Lögberg - 28.07.1949, Side 6

30
LiöGBERG, FÍMTUDAGINN, 28. JÚLÍ, 1949
FORRÉTTINDI
Ejtir GILBERT PARKER
/. J. Bildfell þýddi. — Ljóöin i þesaari sögu eru
þýdd af Dr. Sig. Júl. Jóhannessyni.
Meðvitundarlaus í sjö mánuði — sjö
mánaða þögn, — sjö mánuðir, sem
hann hvorki sá né heyrði, sjö mánuðir,
sem hann hafði verið útilokaður frá um
heiminum í ómerktri gröf svívirðingar-
innar! Sjö mánuðir og Kathleen var gift
aftur, manninum, sem hún hafði allt-
af unnað. Sjálfur bar hann fants- og
þjófsnafn. Billy hafði ekki sagt neitt —
Billy, sem hann hafði haldið hlífiskyldi
yfir, en hlotið fyrirlitningu og útskúfun
góðra manna í staðinn. Hér stóð það
sem heimurinn sagði um hann — hann
las aftur línurnar: „Voveiflegt dauðs-
fall“, „stolna geymsluféð“, „innsigli sví
virðingarinnar á afvegaleiddan ævi-
feril!“
Þetta var grafskriftin, sem honum
var valin. Þetta minningin, sem yfir hon
um átti að standa dauðum og fyrirlitn-
um og þegar enginn myndi hann fram-
ar, öðrum til aðvörunar, gömul fyrir-
mynd grafin upp úr ösku aldanna af
siðferðilegum kamarmokurum, til þess
að festa á alla, sem gáleysislega gengu
eftir vegi lífsins.
Hvað átti hann að gera? Fara til
baka? Fara til baka og berja að dyrum
hjá Kathleen, eins og Enoc Arden og
segja: „Ég er kominn til að krefjast
þess, sem ég á“. „Komdu til mín aftur
og segðu Tom Fairing að fara sinn veg
og sýna sig ekki framar“. Sundra þess-
um tveimur persónum, hvorri frá ann-
ari og eyðileggja kærleikssamband það,
sem knýtti þau saman? Krefjast reikn-
ingsskapar af Kathleen fyrir ólöglega
sambúð við mann, sem hafði reynst
henni trúr öll þessi ár? Hvað var unnið?
Hvað hafði hann gjört fyrir hana, sem
gæfi honum rétt til að eyðileggja líf
hennar nú? Hvaða réttlæti var í því, að
hún, er lotið hafði kringumstæðunum og
sem hafði verið þræll bands, sem hann
hafði aldrei fundið til, en sem voru
henni lög, skyldi nú vera særð því hel
sári sem aldrei gæti gróið. Hvað hafði
hún gert til að gefa honum rétt til að
snerta eitt einasta hár á höfði hennar?
Farðu til baka og dragðu Bill fyrir
lög og dóm og hreinsaðu nafn þitt?
Farðu til baka og sendu bróðir Kathleen
ar, sem falsað hefir nafn þitt, í fang
elsi? Hvaða réttlætisafrek!
Mundi heimurinn ekki hafa rétt til
að segja, að það eina, sem hann gæti
gjört, ef hann ætti yfir nokkrum ærleg-
heitum að ráða, væri að skipta sér ekk-
ert af þessu. Hvaða fengur var það hon
um við síðasta reikningshald, þó að
hann gæti talist saklaus af þessu eina
atriði og til þess að sanna það þá yrði
hann að eyðileggja líf konu og drengs?
Og hvað væri unnið? Það væri eins og
maður, sem hefði verið hengdur gengi
aftur til að hefna sín fyrir að vera hengd
ur! Segjum að hann færi til baka og
horfði upp á alla ógæfuna, sem sú heim-
koma hlyti að hafa í för me ðsér — hvað
mundi bíða hans þar á eftir, eða nokkra
þeirra, sem honum voru áhangandi?
Að kaupa lífið slíku verði?
Að deyja og binda enda á allt þetta,
hverfa burt úr þessu vesæla lífi, sem
hann hafði gjört svo lítið í og það litla
illa? Að deyja?
Nei. Því eftir allt leyndist einhver
neisti af forlagatrú með honum. Ef
honum hefði ekki verið ætlaður lengri
aldur því hafði hann þá ekki druknað,
þegar honum var kastað í ána hjá Cóte
Dorion? Hvers vegna hafði þessi skóg-
armaður, sem sat þarna við eldinn,
slætt hann upp úr ánni og flutt hann í
þennan fjallakofa, þar sem hann hafði
verið umvafinn þögninni og heiminum
týndur? Hvers vegna hafði hann legið
meðvitundarlaus alla þessa mánuði?
Voru það örlög? Sýndist það ekki lík-
legt að hinn mikli máttur hefði skotið
honum aftur upp á f jörur tímans, vegna
þess, að dauðastundin var enn ekki
komin?
Honum var ljóst, að það var þýð-
ingarlaust fyrir hann að taka sitt eigið
líf og ef að dauðastundin væri ákveðin,
þá væri réttast að bíða þangað til hana
bæri að höndum, samkvæmt ráði og
vilja valdhafans mikla.
Hvað hann ætti að gjöra — hvernig
að hann ætti að lifa — hvar hann ætti
að vera?
Hann stóð seinlega á fætur og tók
eitt spor áfram eins og hann væri í
leiðslu. Jó ókyrrðist í sæti sínu. Charley
gekk til hans og lagði hendina á öxlina
á honum og sagði:
„Dragðu blæjuna frá glugganum,
vinur“.
Jó Portogais stóð upp undir eins og
án þess að líta framan í Charley fór og
tók dýrskinnsblæjuna frá glugganum
og birta vetrarsólarinnar skein í gegn
um hann og inn í kofann til þeirra. Char
ley snéri sér við og slökkti ljósið á borð-
inu, svo gekk hann út að glugga kofans,
sem stóð á fjallsbrúninni, og leit út um
hann niður fjallshlíðina, þar sem veg-
ur hafði verið ruddur og veggir trjáa á
báða vegu.
Útsýnið var dásamlegt. Grænt og
hélað lim sytrus og grenitrjánna, frost-
rósirnar mættu auganu allsstaðar;
frostblikið í sólskininu; hæðirnar með
silfur emerald lit hallandi ofan í dalinn
í margra mílna fjarlægð þar sem þorp-
ið stóð allt í kringum kirkjuna, og reyk-
urinn rauðlitur stóð beint í loft upp úr
reykháfum húsanna í logni og vetrar-
kyrrð.
Charley setti glerið á auga sér, stóð
kyrr og lagði hendurnar á gluggakist-
una og horfði og horfði út í hinn nýja
heim. Að síðustu snéri hann sér við.
„Get ég nokkuð gert fyrir þig, mon-
sieur?“ spurði Jó hálf kjökrandi.
Chariey rétti út hendina og tók fast
í hendina á Jó. „Segðu mér hvað komið
hefir fyrir á öllum þessum mánuðum“,
sagði hann.
XII. KAPÍTULI
Rósalie kemur til sögunnar
Charley sá sig nú sjálfur eins og
hann hafði komið öðrum fyrir sjónir.
Hann sá verkið, sem hann hafði verið
að vinna, en sem hann mundi ekkert
eftir. Hinn virkilegri Charley hafði dval
ið í djúpi gleymskunnar í sjö mánuði.
Hann hafði allan þann tíma gengið um
í einhverju dáleiðslu móki, með opin
augu, en andlega sofandi, og sérkenni
öll lögð til síðu og venjur. Hann hafði
lifað lífi barnsins nýfædda, sem aðeins
sér það, sem fyrir augun ber, en fær
ekki skilið það.
Nú þegar hinn upprunalegi Char-
ley Steele naut sín aftur og móðan féll
af sálarsjón hans, sá hann fyrir sér hið
undursamlega og margbrotna líf nátt-
úrunnar, sem hin marglita menning
mannanna hafði sett mark sitt á, og inn
í þá sýn hvarf tímabil það, sem hann
hafði gengið í gegnum í draumi dáleiðsl
unnar og Charley sjálfur eins og
hann átti að sér að vera, mundi ekkert
eftir hinu fyrra ástandi sínu, fann held
ur ekki til þess, nema eins og í draumi,
sem er gleymdur, en skilur þó eftir var-
andi áhrif.
Hann sá það, sem hann hafði ver-
ið að gjöra, hlutina, sem hann hafði
smíðað, en ekkert af því kannaðist
hann við nema lyktina af trélíminu,
sem'á einhvern óskiljanlegan hátt vakti
hjá honum einkennilegar endurminn-
ingar.
Sjón, hljómur, hreyfing, leið í gegn
um huga hans í ógreinanlegum rugl-
ingi, eins og þefurinn af trélíminu í gegn
um nasirnar, og hann reyndi allt sem,
hann gat til að gjöra þetta skýrt fyrir
sér, en árangurslaust. Þessir sjö mán-
uðir úr lífi hans voru algjörlega tapaðir
og týndir.
Hann fann og vissi um breytinguna.
sem á honum var orðin. Á meðan sálin
hafði sofið, en líkaminn smátt og
smátt verið að styrkjast og náttúran
sjálf lagt líknar hendur á hið sjúka sál-
arlíf hans og hugsun. Styrkjandi friður,
svefn og holl og þægileg vinna voru að
endurnæra hann, þá hafði hann sjálfur
verið að breytast, endurskapast, hreins
ast af óregluóráði sínu, án þess þó að
þurfa að bergja á hinum beiska bikar
samvizkubitsins. Charley stóð upp og
leit í kringum sig í skemmunni, þegar
Jó kom inn, stappaði af sér snjóinn og
sagði:
„Séra Loisel er kominn, monsieur“.
Charley snéri sér við og fór með
.Jó, án þess að segja orð, inn í húsið,
þar sem presturinn stóð út við glugg-
ann og horfði yfir þorpið ofan í dalnum.
Þegar Charley kom inn, kom prestur-
inn á móti honum með útrétta hendina.
Mér þykir vænt um að þú ert orðinn
frískur aftur, monsieur“, sagði hann
um leið og hann tók í hendina á Char-
ley og leit glaðlega framan í hann.
Með óljósu hugboði um það, hvern-
ig að hann framvegis yrði að haga sér,
svaraði Charley blátt áfram og lét
augnagler sitt falla niður, er hann
mætti hinu hreina og vingjarnlega
augnaráði prestsins — sem var svo
mannúðlegt og vingjarnlegt, að hann
hafði aldrei áður séð neitt líkt því, og
það krafðist hreinleika og hreinskilni,
og því lét Charley augnaglerið falla, þó
að jafnvel með því, að hreinleiki augna
ráðs hans gæti naumast staðist saman-
burð.
„ Það er fallegt af þér, að hugsa
þannig og koma og segja mér það“,
svaraði Charley rólega. „Ég veit að ég
hefi gjört mikið ónæði og aukið á erfið-
leika ykkar“.
í fari hans þegar hann sagði þetta,
var ekkert af hinu fyrra yfirlæti
né huldum meiningum í orðum
hans. „Okkur er ant um það þín vegna,
og vegna vina þinna, Monsieur“.
Charley svaraði ekki þessari hálf-
gerðu upplýsingar umleitan en sagði:
„Ég get ekki auðveldlega endurgoldið
þér vinahótin, sem þú hefir sýnt mér,
eða honum Jó, vini mínum, þarna“.
„Monsieur“, svaraði Jó, leit undan
og ýtti með fætinum brenni á eldinn:
„Þú ert búinn að borga það“.
Charley hristi höfuðið: „Ég er í hönd
um manna, sem eru samtaka í að sýna
mér velvild“, sagði hann. „Það er mér
leyndardómur. Því hvers vegna ætti
maður að geta vonast eftir slíku við-
móti frá ókunnum mönnum, þegar þeir
ofan á allt annað geta aldrei átt von
á neinni borgun, ekki einu sinni fyrir
fæði og húsaskjól;“
„Ég var gestur, og þið hýstuð mig“,
sagði presturinn og brosti innilega og
bætti við, sagði vinur mannanna“.
Charley horfði lengi á prestinn.
Hann var að hugsa um hve látlaust og
blátt áfram hann hefði sagt þetta, eins
og orðin hefðu verið hans eigin orð og
hugsunin partur af honum sjálfum.
Hann fann til gömlu hneigðarinnar að
spyrja og spyrja, og setti upp augna-
glerið, en orðin vöfðust honum um
tungu, og augnaglerið féll aftur af auga
hans. Hann hafði heyrt menn gjöra sér
dælt við nöfn helgra manna og hluta,
óupplýst fólk, ákafa endurreisnarpré-
dikara, sem fannst í dagdraumum sín-
um, að þeir væru í samræðum við sjálf-
an höfund lífsins; en hann hafði aldrei
heyrt nokkurn menntaðan mann tala
eins og þessi prestur talaði.
Að síðustu sagði Charley: „Portu-
gais segir mér að bróðir þinn, læknir-
inn, sé farinn í burtu. Mér hefði þótt
vænt um að geta þakkað honum, þó
ekki hefði verið meira“.
Ég hefi skrifað honum og sagt hon-
um frá hinum góða bata þínum. Ég
veit að honum þykir vænt um að frétta
það. En hann var í efa um réttmæti
verksins fr áeinu veraldlegu sjónarmiði,
sem ég var honum ekki sammála
um, en skoðun hans á því var ákveðin.
Marcel spurði sjálfan sig. — Hann
þagnaði allt í einu og leit til Jó Portu-
gais.
Charley skildi undir eins að hér var
um eitthvert launungarmál að ræða og
sagði: „Talaðu hispurslaust, hann
Portugais er vinur minn“.
Jó leit til Charley, og það sýndist
eins og bliki brygði fyrir í augum hans,
einhverri birtu, sem líktist þeirri, er
stafar frá augum rakkalegrar tryggð-
ar, og gefur til kynna ótakmarkaða
undirgefni og innilegt þakklæti.
„Marcel spurði sjálfan sig“, hélt
presturinn áfram, „hvort þú mundir
verða honum þakklátur fyrir að vekja
þig aftur til lífsins og endurminning-
anna. Ég er hræddur um að hann hafi
verið að átta sig á hvað ég ætlaði að
segja — það er nú bara hugboð mitt.
Marcel sagði: „Segjum að hann for-
mæli mér fyrir að gjöra þetta? Hver
veit til hvaða lífsaðstöðu við erum að
vekja hann — hvaða þrauta og þján-
inga?“ Það var þetta, sem Marcel
sagði.
„Hverju svaraðir þú herra prestur?“
„Ég svaraði, að eðlisupplag þitt yrði
að svara þeirri spurningu, og hvort sem
þér félli það vel eða illa, þá væri það
skylda þín að taka lífsábyrgðina á herð
ar þér og lifa lífi þínu til enda. Og svo
var það heldur ekki þitt eina líf, sem um
var að ræða. Það er enginn, sem lifir
sjálfum sér eða deyr sjálfum sér í þess-
ari veröld. Við þurftum einnig að hugsa
um ættingja þína og vini“.
„Og sökum þess, að ég átti hér enga
kunningja, þá varðst þú að hugsa fyrir
mig,“ svaraði Charley stillilega. Sann-
leikurinn er sá, að hinir fornu vinir
mínir áttu ekkert skylt við það, sem ég
var á sjö mánuðunum sem liðnir eru,
eða það sem ég er nú.
Hann horfði lengi framan í gestinn
án þess að segja orð, eins og hann ætl-
aðist til að presturinn skildi hvað í huga
hans bjó og presturinn gerði það. Hann
var vanur að hlusta á leyndarmál
manna, sem þei meinum er gefið, sem
eiga frumhugsun sína óskaddaða eða
óskemmda af hinum margvíslegu lífs-
straumum, sem um hana flæða.
„Það er þá eins og þú hafir ekki vakn
að til lífsins aftur, monsieur“, sagði
presturinn.
„Já það er rétt“, svaraði Charley.
Jó snéri sér snögglega við og fór
út, því hann hafði heyrt fótatak í snjón
um úti.
„Þú verður hér áfram, monsieur“,
sagði presturinn.
„Ég get ekki sagt um það“.
Prestinum var lánað hugrekki, sem
þeim hreinhjörtuðu er aðeins lánað, er
hafa hlutverk að vinna. Hann horfði
alvarlega á Charley.
Moniseur, er nokkur ástæða til þess,
að þú getir ekki ílengst hérna? „Ég
spyr þig nú eins og maður spyr mann,
en ekki sem safnaðarprestur“.
Charley svaraði ekki strax. Hann
var að hugsa um hvað hann ætti að
segja, en augnaráð hans var ákveðið
og presturinn var sannfærður um ein-
lægni hans. Eftir dálítinn tíma sagði
hann:
„Ef þú átt við hvort ég hafi framið
glæp, sem varðar við lög, þá er svar
níitt nei. Ef þú meinar hvort ég sé
þjófur, ræningi, skjalafalsari eða að ég
hafi misboðið heiðri kvenna eins og
menn gera stundum, þá er svar mitt nei
og býst ég við að það sé það, sem
mestu varðar. Að öðru leyti megið þið
hugsa eins illa um mig og þið viljið, eða
eins vel og þið viljið, en það, sem ég
krefst hér eftir, er það eina, sem nokkru
varðar, herra prestur“.
Presturinn rétti honum hendina
vingjarnlega og mælti:
„Þú hefir liðið mikið, monsieur“.
„Aldrei, aldrei hið minnsta, prestur
minn. Ekki í eina mínútu, þangað til
ég datt eins og steinn úr loftinu hér.
Fram að þeim tíma hafði ég kverkatök
á lífinu, nú hefir lífið tekið fyrir kverk-
arnar á mér“.
„Þú ert ekki kaþólskur, monsieur?“
spurði presturinn mjög vingjarnlega,
en þó eins og honum þætti mikið undir
svarinu komið.
Nei, ég er það ekki“, svaraði Char-
ley. í
Presturinn svaraði því engu. Ef
hann var ekki kaþólskur, hvaða mis-
mun gjörði það þá, hvaða trúflokki hann
heyri til — gjörði ekkert til hvort að
hann var Búddisti, heiðingi eða protist
ant, hin persónulega aðstaða þeirra
allra var sú sama.
„Ég bið velvirðingar“, sagði prest-
urinn þýðlega. „Ég hefði ef til vill komið
þér að liði hefðirðu verið kaþólskur“.
Charley bar augnaglerið skyndilega
að auga sér, og fram á varir hans komu
köld keksnisorð, en hann gætti sín í
tíma, því þrátt fyrir allt, hafði þessi
prestur sýnt honum vinarhót, þegar
allir aðrir höfðu snúið við honum baki
og sýnt fyrirmyndar dómgreind undir
erfiðum kringumstæðum. Þetta augna-
glers tiltæki Charley’s gjörði prestinn
órólegan, og svipurinn, sem kom á and
litið á Charley, enn órólegri, en sá óró-
leiki hvarf, þegar Charley sagði eins
blátt áfram og þýðlega, eins og þó prest
urinn sjálfur hefði talað:
„Þú getur hjálpað mér enn, eins og
þú hefir þegar gjört. Ég lofa þér því
líka, — hann snerti varirnar með tung-
unni, eins og hann gerði forðum, þeg-
ar hugur hans reikaði til vínsöluhúss-
ins hans Jean Jolicoeus — „ að gjöra
ekkert til þess að þú þurfir að sjá eftir
góðvild þinni í minn garð og kristilegri
umhygju“. Aftur leitaði tungan út á
milli varanna, endurminningarnar
fylltu huga hans og þorstinn gamli
þvingaði hann. Og það voru máske á-
hrifin frá þeirri kennd, sem kom hon-
um til að bæta við með áherzlu: „Ég
lofa þér því, herra prestur".