Lögberg - 07.04.1949, Síða 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGLNN, 7. APRÍL, 1949
Hogterg
Gefit5 út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
695 SAKGENT AVENUE, WINNIPEG, MANITOBA
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBEKG, 695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MAN.
PHONE 21 804
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið—Borgist fyrirfram
The "Liögberg" is printed and publiehed by The Columbia Press Ltd.
695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada.
Authorized as Second Class Mail, Post Office Department, Ottawa
NEWFOUNDLAND GENGUR í FYLKJASAMBANDIÐ
Um miðnætti milli hins 31. marz s.l. og þess 1. þ.m.,
gerðist sá merki, söguríki atburður, að Newfoundland
var formlega viðurkent sem tíunda fylkið í fylkjasam-
bandinu Canadíska; við þessa nýju fullnaðarráðstöfun
hlutaðeigandi stjórnarvalda, stækkar Canada landnám
sitt um 154,000 fermílur, auk þess sem íbúatala þjóðar-
innar eykst í sömu andránni um 280,000.
Rétt er að þess sé getið, að það var síður en svo að
Canada sæktist eftir auknu landrými, enda var slíks
ekki undir neinum kringumstæðum þörf, alt aðrar
ástæður liggja til grundvallar.
Sú hefir löngum verið skoðun þess fólks, er New-
foundland byggir, að með því að ganga í bandalag við
vestræna nágranna, annaðhvort Canada eða Banda-
ríkin, myndi það að verulegum mun bæta hag sinn og
tryggja framtíð sína, og hallaðist það þá jafnan að
Canada; þrennar tilraunir hafa að minsta kosti verið
til þess gerðar, að sameina Newfoundland og Canada,
og hafa þær allar átt upptök sín hjá íbúum hins fyr-
nefnda aðila; að loknu þjóðaratkvæði á Newfoundland
í fyrra, er leiddi í ljós að álitlegur meirihluti þeirra, er
atkvæði greiddu, var meðmæltur sameiningu við
Canada, hófust milli hlutaðeigandi stjórnarvalda samn-
ingar um bindandi úrslit málsins, og sá tími ákveðinn,
er samningarnir skyldu koma til framkvæmda eins og
nú er komið á daginn.
Telja má alveg víst, að þegar alt kemur til alls,
verði inngangá Newfoundlands í fylkjasambandið báð-
um aðilum til heilla, því sá var líka auðsæilega tilgang-
urinn; frá f járhagslegu sjónarmiði séð, verður hagnaður
Canada ekki þungur á metum fyrstu árin nema síður
sé, en þegar fram í sækir, mun alt annað verða ofan
á teningnum, því þá fer að verða lögð full áherzla á
vinslu þeirra náttúrufríðinda, sem Newfoundland býr
yfir, svo sem timburtekju og fiskiveiðar; eins og sakir
standa fellur bróðurhluti hagnaðarins hinum nýju
Canadaþegnum, íbúum Newfoundlands, fyrst og fremst
í vil.
Vegna þess hve Newfoundland hefir fram að þessu
haft yfir smávægilegum tekjum að ráða, hafa íbúar
þess orðið að fara margra, ef ekki flestra þeirra hlunn-
inda á mis, er Canadamenn hafa til margra ára notið;
elhstyrkur í Canada hefir, eins og vitað er, verið öldung-
is ófullnægjandi; þó mætti hann ríkulegan kalla borið
saman við það, sem við hefir gengist á Newfoundland
því þar hefir gift fólk, sem náð hefir 70 ára aldri fengið
tíu doUara á mánuði, en einhleypt fólk sex dollara;
nú verður lífeyrir gamalmenna á Newfoundland
hinn sami og annarstaðar í Canada, auk þess sem þar
verður þegar í stað hrundið í framkvæmd gagngerðri
breytingu til bóta varaðndi fræðslu og heilbrigðismál; þá
kemur og þegar til framkvæmda á Newfoundland lög-
gjöfin um framfærslustyrk barna, sem komið hefir
Canadísku þjóðinni að ómetanlegum notum um nokkur
undanfarandi ár, og mun engu síður verða fagnað af
hinum nýju þegnum hennar.
Strqndur Newfoundlands umlykja auðug fiskimið,
meðal hinna auðugustu^ í heimi; til þess að nytfæra sér
þau sem skyldi, hefir íbúana skort fjárhagslegt bol-
magn, sem nú mun von bráðar verða bætt úr, og mun
hins sama mega vænta um aðrar greinar iðnaðar og
framleiðslu.
Um stjórnarfar Newfounlands hefir oltið á ýmsu;
um nokkurt skeið naut þjóðin sjálfsforæðis, en tapaði
því vegna óstjórnar og spillingar á vettvangi fjármál-
anna; en um mörg undanfarinn ár, hefir sex manna
umboðsstjórn farið með völd í landinu og þótt gefast
sæmilega; þó létu ávalt til sín heyra háværar raddir,
er ýmist kröfðust fullkomins sjálfsforræðis, eða þá
sameiningar við Canada; nú hefir málið, verið þannig
leyst, að báðir aðilar mega vel við una.
Nú þegar sögu svo var komið, að Newfoundland
öðlaðist fylkisréttindi í Canadíska fylkjasambandinu,
varð það hið fyrsta verk hins Canadíska forsætisráð-
ráðherra að skipa þar fylkisstjóra, og varð fyrir
valinu Sir Albert Walsh, er þykir um alt hinn mesti
ágætismaður; en til þess að mynda hið fyrsta ráðu-
neyti og undirbúa fylkiskosningu, var valinn Joseph
R. Smallwood, kunnur blaðamaður, er barist hafði
manna mest fyrir sameiningu við Canada; sér til að-
stoðar hefir hann valið sér átta ráðherra, og nú þykja
líkur á að svo skipist til, að hinar fyrstu fylkiskosningar
á Newfoundland fari fram einhvem hinna síðustu daga
í næstkomandi maímánuði eða þá fyrst í júní. Sæti í
Sambandsstjórn sem ráðherra fyrir hönd Newfound-
lands, hefir tekið Mr. Gordon Bradley, er tekið hefir
við ríkisritaraembætti; er hann sagður að vera bygg-
inn maður og stefnufastur.
Inngöngu Newfoundlands í fylkjasambandið, var
vel fagnað í Ottawa og eins í St. Johns, höfuðborg hins
nýja fylkis; barst báður aðiljum sægur mikill hamingju-
óskaskeyta, þar á meðal frá Hans Hátign, Georg, kon-
ungi Breta.
MINNING MERKISKONU
Þá eik í stormi hrynur háa,
hamra því beltin skýra frá;
en þegar fjólan fellur bláa,
fallið það enginn heyra má —
en ilmur horfinn innir fyrst
urta-byggðin hvers hefir misst.
Víst segja fáir hauðrið hrapa
húsfreyju góðrar viður lát;
en hverju venzla-vinir tapa,
vottinn má sjá á þeirra grát;
af döggu slíkri á gröfum grær
góðrar minningar rósin skær.
Viturlega mælist Bjarna Thorarensen skaldi í þessum minn-
ingarljóðum sínum um íslenzka öndvegiskonu sinnar tíðar, og þau
sígildu orð hans verða mér ofarlega í huga, er ég minnist nýlega
látinnar íslenzkrar merkiskonu, Mrs. Guðrúnar Arason, er lést
á sjúkrahúsi í Grand Forks, Norður-Dakota, 30. október, 1948, eftir
stutta legu.
Starfsemi Mrs. Arason og
áhrif höfðu að vísu, svo sem nán-
ar verður vikið að, náð langt út
fyrir heimili hennar, en á þeim
vettvangi var þó aðal-og ávaxta-
ríkasta starf hennar, eins og
jafnan er um góðar eiginkonur
og mæður. Því er einnig nánustu
ástvinum hennar sárastur harm-
ur kveðinn með fráfalli hennar,
börnum og þeirra fjöískyldum,
systkinum hennar og öldungnum
föður hennar, er nú hefir orðið
á bak að sjá með stuttu millibili
þrem óvenjulega mannvænleg-
um börnum sínum um aldur
fram. En þó kominn sé á níðis-
aldur, ber hann hinn þunga
harm sinn með norrænni hetju-
lund, gengur æðrulaus að dag-
legum störfum sínum og hefir,
sem áður, lifandi áhuga á menn-
ingar-og félagsmálum ættlands-
ins og fósturlandsin, bókmennt-
um og hverskonar fróðleik.
Guðrún Arason var dóttir hinna
góðkunnu hjóna Gamalíels Thor-
leifssonar og Katrínar Tómas-
dóttur, fædd 29. nóvember 1889
í Hallfríðarstaðakoti í Hörgár-
héraði í Eyjafirði, en þá bjuggu
foreldrar hennar þar. Fluttist
hún síðan með þeim vestur um
haf 1891, er hún vor komin nokk-
uð á annað ár. Lagði fjöskyldan
af stað frá Akureyri 16. júní og
fór eins hratt og faratæki þeirra
tíma leyfðu til Winnipeg og það-
an suður í Garðar-byggð í N.
Dakota, og var þangað komið
21. júlí. Þar í byggð dvaldist
Guðrún öll sín uppvaxtarár,
byrjaði að ganga á skóla á 6. ári
(1894), og var snemma mjög til
hennar tekið fyrir orðheppni og
hnittin andsvör, enda auðkenndi
það hana jafnan síðan. Námið
var henni leikur og jafnframt
sýndi hún þá þegar forystuhæfi-
leika, og fylgdi það henni til
æviloka. Hefir gagnkunnugur
maður lýst henni þannig: “Það
leiddi frá henni einhvern styrk
til allra, sem með henni voru,
strax á unga aldri.” Hún varð
prýðilega að sér í ensku og
kunni einnig ágætlega sitt
íslenzka móðurmál. Að loknu
gagnfræðaskólaprófi, stundaði
hún vetrarlangt nám í hússtjóm-
arfræði á Landbúnaðarháskólan-
um (State Agricultural College)
í Fargo, N. Dakota.
Guðrún giftist Sigurði Ara-
son frá Mountain (syni Jakobs
og Sólveigar Arason) að Garðar
11. júní 1915, og framkvæmdi
séra Magnús Jónsson (síðar guð-
fræðiprófessor) hjónavísgsluna,
en hann gegndi þá prestsstörfum
þar í byggð. Bjuggu þau hjón
síðan samfleytt að Mountain
þangað til 1934, og vann Sigurð-
ur þar að verzlunarstörfum, en
að þeim tíma liðnum fluttust þau
til Grand Forks, þar sem hann
rekur nú matvöruverzlun.
Þeim Sigurði og Guðrúnu varð
9 barna auðið, og eru þessi á lifi:
Edith (Mrs. E. F. Starkey), Dev-
ils Lake, N. Dakota; Katrín (Mrs.
Guðmundur Björnson), Bremer-
ton, Washington; Jakob Pétur,
áður búsettur í Arlington, Vir-
ginia, nú við nám á ríkisháskól-
anum í Grand Forks, (giftur
Marylou Oddson, dóttur Bjöms
Oddson í Virginia og bróður
Sveins prentara í Winnipeg);
Sylvia (Mrs. Orval Monson, er
Mrs. Guðrún Arason
,rekur verzlunina með tengda-
föður sínum og er umsjónarmað-
ur hjá “State Lieense Depart-
ment”; Jón Arni í Bandaríkja-
hernum, sem stendur í Califor-
nia, hefir verið í hernum allmörg
undanfarin ár; Luella Svafa
Lára, á förum til íslands í þjón-
ustu Utanríkisráðuneytis Banda-
ríkjanna, og Lawrence Sigurður,
sem stundar nám á ríkisháskól-
anum í Grand Forks.
Sverja börn þeirra Sigurðar
®g Guðrúnar sig í ætt um mynd-
arskap og aðra hæfileika. En tvö
börn þeirra eru látin; dóttir að
nafni Ida Þora Cecilia, er dó á
fyrsta ári 1923, og sonur, Gamlíel
Theodore, hinn mesti efnispiltur,
er druknaði af amerísku herskipi
nálægt íslandsströndum í febrú-
ar 1943, 21 árs að aldri. Þá eiga
þau hjón nokkur barnabörn, og
er ættleggurinn því fjölmennur
orðinn vestur hér.
Guðrún Arason var ástrík
dóttur aldurhnignum föður og
jafn framúrskarandi móðir og
húsfreyja. Þar sem hún var elsta
barn foreldra sinna, varð hún
snemma að vera til aðstoðar á
heimilinu, bæði innan húss og
utan, og fórst henni það hið
bezta úr hendi. Gætti þess eigi
síður, þá er hún var orðin móðir
og húsfreyja á fjölmennu heim-
ili, enda var hún starfskona mik-
il, hagsýn og forsjál, og var orð
á því gert, hve henni gat orðið
mikið úr litlu og hver myndar-
bragur var á allri hússtjórn
hennar. Kom það sér einnig vel,
því að gestkvæmt mjög var jafn-
an á heimili þeirra hjóna, bæði
á Mountain og í Grand Forks;
áttu landar þeirra þar örugt
athvarf, því að gestrisni að góð-
um íslenzkum sið ríkti þar í
ríkum mæli, og sannaðist á þeim
hjónum, að þar sem hjartarúm
er, þar er húsrými nóg.
Guðrún var kona svipmikil og
bauð af sér ágætan þokka, heil-
steypt og hrein í lund, skörung-
ur að skapgerð, sem hélt vel á
hlut sínum, en jafnframt glað-
lynd og ljúflynd, og tók með
jafnaðargeði öllu, sem að hönd-
um bar.
Það átti, sem fyrr er gefið í
skyn, vel við skap hennar að
vera í annríki og afkasta miklu;
einnig var hún mjög félagslynd.
Hin mörgu ár, sem þau hjón
bjuggu að Mountain, tók hún
mikinn þátt í kvenfélags- og
kirkjustörfum og, sem sagt, öll-
um félagsskap í byggðinni. 1
Grand Forks var hún einnig
starfandi í Kvelfélagi Samein-
uðu lútersku kirkjunnar þar í
borg. Hún unni sönglist, var
gædd góðri söngrödd og söng ár-
um saman í söngflokki Víkur-
kirkju að Mountain og öðrum
songflökkum hyggðarinnar, enda
er sönggáfan rík í ættinni, með-
al annars var faðir hennar söng-
maður ágætur. Einnig tók Guð-
rún löngum þátt í íslenzkum
söngflökkum hyggðarinnar enda
ur en hún giftist, og eins á Moun-
tain; má og hið sama segja um
Sigurð mann hennar um þátt-
töku bæði í leiksýningum og
öðru félagstarfi.
Guðrún var einnig bókhneigð,
eins og hún átti kyn til, hafði
mikið yndi af skáldskap og
kunni sæg af kvæðum og vísum.
Hún var kona rammíslenzk í
anda, og ættrækin og frændræk-
in, bar djúpan ræktarhug til ætt-
lands síns, þó að hún færi þaðan
barn að aldri; kunni, í einu orði
sagt, ágætlega að meta íslenzku
þjóðina, tungu hennar, sögu og
menningu.
Guðrún Arnason var jarðsung-
in að Mountain 4. nóvember s.l.,
og flutti sóknarpresturinn, séra
Egill H. Fáfnis, kveðjumálin, að
viðstöddu mjög miklu fjölmenni,
sem vottaði með þeim hætti
hinni látnu merkiskonu virðingu
sína og þökk fyrir langa og góða
samfylgd, vinarhug og dreng-
skap. Fundu sveitungar hennar
að vonum til þess, hvert skarð
var höggvið í hópinn, og þá eigi
síður fámennur flokkur landa
hennar í Grand Forks. Næst var
þó höggvið ættmennum hennar
og öðru sifjaliði, en þeim er
harmabót hugljúf minningin um
gengna ágætiskonu, “góðrar
minningar rósin skær,” svo að
aftur séu viðhöfð orð hins spaka
skálds.
RICHARD BECK
JOHN J. ARKLIE
Optometrist and Optician
(Eyes Examlned)
Phone 95 650
MITCHELL COPP LTD.
PORTAGE AT HARGRAVE
r-------^— • • • • • •----l —
The Swan Mamifacfuring Co.
Manufacturers of
SWAN WEATHER STRIP
Halldor Methusalems Swan
Eigandi
Heimili 912 Jessie Ave.
281 James St. Phone 22 641
Phone 21 101 ESTIMATES
FREE
J. M. INGIMUNDSON
Asphalt Roofs and Insulatcd
Slding — Repalri
632 Slmcoc St. Wlnnlpeg, Man.
GESTUR FRÁ ÍSLANDI
í bókabúð Davíðs Björnssonar
dvelur um þessar mundir gestur
frá íslandi, sem allir íslendingar
þurfa að sjá og kynnast. Gestur
þessi er Rithandabók. Er þess
óskað, að sem flestir íslendingar
riti nöfn sín í hana ásamt nokkr-
um fögrum óskaskéytum til Is-
lands í bundnu eða óbundnu
máli, ef þeir vilja. Gestur þessi
dvelur hér vestanhafs þar til
hann hefir kynnst, helst öllum
íslendingum vestan hafs, eftir
það leggur hann leið sína heim
til Islands aftur. Nánar verður
sagt frá þessum gesti 1 næstu
blöðum.
Mr. og Mrs. Neil S. Craig, 386
Riverton Avenue, Winnipeg
urðu fyrir þeirri sorg að missa
son sinn, 14 mánaða gamlan
Ian Dennis, að nafni, einkar efni-
legt ag indælt barn, er andaðist
á Childrens’ Hospital í Winnipeg
þann 29. marz. Jarðarför hins
litla sveins fór fram 1. apríl,
frá Clark-Leatherdale útfarar-
stofu, að mörgu fólki viðstöddu.
Jarðað var í Elmwood grafreitn-
um. Séra Sigurður Ólafsson
þjónaði við útförina.
+
Gefið til Sunrise Lutheran Camp
Kvennfélag Herðubreiðar-
safnaðar Langruth $10.00
(Til Children’s Trust Fund)
Gísli Thordarson,
Amaranth 1.00
Meðtekið með innilegu þakk-
læti.
ANNA MAGNUSSON
Box 296 Selkirk, Man.
HOUSEHOLDERS
ATTENTION!
We can supply your fuel needs with all the
standard brands of coal and coke such as
Saunders Creek, Foothills, Drumheller, Black
Nugget, Briquettes, Saskatchewan Lignite,
Zenith and Winneco Coke.
Stoker Coals in Various Mixtures Our Specialty
MCfURDY CUPPLY fO. LTD.
V/ BUILDERS* U SUPPLIES AND COAL
Erin and Sargent Phone 37251