Lögberg - 26.01.1950, Blaðsíða 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 26. JANÚAR, 1950.
5
AHUeAMÁL
LVEINNA
Ritstjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
SKIPUÐ í ÁBYRGÐARMIKLA STÖÐU
Síðastliðna viku tilkynti Hon. Colin Gibson, náttúrufríðinda-
ráðherra sambandsstjórnarinnar, að Mrs. Ásta Oddson hefði verið
skipuð í ábyrgðar „social service“ stöðu í deild Indíána málefn-
anna hér í fylki, er R. S. Davis veitir forstöðu. Mrs. Oddson er
gáfuð kona og mentuð; útskrifuð af Manitoba háskólanum; hún
hefir gefið sig mikið að opinberum málum og er ágætlega mælsk.
Eitt hið fyrsta verk, er Mrs.
Oddson leysti af hendi í sam-
bandi við hina nýju stöðu sína,
var að taka á móti Kewatinook
Oche, Indíána prinsessu, fyrir
hönd Indíána-málefnadeildar-
innar. Prinsessan kom norðan
frá The Pas og var sendiboði
góðviljans frá Indíánum í norð-
ur Manitoba; hún var heiðurs-
gestur á hinni árlegu skautahá-
tíð, sem haldin var í Amphi-
theatre hér í borg. Mrs. Oddson
leiðbeindi hinni ungu stúlku, og
var boðið með henni á skauta-
hátíðina; hún var einnig við-
stödd í veizlu, er Hudson Bay
félagið hélt prinsessunni til að
kynna hana fyrir leiðandi mönn-
um úr stjórnarskrifstofum fylk-
isins og konum þeirra.
Mrs. Ásta Oddson er systir
hins víðkunna augnalæknis,
Kristjáns J. Austmans, hér í borg
inni. — Kvennasíða Lögbergs
óskar Mrs. Oddson til hamingju
með hina nýju stöðu hennar.
Sigrid Undset
Að kvöldi hins 10. júní í sum-
ar andaðist norska skáldkonan
Sigrid Undset, rúmlega 67 ára
að aldri. Foreldrar hennar voru
Ingvald Undset fornfræðingur
og kona hans Charlotte f. Gyth,
dönsk að ætt. Þau hjón áttu
þrjár dætur og var Sigrid elzt.
Hún var fædd í Kallundborg í
Danmörku, því þar bjó móðir
hennar meðan Undset var á
rannsóknarferðum um Suður-
Evrópu. En þau fluttust til Osló,
(sem þá hét Kristiania) þegar
Sigrid var tveggja ára, og sett-
ust að í útjaðri borgarinnar,
skamt frá Vestre Akers kirkju.
Föður sinn missti Sigrid þegar
hún var 11 ára. Heimilið var fá-
tækt, svo að hún varð að læra
eitthvað, er hún gæti haft gagn
af í lífinu. Hún fór í verzlunar-
skóla og 16 ára gömul fékk hún
atvinnu í skrifstofu.
Hún hafði fengið gott uppeldi
eins og hún lýsir í endurminn-
ingum sínum. Þegar hún átti að
læra að lesa, var henni ekki feng
ið stafrófskver, heldur Noregs-
saga eftir Siegwart Petersen. Og
þegar hún var orðin læs fékk
hún Norske folkeviser og even-
tyre, ævintýri H. C. Andersen og
fornsögur. Þegar gestir komu
var rætt um fornfræði og sögu-
legar minjar. Gamlar goðamynd-
ir, leirkrukkur og aðrir forn-
gripir voru leikföng hennar. Við
alt þetta þroskaðist ímyndunar-
afl hennar. Til þess má rekja
það, hvað heimilið varð henni
kært, enda verður heimilið og
heimilislíf uppistaða í skáldskap
hennar síðar meir.
Sigrid Undset fékk bókmenta-
verðlaun Nobels árið 1928. Hún
var um skeið formaður og seinna
heiðursfélagi norska rithöfunda-
félagsins. Hún var eina konan,
sem hafði fengið stórkross St.
Olavs-orðunnar norsku. Hún
hafði fengið riddarakross ís-
lenzku Fálkaorðunnar og heið-
ursmerkið „Pro pontifice et
ecclecia“ frá páfastólnum.
R Á Ð
1. Fyltu pottana, pönnurnar og
öll ílátin með köldu vatni, strax
og búið er að nota þau, þá þarftu
ekki að nudda þau hart og skafa
þegar þú þværð leirtauið.
2. Þegar þú sýður kartöflur
með hýðinu, skaltu tálga hring
um miðjuna á þeim áður en þú
lætur þær í vatnið, þá verður
fljótlegra að taka hýðið af þeim
eftir að þær eru soðnar.
3. Það er fljótlegt að blanda
saman sykrinum og smérinu,
þegar þú bakar, með því að nota
til þess kartöflustapparann.
4. Ofurlítið af lemonsafa í upp-
þvottarvatninu leysir upp fituna
í vatninu og heldur einnig hönd-
um þínum hvítum.
5. Stundum festist kakan við
diskinn þegar hún er skorin og
ekki er hægt að ná sneiðunum
af diskinum án þess að þær mylj-
ist. Gott ráð er að strá fíngerð-
um sykri á diskinn áður en kak-
an er látin á hann, þá festist
hún ekki.
6. Það er fljótlegt að mæla ná-
kvæmlega hálfan bolla af sméri
með því að fylla bollann til hálfs
með vatni og bæta svo í hann
sméri þar til vatnið hækkar upp
að barmi bollans.
7. Ef ísbakkarnir í kæliskápn-
um festast er gott ráð að leggja
vaxpappír undir þá.
8. Láttu einn dropa af winter-
green í horn í kæliskápnum, þá
hverfur öll matarlykt úr honum.
Laugardagsskóla stílar
FANNY
í fyrra sumar, þar sem ég var
út á landi, var tamið hreindýr.
Það var kallað Fanny og var
tveggja ára gamalt. Drengur á
heimilinu hafði fundið það út í
skógi þegar það var lítið og bor-
ið það heim. Því var gefin mjólk
að drekka og var látið vera í
fjósinu hjá kúnum. Þegar fór að
vora þá fylgdi það kúnum eftir
og beit grasið, og fékk mjólk þeg-
ar það kom heim á kveldin.
Þetta sumar, þegar ég var þar,
fór Fanny í burtu í heilan mán-
uð og við héldum að hún væri
farin fyrir fult og alt, en seinna
sást til hennar skamt frá braut-
inni og hún hafði tvö lítil dýr
með sér og þau voru ósköp fælin.
Fanny kom aftur til okkar, en
fór altaf aftur í skóginn til barn-
anna sinna. Við drengirnir töluð-
um um að láta bjöllu á þau svo
að þau yrðu ekki skotin og menn
myndu vita að þau væru tamin
og heimaalin dýr.
Jón Bergman
HÚN KISA
Við eigum fallega kisu, sem
heitir Tillie. Hún er að mestu
leyti hvít, með svörtum deplum
og ósköp fríð í framan. Það er
engin mús í húsinu hjá okkur
því hún er svo góður veiðiköttur.
Einn dag kom annar köttur
til okkar og hann var svo svang-
ur að við tókum hann inn og
gáfum honum að borða. Hann
var svartur nema brjóstið var
hvítt og eins lappirnar og end-
inn á skottinu.
Kisunum kom vel saman og
þau voru svo fjörug og leikfull
að það var gaman að horfa á
leiki þeirra. Þau voru bæði á lík-
um aldri og þennan svarta kött
nefndum við Nickie.
Um vorið áttu Nickie og Tillie
4 börn. Þegar þau voru farin að
sjá og gátu lapið mjólk og hjálp-
að sér sjálf, þá fóru þrjú að heim
an — nema Nína; hún var eftir.
Hún var ekki nógu lærð til að
fara út í heiminn, kunni sig ekki
nóg í hreinlæti, og enginn vill
ketling, sem kann sig ekki. Pabbi
Nínu dó af slysi þegar hún var
tveggja mánaða, og þá voru bara
Tillie og Nína eftir. Tillie var
ósköp góð við Nínu, og þegar
Nína gat farið út í sólskinið, þá
fór hún að skilja margt, sem hún
hafði aldrei hugsað um áður, og
hún varð mesta hreinlætisdýr,
sem öllum þótti vænt um. —
Villa Bergman
Fjaðrafok
Hlutaskijti.
Árið 1873 keypti Þorsteinn
Egilsson kaupmaður í Hafnar-
firði skonnortu, sem „Dagmar“
hét, til þess að gera hana út á
fiskveiðar og hákarlaveiðar. Með
honum í þessum kaupum voru
þeir Jóhannes Olsen, bæjarfull-
trúi í Reykjavík, séra Þórarinn
Böðvarsson í Görðum, Páll Jó-
hannesson verzlunarmaður í
Hafnarfirði og Kristjan Mathie-
sen bóndi í Hliði. Um aflaskifti
þeirra félaga var þessi vísa
kveðin:
Jóhannes alla ýsuna sleikir,
Egilsen hirðir steinbítinn,
Þórarinn séra þorskinn steikir,
þá er hann Páll með ryklinginn,
kenu og skötu Kristján fær,
en karfann Reykjavíkurbœr.
—Saga Hafnarfj.
☆
Fiskhlaup
I byrjun vetrar 1822 kom ó-
venjuleg þorkganga inn í Kolla-
fjörð og inn um öll sund. Hlóðu
menn dag eftir dag hér alt í
kring um Akurey, Engey og Við-
ey. Eins var við Kjalarnes, að
þar var fiskur alveg uppi í land-
steinum.
Mrs. E. L. Johnson sker borðann fyrir inngöngunni á nýja sjúkrahúsinu í Árborg,
þegar fiað var formlega opnað og tekið til afnota 13. janúar. Við hlið hennar standa
tveir formenn í Red Cross samtökunum í Manitoba, V. L. Tryon og C. K. Rogers.
Tilraunir Danakonunga til að selja ísland
Niðurlag
Kristján hélt, eftir sem áður,
áfram að nauða á Hinriki um
íslandssölu eða lán, og fór sjálf-
ur til London að semja um það
og annað við þá Wolsey, í júní
1523. Semja þeir 13. júní, að
Englendingar megi verzla og
fiska við ísland, fremur öðrum,
þ.e. verzlun Hansastaðanna átti
að bola burtu. Hinn 30. júní
endurnýja þeir samning feðra
sinna, 1490, um verzlun milli
landanna. Hinrik kvaðst eigi
geta lánað fé upp á Island, því
hann ætti fullt í fangi með Skota
og Frakka. En þá var Týli enn
á lífi. Kristján sendi frá Hollandi,
þar sem hann sat, hvern sendi-
manninn á fætur öðrum að bjóða
Hinriki ísland, 1523—24. (Allen:
Breve etc. Passim. Ekdahl 643,
682.) Hinn 11. janúar 1524 ritar
hann kansellera sínum frá
Berlín, að þó að Hans Herold
færði þá fregn, að Englakonung-
ur vilji ei lána upp á ísland, þá
hafi samt Baker, sendiherra
Hinriks, ritað sér, að Hinrik
mundi þiggja eyna fyrir fé, bið-
ur hann kansellerann að senda
Antonius strax til Englands og
leggja sig í líma. Kansellerinn
ritar 3. og 27. apríl, að hann hafi
nú talað við Baker um þetta.
Kristján biður þá kansellerann
að fara sjálfan til Englands og
reyna. Hinrik áleit reyndar
reyndar Kristján en ekki Friðrik
vera lögmætan konung Dan-
merkur, en skellti þó við skoll-
eyrunum, enda hafði hann ærið
að starfa í ófriði við Frakka.
Voru líkur til að ísland mundi
laust fyrir, meðan innanlands
ófriður var í Danmörku. En þeg-
ar Kristján var orðinn þreyttur
á að nauða á Hinriki, veitti hann
þýzkum aðalsmanni, Klaus van
Hermelinck, Island að léni, ef
lén mætti kalla.
1 enskum bréfum frá Jjessum
tíma er oft minnst á „Islands-
flotann“ svokallaðan (Iceland
fleet), því England hafði þá heil-
an skipastól við ísland, og varð-
skip til að gæta þeirra fyrir
Skotum og Frökkum. Sumarið
1524 voru 7 fslandsför og eitt
varðskip tekið af Skotum. Surr-
ey, skáldið, ritar Wolsey í júní
1523, að Soktar sitji fyrir Islands
flotanum með her manns. Ef
þeir nái honum, þá bíða Norfolk
og Suffolk óbætanlegan skaða,
og allt England verður fiskilaust
næsta ár. Biður hann um leyfi
að senda 4 herskip að verja flot-
ann, og efast ekki um að konung-
ur fái góðan bikar víns fyrir það
(að það borgi sig). Wolsey segir
17. ágúst sama ár að flotinn sé
kominn með heilu og höldnu. í
reikningum enska flotans, 1524,
eru 20 shillings borgaðir Thomas
Chapman fyrir að ríða frá Hull
til Yarmouth og kveðja herskip-
in að sigla norður að verja fs-
landsflotann. í september 1524
er sendiherra Englendinga á
Skotlandi að reyna að fá Skota-
drottningu til að skila aftur
tveim íslandsförum, gr Skotar
höfðu unnið. Wolsey segir 2.
sept. 1524, að konungur sé bál-
reiðuf- út af töku íslandsfara.
Verði með einhverju móti, góðu
eða illu, að ná þeim aftur, og
fiskiafla þeirra, ella verði fiski-
ekla mikil. Árið 1526 sést, að kon
ungur áskildi sér að fá tiltekinn
fjölda af þorski og löngu af
hverju skipi, á borð sitt, því ís-
lenzkur fiskur var talinn mesta
sælgæti, enda kemur hann oft
fyrir í reikningum klaustra frá
þessum tíma. ísland var aðal-
fiskistöð Englands, og litlar
fiskveiðar voru enn við- New
foundland.
Englendingar óðu upp á ís-
landi, meðan Danir voru að berj-
ast heima fyrir, borguðu enga
tolla og gjöld og ráku Dani og
Hamborgara úr höfnum og fiski-
verum, þegar þeir komust hönd-
unum undir, Kvarta Hamborgar-
ar yfir því við Hinrik 16. sept.
1528, að Nicholas Buchkbrock
hafi tekið skip fyrir þeim við Is-
land. Höfuðsmaður og Hamborg-
arar gerðu Englendingum aðsúg
í Grindavík 1532 og drápu fjölda
af þeim. í bréfi til Hinriks dag-
settu Gottorp, 13. okt. 1532, af-
sakar Friðrik fyrsti þetta, og
kallar það neyðvörn. — En Chap-
ups, sendiherra Karls fimmta á
Englandi, ritar honum 16. des.
1532, að sendimaður frá Friðrik
sé í London til að sýna að dráp
40—50 Englendinga á íslandi
hafi verið þeim sjálfum að kenna.
—EnglakonUngur er reiðari Ham
borgurum en Dönum. Jacobus
Deidonanus skrifar Kristjáni
þriðja frá London 1. júní 1552,
(Diploma Flensborg. 996—7.) að
60 skip sigli árlega frá Englandi
til Islands svo ekki hættu þeir
Islandsferðum eftir Grindvíkur-
slaginn.
Kristján þirðji reyndi að fara
eins með ísland og Kristján ann-
ar. Pétur Suavenius, sendiherra
hans á Englandi, ritaði dagbók
frá febrúar'til júlímánaðar 1535.
Talaði hann við Cromwell, sem
þá var hægri hönd Hinriks. Hinn
15. marz spurði Cromwell hann,
hvað Danir gætu látið í aðra
hönd fyrir hjálp Englands gegn
Hansastöðunum, hann hefði
heyrt að Danmörk og Noregur
ættu margar eyjar, gæti konung-
ur (H. 8.) eignast eina þeirra.
Suavenius svaraði, að Skotá-
konungur hefði fengið Orkneyj-
ar til afnota fyrir fé þangað til
Danakonungur borgaði mundinn
og leysti þær út. Ef Englakon-
ungur vill borga mundinn, munu
þessar eyjar seldar honum í
hendur til afnota með sömu
skildögum og Skotar hafa þær
nú. ísland er fjöldi af enskum
og þýzkum kaupmönnum sækja
mun kannske selt í hendur hans
Hátign að veði fyrir tiltekinni
fjárhæð um tíma.* Aftur ritar
Emund Boner Suaveniusi í jan-
úar 1536, að þó að kansellerinn
og Wolf Powys vilji, að Hinrik
taki ísland og Færeyjar að veði
fyrir hjálp þá, er hann kunni að
veita Danakonungi, þá gangi
hann ekki að því. — Richard
Cavendish ritar Suaveniusi 27.
jan. 1536, að hann hafi talað við
hertogann af Holsetalandi (Kr.
III., sem Hinr. 8. kallaði svo, því
Kr. II. var hinn löglegi konung-
ur í hans augum) og samið við
hann. Hann vilji fá 100.000 pund
að láni, og lofi í staðinn liði á
sjó og landi, endurborgun og að
gefa honum ísland og Færeyjar
til marks um það (for a token).*
I dagb. sinni segist Cavendish
hafa beðið um Höfn að veði, en
kansellerinn hafi sagt, að herra
sinn hefði ýmsar eyjar, svo sem
ísland og Færeyjar, sem honum
kynni að lítast á. Næsta dag tal-
ar hann við Kristján þriðja, sem
sagði honum, að Englakonungur
gæti fengið tvö stór lönd, ísland
og Færeyjar, og væru í öðru
þeirra, nl. íslandi, miklar gnægt-
ir af brennisteini. Cavendish
þótti veðið of lítið. Fór þá Krist-
ján og ráðgaðist við ráðgjafa
sina, og er hann kom aftur,
kvaðst hann engum parti af ríki
sínu sleppa vilja nema þessum
eyjum, sem hans Hátign skyldi
fá í kaupbæti, auk endurborgun-
ar lánsins.
Nú var svo komið, að Dariir
vildu láta Island af hendi rakna
við England fyrir svo sem ekk-
ert, en Hinrik hafði þá svo mik-
ið að vinna innanlands, að hann
sinnti því ekki. Þannig fórst það
fyrir, að Hinrik áttundi eignaðist
Island, en víst er um það, að ekki
hefði hann sleppt tangarhaldinu
á því, ef hann hefði tekið það
að veði. Hitt er líka víst, að betra
hefði verið fyrir ísland að kom-
ast undir England á öndverðri
16. öld, áður en einokun og hrörn
un og hnignun var byrjuð að
neinu ráði, en að sæta þeim
kjörum, sem þeir urðu við að
búa næstu aldirnar undir Dön-
um.
Lundúnum í jan. 1898
Jólablað VÍSIS, 1949
Kona prestsins (hleypur út í
garðinn þar sem börnin hennar
eru önnum kafin við að stríða
hundinum): „Börn, þið megið
ekki gera allan þennan hávaða,
pabbi ykkar er að skrifa ræðuna
sína — og þið megið alls ekki
angra vesalings kvikindið.
HA6B0RG mil/þz
PHONE 2IS5I J——
Minnist
BCTCL
í erfðaskrám yðar
* Art. de pace concilianda
ener Aarsberetn. III.
** Articuli de pace Concilanda
. . Crumwello IV.
Bus. Phone 27 989—Res. Phone 36 151
Rovaizos Flower Shop
Our Speeialtles:
WEDDING CORSAGES
COLONIAL BOUQUETS
FUNERAL DESIGNS
K. Christie, Proprietress
Formerly with Robinson & Co.
253 Notre Dame Ave.
WINNIPEG MANITOBA
CHINA LONG
CUCUMBER
UNEXCELLED
FOR CRISPNESS,
FLAVOR
A remarkable cucumber
that grows up to 2 feet
long and only 2 or 3 ins.
in diameter, Smooth, deep
green. few spines, fesh
white, solid, crisp. Nearest
seedless of any variety we
know. Vigorous grower
even under adverse condi-
tions. As China Long pro-
duces few seeds the sup-
ply is short. Order early.
Ptk. lOc; oz. 40c; postpaid.
FREE—Our Big 1950
Seed and Nursery Book—
Bigger than Ever
DOMINION SEED HOUSE
GE0RGET0WN.0NT.
HOUSEHOLDERS -
ATTENTION!
We can supply your fuel needs with all
the standard brands of coal and coke such
as Foothills, Drumheller, Black Nugget,
Briquettes, Saskatchewan Lignite, Zenith and
Winneco Coke.
Stoker Coals in Various Mixtures Our Specialty
MC fURDY CUPPLY fO., LTD.
lf 1 BUILDERS' O SUPPLIES V/ AND COAL
Erin and Sargent
Phone 37 251