Lögberg - 16.03.1950, Blaðsíða 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 16. MARZ, 1950
5
/UiUGAMAL
LVENNA
Ritstjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
FÖGUR RITGERÐ UM ÍSLENZKA KVENNHETJU
í hópi þeirra kvenna, er hvað
mest hafa komið við sögu ís-
lenzku þjóðarinnar og í rauninni
ekki síður sögu norsku þjóðar-
innar frá því um síðastliðin alda
mót, er vafalaust Ólafía Jóhanns
dóttir. Hún var skarpgáfuð kona,
mælsk með ágætum og bjó yfir
slíkum kjarki að þar hafa fáar
samtíðarkonur komist til jafns
við. ólafía Jóhannsdóttir helg-
aði alt sitt ævistarf þeim til við:
reisnar, er halloka höfðu farið í
lífsbaráttunni og nærri komist
siðferðilegu skipbroti. Hún vann
ósleitilega að bindindismálinu
Það er sólskinsbjartur sumar-
^agur fyrir 25 árum — 1924.
1 fangagarðinum við ríkis-
fangelsið í Osló krjúpa nokkrir
fangar á kné. Þeir róta upp
moldinni með fingrunum, mylja
hana á milli handanna, búa til
undurvel gert blómabeð og
planta í það blómum af ýmsri
tegund, með ýmsri lögun.
Þetta fólk er þögult og al-
varlegt; það er eins og einhver
guðsþjónustublær hvíli yfir fólk
inu sjálfu og verkinu, sem það
er að vinna.
Enn þann dag í dag sést þetta
blómabeð í fangagarðinum. Að
sumrinu er það altaf vel hirt og
fagurt. „Minningargröf Ólafíu
Jóhannsdóttur" er það nefnt.
Tuttugu og fimm ár eru liðin
líka stundum kölluð: „systir ís-
síðan „systir ólafía“ dó. Hún var
land“. Ólafía var prestsdóttir frá
fslandi og átti ætt sína að rekja
til hins þjóðkunna skálds Egils
þannig í haginn búið að hún
væri ekki einungis „kölluð“ held
Skallagrímssonar. Alt virtist
ur blátt áfram „útvalin“ til þess
að verða leiðandi kona samtíðar
sinnar í íslenzkum stjórnmálum
og félagsmálum. En „forlögin“
eru stundum óskiljanleg.
Það var í landi forfeðra henn-
ar, — Noregi, sem hún lagði
grundvöllinn undir sitt varan-
íega og veglega ævistarf. Og
nafn hennar er ódauðlegt í fé-
jagsmálasögu Noregs. í 25 ár hef
lr margt gleymst — og margt
geymst, sem betur fer; en minn-
^ugin um; „Móður hinna mun-
a arlausu“ ætti aldrei að gleym-
ast og getur aldrei gleymst.
f Qámsmanna sambandinu.
Árið 1892 kom Ólafía Jóhanns-
ottir til Noregs í fyrsta skipti;
hun kom til Osló. Hún var þá
þegar orðin svo góðkunn að hún
var tafarlaust beðin að tala í
..Námsmanna sambandinu“ um
stjórnarbaráttu íslands. Hún
mun hafa verið fyrsta kona, sem
steig þar í ræðustólinn. Hún
steig hiklaust upp á pallinn í há-
tíðabúningi íslenzkra kvenna og
ávarpaði troðfullan samkvæm-
issalinn, með fullri einurð.
Að ræðunni lokinni dundi við
iófaklapp, svo ákaft og samtaka,
að helzt leit út fyrir að það ætl-
aðl aidrei að hætta. Hans Brun
guðfræðingur skýrir frá þessum
fundi í bréfi til séra F. Wexelsen
1 Þrándheimi: „Ég hélt það í
fyrstu“, sagði hann: „að þetta
Væri nutíðarkona þur og þreyt-
andi. En sökum þess að hún var
^sienzk, vildi ég samt hlusta á
hana.
Við biðum og biðum eilífðar-
tlma> fram yfir þann tíma, sem
augiýstur var. Loksins kom
og prédikaði í skuggahverfum
borga og bæja nýja lífstrú inn í
sálir manna og kvenna, er sýnd-
ust hafa tapað trausti á hinum
sönnu verðmætum lífsins.
Það er ritstjóra kvennadálk-
anna í Lögbergi mikið fagnaðar-
efni að eiga þess nú kost að birta
fyrsta kaflann af grein um Ólaf-
íu Jóhannsdóttur, sem hinn
kunni mannvinur og rithöfund-
ur, Dr. Sig. Júl. Jóhannesson
þýddi úr norsku, sérstaklega fyr
ir kvennadálkana og skal honum
nú hér með vottuð innileg þökk
fyrir hugulsemina.
fundarstjórinn. En sá líka ljóm-
andi gullbjarmi, sem skein við
hliðina á honum. Jafnfagra hár-
prýði hefi ég aldrei augum litið
á nokkurri brúði eða nokkru
höfði. Hinir iöngu, ljósgulu lokk
ar hrundu niður eins og sólskins
gróandi foss á báðar hliðar und-
ir hinni gullnu hárprýði.
Svipurinn og andlitsfallið
sýndi það undir eins að hún var
eins og siðprúð og saklaus bónda
dóttir ofan úr sveit.
Eitt var sérstaklega einkenni-
iegt við þessa ungu stúlku. Hún
hafði sléttan kross á brjóstinu
og um mittið mun hún hafa haft
silfurbelti. Þetta var eflaust al-
veg sami skrautbúningurinn,
sem Helga fagra og Guðrún
ósvífsdóttir sátu í við borðið
forðum. Þegar hún kom að kenn
arastólnum var hvorki að tala
um einurðarieysi né fram-
hleypni. Hún sagði blátt áfram
og tilgerðarlaust það, sem henni
bjó í brjósti, án þess að líta til
hægri eða vinstri. En sálræn
glóð logaði á bak við alla hina
kvenlegu, hispurslausu ræðu.
Og hvílík staðfesta! og hvílíkur
kraftur það var sem orð hennar
fluttu áheyrendunum!"
Hún skapaði þá fullvissu hjá
þeim, sem á hana hlýddu, að
hún væri sendiboði drottins,
þrátt fyrir það þótt hún mintist
ekki einu orði á guðleg málefni.
„Hvers vegna stend ég hér í
kvöld?“ sagði hún að síðustu:
„Það er vegna þeirrar meðvit-
undar að við erum náið frænd-
fólk, þar sem einhver innri þrá
lætur andann svífa yfir hafið
eins og farfuglinn. Það er af því
að Noregur sjálfur hefir átt við
svipuð kjör að stríða og ísland
á nú. >
Nú vitið þið hvað það þýðir
að hafa sinn eiginn háskóia, sem
sendir áhrif sín og orku út um
víða veröld. Það sem ég því bið
ykkur um, er hluttekning“.
Ólafía Jóhannsdóttir er fyrsta
kona á íslandi, sem stundaði
nám við lærðaskólann í Reykja-
vík. Hún tók þar fyrri hluta
próf — fjórða bekkjar próf. Hún
átti við alls konar erfiðleika að
stríða til þess að fá leyfi til
náms, vegna þess að hún var
kvenmaður. Þetta vakti hjá
henni þá löngun að greiða götu
ungra kvenna til mentunar og
menningar á Islandi. Hún sagði
og sýndi ýmsum málsmetandi
mönnum fyrirætlanir sínar til
þess að koma þessu menningar-
starfi af stað.
Þegar hún var 29 ára að aldri
fór hún á aíþýðuskólann í As-
kov í Danmörku til þess að afla
sér víðtækari mentunar og hag-
fræðilegrar kunnáttu við upp-
haf þessa starfs. Dvölin við þann
skóla hafði mikla þýðingu fyrir
hana. Eitt af því, sem hreif hana
mest voru hinir svonefndu La
Cour’s fyrirlestrar í náttúruvís-
indum og stærðfræði. Þessi
kennari var sterktrúaður og
taldi alla heilbrigða mentun
guðsdýrkun og vitnisburð um
hans miklu dásemdarverk. Það
væri ef til vill ekki úr vegi að
geta þess hér, að Ólafía hafði í
bernsku orðið fyrir sterkum trú-
aráhrifum. En sökum þess að
hún gjörhugsaði flest málefni,
veittist henni það oft erfitt að
taka alt gott og gilt, sem öðrum
var auðvelt að trúa. Hún efaðist
jafnvel öðruhvoru um tilveru
guðs vegna þess að henni fanst
hún ekki geta skilið hann eða
verk hans. En öðruhvoru brut-
ust þá út bænarorð af vörum
hennar og hún sagði: „Guð, ef
þú ert til, þá kendu mér að
þekkja þig og skilja! Gerðu það
hvað sem það kostar!“
Eftir veruna í Danmörku vildi
Ólafía halda áfram mentun sinni
á Englandi. Hún lagði leið sína
yfir Noreg. Hún vildi sjá land
forfeðra sinna. Hún hafði nú
lesið og skilið alheimsmálin, og
vildi því sjá sem allra flest með
eigin augum. Þar að auki vildi
hún heimsækja vinkonu sína
Fyrir örfáum dögum var þessi
vinur sem vér nú kveðjum, með
fullu lífsfjöri, glaður og fagnandi
lífinu. En afstaða manna tekur
oft snöggum breytingum. Og nú
erum vér hingað komin til að
kveðja hann og minnast hans.
Fyrir örfáum dögum komu
nokkrir vinir í heimboð til hans
og nutu gestrisnis hans og konu
hans, eins og svo oft áður. Eng-
an þeirra sem þar voru, hefði
getað dreymt að innan þessara
örfárra daga yrði hann farinn og
að höndin, sem tók svo hlýlega
í hendi gestanna er þeir kvöddu,
yrði orðin stirnuð og köld.
En það eru forlög mannanna.
Enginn veit, eins og máltækið
gamla segir, hver annan grefur.
Enginn veit dag frá degi hvað
lífið hefur í för með sér né
hvenær dauðinn kallar.
Margar eru andstæðurnar í líf-
inu og ekki er sú sízt þeirra,
þegar tiltölulega ungur maður er
tekinn einmitt á þeirri stund,
sem lífið sýnist brosa bjartast
og hlýjast við honum. Þá stönd-
um vér hljóð og undrandi inst
í hjörtum vorum og fáum ekki
skilið þessar andstæður. Og þá
á þeim stundum flýgur oss í
hug andvarp skáldsins:
„Þú endalausa gáta, þú eilífleik-
ans haf,
Minn andi flögrar máttlaus um
dimma vegu þína.
1 brimrót þitt ég hnýga finn
hugarvængi mína.“
En seinna, er fyrsta alda sakn-
aðar og sorgar hefur streymt yfir
huga vorn, og oss hefur veizt
dálítið tækifæri til að átta oss
á hlutunum, kemur önnur hugs-
un til vor, sem ber oss frið-
andi huggunartilfinningu, þó að
hún ráði engar gátur, hvorki lífs
eða dauða, hugsun sem máltæk-
ið gamla útskýrir, „meir skal
konung hafa til frægðar en lang-
lífis“. Og þá öðlumst vér skilning
um að þó að sorg vor sé mikil og
hjörtu vor bifist af saknaðartil-
finningu, þá sé hinn sannasti
mælikvarði á lífinu ekki hve
maður lifir lengi en heldur hve
maður lifir vel. Það eru verkin,
sem teljast mönnum oftar til á-
gætis en langlífi. í þessu tilfelli
eru það verkin sem bera vitni
um fagra og góða æfi, og frá
þeim mælikvarða má segja með
fullum sanni að vinur vor, hinn
'góði og ágæti, hafi fuilnað skeið
sitt, ekki að árafjölda, en í góð-
verkum og í anda.
Hann var drengur hinn bezti
danska, sem hún hafði kynst í
Askov skólanum.
Hér í Noregi var hún „eins og
fugl á flugi“, eins og hún sjálf
kemst að orði. Hún hugsaði sér
að taka með sér eins mikið og
hún mögulega gæti af ýmsu tagi
og leyfilegt væri. Hún skoðaði
hvað eftir annað grafreitina þar,
sem vorir leiðandi menn og
frelsarar þjóðarinnar iágu.
Venjulega staðnæmdist hún
lengst og sat stundarkorn við
gröf Henriks Wergelands; hún
dáðist mest að honum allra
norsku skáldanna.
Það var á þessari ferð hennar
um Noreg, sem hún flutti fyrir-
lestur þann, sem fyr er getið, í
námsmanna sambandinu. í Osló
flutti hún líka sína fyrstu ræðu
í Hvítabandinu, eða fyrir þá
hreyfingu. Það var stofnun, sem
tók sér það fyrir hendur að
hjálpa þeim á fætur, sem fallið
höfðu fyrir áhrifum áfengis-
nautnarinnar. Sú hreyfing náði
sterkum tökum á Ólafíu, og átti
það fyrir henni að liggja að
verða ein hennar traustasta og
sterkasta stoð: •
„Vér getum fullyrt það, að
engin kona á Norðurlöndum hef-
ir flutt það mál með meiri eld-
móði og áhrifum en Ólafía Jó-
hannsdóttir", segir Petra Fleis-
cher biskupsfrú. — Framhald —
og vér minnumst hans af heilum
hug og þökkun Guði þá minn-
ingu. Vér söknum hans því hann
var um aldur fram tekinn frá oss
og vor fámenni hópur þolir það
ekki að missa slíka menn. En vér
fögnum og gleðjumst yfir minn-
ingu hans því hún lifir eins og
ljósgeisli vorsólar, sem rekur á
brott alla skugga og allan kulda
vetrarins.
Bergthor Emil Johnson, eða
„Beggi“, eins og hann þektist
bezt meðal allra vina hans og
kunningja, var fæddur 1. ágúst,
1896, á Mikley, og var sonur
Einars Johnson, sem ættaður er
úr Skagafirði, frá Beingarði í
Hegranesi, og Oddfríðar sál.
Þórðardóttur konu hans, frá
Ánabrekku í Borgarhreppi í
Mýrasýslu. Árið 1903 fluttist
hann með foreldrum sínum í
Grunnavatnsbygð fyrir austan
Lundar. Og þar ólst hann upp.
Ungur maður kom hann til
Winnipeg og innritaðist i Jóns
Bjarnasonar skólann og útskrif-
aðist þaðan með ágætri einkunn.
Séra Runólfur Marteinsson var
skólastjóri þar og þótti Begga
altaf mjög vænt um hann síðan
á þeim árum. Hlýleiki og trygg-
ur vinskappr hélst altaf milli
þeirra frá þeim tíma.
Hann byrjaði á háskóla námi,
en innritaðist í flugher Canada
i apríl mánuði, 1918, og að stríð-
inu loknu tók hann að kenna
skóla. Hann komst aldrei til víg-
stöðvanna en var enn við æfing-
ar þegar stríðið var á enda. Hann
kendi skóla við Oak Point og í
North Kildonan, en stuttu seinna
setti upp verzlun sem hann rak
nokkra ára skeið, frá 1924—33
Hann seldi verzlunina og gekk í
þjónustu fasteignasala J. J.
Swanson og var hjá honum um
tvö ár en skifti þá um og tók sér
stöðu hjá Union Loan and In-
vestment Co., hjá þeim Hannesi
og Olafi Péturssonum árið 1938
og var hjá þeim til dauðadags.
Árið 1924, 19. júlí, kvæntist
hann eftirlifandi konu sinni,
Kristínu Rannveigu Byron. Þau
voru gefin saman af séra Albert
Kristjánssyni í þessari kirkju
(Fyrstu Sambands kirkju), og
hér í þessari kirkju hafa þau
bæði verið síðan og reynst góðir
og nýtir meðlimir. í sumar sem
leið var þeim haldin brúðkaups-
veizla í tdefni af tuttugu-og-
fimm ára giftingarafmæli þeirra
og hér komu margir vinir þeirra
saman til að óska þeim góðs og
allra heilla, og til að sýna þeim
vinskap og trygð. Og fjórum
dögum seinna kom aftur mann-
fjöldi mikill saman í kirkjunni
er einkadóttir þeirra, Lilja, gekk
í heilagt hjónaband og gerðist
eiginkona Jóns Arnasonar.
Á þessu síðasta ári hafði Beggi
lifað hinar beztu og björtustu
stundir æfinnar. Honum þótti
væntum vini sína og tvisvar í
sama mánuðinum, — í sömu vik-
unni — sá hann vott af því hve
vinunum þótti vænt um hann og
konu hans og dóttur þeirra aftur
á móti. þær voru miklar fagnað-
ar og gleði stundir. Lífið brosti
bjart við honum og við vini hans.
Hann hafði uppfylt marga
drauma og vonir, og ^kki sízt
þeirra að byggja dóttur sinni og
manni hennar hús er þau giftu
sig, sem hann hafði lengi ráðgert
við sjálfan sig að gera. Hann lifði
það að sjá ungu hjónin sezt að
í húsinu, sem var næst við hans
eigið heimili, og var það honum
mikið fagnaðarefni.
Margt má segja honum til
heiðurs og ágætis, sem hann átti
með réttu, eins og allir vita sem
þektu hann. Hann var vinur
margra, hjálpfús og óspar á tíma
og kröftum, og helzt þegar um
eldra fólk var að ræða.
Hann var frjáls í anda og sjálf-
stæður í skoðun. Hann tilheyrði
þessari kirkju og vann vel og
lengi að málum hennar, — alveg
fram að því síðasta. Hann hafði
verið í stjórnarnefnd safnaðar-
ins og var um tíma forseti þeirr-
ar nefndar. Hann tók þátt í
mörgu innan safnaðarins, þar á
meðal sunnudagaskólamálum
bæði sem kennari og sem for-
maður skólans. Hann var í leik-
félagi safnaðarins og hélt um
tíma forstjóra stöðu þar. Undan-
farið hefur hann verið í hjálpar-
nefnd safnaðarins og haft mik-
inn áhuga fyrir þeirri starfsemi.
Líka hefir hann verið djákni
safnaðarins. 1 stjórnarnefnd hins
Sameinaða kirkjufélags íslend-
inga hafði hann einnig sæti um
nokkra ára skeið og reyndist
nýtur starfsmaður.
sem hann ritaði bæði i bundnu
og óbundnu máli, því hann var
skáldmæltur og orti oft kvæði
og vísur.
Nú er hann farinn og vér
kveðjum hann með sárum sökn-
uði, því vér höfum mikils mist.
Vér samhryggjumst aldurhnigna
föður hans, sem hefur nú séð á
bak fjórum börnum sínum, teim-
ur dætrum, Dýrfinnu Clöru, sem
dó í æsku og Lilju, sem var skóla
kennari og sem dó 22. ára að
aldri árið 1922, og tveimur son-
ur sonum, Stefáni, sem dó í apríl
mánuði 1943, og nú Bergthor.
Og vér samhryggjumst konu
hans og dóttur og hinum eina
bróður sem eftir er, Dr. Kjartani,
á Gimli.
Það verður oss erfitt að sætta
oss við þennan mikla missir.
Hópurinn minkar með hverju
ári, og vér þolum það ekki að
góðir og athafnamiklir menn
falli frá úr tölunni og sízt af
öllu er þeir hverfa frá oss á bezta
skeiði æfinnar. Vér erum svo fá
og tómleikinn verður svo mikill
er þeir hverfa burt, og skarðið
svo stórt.
En það sem er verður að vera.
Vér kveðjum því og þökkum
fyrir liðinn tíma og góða og göf-
uga viðkynningu. Það er bæn
vor og heitasta von að honum
sem vér elskuðum og sem elsk-
aði oss, verði alt til góðs og
blessunar á hinum erlendu
ströndum sem hann hefur ferð-
ast til, — að hvíldin verði hon-
um góð og svefnin vær. Guð
blessi minningu hans um alla
eilífð.
Ég vil við enda þessara kveðju
og minningar orða, lesa kvæði
sem hann orti einu sinni og sem
sungið var sem kvöldsálmur við
messuathöfn í sambandi við
kirkjuþing eitt sem haldið var
hér í Winnipeg, og sem Mrs.
Gíslason syngur hér í dag við lag
sem hún samdi við það.
Friður og hvíld í kvöldsins ró
kemur nótt og svefnsins fró.
Tímans spor um töfra grund,
trufla ei þessa helgu stund.
Góðar vœttir sem vaka hljótt,
Þjóðræknismaður var hann
mikill og var um tíma í stjórn-
arnefnd félagsins sem ritari og
sem vara ritari. Þar að auki stóð
hann fyrir útgáfu barnablaðsins
Baldursbrá með Dr. Sigurði J.
Jóhannessyni, fyrir hönd félags-
ins, á meðan að það blað kom út.
Hann unni kenning kærleik-
ans— og hann elskaði sannleik-
ann. Hann óttaðist ekkert meira
en að vera ótrúr sjálfum sér.
Hann var tilfinningamaður mik-
ill, eins og oft kom fram í mörgu,
veiti þér frið og góða nótt.
Legðu nú aftur augun þín,
aftan sól við rökkur skín.
Jarðar veldi nú veiti þér
vorsins drauma frá hjarta sér.
Kærleikans faðir færi þá,
friðinn og ró á þreytta brá.
Þögn nú ríkir við rúmið lágt,
reynslu tími’ er liðinn brátt.
örlaga dísir gefa grið
göngumanni’ um jarðar svið.
Alfaðir lífs og brœðrabands
bendi þér veg til drauma lands.
THE VARIETY IN RELATION
TO YIELD AND QUALITY
Barley is used in three different industries, i.e. malting,
milling and feeding. Over the years, the barley breeders
have developed varieties suitable to one or more o-f these
industries. The result is that we now have malting varieties,
milling varieties, and feeding varieties. There are three
varieties approved for malting in Manitoba: Montcalm, O.A.C.
21, and Mensury Ott. 60.
MONTCALM
The Montcalm variety was developed at Macdonald
College, Quebec, by means of hybridization. It has been
thoroughly tested in Manitoba and has been recommended
not only for malting but also as a feed barley in all zones in
the province. The basis for this recommendation is its higher
yield per acre, better malting quality and smooth awns. Its
main faults are its susceptibility to all forms of smut and its
tendency to peel in threshing.
O.A.C. 21.
O.A.C. 21 was developed at the Ontark> Agricultural
College at Guelph. It was produced, by selection, from an
old variety of “Mandscheuri”. For some forty years it has been
the standard malting barley in Manitoba. Under good condi-
tions, such as on summerfallow, it yields well and produces
a very acceptable quality. Its worst fault is that it “necks”
badly if the weather is hot, dry, and windy at ripening time.
It is recommended as second choice in the malting barley
areas in the province.
MENSURY OTT. 60
Mensury Ott. 60 was developed at the Dominion Experi-
mental Farm at Ottawa. It was produced by selection from
the old Mensury variety. It is very similar to O.A.C. 21 in
appearance, yield, and quality. In fact, about the only dif-
ference it its alleged stiffer straw and resistance to “necking”.
Since it is so similar to O.A.C. 21 and is only grown in limited
quantity, it is not now recommended in Manitoba.
For further information write for Bulletin No. 2, “Barley
Varieties in Western Canada”, published by the Barley Im-
provement Institute, 206 Grain Exchange Building, Winnipeg.
Third of series in advertisements. Clip for scrap book..
This space contributed by
SHEA'S WINNIPEG BREWERY LTD.
V MD-251
ÓLAFfA JÓHANNSDÓTTIR,
„móðir hinna munaðarlausu“.
SIG. JÚL. JÓHANNESSON, þýddi
ATHTJGASEMD:
íslenzk kona öti á landi, SigríSur Roberts aS natni, sendi mér nýlega
norskt bla8, sem heitir „Lofotposten". í þessu blaði birtist greinin um ólafíu
og fleira um lsland. Eg lofaði frú Ingibjörgu Jönsson aS þýSa greinina og
var ljöft a8 gera þaC, þö ég hafi ekkert átt viS norsku í meira en 50 ár. Eg
býst við að engin núlifandi manneskja hafi þekt Ólafiu betur en ég; og ég
hefi aidrei þekt nokkurra mannveru eins ósérplægna og eins viljuga aS 118a
sjálf til þess ai5 öBrum gæti liðiS betur. — S. J. J.
Bergthor Emil Johnson
Orð flutt við kveðjuathöfn Berthors Emils
Johnson í Fyrstu Sambandskirkju í Winni-
peg, 1. marz, 1950, af sr. Philip M. Pétursson