á hljóðfærið
fyrir mig aftur”.
“Hvað á ég að leika?”
“Fyrst, Ó, Johnny Booker Help this
Nigger”.
Hún lék og söng það meistaralega.