Lögberg - 12.01.1950, Blaðsíða 3

LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 12. JANÚAR, 1950
3
JÓN STEFANSSON
Listmálari
Þjóðverjinn Georg Gretar, sem skrifaði fyrir 20 árum lítið
bókarkver um menningu, og þá fyrst og fremst um málaralist
íslendinga, segir að Jón Stefánsson listmálari, sé mestur og beztur
íslenzkra málara. ~
Gretar segir ennfremur, að
enda þótt ýms málverk Jóns
Stefánsonar séu.misheppnuð, þá
verði manni samt ljóst af heild-
arsvip þeirra, að í listamannin-
um búi listrænn persónuleiki,
sem vegna gáfna sinna, kyngi-
máttar og sköpunargleði sé lík-
legur til þess að ná langt á braut
listarinnar.
Á hrífandi hátt—segir Gretar
—tekst Jóni Stefássyni í mynd-
um sínum að sýna hina geig-
vænlegu og dulúðugu náttúru
heimalands síns. Aðall listar
hans er fólginn í gagnhugsaðri
byggingu og næmri tilfinningu
fyrir listaverkinu, djarfri flatar-
verkun og dæmalaust áræðnum
sem þó mynda fullkomið sam-
ræmi.
Eitthvað á þessa leið fórust
hinum þýzka listfræðingi orð
fyrir 20 árum, en frá þeim tíma
hefir list Jóns ekki breytzt í
neinum verulegum atriðum, að-
eins þróazt gegnum árin, fengið
á sig festumeiri blæ og ýmsir
vankantar æskuáranna þurrkazt
út.
Jón Stefánsson er fæddur á
Sauðárkróki 22. febrúar 1881,
sonur Stefáns Jónssonar verzl-
unarstjóra þar og konu hans,
Ólafar Hallgrímsdóttur. I föður-
ætt er hann í skyldleika við Jón-
as skáld Hallgrímsson.
Strax sem barn að aldri hafði
Jón yndi af að teikna myndir
og hafði í því efni myndir úr
dönskum blöðum til hliðsjónar
og fyrirmyndar. Ekki datt Jóni
þá samt í hug að hann myndi
ganga listabrautina og verða
síðar talinn í hópi helztu braut-
ryðjenda íslenzkrar nútíma mál-
aralistar. Æviskeið hans var þá
enn óráðin gáta, að undanskyldu
því einu að hann skyldi ganga
menntaveginn.
Þegar Jón var enn barn að
aldri, eða aðeins þrettán ára
gamall, henti hann það slys að
handleggsbrotna. Brotið geri illa
og seint og hlupu í það berklar.
Fyrir bragðið varð Jón árum
saman að ganga með hendina í
fatla og öll þau ár gat hann ekk-
ert teiknað.
Aldamótaárið lauk Jón stúd-
entsprófi við Menntaskólann í
Reykjavík. Sama árið sigldi
hann til Khafnar og hóf verk-
fræðinám við tækniháskólann
þar.
Ekki festi Jón yndi við verk-
fræðina, fannst hún vera sér
utan garna og ákvað að hætta
við hana. Sneri. hann þá við
blaðinu og tók að mála. Gekk
hann í skóla til hins þekkta
danska málara Zahrtmanns og
var hjá honum um margra ára
skeið.
Það mun hafa verið sumarið
1908, að Jón fór til Noregs og
dvaldi sumarlangt með norsk-
um og sænskum málurum í
Lillehammer. Einn þessara fé-
laga Jóns hafði stundað listnám
í París hjá franska málaranum
Matisse, en hann hafði um þær
mundir ekki aðeins djúptæk á-
hrif á málaralist Frakka, heldur
og allrar álfunnar og þótt víðar
væri leitað. Þessi nemandi Mat-
isse, en hann var norskur, lét
svo mjög af list hans og kennslu
hæfileikum, að flestir hinna
ungu málara sem héldu sig í
Lillehammer ákváðu að fara
suður til Parísar á fund hins
franska snillings.
Næstu fjóra veturna dvaldi
Jón í París og stundaði nám hjá
Matisse, en á sumrin fór Jón oft
ast heim til íslands og dvaldi hér
heima yfir sumarmánuðina.
Á þessum árum naut Jón
styrks frá föður sínum og má
telja skilning hans á atferli son-
arins virðingarverðan, því þá
þótti listamannsbrautin vera
sannkallaður ógæfuvegur og
þeim fáu mönnum, sem gerðust
svo djarfir að helga sig listinni,
var helzt líkt við fáráðlinga. En
Jón naut líka andlegs styrks frá
móður sinni, er hvatti hann ein-
dregið til þessað læra að teikna
þegar hún varð þess vör, hvað
í drengnum bjó. Mun þetta hafa
verið næsta einstæður skilning-
ur meðal foreldra á þeim árum,
og þeim mun aðdáunarverðari
sem þau eiga heima fjarri heims
menningunni — í litlu afskektu
sjávarþorpi á norðurströnd Is-
lands.
Árið 1912 kemur Jón heim frá
París til ársdvalar og voru for-
eldrar hans þá bæði látin. Ekki
dvaldist hann samt lengi hér
heima það skiptið og flutti árið
eftir til Danmerkur, þar sem
hann var samfleytt í 6 ár, eða þar
til 1919. Mun heimsstyrjöldin
fyrri einnig hafa ráðið nokkuru
um að hann kom ekki heim á
þessu árabili. En 1919 kemur Jón
heim í stutta kynnisför, en átti
samt heima næstu árin á eftir
í Kaupmannahöfn. Kom þó
jafnan heim á sumrin og málaði
hér.
Fram að þessum tíma eru
helztu viðfangsefni Jóns andlits
myndir og samstillingar, en eftir
að hann kemur heim tekur hann
óspart til við landlagsmyndír og
hefir upp frá því málað mikið ís-
lenzkt landslag. Um viðhorf sitt
til íslenzks lands og íslenzkrar
náttúru hefir Jón sjálfur skrif-
að: „Heimskauta- og eldfjalla-
náttúra íslands er erfitt við-
fangsefni, sem freistar mín stöð-
ugt. Mér finnst íslenzkt landslag
vera í samanburði við landslag
meginlandsins eins og nakinn
líkami, samanborið við líkami,
sem hjúpaður er klæðum. Og
einmitt af því að náttúran er
nakin er hún svo undarlega fög-
ur.“ .
Jón Stefánsson fluttist alkom-
inn heim árið 1923 og var bú-
settur hér til ársins 1937. Þá
sigldi hann enn til Kaupmanna-
hafnar og sat þar fastur í stríð-
inu á svipaðan hátt og hann sat
fastur í hinni fyrrri heimstyrj
öld. En 1946 kom Jón heim með
konu sína og búslóð og býr nú
að Bergstaðastræti 74A.
Eins og áður er tekið fram,
hafði Jón strax, barn að aldri,
hneigzt til dráttlistar. í sveit-
Látið ættingja yðar komatil Canada
BY BOAC SPEEDBIRD
Þér getið hlutast til um að
vinir yðar og ættingjar í Ev-
rópu heimsæki Canada gegn
fyrirfram greiddu B. O. A. C.-
fari. — Losið þá við áhyggjur
og umsvif. British European
Loftleiðir tengja allar helztu
borgir í Evrópu við London.
Upplýsingar og farbréfakaup hj&
ferCaumboösmanni yðar eBa hjá
BOAC. Ticket Office, Laurentlen
Hotel, Montreal, Tel. LA. 4212; e8a
11 King St., Toronto, Tel. AD. 4323.
1000 Routes
around
the World
BOAC
. ovtr the Atlantlc::: aná ocrott tha World
SPEEDBIRD SERVICE
BRITISH OVERSEAS AIRWAYS CORPORATION
inni hafði hann dönsk mynda-
blöð til fyrirmyndar, en þegar
hann kemur í Latínuskólann
gafst honum tækifæri til að
skoða myndir þær, sem mál-
verkasafn ríkisins átti geymdar
í Alþingishúsinu. En þegar Jón
kemur til Danmerkur getur
hann skoðað mörg ágæt lista-
söfn og sýningar. Áhrifin gagn-
taka hann með svo miklum ofur
þunga að hann fær ekkirönd við
reist. Hann langar til að reyna
sjálfur, hann skeytir ekki um
námsferil þann, sem hann hefir
að baki sér og varpar fyrir borð
öruggri framtíðaratvinnu, sem
honum stóð opin að loknu há-
skólanámi. örlög hans eru ákveð
in í einu vetfangi, en þeirri úrs-
litastund hefir Jón aldrei séð
eftir.
Hver einasti listamaður, á
hvaða sviði sem er, verður fyrir
meiri eða minni utanaðkomandi
áhrifum .Hjá þeim verður ekki
komizt hversu mikill persónu-
leiki sem í manninum býr. Og
að sjálfsögðu varð Jón Stefáns-
son fyrir margháttuðum áhrif-
umá listamannaferli sínum.
Áhrifa þessara gætir frá hinum
gömlu meisturum endurvakn-
ingartímabilsins, frá grískri,
egypzkri og austurlenzkri list og I
þannig allar götur aftru úr. En
mestra áhrif agætir frá franskri
seinni tíma ilst, og umfram allt
frá Matisse, hinum heimskunna
franksa málara og kennara Jóns.
Samt er ekki hægt að segja að
list Jóns líkist list Matisse.
Mennirnir eru fyrst og fremst
um marga hluti ólíkir, en við-
fangsefnin þó fremur öðru. Enda
þótt Jón sé ekki við eina fjölina
felldur í list sinni og hafi á
margt lagt gjörva hönd, svo sem
uppstillingar, mannamyndir
dýramyndir, sjávarmyndir, og
hugdettur allskonar, er uppi-
staða listar hans sótt í íslenzka
náttúru. „Eg er og verð íslend-
ingur“, segir Jón sjálfar, „ég get
ekki annað — það er mér í blóð
borið og í hug ofið, hvað sem ég
geri, og hvað sem aðrir segja.“
Sama máli gegnir um list hans.
Þó að hún hafi orðið fyrir marg-
háttuðum áhrifum, frönskum og
hollenzkum, ítölskum og grísk-
um og jafnvel langt austan úr
austurlenzkri forneskju, hefir
Jón í gegnum persónuleik sinn,
skaplyndi og hæfni gert list sína
íslenzka — og íslenzk verður
hún, hvað sem hver segir. Þ.J.
Jólablað Vísir, 1949
DÆMISAGA
Eftir JAMES RUSSEL LOWELL
„Ég fer“, mælti Kristur við sjálfan sig:
„að sjá hvernig mennirnir skilja mig“.
Hann þurfti ekki’ að fæðast í þetta sinn:
hann þekti og dýrkaði heiminn.
En valdhafar klerkar, og konungar
þá klæddust í skrúða hátignar:
„Sjá, gjafarinn allra gæða er hér
vor gestur!“ — Þeir sögðu — „hann tigna her.
Við leiðum hann inn í vorn œðsta sal.
Nú öllu því dýrasta tjaldað skal;
og hvar sem hann gengur, sé glœst og skreytt,
og gullofið klæði á veginn breitt.
þeir leiddu’ hann í dýrðlegan dvalarstað
— og drottinn þeir héldu að gleddi það —
og fjölradda söngur frá hvelfing hvein,
þar hljómskálinn allur í Ijóma skein.
Sú hátíð fæst aldrei með orðum skýrð:
Þeir allsstaðar sungu honum lof og dýrð.
Sem kærleikans merki hvers kristins lands
í kirkju og dómsal var myndin hans.
En hvar sem þeir leiddu hann um bygð og borg,
þá beygði hann höfuðið þungt af sorg,
því bak við hvern einn og einasta stein
frá undirstöðum heyrði hann kvein.
Sem kærleikans merki hvers kristins lands
í kirkju og dómsal var myndin hans. —
En stöðugt hann veggina starði á:
Þar stóra og geigvæna bresti sá.
Og brestirnir stækkuðu meir og meir:
frá mannlegum hörmungurri sögðu þeir,
sem enginn að lýsa með orðum kann:
og enginn þá skynjaði nema hann:
„Hvort byggið þið hástól og altari’ enn
hér ofan á skynbæra, lifandi menn?
þið haldið að varanleg verði smíð,
sem voldugum skýlir, en þjakar lýð?
Þið sveltið í hel mína sönnu hjörð
í silfur- og gullkvíum hér á jörð.
Og duglega heyrði ég hrynja tár
frá himninum þessi tvö þúsund ár“.
„Ó, drottinn! Það er ekki okkar synd:
Við áttum þar stöðuga fyrirmynd: —
Og sjá þú hvar uppi’ yfir öllu skín
og allsstaðar dýrkuð myndin þín.
Sjá: köllun okkar er heimtuhörð:
að haldist óbreytt á þinni jörð
það alt, sem þar var og öll þín hjörð:
Með eldi’ og sverði er sú skylda gjörð“.
Þá benti þeim Gristur á kreptan mann,
og kyrkingslegan, sem þreyttur vann
og stúlkubarn móður- og munaðarlaust,
er máttvana gegnum lífið brauzt.
Hjá heldra fólkinu sá hann sess
og setti þau bæði meðal þess. —
Það færði sig — var það viðsjá brýn
að vanhelga ekki fötin sín:
„Sko, sjáið þið bræður“, sagði hann:
„1 sætum hjá ykkur konu’ og mann: —
Og þannig breyttuð þið minni mynd. —
Þið máluðuð hana- í böli- böli og synd“.
SIG. JÚL. JÓHANNESSON, þýddi
Business and Professional Cards
SELKIRK METAL PRODUCTS LTD.
Reykháfar, örug'gasta eldsvörn,
og ávalt hreinir. Hitaeiningar-
rör, ný uppfynding. Sparar eldi-
við, heldur hita frá að rjúka út
með reyknum — Skrifið símið til
KELLY SVEINSSON
187 Sutherland Ave., Winnipeo
Slmi 54 358
S. O. BJERRING
Canadian Stamp Co.
RUBBER & METAL STAMPS
NOTARY & CORFORATE SEALS
CELLULOID BUTTONS
324 Smilh Sl. Winnipeg
Phone 924 624
PARKER, PARKER
& KRISTJANSSON
Barrisiers - Soliciiors
Ben C. Parker, K.C.
B. Stuart Parker, A. F. Kristjansson
500 Canadian Bank of Commerce
Chambers
YVinnipeg, Man. Phone 923 561
JOHN A. HILLSMAN.
M.D.. Ch. M.
332 Medical Arts. Bldg.
OFFICE 929 349 Home 408 288
Office Ph, 925 668 Res, 404 319
NORMAN S. BERGMAN, B.A..LL.B.
Barrister, Solicitor, etc.
411 Chtlds Bldg,
WINNIPEG CANADA
Phone 724 944
Dr. S. J. Jóhannesson
SUITE 6 — 652 HOME ST,
Viðtalstlmi 3—6 eftlr hádegl
—/jkshmmmIV . auo ÍEIDSTÍÍí] tenthst. BRANDON 447 Portage Ave, Ph, 926 885 DR. E. JOHNSON 804 EVELINE STREE7 Selkirk. Man. Offlee hra. 2.30—6 p.m. Phones: Office 28 — Ret. 280

Phone 21 101 ESTTMATES FREE J. M. INGIMUNDSON Asphalt Roofs and Insulated Siding — Repairs 832 Slmcoe St. Wlnnlpeg, Man. Offlce Phone Ree Phone 924 762 726 116 Dr. L. A. Sigurdson 528 MEDICAL ARTS BLDG. Offlce Hours: 4 p.m.—6 p.m. and by appolntment

DR. A. V. JOHNSON Dentist 606 SOMERSET BUILDING Telephone 97 932 Home Telephone 202 398
Drs. H. R. and H. W. TWEED Tannlœknar 406 TORONTO GEN. TRU8TS BUILDING Cor. Portage Ave. og Smlth 8t. Phone 926 952 WINNIPIDO

Talslml 925 826 Helmllis 53 898 DR. K. J. AUSTMANN BérfrœOinour i auona, eyma, nef oo kverka sjúkdómum. 209 Medical Arts Bldg, Stofutimi: 2.00 til 5.00 e. h. Cars Bought and Sold SQUARE DEAL MOTOR SALES “The Working Man’s Friend" nU.tLAH 297 Pbincbss Strkkt Hn. Z0404 Haif Biocjc ixipon
M
w DR. ROBERT BLACK BérfrœOlnour i augna, eyrna, nef oo hálssjúkdómum. 401 MEDICAL ARTS BLDG Graham and Kennedy St. Skrifstofustmi 923 851 Heimasfml 403 794
SARGENT TAXI Phone 722 401 FOR QUICK RELIABLE SERVICE

EYOLFSON’S DRUG PARK RIVER. N. DAK. islenzkur lyfsaU Fölk getur pantað meðul og annað með pósU. Fljöt afgreiðsla. J. J. SWANSON & CO. LIMITED 308 AVENUE BLDG WPG. Fasteignasalar. Leigja hús. Ct- vega peningalán og eldsábyrgð. bifreiðaábyrgð, o. •. trv. Phone 927 518

A. S. B A R D A L 848 SHERBROOK STREET Selur llkklstur og annast um út- farir. Allur útbúnaður sá bezU. Ennfremur selur hann allskonar mTnnisvarða og legstelna. Skrifstofu talslml 27 324 HeímíUs talslml 26 444 Andrews, Andrews, Thorvaldson anð Eggertson LögfrœOingar 209BANK OF NOVA SCOTIA BQ. Portage og Garry St. Phone 928 891 |

Dr. P. H. T. Thorlakson WINNIPEG CLINIC 8L Mary's and Vaughan, Wpg. Phone 926 441 GUNDRY PYMORE Limited British Quaiity Fish Netting 58 VICTORIA ST„ WINNIPBG Phone 98 211 Manager T. R. THORVALDBON Your patronage will be appreciated

Phone 927 025 H. J. H. Palmason. C.A. B. í. PALMASON « CO. Chartered Acconntantt 305 Coníederatlon Llfe Bldg. Wlnnlpeg Manltoba CANADIAN FISH PRODUCERS, LTD. J. H. PAOE, Managing Director Wholesale Distributors of Frseh and Frozen Flsh. 311 CHAMBERS STREET Office Ph. 26 328 Ree. Ph. 73 917

* Phone 49 469 Radio Servlce Speclallste ELECTRONIC LABS. H. THORKELBON, Prop. The most up-to-date Sound Equipment System. 592 ERIN St. WINNIPEG O. P. Jonasson, Pres. & Man. Dir. Keystone Fisheries Limited 404 SCOTT BLK, Slml »25 »87 Wholesale Distributors of FRESH AND FROZEN FI8H