Lögberg - 22.09.1949, Blaðsíða 2

Lögberg - 22.09.1949, Blaðsíða 2
2 LÖGBERG, FIMTUDAGT.NN, 22. SEPTEMBER 1949 Hostitrg Gefið út hvern fímtudag af THE COLUMBIA PRESS LIMITED 695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MANITOBA Vtanáskrift ritstjórans'. EDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MAN. PHONE 21 804 Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON Verð $3.00 um árið—Borgist fyrirfram The “Lögberg” is printed and publiehed by The Columbia Press Ltd. 69 5 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada. Authorized as Second Class Mail, Post Office Department, Ottawa DREGUR SIG í HLÉ? NEI! Miklar bardagahetjur draga sig aldrei í hlé; þær standa í fylkingarbrjósti unz yfir lýkur. — Lögberg lét þess getið í fyrri viku, að hinn þjóð- kunni stjórnmálaskörungur og pennavíkingur, Jónas Jónsson frá Hriflu, yrði eigi í kjöri við kosningar þær til alþingis, er fram fara þann 23. október næstkom- andi; þótti þetta sem vænta mátti miklum tíðindum sæta, því baráttuferill Jónasar Jónssonar er alveg sér- stæður í sögu íslenzku þjóðarinnar, að minsta kosti á yfirstandandi öld. Jónas Jónsson hefir áratugum saman setið á al- þingi; um hann hefir jafnan staðið styr, svo sem títt er um boðbera hárra hugsjóna, er vita hvað þeir vilja og hika eigi við að fylgja hugsjónum sínum fram hvern- ig sem viðrar og hver, sem í hlut á. Það er auðsætt, að þótt Jónas Jónsson leiti eigi end- urkosningar að þessu sinni til alþingis, að það er síður en svo að hann sé að draga sig í hlé af vettvangi bar- áttumála sinna; og til þess að ganga úr skugga því við- víkjandi, þarf eigi annað en líta yfir dálka Landvarnar, blaðsins, sem hann nú stýrir, þar sem ein lögeggjanin rekur aðra varðandi lausn þeirra yfirgripsmestu vanda- mála, er íslenzka þjóðin um þessar mundir horfist í augu við, svo sem um dýrtíðarmálin heima fyrir. fræðslumálin og landvarnir þjóðarinnar út á við. Enginn núlifandi íslendingur hefir verið jafn skel- eggur í sókninni gegn kommúnistum, og í rauninni hvaða ofbeldisstefnu, sem skaut upp höfði og Jónas Jónsson frá Hriflu; ástin á mannfrelsinu er honum í blóð borin og baráttunni fyrir öryggi þess hefir hann helgað alla sína krafta; slíkt er einkenni sannra land- varnarmanna, er gerskilja mismuninn á lífsstefnum og helstefnum, og vilja vitka þjóðfélag sitt svo sem föng standa bezt til. Jónas Jónsson var ungur, er samvinnustefnan náði yfirtökunum í lífsviðhorfi hans; hann var í mörg ár ritstjóri Samvinnunnar, og hann stofnaði Samvinnu skólann í Reykjavík og veitir honum forstöðu enn; hann er vatnið sv° salt að engin er að eðlisfari mikill fræðari, eins og ritgerðir hans, langflestar, bera svo glögg merki um; hann stofnaði sinn eigin stjórnmálaflokk, Framsóknarflokkinn og var um hríð dómsmálaráðherra, er sá flokkur fór með völd í landinu undir forustu Tryggva Þórhallssonar; þótti hann þá ærið stórhöggur og óvæginn, ef því var að skipta; enda mun þá naumast hafa af veitt, að stungið væri á hinum og þessum óheillakýlum, er gert höfðu vart við sig í þjóðfélaginu; hvort dáendur Jón- asar vegna þeirra vopnaviðskipta urðu fleiri en haturs- menn hans, verður eigi auðveldlega skilgreínt að svo stöddu; en víst er um það, að svo var línuskiptingin ljós, að eigi varð um vilst. Jónas Jónsson er óvenju frjór og mikilvirkur rit- höfundur og hann ritar flestum samtíðarmanna sinna fegurra og hreinna mál. Jónas Jónsson heimsótti Vest- ur íslendinga um sumarið 1938, ferðaðist víða, flutti mörg snjöll erindi og talaði í þá þjóðernislegan kjark; að heimsóknum slíkra manna er hollur og varanlegur gróði. Vestur-íslendingar standa í mikilli þakkarskuld við Jónas Jónsson, eigi aðeins vegna heimsóknarinnar, heldur og engu síður vegna raunhæfrar hollustu hans í gat;ð þeirra, svo sem með forustu hans á alþingi varð- andi fjárhagslegan stuðning til íslenzku vikublaðanna vestan hafs, að ógleymdri margháttaðri, annari aðstoð og vinhlýju. Það eru ekki allir menn, sem fá slíka kveðju frá einum höfuðandstæðingi sínum og Jónas Jónsson fær af hálfu Valtýs Stefánssonar ritstjóra í Morgunblaðinu frá þeim 6. þ. m., en kveðjan er á þessa leið: „Sagan mun að sjálfsögðu dæma Jónas Jónsson og stjórnmálaferil hans. Hver, sem sá dómur verður, er Sitt af hverju um saii Á Spáni er saltfjall, nálægt Cardona í Cataloniu. Það er um 4Y2 kílámetra ummáls og 130 — 169 metra hátt og er einn sam- felldur saltklettur. Fólkið þarna í nágrenninu bjó til ýmiss kon- ar leikföng, skálar, kertastjaka og því um líkt úr saltinu. Svip- uð en þó minni saltfjöll eru víða í heiminum. — í Etiopíu er saltslétta, svo stór að maður er fjóra daga að ganga í kringum hana. 1 herferðinni í Indlandi not- uðu innfædir íbúar þrjá daga til að byggja enska setuliðskirkju á hæsta staðnum á veginum milli Imphal og Kohima. Þegar þeir voru spurðir um hve mikið þeir vildu hafa í kaup, fóru þeir fram á eitt kg. af salti á mann. í Rússlandi hinu forna og enda víðar í Evrópu var það til siðs að þegar einhver gisti á heimili í fyrsta sinn átti hann að hafa með sér salt og brauð. — Víða í Englandi, sérstaklega í Leicestershire, og líka í Skot- landi og Irlandi, var alvanalegt að setja disk með salti á brjóst- ið á framliðnum mönnum. Salt- ið var talið tákn eilífðar og ó- dauðleika vegna þess að það rotn ar ekki sem saltað er. Það var fullyrt að djöflinum væri mein- illa við salt. Seltan í sjónum fer smávax- andi. Vatn, sem inniheldur salt, rennur að staðaldri í sjóinn. Vatnið í sjónum gufar upp en saltið lítið sem ekki. En þó er líklegt að nokkur miljón ár þurfi að líða til þess að munur- inn verði verulegur frá því sem nú er. Á jörðinni er nægilega mikið af salti til þess að þekja allt yfir borð hennar 130 metra þykku lagi. — Seltan í Saltvatni í Utah í Bandaríkjunum, er um sex sinnum meiri en í sjónum. Þar skepna getur lifað þar, og vatnið frýs aldrei. Rómverskir hermenn fengu nokkurn hluta af mála sínum greiddan í salti, og frá þessum sið er komið orðið „salær“ í al- þjóðamálum (salt heitir sal á latínu). Rómverjar töldu ógæfu- merki að fleyja salti. Þessi hjá- trú, sem er algeng enn í dag, stafar frá því, að það var talið treysta vináttu tveggja manna að þeir ætu salt saman, en ef annar hvor fleygði salti þá ruf- ust þau bönd. — Dauðarefsing gat legið við því hjá Rómverj- um að selja óvinum ríkisins salt. „Éttu minna salt, þá sefurðu betur!“ Þetta er slagorð í U.S.A. en þar hefir komið á daginn að hægt var að lækna svefnleysi með því að takmarka salt- neyslu sjúklingsins. Dr. Michael M. Miller hefir gert athugun á þessu. Hann lét sjúklinga sína aðeins fá 0,05 gr. af salti á dag og er sannað, að af þeim 20 sjúklingum, sem hann gerði til- raunir á voru aðeins þrír, sem ráðið dugði ekki við, en þeir höfðu allir notað svefnlyf lengi. Miller segir að saltið auki við- kvæmni ýmissa taugavefa. En þegar saltneyslan er takmörkuð Jón Jónsson Þorsteinsson þegar óhætt að fullyrSa, að með honum hverfur sér- £fnasl kal].. taugavcfina og þa5 stæður stjórnmálamaður, vígfimur ritböfundur og ó venjulega frjór gáfumaður af Alþingi íslendinga“. Línum þessum verður samferða kafli úr grein, Bæk- ur og listir, eftir Jónas Jónsson, sem útkom í blaði hans, Landvörn, þann 15. ágúst síðastliðinn, og vegna þess að vikið er þar að tveimur vestur-íslenzkum lær- dómsmönnum, sýnist sanngjarnt, að veita íslenzkum lesendum hér vestra aðgang að honum; en kaflinn er á þessa leið: „Kommúnistar eru athafnasamir um áróður við- víkjandi bókmenntum og listum. Hafa nýlega komið út tvær bókmenntabækur, sem runnar eru undan þeirra rifjum. Stefán Einarsson, prófessor í Baltemore, hefur ritað á enska tungu allstórt yfirlit um íslenzkar bókmenntir, síðan í byrjun 19. aldar. Er þar saman- kominn mikill fróðleikur, en líkist of mikið markaskrá. Eru þar talin mörg skáldverk í óbundnu máli og gengið svo nærri, að bók eftir Guðbrand Jónsson er talin með að sjá ekki skóginn fyrir trjánum. Kostur við bók S. E., er sá, að þar er geymdur mikill fróðleikur og að höf- undurinn vill gera verk sitt vel. ókostur er hitt, að hann virðist hafa staðið í nánum tengslum við einhvern slysn asta, andlega meinlætismann aldarinnar, Þórberg Þórð arson, og hefur það áhrif á dómgreind hans. Hina bók- er róandi. Vesúvíus og sum önnur eld- fjöll spúa salti þegar þau gjósa. Saltið kemur mjög við átrún- að ýmissa frumþjóða. Víða er það lögmál að fólk megi alls ekki éta salt. Þegar Pima-Indí- áni hefir drepið Apasje-Indíána F. 28. okt. 1856 — D. 30. júní 1949 Já, gœfa og náð fylgja mér alla œvidaga mína, og í húsi Drottins hý ég langa ævi. Sálm. 23:6 Þessi trúverðugi íslendingur, Jón Jónsson Þorsteinsson, and- aðist á elliheimilinu „Höfn“ í Vancouver, B. C., fimtudaginn 30. júní s.l., tæplega 93. ára að aldri. Jón var fæddur 28. október árið 1856 að Barmi í Barða- strandarsýslu, hann var sonur dugnaðarhjónanna Jóns Þor- steinssonar og Bjargar Jónsdótt ur búandi á ofannefndum bæ. Þegar Jón var ungur drengur fluttist hann með foreldrum sínum vestur til ísafjarðar og þar dvaldi hann mesta part af æskuárum sínum. Hann byrj- aði snemma að stunda sjóróðra á opnum bátum, eins og þá var siður; hann reyndist snemma dugnaðarmaður og harður í sjósóknum, enda var Jón hraust menni, sterkur og eldsnar í öll- um handtökum. Þegar Jón var 20 ára að aldri réðist hann til hákarlavtiða, og voru það aðeins hinir allra vösk ustu ungu menn, sem þóttu hæf ir til slíkra veiða í þá daga, sýn- ir þetta hinn mikla framsóknar- hug, sem bjó í þessum unga manni. Árið 1887 giftist jón eftirlif andi konu sinni, þá ungfrú Markúsínu Kristjánsdóttur, frá myndarheimilinu Borg í Arnar- firði, systir hins merka dugnað- arbónda og útgerðarmanns, Kristjáns í Stapadal. í Þessi ungu hjón, Jón og Markúsína, reistu sér bú á ísa- firði og bjuggu þar til árið 1893 að Jón brá búi og flutti vestur um haf ásamt konu sinni og börnum. Jón eignaðist 5 börn, þrjár dætur og tvo syni, einnig ólu þau hjón upp eina fósturdóttur og naut hún allra hinna sömu réttinda og þeirra eigin börn. Börn Jóns voru þessi: Elzta dóttirin Soffía, Mrs. Líndal, nú dáin fyrir nokkru síðan, viður- kennd fyrir að vera ein af allra duglegustu búsýslukonum og skörungur hinn mesti til allra verka, enda var heimili þeirra Líndalshjóna eitt hið allra myndarlegasta í Lundarbyggð- inni, Manitoba. Þau sem lifa pabba sinn eru: Björg, Mrs. Thomson, forstöðu- kona á elliheimilinu „Höfn“ verður hann að gegnumganga hreinsun og má því alls ekki bragða salt á meðan á henni stendur. Nicaragua-Indíánar bragða ekki salt frá því að þeir sá maisakrana og þangað til upp skeran er um garð gengin. í Ind- landi mega eldprestar bramín- anna ekki éta salt og egypskir prestar smökkuðu heldur aldrei salt. Hjá Tonga-kynkvíslinni Suður-Afríku eru eyrun á strák- um á gelgjuskeiði götuð, og mega þeir ekki smakka salt um tíma á eftir. Og telpurnar mega ekki éta salt meðan verið er að fullgera hörundsflúrið á þeim. í „Kennslubók í góðum sið- um“, sem gefin var út 1577, gef- ur höfundurinn ýmsar heil- brigðisreglur: „Stingið ekki kjöt bitanum ofan í saltskálina, en takið saltið með hnífsoddinum“. Saltskeiðar voru ekki komnar í tízku þá. ina hefur Kristinn Andrésson sett saman um það and- lega horfellistímabil, síðan kommúnistar, á ríkislaun- um fóru að fylla hillur hrekklausra manna með bókum úr gimsteinalausu mannsorpi. En vel fer á, að hinir sjö prófessorar og dósentar í móðurmálinu við Háskóla íslands, minnist hins algerða aðgerðaleysis þeirrar stofnunar í sambandi við íslenzka bókmenntasögu. Verður þess skammt að bíða, að í Ijós komi hversu mjög önnum kafinn maður í öðru landi getur áorkað, og margt annað eftir samskonar skáld. Þetta er kallað þegar ekki skortir dugnaðinn. Mun Richard Beck inn Jón Jónsson Þorsteinsson Vancouver, mesta gæðakona og dugleg húsfreyja, fósturdóttir- in er Muriel, nú Mrs. Nutting búsett í North Battleford, Sask., mesta myndarkona,- drengirnir eru, Kristján búsettur að Burna by B. C. og Þorsteinn bóndi að White Rock, B. C., báðir giftir menn og drengir góðir. Einnig lifa afa sinn 39 barna- börn og langafa sinn 25 barna- barnabörn, er þetta hinn mynd- arlegasti hópur glæsilegra ung- menna, öll heilbrigð til líkama og sálar, falleg og gjörfuleg að vallarsýn, og mörg af börnum og barnabörnum prýðilega vel menntuð. Það má því sannlega segja, að Jón Þorsteinsson hafi hvílst eftir langt og ávaxtaríkt ævi- starf, enda var Jón gæfumaður og náð Guðs fylgdi honum alla hans ævidaga; hann var líka góð ur félagsmaður og elskaði allt, sem íslenzkt var. Heimili hans var viðbrugðið fyrir • gestrisni enda var hans góða og myndar- lega eiginkona honum samhent í öllu, þeirra heimili var líka sérstaklega aðlaðandi, því þar var þrifnaður og myndarskapur sjáanlegur bæði úti og inni, og eftir að Jón flutti vestur að hafi og settist að í White Rock, B. C. til þess að eyða elliárunum í kyrð og ró, þá mátti sjá þar hinn sama myndarskap, því Þorsteinssons litla og snotra heimilið að White Rock var við- brugðið þar um slóðir fyrir það hvað ánægjulegt væri að heim- sækja þessi yndælu hjón, enda voru þau bæði ræðin, skynsöm og skemmtileg í tali. Jón var lipurmenni hið mesta, kátur og glaður í lund, hann hafði sérstakt lag á því að koma öðrum í gott skap, þegar hann sagði gamansögur, sem hann hafði allmikið af, þá kom hann öðrum til að brosa og hló þá hjartanlega sjálfur svo að allt samtalið snerist til glaðværðar og ánægjulegrar samverustund- ar. Eins og sjá má af áðurnefnd- um æviatriðum Jóns, þá var hann dugnaðarmaður með af- brigðum til allra verka og ekk- ert síður eftir að hann var orð- inn aldraður, því hann var allt- af sístarfandi og gat ekki án þess verið. Jón var kirkjumaður frá vöggu til grafar, og ekkert þótti honum ánægjulegra en að vera við íslenzka messu í lúterskri kirkju, því sinni barnatrú hélt hann óskertri til hinstu stund- ar, samt mátti hann frjálslynd- ur kallast og aldrei talaði hann dæmandi orð um annarra trúar- skoðanir þó ólíkar væru hans eigin, hann var kristinn maður, gladdist í Guði sínum, og bjó í húsi Drottins langa ævi. Fyrir tveimur árum síðan seldi Jón sitt litla heimili að White Rock og fluttist, ásamt konu sinni, á elliheimilið „Höfn“ í Vancouver, B. C., þar sem sem dóttir þeirra, Björg, er for- stöðukona, þar leið honum vel og var við allgóða heilsu þar til fyrir nokkrum mánuðum, að hann veiktist og lagðist í rúmið, var honum þá hjúkrað eins og hægt var af dætrum hans, þó má þar sérstaklega nefna fóstur dóttur hans, Muriel, sem kom alla leið frá North Battleford, Sask., til þess að stunda fóstur- föður sinn í feikindum hans og gerði hún það með dáð og dyggð, má segja bæði daga og nætur, þar til hann andaðist, slíkt er fallegt og yndælt til afspurnar, og vert að minnast. Jón var jarðsunginn þriðju- daginn 4. júlí, frá útfararstofu Simmons & McBride, að við- stöddu fjölmenni, séra Guðm. P. Johnson jarðsöng. Með Jóni Þorsteinssyni er til grafar genginn alíslenzkur sæmdarmaður og drengur góð- ur. — Blessuð sé minning hans. G. P. J. — í ýmsum löndum Ameríku má víða sjá djúpar skorur í hamrahlíðunum. Þær eru gerð- ar af dýrum, sem sleikt hafa salt. Vísundarnir í Ameríku voru van ir að leggja í flakk á vissum tím um árs til þess að leita sér að salti. \ Plinius gamli, sem var mikill náttúruspekingur, sagði að sól- 1 in og saltið væri það dýrmæt- asta í veröldinni. — Eðlisfræð- ingurinn Fahrenheit komst að raun um að mesta frostið sem hann gat framleitt fékk hann með því að blanda saman klaka mulningi og salti. Talið er að 29 miljón tonn af salti séu unnin í veröldinni á ári hverju. 1 Bandaríkjunum ein um eru notuð 4 miljón tonn til matvælageymslu. Fjórar mil- jónir fara í kemiskar verksmiðj- ur. an tíðar ljúka yfirliti sínu um íslenzka ljóðagerð, frá Bjarna Thorarensen til yfirstandandi tíma. Er ástæða til að fylgjast með, bæði því sem ritað er um bókmennt- ir þjóðarinnar frá hálfu kommúnista, og þá ekki síður hinu óafsakanlega athafnaleysi borgaralegra fræði- manna í þessum efnum“. Stóra-Bretland er mikið salt- vinnsluland. Þar eru unnin 1.900.000 tonn af salti á ári, mest í Worchestershire og Chesshire. Á Madagaskar mátti fólk ekki segja „salt“ þegar það fór fram hjá ákveðnu vatni, því að fólk trúði því að í vatninu væri andi, sem væri illa við salt. Um Michael Tourant, sem dó í Frakklandi 1734, var það sagt að hann hefði aldrei bragðað salt. Hann varð 98 ára. En í þá daga athugaði fólk ekki að í ýmsum mat er salt, sem ekki er tekið eftir, svo að Tourant gamli hefir varla verið eins ósaltur og af er látið. Vegurinn milli Itacha og flug- vallarins þar er mestmegnis úr salti. Saltið er miklu ódýrara en asfalt og hefir þann kost sem ofaníburður að vegurinn verður ekki háll né forugur. TIL KAUPENDA LÖGBERGS og HEIMSKRINGLU Frá því var nýlega skýrt í báðum íslenzku blöðunum vestan hafs, að verð æfiminninga, sem færu yfir 4 ein- dálka þumlunga, yrði framvegis reiknað 20 cents á þumlunginn; þetta er að vísu ekki mikill tekju auki, en þetta getur dregið sig saman og komið að dálitlu liði. Aðrar auglýsingar kosta 70 cents eindálka þumlimgur. THE COLUMBIA PRESS LIMITED THE VIKING PRESS LIMITED

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.