Lögberg - 09.03.1950, Síða 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 9. MARZ, 1950
5
ÁHUGAMAL
UVCNNA
Ritstjóri: INGIBJÖRG JÖNSSON
NÝTT ÁRSFJÓRÐUNGSRIT
Síðastliðna viku hljóp af stokk
unum hér í Winnipeg smárit er
nefnist Impression. Ekki er lík-
legt að útkoma þess verði nokk-
urntíma talin til bókmentalegra
stórviðburða í sögu Canada, en
hvað um það? Ritið er gefið út í
þeim tilgangi að gefa ungum
skáldum og ungum rithöfund-
um kost á að fá ritverk sín birt
á prenti, er að öðrum kosti
myndi ekki sjá ljós dagsins, eða
svo skilst mér af hinni fyrstu
ritstjórnargrein. Þetta er sann-
arlega virðingarverð tilraun.
Hver veit nema ritið verði til
þess að gefa einhverju ungu ó-
þektu skáldi byr undir vængi,
og er þá betur farið en heima
setið.
f ritinu eru sex kvæði, flest
í órímuðu formi; finst mér ljóð
Rose Thorgrimson, er hún nefn-
ir, The Greal Farce bera af.
Kvæði eftir hana hafa birst í
Lögbergi. Wilfred Eggleston rit-
ar stutta grein, The Essentrial
Poet. um í hverju felist raun-
verulegt gildi ljóða. Þá á hið
unga skáld, Art Reykdal, grein í
ritinu, er nefnist Low-Brow
Laureate. Hún er um skáldin,
Robert William Service og Ed-
gar Albert Guest. Greinin er
fjörlega rituð og all-skemtileg,
en ef til vill, nokkuð gáskafull.
Ýmislegt annað fróðlegt er að
finna í ritinu.
Að Impression stendur ungt
fólk af mörgum þjóðernum. Rit-
stjóri þess er Myra Lazechko-
Hass. Assistant Editor: John
Bryant. Managing Editor: Ge-
orge Nasir. Editorial Board: Art
Reykdal, Rose Thorgrimson,
Robert Wyatt, Helen Rejkowich,
Norman Newton, Don Roy, Le-
ona Green, og ennfremur skáld-
ið Irene Chapman Benson, sem
kunn er um alt landið vegna
ljóða sinna.
Ritið er tuttugu blaðsíður að
stærð og frágangur vandaður.
prentað hjá The Columbia Press
Ltd. Verðið er $1.00 árgangurinn
°g 35 cents heftið; fæst hjá ofan-
greindu fólki.
Sambræðslukenningin
stingur enn upp höfði
Hin fyrsta ritstjórnargrein í
ritinu, sem minst er á hér að of-
an, er fremur þokukend og tor-
skilin, bæði vegna gallaðs mál-
fars og tvísýns hugsunarháttar,
er> þó má grilla í hvert stefnt er.
Og ef greinin á að túlka stefnu
ritsins og skoðanir ritstjórnar-
nefndarinnar, þá virðist nefnd-
ætla að brenna sig á sama
soðinu og samskonar nefndir
hafa stundum gert áður: að
s*tta sig ekki aðeins við að
^inna að aðaltilgangi ritsins,
neldur og að ætla það sitt mikla
iutverk að koma fólki í Can-
ada í skilning um að það sé cana-
lskt með því að sjóða það sam-
,n 1 einn graut sem fyrst, og
reinsa þannig af því öll þjóð-
rnis sérkenni.
/ , reinarhöfundur lætur í veðri
a að ungir canadískir höf-
nndar hér eigi aðeins aðgang að
ar ókum skóla og nokkrum rit-
Um af íslenzkum, úkraníu og
gyðinga „uppruna“, en eina rit-
’ 1 ^innipeg, sem ræki hrein-
ra3 taðan canadianisma, sé há-
skolaritið Manitoban. — Sam-
kvæmt þessu viðhorfi er Ice-
andic Canadian ekki fullkom-
lega canadískt rit. —
. ^mislegt fleira segir ritstjór-
inn í þessa
Q - ^ att og ma segja eins
v,0_ ^r’ 2aman er að börnunum
Þe§ar Þau fara að sjá. -
síðaTTT6? 350 ár eru nu liðin
ada Frakkar settust að í Can-
ar tn!§ nærrÍ 200 ár SÍðan Bret-
toku við Völdum. Þeir komu
ser saman um að hver þjóð
mætti viðhalda tungu sinni og
þjóðernissérkennum. Má segja,
að sambúð þessara þjóðerna hafi
blessast framúrskarandi vel,
þótt einstöku sinnum hafi slest
upp á vinskapinn.
Síðla á 19. öld hófust inn-
flutningar fólks frá öðrum lönd-
um Evrópu. Á þessu ári eiga ís-
lendingar 75 ára landnámsaf-
mæli. Þeir hafa notið þessa
sama víðsýnis og framsýnis af
hálfu canadískra stjórnarvalda:
að mega óáreittir viðhalda sín-
um dýrmætu menningarlegu
tengslum við kynstofn sinn.
Þeim skildist strax, að þannig
yrði þeir betri borgarar síns
nýja lands. Dr. Richard Beck
skýrir ágætlega og í stuttu máli
þessa afstöðu: „Milli þegnskyldu
okkar annars vegar og ræktar-
semi við ættlandið hins vegar
hefir aldrei orðið og verður al-
drei árekstur, en það er sann-
færing margra okkar, að með
því að varðveita og ávaxta hið
bezta og fegursta í hugsjóna- og
menningararfinum íslenzka
greiðum við þegnskuld okkar
sem drengilegast, auðgum mest
hið nýja land okkar“. —
Sambræðslukenningin hefir,
af og til, skotið upp höfði í Can-
ada, sérstaklega hjá hinum fá-
mennari þjóðarbrotum. Vegna
þess að þau eru fámennari skap-
ast hjá sumum vanmáttarkend,
sem þeir reyna að losast við með
því, að segja skilið við alt, sem
tengir þá við þjóðerni sitt. Leið-
andi menn af öllum þjóðernum
í Canada hafa reynt að kveða
niður sambræðsludrauginn; þeir
vilja sporna sem lengst gegn því
að allir séu steyptir eins og í
sama móti; þeir vilja ekki hrað-
sjóða þjóðina; þeir vilja ekki
sviplausa flatneskju í canadísku
þjóðlífi. Þeir vilja að öll þjóðar-
brotin leggi fram sinn þjóðernis-
lega skerf á sinn þjóðernislega
hátt til þess að skapa sampin-
aða svipmikla þjóð.
Og canadíska þjóðin er sam-
einuð þjóð; þótt hún. sé saman-
sett af mörgum mismunandi
þjóðernum, er canadíska þjóðin
eins og ein sál, þegar mikið ligg-
ur við.
Þessi stefna í þjóðernismál-
um Canada er að skapa og hefir
skapað mikla og merkilega þjóð.
Fáir hafa lýst Canadamannin-
um af meiri skilningi en W.
Arthur Irwin, fyrverandi rit-
stjóri, Macleans tímaritsins, í
ræðu sem hann flutti í Buffalo
og sem birtist 1. febrúar í rit-
inu. Hann heldur því fram, að
þróttur Canadamannsins liggi í
því að hann hafi viðhaldið tengsl
unum við stofn sinn og varð-
veitt menningararfleyfð sína;
honum hafi tekist að samræma
þessa viðleitni við framsókn sína
í hinu nýja landi. Þessvegna séu
Canadamenn yfirleitt málamiðl-
unarmenn en ekki öfgamenn,
þeir hafi lært að rata meðalveg-
inn.
Vér brosum
Gísli Magnússon, biskup á
Hólum (1755—1779), var með
merkustu biskupum, gáfumaður
og skörungur að framkvæmd og
dugnaði. Hann var fríður maður
og gjörfilegur, glaður í viðmóti,
örlyndur, spaugsamur og hnytt-
inn í orðum. Kenndur var hann
við öl síðari hluta ævi sinnar,
enda er sagt, að hann hafi eigi
tekið mjög hart á því við presta
sína, ef þeir að öðru leyti voru
merkir menn og dugandi prestar.
Eins er sagt, að hann hafi hjálp-
að þeim stúdentum og skólapilt-
um að fá uppreisn, er eignuðust
börn í lausaleik, ef honum þótti
þeir vera að manni að öðru leyti.
Einhverju sinni er sagt, að
stúdent nokkur, sem átt hafði
barn í lasualeik, hafi komið að
Hólum, og langaði til að sækja
um brauð, sem þá var laust, og
vildi fá uppreisn hjá biskupi.
Þegar hann var búinn að tjá
biskupi vandkvæði sín, svarar
biskup: „Þú hefur orðið heldur
djúpsyndur, karlinn minn“, og
klappar um leið á herðar honum.
Er sagt, að hann hafi veitt hon-
um brauðið og vígt hann til
prests.
Einhverju sinni heimsóttu
tveir stúdentar Gísla biskup, í
einhverjum erindagerðum, sem
hér eru eigi nefndar. Tók biskup
vel á móti þeim, sem hans var
vandi til. Þegar þeir höfðu lokið
erindum sínum og voru að búast
til brottferðar, hellti biskup víni
á skálar og bauð þeim að drekka.
Annar tók strax sína skál og
drakk af í einu. Þá segir biskup:
„Já, og grettir sig ekkert, karl-
inn“. Hinn stúdentinn snerti eigi
sína skál og kvaðst eigi drekka
vín. Þá er mælt, að biskup hafi
klappað á herðar honum og
sagt: „Það gefur guð, að þú tek-
ur pípuna einhvern tíma, ekki
síður en aðrir“. Er sögn ,að stúd-
ent þessi hafi orðið drykkjumað-
ur eftir að hann varð prestur, og
hafi þannig spá biskups rætzt.—
Pípa (barnspeli) er orðtak, sem
merkir hið sama og biskup hefði
sagt: Þú þiggur einhvern tíma
pelann.
Einhverju sinn gekk Gíslj
biskup í klefa nokkurn á Hól-
um, en eigi er getið til hverra
erinda. Hann hitti þar þá fyrir
skólapilt og skólaþjónustu, sem
voru að láta vel hvort að öðru.
Þá segir biskup: „Hvað eruð þið
að hafast að?“ Pilturinn svarar:
„Það er Hólalagið gamla.“ Þá
spyr biskup: „Hvaða lag er
það?“ „Það er: Náttúran öll og
eðli manns—“, svarar pilturinn.
Biskupi þótti hnyttilega svarað,
brosti við og gekk út, og minntist
eigi framar á þetta við þau, svo
að menn vissu til.
—Alþýðuhelgin
Tillögur um varanlega Lusn
á vandamélum viðskiftalífsins
Úr áramótaræðu Ólafs Thors forsætisráðherra
í áramótaræðu Ólafs Thors, forsætisráðherra, lagði hann áherzlu
á að íslenzka þjóðin sækti því fastar róðurinn, sem óbyrlegar blési
og léti misræri ekki á sig fá.
Ég þakka hinu nýja litla riti,
þótt ég sé ekki ritstjóranum
sammála, fyrir að gefa mér til-
efni til þessara hugleiðinga. Rit-
ið Impressian og önnur slík rit
geta komið miklu góðu til leiðar
í canadísku þjóðlífi, ef þau
sleppa öllum sambræðslu pré-
dikunum og halda sér fast við
aðaltilganginn: að hvetja unga
rithöfunda til þess að láta ljós
sitt skína, og birta ritverk þeirra,
og óska ég ritinu Impression og
þeim, sem að því standa, góðs
gengis.
Forsætisráðherra gat þess að
margt hefði gengið okkur í hag-
inn á árinu sem var að líða, og
friðvænlegar horfi nú í heims-
málunum en áður. Síðan sneri
hann máli sínu að þeim vanda
sem að okkur steðjaði og gat þ.
á m. skýrslu þeirrar um efna-
hagsþróunina á íslandi,' sem
Benjamín Eiríksson hagfræðing-
ur samdi í fyrra að tilhlutan'
fyrrverandi ríkisstjórnar. En í
skýrslu þessari kemst hagfræð-
ingurinn að þéirri niðurstöðu, að
orsök dýrtíðarinnar sé sú, að
fjárfesting og hallarekstur ann-
arsvegar séu stærri en aukning
sparifjár, afskriftir og óúthlut-
aður arður hinsvegar, að óbreytt
um þjóðartekjum.
í þessari staðhæfingu, sagði
forsætisráðherra, felst sannleik-
ur sem ekki verður véfengdur.
Hér sjái menn eina höfuðorsök
hinnar sívaxandi verðbólgu, og
dýrtíðin verði ekki stöðvuð
nema þjóðin fáist til að sættá sig
við það, að dregið verði úr fjá-
festingunni í bili, jafnt hjá því
opinbera sem hjá einstaklingum,
þannig að fjárfestingin og halla-
rekstur samanlagt verði ekki
meiri en það, sem þjóðin eykur
sparifé sitt á sama tíma, að við-
bættum afskrifstum og óúthlut-
uðum arði.
Þá gat ráðherra þess að á und-
anförnum árum hafi hver stétt-
in siglt í kjölfar annarrar um
kauphækkanir. Fyrir bragðið
hafi sprottið nýjar þarfir fram-
leiðslustarfseminnar fyrir auk-
inn ríkisstyrk. Fjár til þeirra út-
gjalda aflar ríkissjóðurinn með
nýjum álögum á þá, er kaup-
hækkanirnar hafa fengið. —
Þessi hringrás hafi raunverulega
valdið því, að menn hafi engar
kjarabætur fengið, en hinsvegar
hafi í stöðugt vaxandi mæli skap
azt jafnvægisleysi í efnahags-
starfsemi þjóðarinnar. Þetta
verði að færa í lag, ef auðið á
að verða að veita verðbólgunni
viðnám og skapa skilyrði til heil
brigðs atvinnurekstrar og auk-
innar atvinnu, almenningi til
handa í stað atvinnuleysis sem
ella ógnar.
Nú er svo komið að vísitalan
hefir hækkað um 35 stig á ári
allt frá stríðsbyrjun, skattar og
tollar hafa hækkað um rúmlega
150 millj. kr. síðustu 4—5 árin.
Samt hefir hallarekstur ríkis-
sjóðs síðustu þrjú árin numið
175 millj. króna. Ef þannig skal
haldið áfram verður að tryggja
ríkissjóði nýja skattstofna, er
nema allt að 100 millj. kr. á ári
ef hindra á stöðvun bátaútvegs-
ins. Er þá óleystur vandi eldri
togaranna og jafnvel hinna nýju.
Hvar endar þetta?
Forsætisráðherra sagði að ís-
lenzka þjóðin ætti við betri kjör
að búa en nær allar þjóðir og
henni ætti því að vera vorkunn-
arlaust, ekki sízt þeim, sem bezt
Væru staddir, að slá einhverju af
kröfunum. Og hann bað þjóðina
sjálfrar sín vegna að taka með
skilningi og velvilja þeim tillög-
um, sem nú yrðu bornar fram til
úrbóta, svo að þær yrðu ekki
kæfðar í skilningslausum mót
próa. Ríkisstjórnin vinnur nú
með sérfræðingum sínum og
ráðunautum að rannsókn dýrtíð-
armálanna í víðtækasta skilningi
og mun hraða þeirri rannsókn
sem frekast er auðið.
Ríkisstjórnin mun:
1. Leggja fyrir Alþingi þegar
í stað, er það kemur saman til
funda af nýju, tillögur, er miða
að því að hindra stöðvun útvegs-
ins, og ætlaðar eru eingöngu til
bráðabirgða.
2. Leggja fyrir Alþingi, svo
skjótt sem auðið er, að loknum
nauðsynlegum undirbúningi
málsins, tillögur um varanlega
lausn á vanda málum atvinnu-
og viðskiptalífsins, sem byggjast
á afnámi uppbótarleiðarinnar og
stefna að hallalausum rekstri
framleiðslustarfsemi 1 a n d s-
manna í meðalárferði, afnámi
hafta og banna og verzlnarfrelsi.
Vísir, 3. jan.
Blessuð sólin elskar alt,
alt með kossi vekur.
Haginn grænn og hjarnið kalt
hennar ástum tekur.
H. H.
Sveinbjörn Guðmundsson
— KVEÐJA —
tJr hópnum einn er horfinn,
frá „Höfn“ — og fluttur yfir
í æðra andans veldi
um eilífð — hvar hann lifir.
Hans trú og traust á drottinn,
var tálaus í hans hjarta.
Hann sagði mér það sjálfur,
með samvizkuna bjarta.
Við okkar jarðlífs angur
hann er nú laus — og farinn,
til feðra og frænda sinna,
við fegri sólskins-arinn.
Með íslenzkt sálareðli
og ættlandstrygð í nesti,
hann flaug til föðurhúsa,
— sem fagna nýjum gesti!
Hveinbjörn — margir syrgja, —
því samhygð hans var göfug
til góðra mannlífsmála,
— þó mörg sé stefnan öfug.
Vort „Hafnar“-fólk og fleiri,
sem fengum af honum kynning;
þeim góða dreng til gjalda,
við geymum öll hans minnig.
Þórður Kr. Kristjánsson
Sjóslys hafa aldrei verið færri
hér við land en á þessu óri
Alls drúkknuðu 13 manns, en
28 biðu bana af öðrum orsökum
1 ársskýrslu Slysavarnafélags íslands um mannslát af slysför-
um á ári því, sem nú er að kveðja, segir að sjólsys hafi aldrei verið
færri síðan félagið byrjaði að taka saman skýrslur um þessi efni,
en alls drukknuðu 13 manns hér á landi á þessu ári.
Þar ár, sem nú er að kveðja
ber að þakka sérstaklega, sem
hið minnsta sjóslysaár síðan fé-
lagið var stofnað og vitum vér
ekki um annað ár hagstæðara
íslendingum í þeim efnum. Sjó-
slys og drukknanir, sem allt
fram að þessu, hafa verið tíðustu
sjóslysin hér við land, eru nú
ekki lengur í meirihluta.
Að því er Slysavarnafélaginu
er kunnugt, þá hafa ekki fleiri
en þrír sjómenn látizt við störf
sín á hafinu, féllu þeir allir út-
byrðis af skipum, einn af árabát,
einn af mótorbát og einn af tog-
ara.
Samtals hafa drukknað þrett-
án manns hér á landi á árinu,
þar af hafa 9 þeirra drukknað
við land og í höfnum og ein kona
í Ölfusá. Á sama tíma hefir 82
manneskjum verið bjargað frá
drukknun á sjó hér við land og
7 til viðbótar frá drukknun í ám
eða vötnum.
Þannig hefir á árinu verið
samtals um 89 bjarganir að ræða
eftir því, sem Slysavarnafélagið
bezt veit, og þar af hefir 51 verið
bjargað fyrir atbeina félagsins
og hjálparsveita þess.
Ýmsir einstaklingar hafa og
sýnt mikla hjálpsemi og snar-
ræði við að bjarga. Á Seyðisfirði
bjargaði enskur sjómaður litlum
dreng frá drukknun með því að
henda sér til sunds á eftir hon-
um og á Eskifirði henti 77 ára
gamall maður, Þorgeir Clausen,
sér til sunds til að bjarga lítilli
telpu, og Adolf Magnússon stýri
maður á v.b. Mugg Vestmanna-
eyjum, varpaði sér útbyrðis í
Grindavíkursjó til að bjarga
matsveininum á bátnum, sem
fallið hafði útbyrðis.
Þannig mætti lengi telja. Helst
liér í hendur aukin sundkunn-
átta, hjálpfýsi og skipulagðar
slysavarnir. Við þær bjarganir
sem hér hafa verið taldar, bætist
svo við öll sú mikla aðstoð, sem
björgunarskipið Sæbjörg og
önnur skip hafa veitt sjófarend-
um á árinu, þar er einna minnis-
stæðast er m.b. Njáll var að þvi
kominn að sökkva í afspyrnu
veðri út af Garðsskaga, en m.b.
Vonin frá Neskaupstað, sem
fyrst brá við til hjálpar, fékk
vélbilun og rak á hafnargarðinn
í I^eflavík og sökk, en m.b.
Bjarni Ólafsson og Geir goði
fóru þá Njáli til aðstoðar og dró
Bjarni Ólafsson Njál til hafnar
og mátti ekki tæpara standa að
hann flyti þangað. Stóð skip-
verjar af Njáli í austri með föt-
um.
önnur slys en drukknanir
hafa orðið 28 og eru bifreiðaslys-
in þar í meiri hluta, alls 16 þar
af vegna árekstra og umferðar 11
en 5 dauðaslys við bifreiðar af
öðrum orsökum. Þá hafa 5 menn
beðið bana af byltu eða falli og
5 manneskjur farist í bruna, af
voðaskoti einn og matareitrun
einn.
Vonandi er að slysum megi
ennþá fækka að miklum mun á
komandi ári.
Að endingu sendir VFlí öllum
landslýsið kveðjur sínar.
Vísir 30. des.
6p kaupi
hæzta verCi gamla Islenzka
muni, svo sem tóbaksdósir og
pontur. hornspæni, fltskornar
brlkur, einkum af Austurtandi,
Dg værl þ& æakilegt, ef unt væri,
?erð yrði grein fyrir aldri mun-
nnna og hverjir hefOu smlOaB þfi..
HALLDÖR M. SWAN,
912 Jessie Avenue,
Winnipeg - Sími 46 958
Kaupið
þennan
stóro