Lögberg - 06.04.1950, Qupperneq 4

LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 6. APRÍL, 1950.
lögberg
GefiB út hvern fjmtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
. 696 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MANITOBA
Utanáskrift Htstjórans:
EDITOR LÖGBERG, 696 SARGENT AVENIJE, WINNIPEG, MAN.
PHONE 21 804
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $5.00 um árið—Borgist fyrirfram
The "Lögberg” ia printed and publiehed by The Columbla Press Ltd.
695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada.
Authorized as Second Class Mail, Post Office Department, Ottawa
Við þjóðveginn
i.
Dagblöð Winnipegborgar fluttu þau tíðindi síðast-
liðinn laugardag, að líkur væru á að þingmenn Mani-
tobafylkis væru í þann veginn að hækka þingfararkaup
sitt um $500.00 á ári, og þess jafnframt getið, sém þá
var í rauninn ekki mót von, að laun ráðherra yrðu
hækkuð eitthvað líka.
Eins og nú hagar til, nemur þingfararkaup í Mani-
toba $2.000 á ári, en ráðherralaunin nálega 6 þúsund-
um, að viðbættu þingfararkaupi; þetta sýnist nú í raun
og veru viðunandi og lífvænleg þóknun fyrir misjafn-
lega unnin störf, þó vitað sé, að í ýmissum hinna fylkj-
anna séu samsvarandi launagreiðslur nokkru hærri.
Lögberg er þeirrar skoðunar, að íbúar Manitoba-
fylkis búi við hæfa og sæmilega góða stjórn, þó hún,
eins og sakir standa, njóti langt of mikils þingfylgis;
stjórnarandstaðan er veik, en slíkt er engan veginn
holt eigi lýðræðisfyrirkomulagið að njóta sín að fullu;
en þar, sem svo er ástatt, er hætta á því, að stjórnar-
völdin verði nokkuð værukær og láti reka á reiðanum
um framgang hinna og þessara meginmála.
Fjárhagur fylkisins stendur yfir höfuð að tala á
traustum grunni, og af þeirri ástæðu getur fylkissjóð-
ur vel staðið sig við að standa straum af nokkurri launa-
hækkun þingmanna og ráðherranna. En þá kemur
einnig annað til greina. Eru líkur á að almenningsálitið
sætti sig við það, að laun þingmanna og ráðherra verði
hækkuð, en ellistyrkurinn haldist óbreyttur? Og víst
er um það, að í þessu efni hefir fylkisstjórnin lítið til
að stæra sig af, og hefir meira að segja orðið eftirbát-
ur ýmissa hinna fylkjanna’; þetta má ekki lengur svo til
ganga; einhverjar úrbætur verða að nást; því fyr þess
betra.
„Verður er verkamaðurinn launanna“, segir hið
fornkveðna.
Það getur naumast talist sanngjarnt, að ætlast til,
að þeir menn, sem aðeins draga fram lífið á sultarlaun-
um afkasti jafn miklu dagsverki og hinir, sem alt fá,
sem hendi þarf til að taka, þó tíðum eigi hið gagnstæða
sér stað.
Það er með vinnulaun eins og flest annað í athafna-
lífi mannanna, að þar þarf meiri jöfnuður að komast á,
en ójöfnuðurinn að hverfa.
II.
í Manitobaþinginu hafa komið fram raddir um það,
að vínsölulögjöf fylkisins væri orðin úrelt og þarfnað-
ist skjótra breytinga til hins betra; vera má að þeir,
sem aðfinslur báru fram, hafi nokkuð til síns máls, því
reglugerðir um vínsölu eru vitaskuld háðar sama lög-
máli og þær reglur, sem settar eru varðandi sölu ann-
ara vörutegunda; þær eru breytingum undirorpnar og
þurfa líka að vera það; þó stendur nokkuð öðruvísi
á að því er stjórnarvínsöluna áhrærir, en viðgengst með
dreifingu annarar vöru; fyrirkomulagi því, sem enn
er við líði, varðandi sölu áfengra drykkja, var hrundið
í framkvæmd að undangenginni almennri atkvæða-
greiðslu um málið, en þar kom einkum til greina að-
ferðin, sem beitt skyldi við sölu öls í hótelum.
Eftir að Mr. Bracken og sérfræðingar hans í smökk-
unarnefndinni höfðu ferðast um landið þvert og endi-
langt, komust þeir að niðurstöðu um það, að sala öls í
glösum skyldi heimihið í hótelum er fengi til þess stjórn-
arleyfi; í ölstofum þessum má lögum samkvæmt ekkert
annað aðhafast en það, að drekka, nema ef vera skyldi
að kveikja sér í pípu eða stinga upp í sig vindlingi; að
glorhungraður ferðalangur gæti fengið sér þar matar-
bita sýnist ekki ná nokkurri minstu átt; svona var nær-
gætnin mikil, eða hitt þó heldur.
Hvort Manitobabúar eru harðánægðir með slíkt á-
kvæði áminstrar löggjafar, skal ósagt látið, en víst er
um það, að slíkt hefir valdið annara þjóða mönnum
hneikslunar.
Hinn vígfimi dómsmálaráðherra Manitobastjórnar,
James O. McLenaghen, flutti um mál þetta snjalla þing-
ræðu, og kvaðst því eigi mótfallinn að skipuð yrði þing-
nefnd til íhugunar þeim aðfinslum, sem komið hefðu
fram varðandi starfrækslu stjórnarvínsölunnar, þó
hann á hinn bóginn færi ekki í launkofa með það, að
róttækar breytingar gætu ekki komið til framkvæmda
án þess að slíkt yrði borið undir atkvæði almennings,
og munu flestir ásáttir um það, að hann hefði, eins og
svo oft endranær, gild lög að mæla, því framhjá vilja
fólksins yrði ekki ávalt þegjandi gengið.
III.
Það er skylda allra rétthugsandi manna, að benda
á það, sem aflaga fer í þjóðfélaginu í þann og þann
svipinn hvort sem öðrum Iflcar betur eða ver; í lýðræð-
islöndum þykir þetta sjálfsagt og vænlegt til úrbóta;
alt öðru máli gegnir um þær þjóðir, sem við ofbeldi og
einræði búa; þar er alt látið heita blessað og gott, og
þar má enginn láta vitnast hvar skórinn kreppi að.
Við Canadamenn búum í einu fegursta og auðug-
asta landi, sem til er undir sólunni, því hér drýpur smjör
af hverju strái; það minnir því óþægilega á furðulegt
öfugstreymi, að í landinu skuli tala atvinnuleysingja
fara hækkandi mánuð eftir mánuð án þess að stjórnar-
völdin skerist röggsamlega í leikinn; og það er heldur
Séra Halldór E. Johnson
Aldrei marks þín mistu skeyti
mannvits sannleik hyltir þú.
Þó efinn stæði á öðru leiti—
yfirskygði hann göfug trú.
Okkar varstu æðsti prestur.
—autt er nú við stólinn þinn.
aldrei falskan fluttir lestur
fyrir dauðan bókstafinn.
Vorbarnanna vanstu hjörtu.
Vinur alls á þroskans braut.
Nýja tímans blysin björtu
barstu í kring, er gömul þraut.
Vökumannsins gáfu gæddur
gekstu fyrir skjöldu fram,
óbleikur og alls óhræddur
íhaldið þó reisti hramm.
Þó var för þín þyrniganga
þröngur kostur, — vona hrun.
Dána konu um daga langa
dýpra enginn trega mun.
Enn er dimt um okkar menning.
—ekki er hœgt að neita því.
Ofgóð var þín árdags kenning
íslands haf að sökkva í.
J. S. frá KALDBAK
PISTLAR FRÁ KEFLAVIK
Séra Valdlmar J. Eylands lét Lögbergri eftirfarandi pistla,
sem mjög eru hressandi til aflestrar góðfúslega I té til birt-
ingar, og kann blaðið honum alúðarþakkir fyrir; ritstjóri
þcssa blað varð þeirrar ánægju aðnjótandi, að hlusta á
dákúmentin af stálþræðinum heima hjá séra Valdimar, og
var það í raun og sannleika nýstárlegt, enda I fyrsta skiptið,
sem um slíkar andlegar samgöngur milli íslendinga austan
hafs og vestan, var að ræða. Ritstj.
Kæri Valdimar:
„Sú rödd var svo fögur, svo hugljúf og hrein,
sem hljómaði“ í klúbbnum af stálvírnum frá þér.
Eg sat þar á járnstól við sauðkindarbein,
en samt var ég ytra, í stofunni hjá þér.
Og þá hef ég svarað síðustu
setningunni í bréfinu þínu frá
12. janúaí s.l. Hvílík framþróun,
ég er farinn að svara bréfum.
Má þó vera, að ég hefði geymt
mér svarið svona fram að fimmt-
ugu, ef ég hefði ekki tekið þátt í
stálvírsumræðum klúbbfélag-
anna og þar með gyllt fyrir þér
nokkrar nýlegar bækur, — vit-
andi það, að þú skreppur ekki
hingað til bókakaupa á milli
rnessugjörða, eins og séra
Eiríkur,— nú í nýtízku bíl með
sex hjólum. (Eitt varahjól og
eitt stýrishjól, bíllinn rennur á
hinum fjórum).
Nei, þú skreppur ekki hingað
til bókakaupa.
Og því læt ég afrit af pistlin-
um fylgja þessum línum, að vera
má, að þú hafir huga á að eign-
ast einhverjar þeirra bóka, sem
þar eru upptaldar. Sendu mér
nöfn þeirra. Get kannske orðið
þér að liði með sumar ókeypis.
Óttastu samt eigi, að ég taki
hús á forleggjurum og ræni þá
bókum handa þér. En auk þess
maður óhvinnskur.
Fljótt á litið gerist ekki neitt.
Samt höfum við eignast nýja
ríkisstjórn, Framsóknar- og
Sjálfstæðismanna. K r ó n a n,
þetta skurðgoð allra skilningar-
vita, hefur verið lækkuð um
42%. Stúdentafélagið hefur
haldið umræðufundi um And-
iegt frelsi, Lög um gengisskrán-
ingu, og nú síðast Trú og vísindi.
Allt tekið á stálvír og á síðan
útvarpað til vor, — hinna ó-
breyttu hermanna hins daglega
stríðs. Eg undrast, hvernig fyrr-
verandi kyslóð hjarði, án þess
að eiga stálvírinn og litlu hand-
töskuna, sem galdrar fram tal
og tóna.
Alauð jörð. Ógæftasöm vertíð,
enn sem komið er, og einstakt
aflaleysi, þá sjaldan að á sjó
hefir gefið. Félagslíf gott. Stúk-
an Vík hefur æft og sýnir í
kvöld sjónleikinn „Karlinn í
kassanum“. Hver er annars ekki
karl í kassa á vorri kubismans
öld? Rótaryklúbbur okkar vann
það þrekvirki í byrjun ársins að
öngla saman efni á eina vírspólu
handa þér. Vonandi hefur hún
orðið ykkur til nokkurs eyrna-
gamans.
Og „sporbraut“ sólarinnar fær
íst ofar á himininn með hverj-
um nýjum degi. Mikið hlakka ég
til, þegar þeir fara að framleiða
atómsólir til útflutnings, westra.
Og við fáum kannske eina hérna
yfir Háaleitið, þar sem einu
sinni var kría og kríuegg, en
núna flugvélar og flugvélaegg.
Og það verður bjart allan sólar-
hringinn og það verður bjart allt
árið. Og húseigandinn selur ljósa
krónur og ljósastikur til Græn-
lands, en þar má ekki hafa atóm
bráðnað og valdið nýju synda-
ilóði. Og það verður reist
Myrkrahöll fyrir þá sem vilja fá
sól af því að jökullinn gæti
sér myrkraböð. Og þar inni
verða seld sólgleraugu á svört-
um markaði, af því að framboð-
ið nægir ekki eftirspurninni úti
undir atómsólinni.
Mikið hlakka ég til Háaleitis-
sólarinnar.
örkin er búin og ég hef ekki
fjárfestingarleyfi fyrir annari.
Hugheilar kveðjur, — þinn,
☆
BÓKAPISTILL
— Lesinn á stálvír til séra
Valdimar J. Eylands, 17.
febrúar 1950.
Góði vinur, Valdimar Eylands.
Fyrir náð tækninnar — fæ ég
að ávarpa þig og fjölskyldu þína
nokkrum orðum, inná stálvír.
Eg má þó ekki tala um aust-
rænt lýðræði eða nazisma og
kommunisma. Eg má heldur
ekki tala um nýafstaðnar bæjar-
stjórnarkosningar hér í Kefla-
víkurbæ, en í þeim kosningum
sigruðu allir flokkar. Líka sá
flokkurinn, sem hafði engann
í kjöri.
Þá má ég ekki tala um rótarý-
klúbbinn okkar, og alls ekki um
einstaka meðlimi hans—svo sem
sjálfan mig.
Eg má bara tala um bækur, —
það er bók, um bók, frá bók, til
bókar.
Þetta heitir víst vestrænt lýð-
ræði, og mér þykir þetta gott
lýðræði, því að samkvæmt „guð-
spjöllum“ Reykjaness, — rit-
stjóri Helgi S. — þá hefði mér
aumum verið fyrirmunað að
flytja þennan formála austur
þar. Hvað þá að tala um bækur
—nema rússneskar, auðvitað.
ekkert barnaglingur fyrir fólk í borgum og bæjum, sem
úr litlu hefir að spila, að glíma við sívaxandi dýrtíð, að
ekki sé tilnefnt annað en hið sprengháa verð kjöts, sem
aðeins hinir efnuðu og hálaunuðu geta keypt. Og hvað
er nú um gamla og slitna fólkið, sem verður að draga
fram lífið á fjörutíu dollurum á mánuði?
Nýliðið ár, 1949, var einkar
hagstætt bóksölum og brenni-
vínssölum, hérlendum. Kom
mikið út af hvoru tveggja and-
legheitunum í fallegum kápum
og flöskum. Og freistaði margra.
Enda sumar bækur nefndar
„Áfengur ástarróman“ og ,J>ræl-
sterkur bófabardagi“ í auglýs-
ingum.
Og vel að merkja: núna á dög-
unum kom út bókin, hérna —
„100 kokkteilar“. Mjög girnileg
til fróðleiks. En vegna þess, hve
skammt er umliðið frá útkomu
hennar, hef ég ekki komizt yfir
að kynna mér innihaldið allt,
—enn sem komið er.
Já, það kom mikið út, líklega
þrjú til fjögurhundruð bækur á
árinu. Fyrir því hljóta bóksalar
að taka út ægilegar sálarkvalir
um þessar mundir, — yfir fram-
talinu til tekju- og eignaskatts.
Hinir salarnir hafa aftur á
móti þegar talið fram, — og eru
ellir ölmusumenn við árslok.
Já, það kom mikið út, — allt
frá bókarheitinu „Hengdur í
hörtvinna“ upp í „Fornar ástir“.
En þegar hönd tímans hefur
grisjað þann gróður, sem skaut
upp kollinum í bókaformi ársins
—og kastað leirgráum kalviðum
á eld—, þá verður fagurt um að
litast.
Og elztu menn, sem ár það
muna, segja kannske við sjálfan
sig:
„Þá var ár í uppsveitum,
œrnar báru í gálganum“.
1 bókaflóðinu, sem svo er
r.efnt fyrir hver jól, bar mest á
þýddum skáldritum og — barna-
bókum. Af frumsömdum bókum,
islenzkum, seldust safnritin
bezt, þá endurprentanir og heild-
arútgáfur af verkum látinna
höfunda.
Eg mun nú, — ef vinur minn
Helgi og þráðurinn gerast ekki
mjög afundnir, — hafa hér yfir
fáeina titla, sem settu svip á
bókaútgáfuna hér heima á fyrra
ári.
Ritsöfn. Benidikt Gröndal,
eitt bindi komið af 5. Guðmund-
ur Friðjónsson, eitt komið af 6.
Bólu-Hjálmar, kvæði, rímur og
sagnaþættir í fimm bindum.
Ævisaga hans, sem verður 6.
bindið, er væntanleg á þessu ári.
Torfhildur Hólm, fyrsta bindið
af 5 komið og er um Brynjólf
Sveinsson byskup. Kristín Sig-
fúsdóttir, eitt bindi komið af
þrem. Ljóðasafn Jóhannesar úr
Kötlum í tveim bindum. Nýall
eftir Helga Péturss, öll sex bind-
in nú fáanleg. Þá eru og á döf-
inni heildarútgáfur af verkum
Laxness, Guðmundar Hagalín
og Gunnars Gunnarssonar.
Safnritin voru þessi helzt.
Brim og boðar, — Móðir mín, —
og Hrakningar á heiðavegum. Af
Sögum ísafoldar eru komin þrjú
bindi, af Merkum íslendingum
þrjú bindi, af Blaðamannabók-
inni fjögur bindi, og af Sögu
mannsandans tvö bindi af sex.
Þá er nýr flokkur, sem ber
heitið: Þjóðsögur og sagnir að
vestan. Komið eitt bindi af sex-
tán. Safn þetta á að geyma það
helzta, sem Islendingar í Vestur-
heimi hafa skráð.
Ævisögur. Úti í heimi eftir Jón
Stefánsson. — Ævisaga Breið-
firðings eftir Jón Lárusson. —
Ferðaminningar Sveinbjarnar
Egilssonar í tveim bindum. —
Minningar Ara Arnalds. — Og
Með eilífðarverum eftir Þórberg
og séra Árna, fimmta og síðasta
bindið í þeim ævisögubálki.
Fleira má nefna, svo sem
Kviður Hómers í tveim bindum.
Og Myndabók Ásgríms Jónsson-
ar. Og sögu hestamannafélagsins
Fáks.
En ég læt upptalningu minni
lokið. Hún er sannlega svipur
hjá sjón og minnir öllu fremur á
skeleggan uppboðshaldara
heldur en sannkristið sóknar-
barn, hérna suður með sjó.
Þó fyrirverð ég mig ekki fyrir
þetta fagnaðarerindi, því að ég
mátti bara — og átti bara að
tala um bækur.
Og hvað segir ekki Davíð í
„Sálmi Bókasafnarans“? Hann
segir:
„Frá barnæksu var ég bókaorm-
ur, og bækurnar þekkja sína . . .
„Það reynist mér bezt, sé regn
og stormur að rýna í doðranta
mína.
„Og þegar ég frétti um fágætan
pésa, þá fer um mig kitlandi
ylur.
„Að eigin bækur sé bezt að lesa
er boðorð — sem hjartað skilur.
Og,
„Eg sá ekki neitt á sjó né landi,
er seiðir meira og ljómar
„en hugsjónir þeirra, heilagur
andi og himneskir leyndardóm-
ar.
„Þar birtast lögmál liðinna daga
og lýsigull týnd og grafin.
En,
„Sé fjara handan við feigðar-
pollinn og ferja mín nær þar
landi,
„bíður Pétur með prótokollinn í
purpurarauðu bandi.
Eg þakka þér samverustund-
irnar í klúbbnum okkar, ég
þakka þér fyrir bréfin, —' og
færi þér og fjöldskyldu þinni
innilegar árnaðaróskir á nýbyrj-
uðu ári.
—Kristinn Pétursson
26. marz 1950
— Dánarfregn —
Guðrún Jensdóttir Ólafsson
var fædd á Brekku í Hróars-
tungu í N.-Múlasýslu þ. 29. apríl
1862. Hún dó á heimili sínu þ. 17.
marz s.l. 87 ára gömul. Forledr-
ar hennar Jens Hallgrímsson og
kona hans Sólveig dóu bæði þeg-^
ar hún var á unga aldri. Guð-
rún var alin upp af föðursystur
sinni, Guðrúnu og manni henn-
ar Eiríki á Brekkuseli í N.-
Múlasýslu. Hún var af hinni al-
kunnu Hákonarætt. Guðrún var
0
aðeins fimmtán ára þegar hún
fór til vinnu í Bót í Hróarstungu
og var þar þangað til hún giftist
þ. 12 júlí 1888 eftirlifandi manni
sínum Gísla Ólafssyni þá vinnu-
manni á sama bæ. Gísli er fædd-
ur á Hlaupandagerði í Hjalta-
staðaþinghá. Þau fóru til Ame-
ríku næsta ár og settust fyrst
að í Winnipeg. Fluttust til Lund-
ar árið 1903 og tóku sér land
norðaustur af bænum, sem nú er
kallað Gíslastaðir og bjuggu þar
síðan. Þeim varð sjö barna auð-
ið, tvö dóu barnung. Þessi lifa
móður sína: Ólöf, Mrs. Hallson
Lundar; Guðrún, Mrs. C. Stew-
art, Port Coquitlam, B.C.; Ólaf-
ur, búsettur á Lundar; Bóas og
Jensína, Mrs. A. McKenzie bæði
á bújörð foreldra sinna. Barna-
börnin eru fimmtán og barna-
barnabörnin tuttugu. Jarðarför-
in fór fram frá lútersku kirkj-
unni á Lundar þ. 22. mars s.l.
Séra Jóhann Fredriksson jarð-
söng.
Póska
hérinn
segir
Smarfc
StqÍEA-
Fram úr öllu skarar
EATON’S
Vor og Sumar
Verðskrá!
^T. EATON C?,™
EATON’S
k