Lögberg - 22.12.1949, Blaðsíða 6

6
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 22. DESEMBER, 1949
FORRÉTTINDI
Eftir GILBERT PARKER
J. J. Bildfell þýddx. — Ljóðin í þesaari aögu eru
þýdd af Dr. Sig. Júl. Jóhannessyni.
„Monsieur“, sagði presturinn í mjúk
um rómi: ,,Ég hefi leyft mér að koma
með signorinn í Chaudiere. Signorinn
stóð á fætur og hneigði sig — og bróð-
ir hans Rossignol ábóta, sem vill tala
við þig um prívat efni — hann mintist
ekki á lögregluþjónana.
Charley hneigði sig fyrir signornum
og ábótanum, og snéri sér forvitnislega
að lögregluþjónunum.
„Þeir eru vinir bróður míns, ábót-
ans“, sagði signorinn illkvittnislega.
„Hvað heita þeir, monsieur?" spurði
Charley.
„Þeir eru númeraðir“, svaraði sign-
orinn glettnislega, — sem að prestinum
mislíkaði, því honum fanst, að það væri
ekkert gaman sem hér var á ferðinni.
„Númer á nöfnum eru grunsamleg
í augum laganna, númer í stað nafna
eru grunsamleg lögum samkvæmt“,
svaraði Charley.
„Þú hefir rofið grímu ókurteisinn-
ar“, sagði signorinn og komst sam-
stundis að þeirri niðurstöðu, að hvað
svo sem að þessi skraddari væri, þá
krefðist framkoma hans virðingar.
„Þú átt prívat erindi við mig, mon-
sieur“, sagði Charley við ábótann. Á-
bótinn hristi höfuðið. „Erindið er ekki
prívat frá einu sjónarmiði. Þessir þjón-
ar laganna, sem þú sérð, eru komnir til
þess að kæra þig fyrir að brjótast inn
í dómkirkjuna í Quebec og stela gull-
kerum af altarinu, og einnig fyrir að
hafa gjört tilraun til að brenna upp bú-
stað fylkisstjórans“.
Annar lögregluþjónanna rétti stefnu
skjalið að Charley. Hann tók við skjal-
inu og brosti einkennilega. Þetta var í
senn svo eðlilegt og þó óeðlilegt, að
vera aftur tengdur við venjur liðinnar
tíðar.
„Á hvaða upplýsingum er þessi
stefna bygð?“ spurði Charley.
„Lögin sýna það, þegar þar að kem-
ur“, svaraði ábótinn.
„Fyrirgefðu, lögin eru skyld til að
sýna það nú. Ég á rétt á að fá að vita
það“.
Lögregluþjónarnir spígsporuðu, litu
hvor á annan og þreifuðu til vopna
sinna.
„Ég held“, sagði signorinn stillilega
að —“
Ábótinn greip fram í og sagði:
„Hann getur fengið upplýsingarnar þeg
ar að hann mætir fyrir réttinum“.
„Fyrirgefðu, en stefnan hefir ekki
öðlast mitt fulltingi“, sagði signorinn
og þar eð ég er dómarinn sem þetta
kemur mest við, þá skal ég gefa hinum
kærða allar réttlátar upplýsingar. Hann
bandaði hendinni að ábótanum eins og
hann væri að benda óstýrilátum krakka,
og sneri sér kurteislega að Charley.
„Monsieur", sagði hann, „tíunda á-
gúst síðastliðinn var brotist inn í dóm-
kirkjuna í Quebec og gullkerum, sem
voru á altarinu stolið. Þú ert grunaður
um þann stuld. Sama daginn varð gerð
tilraun til að sprengja hús landstjórans
upp. Þú ert grunaður um það líka“.
„Hvaða ástæður eru færðar fram
fyrir þeim grun, monsieur?”
„Þú komst hingað þremur dögum
eftir að þjófnaðurinn í Quebec var fram
inn, með sár á höfðinu. Maðurinn, sem
reyndi að kveikja í húsi landstjórans
fékk allmikið höfuðhögg, sem þjónn
landstjórans greiddi honum. Þú sérð
sambandið, monsieur“.
„Hvar er þessi þjónn landstjórans?“
„Dauður, því miður. Hann sagði
sögu þessa svo oft og með svo miklum
ákafa, að hann misti fótanna á fjalla-
strætiströppunum — þú máske manst
eftir fjallastrætinu, monsieur? — og
steinrotaðist á síðustu tröppunni“.
Það varð þögn um stund. Ef að hlut-
irnir hefðu ekki verið eins og þeir í raun
og veru voru, þá hefði Charley skelli-
hlegið. Eíf hann hefði sagt til sín hver
hann var, þá hefði verið innan handar
fyrir hann að hreinsa sig af þessari
heimskulegu ákæru! Hann svaraði ekki
strax, en leit alvarlega til ábótans. Sign
orinn rauf þögnina og sagði: „Ég
gleymdi að segja frá, að maðurinn hafði
jarpt skegg. Þú hefir jarpt skegg, mon-
sieur“.
„Ég hafði það ekki þegar að ég kom
hingað“, svaraði Charley. Jó Portugais
tók undir og sagði: „Það er satt, man-
sieur, og það sem meira er, ég sé þegar
maður er nýrakaður og monsieur sól-
dökkur í framan. Þetta er mesta
heimska!“
„Hér er ekki pláss til að vitna í þessu
máli“, sagði ábótinn hastur.
„Fyrirgefðu ábóti“, sagði bróðir
hans; „ef að hinn ákærði óskar eftir að
bráðabyrgðar yfirheyrsla fari fram
hér þá skal það veitt. Hann er hér í
mínu dómsumdæmi og hann er leigu-
liði kirkjunnar hér —“
„Það er alvarlegt afbrot, að trúleys-
ingi, sem enginn veit havan er hingað
kominn — viðurkendur heiðingi, skuli
vera leiguliði kirkjunnar!“
„Djöfullinn er leiguliði Guðs almátt-
ugs, ef það er satt, að Guð hafi skapað
alla hluti“, sagði Charley.
„Fjandinn er fangi“, svaraði ábót-
inn önugur.
„í víðáttumiklu ríki til að leika sér
í“, svaraði Charley, og í sigursælli mót-
stöðu við kirkjuna. Ef að það er satt, að
maðurinn sem að þú ákærir sé vantrúar
maður. Hvaða rétt gefur það til ásök-
unar?“
„Aðrir þjófnaðir hafa verið frarnd-
ir“, svaraði ábótinn. Helgum járnkrossi
var stolið af kirkjudyrunum í Chaudiere
og ég er ekki í minsta vafa um, að það
er sami þjófurinn sem tók hann, og stal
gullkerunum úr dómkirkjunni”.
„Það er ekki satt“, tók Jó Portugais
fram í kurteislega.
Charley veifaði hendinni til Jó, til
merkis um að hann skyldi hafa sig hæg-
ann.
„Ég ætla ekki að kalla á Jó Portu-
gais til að bera vitni“, sagði hann.
„Þú stendur fyrir þínu eigin máli?“
spurði signorinn og brosti hörkulega.
Mér finnst það vera varasamt. „Ég ætla
mér að eiga það á hættu“, svaraði Char
ley. „Viltu segja mér í hvaða augnamiði
að glæpamaðurinn stal þessum gullker-
um úr kirkjunni?“ bætti Charley við og
leit á ábótann.
„Þau voru úr gulli“.
„En hver var ástæða hans fyrir að
taka krossinn af kirkjudyrunum í Chau-
diere?“
„Hann var helgur hlutur, en hann
vantrúarmaður, og hataði hann“.
„Ég sé ekki rökfræðina í þessu.
Hann stal gullkerunum, sökum þess að
þau voru verðmæt, en járnkrossinum af
því að hann var vantrúaður!“ „Hvernig
veistu, monsieur, að maðurinn sem þú
grunar um glæpinn sé vantrúaður“.
„Það er á almanna vitorði“.
„Hefir hann viðurkent það sjálfur?“
„Hann neitar því ekki“.
„Ef að þú værir kærður um að taka
ópíum, er það þá sjálfsagt að þú gjörir
það, ef þú neitar því ekki? Það var einu
sinni maður sem sagður var vera Guð-
lastari — að vera djöfulóður — var það
skylda hans að bera á móti því? Segj-
um að þú værir sakaður um að vera ræn
ingi, væri það nokkur afsönnun, þó að
þú neitaðir því? Eða væri sekt þín minni
þó *að þú neitaðir því?“
„Það kemur þessu máli ekkert við“,
sagði ábótinn.
„Mér finnst það vera málið sjálft“,
sagði signorinn og ánægjan skein frá
andliti hans.
„En heldur þú því virkilega fram, að
engir aðrir en vantrúarmenn steli úr
kirkjum?“
„Ég kom ekki hingað til að láta
rekja úr mér garnirnar“, svaraði ábót-
inn hörkulega. Þú ert kærður um að
hafa stolið úr dómkirkjunni, og að gjöra
tilraun til að kveikja í húsi landstjórans.
Takið þið hann fastan!“ bætti hann við
og leit til lögregluþjónanna.
„Standið þið kyrrir menn, þar sem
þið eruð! hvein í signornum. Hér skal
ekkert nauðungarvaldboð í frammi haft
Francois“, bætti hann við hörkulega og
leit til bróður síns.
„Ef að það er einkafreisni fyrir van-
trúarmenn að stela úr kirkjum, hafa
þeir þá líka meðfædda þrá til að kveikja
í húsum? Eru það álög? Hversvegna
var vantrúarmaðurinn að sprengja upp
hús landstjórans?” spurði Charley.
„Hann sprengdi það ekki upp. Hann
reyndi aðeins til þess“, sagði prestur-
inn rólega.
„Ó, ég varaði mig ekki á því“, sagði
Charley. „Jæja gjörði maðurinn það,
sem stal patenunum af altarinu —“
„Það var Kaleikar“, tók presturinn
aftur fram í og brosti.
„Ó, ég varaði mig ekki á því“, sagði
Charley aftur. „Ég endurtek, — hvaða
ástæðu hafði persónan, sem stal kal-
eikunum til þess að reyna að sprengja
hús landstjórans í loft upp? Er það van
trúarmerki, eða—“
„Þú getur svarað því sjálfur“, greip
ábótinn fram í reiður, því þetta þóf var
farið að hafa áhrif á taugar hans.
„Það er sanngjarnt að gefa ástæðu
fyrir þessari grunsemd, því að eins og
ég sagði áðan, Francois þá erum við nú
aftur á fimtándu öld“, sagði signorinn
með nístingskulda.
„Hann hataði ensku stjórnina“,
sagði ábótinn.
„Ég skil þetta ekki“, svaraði Char-
ley. „Á ég þá að ganga út frá því, að
þessi ímyndaði glæpamaður hafi verið
franskur í ofanálag á það, að vera van-
trúarmaður?“
Það varð steinhljóð, svo Charley
hélt áfram. „Ég verð að segja, að það
sé óvenjulegt að franskur ábóti láti sér
svo ant um velferð og óhultleik ensks
prótistanta — já, það er hugarþel, sem
gengur næst því að vera kristilegt —
eða tilheyrandi þúsund ára ríkinu“.
Ábótinn sneri sér að bróður sínum
og spurði: „Ætlar þú að halda áfram
lengur, að tefja fyrir framgang lag-
anna?“
„Ég held að monsieur hafi ekki al-
veg lokið við rökræður sínar enn“,
svaraði signorinn og gretti sig í framan.
„Ef að þessi maður, sem glæpinn
framdi var franskur, hversvegna feldir
þú þá grun á skraddarann í Chaudi-
ere? spurði Charley ísmeigilega. Ég
reyndar skil ástæðuna fyrir öllu þessu.
Þú hefir heyrt að skraddarinn væri van-
trúarmaður, þú hefir klagað hann fyrir
prestinum, en presturinn er maður sem
er gæddur réttlætistilfinningu og er
ófús á að reka fátækan mann burt úr
sveitinni fyrir enga aðra ástæðu, en of-
sóknir kristinna manna. Af því að viss-
um líkum ber saman, og tilhneiging þín
býður, þá fellir þú grun á skraddarann
í Chaudiere. Eftir hugsanagangi þínum
þá verður maður, sem stelur heilögum
kaleikum að vera vantrúarmaður; og
þessvegna á skraddari, sem heima á í
Chaudiere og grunaður er um að vera
vantrúaður, að hafa stolið hinum helgu
kaleikum. Þetta gæti sýnst góður mál-
staður frammi fyrir prestarétti. En sum
staðar er hann götóttur. Glæpamaður-
inn ykkar er franskur, en skraddarinn
í Chaudiere er Englendingur“.
Óróleika og einbeittni mátti sjá á
svip ábótans, þó að hann sæti á sér og
gætti orða sinna.
„Neitar þú, að þú sért franskur?“
spurði hann þurlega.
„Ég gæti næstum þolað þennan
grun, sökum hróss þess, sem ég nýt hjá
ykkur fyrir kunnáttu mína á hinu fagra
máli ykkar“.
„Sannaðu að þú sért Englendingur.
Það veit enginn hvaðan að þú komst,
enginn veit hver þú ert. Það er ekkert
ónáttúrlegt þó að grunur falli á þig, þeg
ar ekki er tekið til greina hvað hér hefir
verið sagt“, sagði ábótinn og reyndi að
vera eins kurteis og skraddarinn.
„Þetta er frelsisins land, eins lengi
og lögum þess er hlýtt, menn geta farið
fram og til baka um það, að vild, og
spursmálslaust eftir því sem ég skil“.
„Það eru lög gegn förulýð“.
„Ég er húshaldari og borga leigu til
kirkjunnar og er því ekki förumaður".
„Monsieur, þú getur átt kost á að
sanna þetta fyrir rétti hér, eða í Que-
bec“, sagði ábótinn ergelsislega
„Það er ekki víst að þið getið neytt
mig til að sanna nokkuð. Það er lag-
anna skylda að sanna á mig glæpsam-
legt athæfi".
„Þú er mjög einkennilegur skradd-
ari“, sagði ábótinn biturlega.
„Ég held að ég hafi ekki einu sinni
haft heiður af að búa þér til klerka-
kirtil. Ég held að presturinn sé ánægð-
ur með þá„ sem ég hefi búið til fyrir
hann. Hann er fallega vaxinn samt“.
„Þú neitar að segja til hver þú ert“,
sagði ábótinn hranalega.
„Ég veit ekki til að þú hafir nokkurn
rétt til að biðja mig um að gjöra það“.
Ábótinn þrýsti saman vörunum.
Hann sneri sér aftur að lögregluþjón-
unum.
„Það mundi greiða fyrir, ef að mon-
sieur sæi sér fært að verða við tilmæl-
u mábótans“, sagði signorinn.
Charley hneigði sig fyrir signornum.
„Ég skil ekki hvernig að á því stendur,
að þeir skuli halda að ég sé franskur,
eða vantrúarmaður. Ég tala frönsku
ekki illa býst ég við, en ég hefi talað
hana síðan að ég var í vöggu. Ég tala
ensku engu síður“, bætti hann við og
brosti lítillega, því að þessi viðureign
var uppörfandi, jafnvel þó hann ætti all
mikið á hættu í sambandi við klögun-
ina ógeðslegu sem yfir honum hékk og
gat orðið til þess, að opna gleymda
gröf, að dauður maður gengi aftur,
hræða fólk út af lífinu, og svifta það ró
og friði, eilíflega. En hann var samt
kaldur oð rólegur og hugsun hans skýr.
Hann virti ábótann nákvæmlega fyrir
sér, rannsakaði skapgerð hans út í ystu
æsarí huganum og komst niður á þann
eina blett í sálarlífi hans, sem hægt var
að ná til í gegnum yl mannlegra tilfinn-
inga. Hann lagði hendina á hornið á
strompi hússins, þar sem að hann stóð
og sagði í lágum róm:
„Monsieur ábóti, það er stundum
ógæfa réttlátra manna, að beita hinu
grimmasta óréttlæti. Því réttlætistil-
finningin er annað heiti fordómanna —
sökum þessara andstæðna, sem eru okk
ur eðlilegar, verða áform okkar oft að
okkar eigin fótakefli. Þú monsieur hef-
ir róttæka andúð til þeirra manna, sem
ekki geta fundið, eða séð það, sem þér
var lánuð gáfa til að sjá og finna í æsku.
Þú veist, að þér skeikar ekki. Heldur
þú, að þeir, sem ekki fá séð hlutina í
sama Ijósi og þú, séu vondir, sökum
þess, að þeim var ekki lánað það, sem
þér var lánað? Ef aðstaða þín er sú
sanna og rétta, er þá ekki hugsanlegt,
að þeir vesalingarnir! sjái eða skilji ekki
betur — komi ekki auga á myrkrið, sem
þeir máske meðtóku í vöggu, né heldur
á ógæfuna, sem þeirra bíður? Réttlæt-
isins vegna vilt þú útrýma því illa. Frá
þínu sjónarmiði er vantrúarmaðurinn
svonefndi — illgjörðamaður — voði,
sem friði Guðs stafar hætta frá, og þú
rekur hann úr samfélagi hinna trúuðu.
Þú hefir heyrt að skraddarinn í Chau-
diere væri vantrúaður. Þú hefir ekki
sannað að hann væri það, en frá rétt-
lætisins sjónarmiði ertu að reyna að
verða af með hann, með því að klemma
á hann glæp, sem með litlum líkum má
gruna hann um. En má ég spyrja? Hefð
ir þú látið þér eins annt um að siga lög-
unum á þennan grunaða mann, ef að
þú hefðir ekki haldið að hann væri van-
trúarmaður?“
Charley þagnaði. Ábótinn svaraði
ekki. Presturinn beygði sig áfram fullur
athygli. Signorinn sat með hendurnar
á handfanginu á staf sínum, hvíldi hök-
una á höndunum og tók ekki augun af
Charley, nema til að skjóta þeim að
bróður sínum við og við. Jó Portugais
húkti á bekknum og horfði í kring.
„Ég veit ekki hvað útheimtist til að
vera vantrúarmaður“, hélt Charley á-
fram. „Er það ráðvönd hugsun, heiðar-
legt líf. strangir lifnaðarhættir, eins
strangir og nokkur prestur býður sér,
nágranna viðskipti, sem taka og gefa
réttlátlega —“
„Nei, nei, nei“, tók presturinn fram
í alvarlega. „Þannig hefir þú lifað síðan
að þú komst hingað, um það get ég bor-
ið. Gjafmildi og gott hjartalag hafa alt
af verið þínir förunautar“.
„Meinarðu að maður sé vantrúar-
maður sökum þess að hann getur ekki
sagt það sem Louis Trudel sagði við
mig: „Trúir þú á Guð?“ og ég svaraði:
„Guð einn veit það“. Er það að vera
vantrúarmaður? Ef að Guð er Guð. Þá
er það hann einn sem veit hvenær að
hugur eða tunga, getur í einlægni svar-
að til þeirrar spurningar trúar þinnar.
Hann veit betur, en við sjálfir vitum —
hvort að Guð er til. Ákallar maður Guð,
ef að hann trúir ekki á Guð. „Guð einn
veit það“, en ekki málfæri þeirra van-
trúuðu. Hjá mér var það aðeins orð-
tæki — ekkert meira. Þú krefst af mér,
að ég opinberi leyndustu hugsanir mín-
ar. Ég hefi aldrei lært að skrifta. Þú
krefst að ég opinberi fortíð mína til að
sanna hver ég er — þú krefst þess í
nafni réttlætisins, og í nafni réttlætis-
ins neita ég að gjöra það, monsieur.
Þegar þú vígðist til prestsembættis
þíns, þá skyldir þú allt hið liðna eftir,
að baki þér. Það var gleymt og dautt
að eilífu — allar gjörðir hugsanir, þrár,
villur, og — syndir. Ég hefi gengist inn
á lífslögmál hér, sem er mér eins mikil
nýjung, og að prestsdæmið var þér. Á
ég ekki rétt á að segja, að hinn nýi lífs-
gróður minn skuli ekki verða eyðilagð-
ur, eða upp með rótum rifinn? Hefi ég
ekki rétt til að segja. Látið þið mig í
friði. Ég er ábyrgðarfullur fyrir því, sem
liðið er, svara ég aðeins í liðinni tíð, en
fyrir verknað minn í nútíð svara ég nú.