Lögberg - 17.03.1949, Blaðsíða 3

JLÖGBERG, FIMTUDAGINN, 17. MARZ, 1949
3

Þj óðrœknisþingið 1949
Það er naumast hægt að segja, að það hafi verið athafna ríkt
að því er afköst þingsins sjálfs snertir. Sára fá ný mál rædd, og
sára fáar nýjar hugsanir frambornar. En þrátt fyrir það, var þingið
þýðingar mikið. Þau hafa öll verið þýðingarmikil þjóðræknisþingin
sem haldin hafa verið. Ekki að eins sökum mála þeirra sem á þeim
hafa verið rædd, eða athafna þeirra sem á þeim og í sambandi við
þau hafa verið framkvæmd, heldur líka þess, að þau hafa verið,
og eru enn, haldin á þeim tíma árs, þegar skuggar skamaadegisins
hvíla enn þungir á herðum manna, þegar veturinn í veldi sínu
kreppa hvað harðast að mönnum og þeir þurfa hvað mezt á and-
legri uppörfun að halda.
Þetta atriði og einmitt þetta
atriði, vakti ljóst fyrir stofnend-
um félagsins fyrir þrjátíu árum,
er félagið var stofnað, og við
þann hugsjóna púnkt, eða það
hugsjóna atriði, hefir trúlaga
verið haldið síðan og lyfting sú
og þróun, sem að hann hefur ver-
ið íslenzku félagslífi er ómæli-
leg, og ómetanleg.
Vitanlegt er, að það er mikl-
um erviðleikum bundið fyrir
erindreka og fólk, eða bændur,
sem langt eiga að sækja að kom-
ast á þing á þessum tíma árs,
þegar ervitt er um ferðir, og
brautir oft ílla færar. En
ekkert það í lífi mannanna, sem
er þess vert að halda, fæst án
fyrirhafnar, hvorki þjóðræknis-
þing sem þess er vert að sækja,
né heldur neitt annað. Þetta er
hér sagt í sambandi við breyt-
ingu sem komin er upp í félag-
inu sem fer fram á breyta þing
tímanum frá febrúar mánuði til
júnímánaðar og síðar verður
sagt frá.
Þetta síðasta þing sóttu á milli
tuttugu og þrjátíu fulltrúar fr£
öllum deildum félagsins í Mani-
toba, nema deildinni ísland 1
Brown sem sökum íllra vega gat
engan sent. Deildirnar í Saskat-
chewan sendu enga fulltrúa, en
allar skýrslur, um starf sitt á
árinu.
Aðal málin sem þing þetta
fjallaði um voru:
1. Útbreiðslumál í því máli
kom ekki fram neitt nýmæli að-
eins lögð áherzla á, að stjórnar-
nefndin heimsækti deildir fé-
lagsins einu sinni á ári, eða ein-
hver þar til kjörinn fulltrúi fyrir
hennar hönd. Hvatti til að feng-
in væri talmynd af íslandi og
Islenzku þjóðlífi, helzt í litlum
til að sýna á samkomum deild-
anna hér vestra. Ennfremur
benti þingnefndin í þessu máli
á og það álit, eða tillaga hennar
var samþykt, að æskilegt væri,
að stjórnarnefndin vsgri sér út
um hæfa menn og konur, víðs-
vegar meðal Islendinga sem fús
eða fáanleg væru til að aðstoðar
fámennar deildir félagsins í sam-
bandi við samkomuhöld og aðr-
ar opinberar athafnir þeirra.
Hugmyndin með þessu var, að fá
dálítinn hóp manna og kvenna
til að gefa kost á sér til þessa
verks, og tilkynna deildunum
nöfn þeirra svo þær sjálfar gætu
valið hvern eða hverja þær kysu
til aðstoðar.
í sambandi við þessa fræðslu-
mála starfsemi féalgsins, er þess
vert að geta, að nýmælið um
sérstakann vakningamann, og
fræðslumálastjóra, sem upp var
tekið á tuttugasta og áttunda árs
þingi félagsins og frú Hólmfríð-
ur Danielsson gengdi um tíma
með rausn prýði og góðum ár-
angri, var á þessu þingi lagt
niður.
Samvinna við tsland hefir ekki
HIS blandaSa úrval af húsplantna-
fræl inniheldur 15 mismunandl
tegundir, sem hafa veriS þaul-
reyndar og geflst meS ágætum tll
heimilsræktunar. ViS getum ekki-
úbyrgst aS hafa allar tegunlrnar
ávalt viS hendl, en flestar þeirra,
PaS sparar fé aB fá þessar fögru
húsplöntur. (Pk. 15c) 2 Pk. 75 pöst-
fritt.
Vor stóra 1949 frce
og ræktunarbók.
aðeins verið ljúf á árinu, heldur
fór hún vaxandi. Samband þjóð-
ræknisfélagsins við þjóðræknis-
félag íslands hefir verið og er
hið ákjósanlegasta. Vér höfum
notið góðvildar og drengilegrar
samvinnu við það félag og for-
ystumenn þess og njótum enn og
er sú samvinna nú annar sterk-
asti tengiliðurinn á milli íslend-
inganna í dreifingunni vestra og
ættlandsins. Annað þýðingar
mikið atriði í sambandi við sam-
vinnu vora við ísland eru presta
skiftin sem áttu sér stað á milli
séra Eiríks Brynjólfssonar á
Útskálum og séra Valdimars J.
Eylands í Winnipeg. Slík hag-
kvæm mannaskifti á milli þjóð-
arinnar heima og þjóðarbrotsins
vestra, geta haft mikla þýðingu
fyrir báða hlutaðeigendur í
framtíðinni, ef þau haldast og
vel er með þau farið.
Engin ný breyting í því máli
kom fram á þinginu. Aðeins end-
urtekin sú bending til stjórnar
þjóðræknisfélagsins, að æskilegt
væri ef að hún gæti stuðlað að
heimsóknum merkra Islendinga
til fyrirlestra halds og annarar
þjóðlegrar starfsemi vor á meðal.
Kennara embætti við hákóla
Manitoba jylkis. Þetta er eitt af
elstu og lífrænustu málum vest-
ur Islendinga. Það var fyrst
borið fram, þó það væri í annari
mynd, en það er nú af Frímann
B. Arngrímssyni árið 1883 á
fundi íslendinga í Winnipeg.
Talið þar æksilegt, en ofurefli
fyrir íslendinga eins og þá stóð
á fyrir þeim. Næst logar þessi
sama hugmynd upp hjá Dr. Jóni
Bjarnasyni á kirkjuþingi um
aldamótin síðustu, eða rétt fyrir
þau. Með þeirri afleiðing að
kirkjufélagið Lúterska í Vestur-
heimi tekur sér forustu í málinu
reisir skóla og starfrækir hannt
hátt upp í fjórðung aldar.
Þjóðræknisfélagið er stofnað
1919. Það félag er naumast tekið
til starfa þegar þessi sama hugs-
un — þessi sama þrá, kemur þar
fram. Forgöngumenn hennar
voru einkum þeir séra Hjörtur
Leo og séra Albert Kristjánsson.
En málið strandaði ár eftir ár í
tillögum og skort á forustu. Þeg-
ar þrengja fór að fjárhag Jóns
Bjarnasonarskóla út af klofningi
kirkjumannanna sjálfra og sjá-
anlegt var, að framtíð þeirrar
stofnunar var í veði, þá fóru
menn úr stjórnarnefnd þeirrar-
stofnunar, ásamt Dr. Rögnvaldi
Péturssyni sem þá var forseti
þjóðræknisfélagsins á fund for-
seta háskóla Manitoba fylkis og
fóru fram á við hann að Jóns
Bjarnasonar skólinn fengi inn-
göngu í háskólasamband fylkis-
ins. Forsetinn tók því mjög vel
svo framarlega að skólinn gæti
mætt þeim ákvæðum sem sam-
bandið krefðist frá mentalegu og
fjárhagslegu sjónarmiði, en slíkt
var vafamál, einkanlega þó, hvað
fjármála hliðina snerti, svo ekk-
ert varð af því. En hugsunin um
þetta var þó vakin hjá forsetan-
um og háskólaráðinu.
Enn fellur þetta mál í dvala,
að því er virðist, nema hvað það
lifði þó altaf í þjóðræknisfélag-
inu sem von, máske veik von,
en von samt, sem er eina skjól
málanna, þegar framtökin
bresta.
Um þessar mundir þegar
hljóðast var um þetta mál, tek-
ur Hjálmar lögfræðingur Berg-
mann sæti í háskólaráð í Manito-
ba fylkis. Bergmann var þannig
skapifarinn að hann annaðhvort
tók róttækan þátt í málum, eða
skifti sér ekkert af þeim. Hann
gerðist nú forvígismaður þessa
máls og veitti því allan sinn
stuðning og hann var mikill,
bæði við meðráðamenn sína í
háskólaráðinu og aðra og vann
því alt það gagn sem hann mátti
á meðan heilsa hans og kraftar
leyfðu. Næsta stórsporið í þessu
máli stígur Ásmundur Pétur
Jóhannson með því, að gefa
$50,000.00 til stofnunar embætt-
inu með þeim skilyrðum að Is-
lendingar leggðu fram jafn
mikla upphæð innan viss tíma.
Var það rausnarlega gjört og
höfðinglega. En þó noklcrar
upphæðir kæmu inn í sjóðinn frá
íslendingum, hér og þar, var það
auðsætt, að þær nægðu ekki til
að mæta skilyrðum þeim er Ás-
mundur setti fyrir gjöf sinni, og
það er þá, sem stærsta og síðasta
sporið er stigið í málinu. Nýr
maður Þorbjörn læknir Þorláks-
son tekur að sér forustu í mál-
inu með þeirri risnu, og skör-
ungsskap, að ekki var aðeins
mætt, ákvæði Ásmundar, þó með
nokkurri tilhliðrun frá hans
hendi, heldur er nú söfnun fjár
þess, sem nauðsynlegt er til
tryggingar þessa kennara em-
bætti við háskólann svo langt á
veg komið, að embættið verður
án efa stofnað.
Ástæða mín fyrir að fara eins
mörgum orðum um þetta mál,
og að ég hefi gjört er, að minna
á og sýna hve afar máttugt að
lífsmagn þess er.
Sagan segir, að á öllum tímum
hafi einstaklingar og þjóðir reist
minnisvarða þeim mönnum, mál-
efnum og viðburðum sem mikils
verðir voru til minningar
um þá, og virðingar við þau og
þá. Minnisvarða úr blágrýti, úr
marmara og dýrum malmi.
Kennara embættið verður minn-
isvarði, eða minnismerki vestur-
íslendinga um, að þeir komu í
framandi land og reistu þar
bygðir og bú. Þetta hafa nú aðrir
áður gjört— það er reistir Minn-
isvarða, eða merki, þeir og þau,
eru um alt þetta land. En þetta
minnismerki sem Vestur-lslend-
ingar eru nú að reisa er frá
brugðið öðrum minnismerkjum,
að því leyti að það er ekki reist
úr blágrýti, ekki heldur úr mar-
mara, eða málmi, heldur úr sál
Heilrar þjóðar, sem um ókomnar
ára raðir mun senda boðskap
sinn um Norænann manndóm og
blik sitt um Islenzt mann
út meðal fólksins, í landi Leifs
heppna.
Ekki getur hjá því farið, að
heiður Islenzku þjóðarinnar vaxi
ekki við að hafa átt konur og
menn af sínum stofni í Vestur-
heimi sem áttu manndóm og á-
ræði til að færast slíkt stórræði
í fang.
Þorbjörn læknir Þorláksson
gaf ítarlega skýrslu um starf
nefndarinnar á árinu og framtíð-
arhorfur málsins.
Byggingarmál. Þing samþyktir
frá fyrra ár þingi — (1948) end-
urtekin, sem sé að þjóðræknis-
félagið taki að sér forustu í því
máli. Að henni sé veitt heimild
til að selja byggingu félagsins
þegar hún sjái framkvæmda
skilyrði fyrir hendi að ný bygg-
ing verði reist og að verja $500.00
úr félagssjóði til að festa kaup
í byggingarlóð. Önnur grein
þingsamþyktarinnar frá 1948 í
því máli var feld úr tillögun
þingnefndarinnar það ár, sem
ákvað að þingið skipi þriggja
manna nefnd til að vinna með
stjórnarnefndinni að þessu máli.
I stað hennar var samþykt að
þingið kjósi tvo menn til sam-
vinnu við nefndina í málinu og
að eftirfarandi félög séu beðin
að tilnefna tvo menn hvert, til
samvinnu. Good Tempalara fé-
lögin, The Icelandic Canadian
Club, Jóns Sigurðsonar félagið
og Islendingadags nefndin. Þjóð-
ræknisnefndinni ennfremur gef-
ið leyfi til að bæta við þennan
mann afla ef þörf gerist.
Framhald.
Sextíu ára afmœli stúknanna
“Heklu” og “Skuldar” I.O.G.T.
(Frh. aj bls. 2-)
sinni hefur átt sér stað, því að
það er aðalrótin, sem leyni vín-
salarnir (Bootleggers) lifa á.
Jafn skjótt og þessi nýju lög
gengu í gildi, gat stjórnin ekki
lengur haft nægilegt eftirlit með
áfengissölunni; leynisölunum
fjölgaði óðum.
I upphafi var ekkert takmark
sett fyrir því hversu mikið mætti
selja í senn; en eftir nokkra mán-
uði var settur mæliskvarði; mátti
þá hver maður fá tvo kassa af
öli og einn kassa af sterkara á-
fengi í hverri viku. Lögbrjótarn-
ir fengu þennan stóra skamt og
margir notuðu hann til að selja
hann aftur og eins héldu þeir
áfram að búa til áfengi heima
hjá sér.
Ájengissölu lögbrot, aðeins já
sýnishorn.
1. Arið 1925 var meira en 61%
af öli sem til var búið í fylkinu
selt án þess að stjórnin hefði
vitneskju um það; Hún tapaði
því öllum tolli sem af því hefði
átt að greiðast.
2. Arið 1926 var það talið
nauðsynlegt að loka 40 af 46 sölu
kompum í fylkinu.
3. Sama ár voru ölgerðar
menn sektaðir þrjátíu og tvisvar
sinnum fyrir það að brjóta lögin.
Staðhæjing um stjómar söluna.
“Okkur vínsölulög eru þannig
úr garði gjörð, að enginn maður,
hversu fær sem hann kann að
vera, eða með hvaða hjálp, sem
hann kynni að hafa, gæti gert
nokkuð til þess að stöðva alla
‘Þá ólöglegu vínsölu, sem nú á
sér stað í Manitoba.”
J. V. Dunham í jebrúar 1926.
“Hér í Manitoba, kaupa alls
konar flökkusalar heimatilbúið
áfengi frá þeim sem lögin brjóta
í stórum stíl, selja það síðan á
næturnar í flöskum og græða 35
til 40 cent á hverri flösku.”
Webb borgarstjóri í Winnipeg
árið 1926.
“Sölureglur stjórnarinnar
opna margar og stjórar dyr hjá
litlu leynslsölu kompunum; en
þær nota tækifærin til þess að ná
í þá sem líklegir eru til þess að
kaupa.”
Mail and Empire Stajj Corres-
pondent 1926.
Þó þeir láti af hendi seinasta
centið, sem til þess átti að vera
að kaupa bita handa sveltandi
barni, það meiðir ekki samvizku
eitursalanna.
“I þrjár nætur hverja eftir
aðra, þegar lögreglan leitaði að
drykkjukrám, fann hún dyrnar
upp á gátt í mörgum þeirra, og
30—40 menn og konur í hverri
þeirra; var þetta fólk svo á sig
komið að hvorki verður með
orðum lýst né með penna skráð.”
L. P. Roy dómari, í október,
1926. A
Þetta sannar okkur það að nóg
er verkefni fyrir höndum til þess
að Goodtemplarar og aðrir bind-
indis og siðbótamenn geti haft
nægilegt að gera. Enn er ekki
tími til svefns og aðgerðaleysis.
Vínsölu vinirnir vinna dag og
nótthugsa ekki um neitt nema
gróðann. Bindindis fylkingarnar
hljóta að vera á verði til þess
að bjarga yngri kynslóðinni, sem
er í hættu einmitt nú. Þér er boð-
ið að gæta bróður þíns íhugar
þú það þegar þú sérð hann velt-
ast hjálparlausan, eða slangra
um göturnar þannig á sig kom-
inn að mannsmyndin er horfin
og hann er orðinn verrri en skyn-
laus skepna?
Gætir þú þess þá að hann er
veikur á sál og líkama og að það
er skylda þín að rétta honum
líknar hönd? Jesús sagði: “Tréð
þekkist af ávöxtunum.” Hvað
þýðir það gagnvart þér eða mér?
Okkar dyr eru opnar.
A. S. BARDAL S.T.
Business and Professional Cards
SELKIRK METAL PRODUCH LTD.
j
j Reykháfar, öruggasta eldsvörn,
| og ávalt hreinir. Hitaeining, ný
| uppfynding, sparar eldiviS,
heldur hita.
KELLT 8VKINSSON
Simi 54 358.
187 Sutherland Ave., Winnápeg.
S. O. BJERRING
Canadian Stamp Co.
RUBBER & METAL STAMPS
NOTARY & CORPORATE SEALS
CELLULOID BUTTONS
324 Smilh St. Winnipeg
Phone 924 624
Office Ph, 925 668 Res, 404 319
N0RMAN S. BERGMAN, B.A..LLJ.
Barrister, Solidtor, etc.
411 Childs Bldg,
WINNIPEG CANADA
MIDSTiEPi
■ JEWELLERS ■
447 Portage Ave,
Aím>
123
TENTH ST.
BRAN00N
Ph, 926 885
Manitoba Fisheries
WINNIPEG, MAN.
T. Bercovltch, framkv.stj.
Verzla t heiidsölu meB nýjan og
froslnn ftsk.
303 OWENA STREET
Skrifst.stmi 25 355 Heima 55 463
DR. A. V. JOHNSON
Denttst
506 SOMERSET BUILDING
Telephone 97 932
Home Telephone 202 398
Taistmi 925 826 Heimills 53 893
DR. K. J. AUSTMANN
BérfrœfHngur i augna, eyma, nef
og hverka sfúkdómum.
109 Medlc&l Arts Bldg.
Stofutlml: 2.00 til 5.00 e. h.
DR. ROBERT BLACK
BérfrtsfHngur i augna, eyma,
nef og hdlssfúkdómum.
401 MKDICAL ARTS BLDQ /
Grah&m and Kennedy St.
Skrifstofuslmi 923 851
Hetmadml 403 794
PARKER, PARKER
& KRISTJANSSON
Barristers • Solicilors
Ben C. Parker, K.C.
B. Stuart Parker, A. F. Kristjansson
500 Canadian Bank of Commerce
Chambers
Winnipeg, Man. Phone 923 561
JOHN A. HILLSMAN.
M.D.. Ch. M.
(27 Medlcal Arts. Bldg.
OFFICE 929 349 Home 403 288
Phone 724 944
Dr. S. J. Jóhannesson
SUITE 6 — 652 HOME ST,
594 Agnea St.
Vlötalsttml 3—5 eftir hádegi
DR. E. JOHNSON
304 EVELINE STREET
Selkirk, Man.
Office hrs. 2.30—6 p.m.
Phones: Offtce 26 — Ree. 330
Offlce Phone Res Phono
924 762 726 115
Dr. L. A. Sigurdson
528 MEDICAL ARTS BLDO.
Offlce Hours: 4 p.m.—6 p.m.
and by appolntment
Drs. H. R. and H. W.
TWEED
Tannlceknar
406 TORONTO QEN. TRU8TB
BUILDINO
Cor. Portage Ave. og Smith 8t.
Phone 926 952 WINNIPEG
Dr. Charles R. Oke
Tannlœknir
For Appointments Phone 924 908
Offloe Hours 9—6
404 TORONTO OEN TRU8T8
BdlUDINO
283 PORTAOE AVE.
Wlnnlpecr, Man.
SARGENT TAX1
Phons 722 401
FOR QUICK RELIABUB
8KRVICK
EYOLFSON’S DRUG
PARK RIVER, N. DAK.
islenzkur lyfsali
Fölk getur pantaC meCul og
annaC meC pðsti.
Fljöt afgreiOsla.
J. J. SWANSON & CO.
LIMITED
308 AVENUE BLDG WPQ.
Fastelgnasalar. Lelgja hds. Ot- >,
vega penlngalán og eldaáhyrgfl.
bifreiCaábyrgC, o. s. frv.
Phone 927 538
A. S. B A R D A L 848 SHERBROOK STREET Selur Ukklstur og annast um tlt- farlr. Allur útbúnaCur sá bezti. Ennfremur selur hann aliskonar mtnnlsvarGa og iegsteina. Skrlfstofu talstmi 27 324 KeimlUs talslml 26 444 Andrews, Andrews, Thorvaldson and Eggertson LögfrœtHngar 209BANK OF NOVA 8COTIA BO. Portage og Garry St. Phone 928 291

Dr. P. H. T. Thorlakson WINNIPEG CLINIC SL Mary’s and Vaughan, Wpg. Ph, 928 231 GUNDRY PYMORE Limited British QuaUty Fish Nettimg 58 VICTORIA 8T„ WINNIPEO Phone 98 211 Manager T. R. THORVALDBON Your patronage will be appredatad

Phone 924 981 H. J. H. PALMASON and Company Chartered Accountants 319 MoINTyRE BLOCK WlnnlpegL Canada C A N A D 1 A N FISH PRODUCERS, LTD. J. B. PAOB, Managing Director Wholesale Distributors oí Fraah and Frozen Fish. 311 CHAMBERS STREBT Offlce Ph. 26 828 Ree. Ph. 78 917

Phone 49 469 Radlo Service SpeciaUsts ELECTRONIC LABS. B. TBORKBLSON, Prop. The most up-to-date Sound Equipment System. 130 OSBORNE ST„ WINNIPEO J O. F. Jonasson, Pres. & Man. Dtr. Keystone Fisherles Limited 404 SCOTT BLK, Slmi 925 227 Wholesale Distributors of FRESH AND FROZEN FI8H