Lögberg - 27.05.1948, Page 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 27. MAÍ, 1948
5
AHUGA/HAL
UVENNA
»
Kitstjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
Dr. Björn Stefánsson:
Til hvers á Reykjavík að stækka?
um
víkingaöld kom það í ljós
Norðurlandabúa, að þeir
voru hópsæknir og gefnari fyrir
það en flestir aðrir Evrópumenn
miðalda að reisa verzlunarborg-
ir og gera þær að miðstöðvum
ríkja sinna. Bretar telja eigin-
leikann meginfeng sinn frá vík-
ingum og þaðan af skapist allir
helztu kaupstaðir Bretlands-
eyja með norrænum tilstyrk,
nema Lundúnir voru eldri við-
skiptaborg. Enn greinilegra er
norræna framtakið í borga-
myndun Rússlands á víkinga-
öld og myndun Garðaríkis með
samtökum þeirra borga.
ísland virðist undantekning
frá reglu, því að hér fundu
landsmenn engan stað, sem þá
væri unnt að gera að verzlunar
bæ fyrir meginhluta þjóðar. En
í þess stað komu þeir upp fjöl-
sóttu alþingi og tíðum samkom-
um öðrum, svo að merkir erlend
ir fræðimenn undrast stórum
borgarbúaeðlið hjá Forn-íslend-
ingum. “Iceland was a city” er
frægt orðtak eftir einhvern skarp
skyggnasta Englending, sem
rannsakað hefir íslenzkar bók-
menntir. “ísland var borgríki”.
Hvernig birtist þetta eðli í
stækkun borganna á Norður-
löndum á 20. öld? Höfuðborgir
þeirra landa hafa dregið að sér
Furðulegur goluþytur
Mrs. Elma Gíslason
Húsmóðir, söngkona og kennari
Þegar ég geng-heim að húsinu
738 Warsaw Avenue, sé ég
mörg lítil þríhjóluð reiðhjól
standa í röð við gangstéttina upp
að húsinu. Eg drep á dyr og hin
unga, glaðlega húsmóðir heim-'
ilins, Elma Gíslason, kemur til
dyra og býður mér í bæinn. —
Þegar inn kemur sé ég, að ég er
stödd í all-stórri skólastofu og
þar er samankomið fólkið, sem
komið hafði á reiðhjólunum, en
það eru tíu litlir hnokkar á aldr-
inum 3 til 6 ára. Þetta er fjörug-
ur og fallegur hópur. Þau eru öll
að leika sér með allskonar barna
glingur, því þetta er leiktími
þeirra, kortér í 11. Þau horfa á
mig stórum augum, kennarinn
kynnir mig og þau bjóða mér öll
góðan morgun í einum rómi. —
“Nú er hvíldartíminn kominn”,
segir kennarinn og klappar sam-
an lófunum tvisvar; þau mynda
röð og ganga hvert af öðru upp
að skáp og taka úr honum litlar
mottur, breiða þær á gólfið og
leggjast á þær; sum hafa brúð-
ur, teddy, eða eitthvað annað
uppáhaldsleikfang í faðminum.
Þau loka augunum og allt er
komið í kyrð.
“Verið þið nú góð, og hvílið
ykkur vel”, segir kennarinn, og
býður mér svo að koma með sér
út í bakhluta hússins; þar hitti
ég húsbóndann, Ragnar Gíslason
ásamt yngstu • dóttur þeirra
hjóna 16 mánaða. Mr. Gíslason
vinnur á skrifstofu pósthússins,
en vinnutími hans byrjar ekki
fyr en um hádegi. Rjúkandi
kaffi er á könnunni og meðan
við sitjum við borðið og drekk-
um það, spyr ég þau spjörunum
úr.
Hvenær byrjaðir þú þennan
ungbarnaskóla, — kindergarten?
“Síðastliðinn marz, ég ætlaði
að byrja fyrr en það gekk afar-
langur tími í það að fá hin og
önnur skilríki, sem krafist er,
áður en leyft er að starfrækja
svona skóla”, segir Mrs. Gísla-
son.
“Þú gætir ekki trúað því, í hve
margar skrifstofur við urðum að
fara til þess að fá leyfi til að
byrja þetta starf — mentamála-
deildarinnar, heilbrigðisnefnð-
ar bæjarins, lögreglunnar og
fleiri”, bætir Mr. Gíslason við.
“Hvað kom þér til að byrja á
þessu starfi?” spurði ég Mrs.
Gíslason.
“Eg hafði oft brotið heilann
um það, hvað ég, sem húsmóðir
gæti gert, til þess að auka tekj-
ur heimilisins, án þess þó að
stunda vinnu utan heimilis, því
ég á ekki heimangengt. Þegar
dóttir mín, sem nú er í skóla var
lítil, óskaði ég þess oft, að ég
gæti sent hana í ungbarna skóla,
en engin slíkur skóli var í ná-
grenninu. Svo datt mér í hug að
margar nágrannakonur mínar
myndu vafalaust óska þess sama,
að geta sent smábörn sín í
nokkrar stundir á dag, í stað
þar sefn þau væru óhult, gætu
leikið sér með öðrum börnum og
lært ýmislegt undir umsjón
kennara. Þannig myndu þær fá
frí til að sinna öðrum störfum
án þess að hafa áhyggjur út af,
börnunum þá stundina, Þetta
varð til þess að ég réðst í að
stofna þennan skóla. Það kom
strax í ljós að þörf var fyrir
hann; konurnar í nágrenninu
sendu strax börn sín og ég fékk
eins mörg eins og plássið rúm-
ar. Seinna er ég að hugsa um að
taka á móti öðrum hóp eftir há-
degi?”
“Hefir þú fengist við svona
störf áður?”
“Nei, en ég hefi ósegjanlega
mikla ánægju af starfinu. Mér
þykir vænt um börn, það er
fyrsta skilyrðið til þess að geta
tekið þetta að sér. Það myndi
verða þreytandi fyrir þá, sem
eru óvanir börnum. Eg á fjögur
börn sjálf á aldrinum 16 mánaða
til 10 ára og ætti því að vera vön
þeftn”, sagði Mrs. Gíslason bros-
andi. —
Eg er að hugsa um að taka
kindergarten námsskeið í sum-
ar”, bætti Mrs. Gíslason við, en
mér datt í hug að hún hefði þeg-
ar notið hins bezta námskeiðs,
sem hægt var að hugsa sér
þeirrar æfingar sem skilningsrík
og umhyggjusöm móðir nýtur.
Tíu eða fimmtán mínútur eru
liðnar; við förum aftur fram í
skólastofuna. — Þar hyíla börn-
in, indæl og góð sum hálfsof-
andi. Kennarinn klappar saman
lófum; þau á fætur, brjóta sam-
an motturnar og láta þær inn í
skápinn. Hún hrósar þeim fyrir
hvað þau voru góð meðan hún
var í burtu og segir þeim að nú
eigi þau að skemta gestinum
með söngvum sínum og leikjum.
Þau verða himinlifandi, því á-
valt þykir börnum gaman að
sýna hinum fullorðnu hvað þau
geti gert. Þau syngja nursery
(Frh. af hls. 4)
ur T. T. sjálfur fram ástæðurn-
ar og þær eru þessar: æfingar-
leysi hljómsveitarinnar og að
söngfólkið hafi verið “Amatör-
ar”, en ekki atvinnulistamenn —
professionals.
Eru þessar ástæður gildar og
eru þær þær einu? Hvað hljóm-
sveitinni viðvíkur, mun það
ekki hafa verið algerlega að
kenna æfingarleysi að tvö fyrstu
lögin fóru út um þúfur, heldur
hinu jafnframt, að hljómsveitin
var ekki öll til staðar. Frá þessu
var ekki skýrt, sem þó hefði átt
að vera gjört allra aðilja vegna.
Þegar þetta er tekið til greina,
gegnir það furðu hve vel hún
náði sér á strik í síðasta laginu,
enda er hljómsveit þessi talin
ágæt. Um hina ástæðuna er það
að segja, að það er enginn mæli-
kvarði á gildi listar hvort hún
er gerð að atvinnu eða ekki. —
Margt fólk syngur vel þótt það
geri ekki söng að atvinnu sinni.
Og mér finst lítil sanngirni í því
að skella allri skuldinni á söng-
fólkið í þessu tilfelli, eins og T.
T. virðist gera og þeir, er hvöttu
hann til þessara skrifa. Ætli
megi ekki líka telja sem gilda
ástæðu fyrir því, að ekki tókst
betur, hvernig var búið í pott-
inn fyrir söngfólkið?
Því var ekki tónskáldunum og
söngfólkinu sá sómi sýndur að
vanda til um val samkomuhúss,
þannig að tryggt væri um hljóm-
hæfni þess — acoustics? —
Hljómhæfni samkomuhússins er
þó frumskilyrði þess að söng-
fólkið og söngurinn njóti sín. —
Átti söngfólkið kost á leiðbein
íngum frá æfðum söngstjóra?
Ætla mætti að slíkt væri nauð-
synlegt, sérstaklega þegar um
óþekkt lög er að ræða og ljóð,
sem eru, ef til vill, söngfólkinu
torskilin.
Var það skynsamlegt að hafa
söngskrána svona langa? — Það
verður að vera alveg framúr-
skarandi vel sungið til að vekja
hrifningu hjá hlustendum, sem
eru búnir að stritast við að
að sitja á hörðum sætum hátt á
þriðju klukkustund. Það er líka
erfitt fyrir söngvara að syngja
yfir þreyttu fólki; þeir fara á
mis við þá uppörvun, sem hlust-
endur í móttækilegu skapi veita
þeim. — Lá nokkuð á að
“presentéra” svona mörg tón-
skáld í einu? Hefði ekki verið
betra að færast minna í fang í
þetta skipti, en halda aðra sam-
komu seinna, segjum næsta ár?
Þessa hlið málsins ættu T. T.
og þeir, sem hvöttu hann til að
skrifa, að taka til athugunnar,
en skella ekki allri skuldinni æ
“Amatörana”. •
Læt ég nú útrætt um þessa
hljómleika, en verð að segja að
mér finst furðulegur sá golu-
þytur, sem orðið hefir um hina
fáu meinlausu orð, sem ég skrif-
aði um þá.
I. J.
svo mikinn hlut fólksfjölgunar-
innar, að engar aðrar borgir
þeirra nema Gautaborg hafa
náð stórborgarstærð. Stórborgir
á Norðurlandamælikvarða eru
því Osló, Gautaborg og Helsing-
fors með um 300 þús. íbúa hver,
Stokkhólmur, sem er helmingi
stærri, og Kaupmannahöfn, sem
er þrefalt stærri, þegar með er
talið Friðriksberg og útborgir
hennar. Næststærstu borgirnar,
Árósar, sem er höfuðborg Jót-
lands, Björgvin, sem hefir um
aldaraðir verið siglingamiðstöð
og forystubær Noregsstranda að
vestan, og Málmey, sem er meg
inborg Skánar og keppinautur
Kaupmarinahafnar við Eyrar-
sund, eru smáborgir af annarri
vaxtarhægari tegund, þótt
mannfjöldi Árósa og Málmeyjar
sé meiri en Islands alls. — Sú
smáborgartegund rúmar alla þá
bæi, sem talsverðan iðnað hafa
eignast auk verzlunar sinnar,
fiskveiða eða landbúnaðar.
Segja má, að Akureyri, sem
hefir nærri eins fjölbreyttar at-
vinnugreinar og Reykjavík og
vísi til myndarlegra menningar
stofnana, sé komin upp á smá-
borgarstigið, en allir smærri bæ-
ir íslands eru kaupstaðir eða
fiskiþorp. Reykjavík þætti góð
og gild smáborg á þennan mæli-
kvarða, þótt fjölgun hennar á
20. öld hefði litlu meiri orðið en
Akureyri, og Reykjavík yrði
ekki nema smáborg, eftir sem
áður, þótt allir landsmenn sett-
ust að í henni.
Það, sem greinir Reykjavík í
eðli sínu jafnt frá Akureyri og
100 þúsunda smáborgum Norð-
urlanda, er því ekki mannfjöld-
inn, heldur það hlutverk að vera
(Frh. á bls. 8)
rhymes og leika þær um leið, og
kennarinn spilar eða syngur
með þeim, þau fara með vísur
og að lokum fallega bæn. Meðan
skemmtiskráin fer fram, lít ég
um stofuna. Þar eru tvö löng og
lág borð og við þau litlir stólar
fyrir skólafólkið. Þetta hefir Mr.
Gíslason smíðað; hann hefir
framúrskarandi haga hönd. Við
borðin hefir litla fólkið sitið
þennan morgun og verið að
draga myndir; þarna eru blöð
með myndum af fílum, fhigum,
trjám og fleiru, í öllum regnbog
ans litum. En nú verð ég að fara
þótt mér hefði þótt gaman af að
vera lengur. Eg kveð með þakk-
læti fyrir skemtunina.
Þegar ég geng niður strætið er
ég að hugsa hve óvenjumiklu
þreki og elju þessi unga kona sé
gædd. Flestar konur myndi nú
þykjast hafa nóg að gera, að ann*
ast fjögur börn og heimili, en
þessi kona tekst á hendur, auk
þess, umsjón 10 barna 2Vi klst.
á dag, en ekki nóg með það; hún
kennir nokkrum nemendum söng
og heldur jafnframt áfram sínu
eigin söngnámi; hún er sólóisti í
Sambandskirkjunni og er ein
með vinsælustu söngkonum ís-
lendinga og er jafnan fús til að
skemta á samkomum þeirra með
söng sínum. Þrátt fyrir allar
þessar annir er hún ávalt á-
hyggjulaus í framkomu og bros-
hýr. —
Mrs. Elma Gíslason er fædd í
Glenboro, Manitoba Foreldrar
hennar eru þau Ingólfur Árna-
son og kona hans María. Elma
naut fyrst tilsagnar í píanóleik
hjá Miss Björgu Frederickson,
Glenboro og síðar hjá tónskáld-
inu og píanókennaranum S. K.
Hall, í Winnipeg. Hún stundaði
theory hjá Gwenda Owen
Davies. Hún varð Associate of
the Toronto Conservatory of
Music árið 1932 og Registered
teacher with the Manitoba
Music Teachers. Kennarar henn
ar í sönglist voru Mrs. Sigríður
Olsson og Mrs. Nina Dempsey,
en nú stundar hún nám hjá Mr.
Roberto Wood. Mrs. Gíslason
kendi píanoleik í sjö ár en síðast
liðinn tvö ár hefir hún gefið sig
að söngkenslu.
Auk þess að syngja á sam-
komum íslendinga hefir Mrs
Gíslason oft sungið á samkom-
um annarsstaðar, meðal annars
í Glee club, þar sem hún hefir oft
kynt íslenzk lög og í eitt skipti
tók hún algerlega að sér sam-
komu fyrir Mrs. Dempsey
Studio club, söng þar íslenzk
þjóðlög og flutti erindi um
íslenzka hljómlist.
Næstkomandi þriðjudag 1
júní, heldur Mrs. Elma Gísla
son söngsamkomu í Sambands
kirkjunni á Banning street: Er
það fyrsta “Recital” hennar
meðal íslendinga. Hún verður
aðstoðuð af- fíolinleikaranum
Mrs. Irene Thorolfson. Mun fólk
vafalaust nota þetta tækifæri að
hlýða á þessar ágætu listakonur
Sendið okkur
fyrirspurnir um
Raf- og gas-motora. Borð-
og hand viSarsagir. Sagar-
V blöð af öllum togundum.
Miklar birgðir af V. ÍK-ltum
og línuhjólum. — Vatns-
pumpur at öllum gorðum.
Máldreifinga og þrýstiafls-
áhöld. Jámsmíða verk-
smiðjuvélar og smiðjuvélar
af öllum gerðum, nýjar og
notaðar.
LUKE'S ELECTRIC MOTORS & MACHINERY C0.
324 Notre Dame Ave
Winnipeg Manitoba
Vegna hvers
svo margir stórbændur kjósa
MASSEY-HARRIS
COMBINES
‘NÆR ÖLLU KORNINU’
Allir eigendur erui upp með sér af þvi,
hve vel Massey-IIarris No. 21 vinnur
verk sitt. Kkki eitt einasta liveitikom
eyðilegst. Þér getið þreskt part af upp-
skeru jafnskjótt og kom er þroskað.
ljíka má þreskja seinna eftir því, sem
ásta-ður leyfa. NákVænmrl nðgreining
koms og liisinis óliugsanleg.
‘AFKASTAR GEISIVINNU Á DAG'’
Kappsamir liændur, er sannmcta gildi upp-
slierutímans, staðhæfa að Massey-Harris
No. 21 skari fram úr að sparnaði. Kinn
maður stjómar vélinui klnkkustundum
saman án þrej-tu. Afkastar hlutverki sínu
hvernig, sem ástatt er. Ijosar kom úr livaða
tseki, sem er, án stöðvunar.
‘FER JAFN VEL MEÐ ALLA UPPSKERU’
Bændum. sem rækta nmrgar tegundir, falla
vel hin auðveldu vinnubrögð Massey-
^larris No. 21 og hve lmndhæg vélin er;
hún er jafn liagkvæm við hafra, hjgg, hör
eða hveiti.
“JAFN
SEM
AUÐVELD VIÐ MESTU
MINSTU UPPSKERU”
Birndur, sem eiga Massey-Harris em upp
með sér af hve No. 21 komur miklu í verk
þegnr um stóruppskeru ræðir, og segja að
með núverandi mannafla liefðu slík störf
reynst litt kleif án eombines frá Níassey-
Harris.
|j CSI’NDIIl hænda um Canada þvert og endilangt, dást að
Massey-Harris Combines og öðruin Massey-Harris áhöldum.
Þeir segja, að Massej-Harris búvélar afkasti eigi einungis
miklu, lieldur séu þær auðsmurðar og aðgerðir við þær auð-
veldar.. þ;er spara mikið fé, og þetta lmfa bændur í huga við
vélakaup sín. Farið beint til Massey-llarris umboðsmanns, þér
gerið engin inistök með því að kaupa Massey-Harris.
MASSEY HARRIS C0MPANY LIMITED
Esta blished 1847
WINNIPEG BRANOON REGINA SASKATOON YORKTON SWIET CURRENT
CAIGARY EOMONTON VANCOUVER MONTREAl MONCTON TORONTO