Lögberg - 03.11.1950, Blaðsíða 4

4
Högbcrg
GefíS öt hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MANITOBA
C'tonáíkrt/t ritxtjóran*:
EDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVEUNE, WINNIPEG, MAN.
I’HONE 91 804
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $5.00 um árið—Borgist fyrirfram
The “Lögberg” is printed and published by The Columbia Press otd.
695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada.
Authoriied as Second Clase Mall, Post Offlce Department, Ottawu
Um daginn og veginn
Þótt sora- og lághvatahugsunum sé tíðum gert
hærra undir höfði en ætla mætti, er svo fyrir að þakka,
að til eru margir menn, margar heiðríkjusálir, er vegna
lífsfegurðarinnar sjálfrar, leggja á sig andvökur við að
flytja fagurmeitluð og hjartaheit ljóð frá einni tungu
yfir á aðra; þetta lánast vitaskuld ekki ávalt jafn vel,
fremur en önnur viöleitni dauðlegra manna; en víst
er um það, að við, menn og konur af íslenzkum upp-
runa, stöndum í engri smáræðis skuld við þá forustu-
menn í ríki andans, er klætt hafa helgidóma okkar í
Ijóði í viðhafnarbúning enskrar tungu og stækkað með
því andlegt landnám okkar fámenna þjóðstofns.
„Hinum megin hnattarins“, í borginni Sidney í
Ástralíu, býr merkur rithöfundur og fræðimaður, dr.
Pilclier biskup, sem varið hefir til þess miklum tíma frá
umsvifamiklu embætti, að þýða á ensku gullkornin úr
sálmum og öðrum andlegum ljóðum íslenzku þjóðar-
innar, sem mörg hver eru svo innblásin að hrifningu og
hugargöfgi, auk slípaðs málfars, að fátt mun þar til
jafns komast.
Eins og vitað er, lauk dr. Pilcher fyrir nokkrum ár-
um þýðingu sinni af Passíusálmum Hallgríms Péturs-
sonar, og hefir þessa afreksverks hans áður verið ýtar-
lega minst. Dr. Rúnólfur Marteinsson, mintist eigi alls
fyrir lögu með fögrum hlýyrðum hér í blaðinu dr. Pilc-
hers og hins fjölþætta menningarstarfs hans; þar er,
auk Passíusálmanna, vikið að þýðingum hans af Sólar-
ljóðum og Lilju, er hann hefir nýlega lokið við; okkur
íslendingum hlýtur að verða það ósegjanlegt fagnaðar-
efni, hve djúpa rækt þessi áminsti andans aðalsmaður
hefir lagt við okkar dýrustu menningarverðmæti.
Það, sem hefir sagt verið um dr. Pilcher, má einn-
ig heimfæra upp á dr. Graigie og prófessor Watson
Kirkconnell, að eigi séu fleiri tilnefndir úr fylkingu
þeirra vökumanna út um heim, er gert hafa hinn menn-
ingarlega garð okkar frægan meðan við sjálf gerumst
sek um lítt afsakanlegan, eða jafnvel alveg óverjandi
svefn.
♦ ♦♦♦♦♦
Að eiga helg hugðarmál og þora opinberlega að
vinna að íramgangi þeirra, er þeim mönnum í brjóst
lagið, er andlegrar heilbrigði njóta, og þeir verða heldur
ekki uppgnæpir við nokkur vanhugsuð, og jafnvel af-
káraleg hnútuköst, því trú þeirra á góðan málstað læt-
ur ekki að sér hæða, heldur styrkist að baráttuþoli í
glímunni við andvíg öfl, enda lítið gaman að guðspjöll-
unum eins og komist var að orði, ef enginn er í þeim
bardaginn; nú er það vitað að baráttuefnin séu tíðum
mörg og margþætt, en að þá velti jafnan mest á um
sigurvænlega lausn mála, hvaða bardagaaðferðum sé
beitt, hvort farnar séu ömurlegar launkofaleiðir, eða
sótt óhikandi fram að ákveðnu marki með óbifandi sig-
urvissu í huga; komið hefir það fyrir, og getur komið
fyrir enn, að þokusálir launkofaleiðangranna verði ofan
á í bili, þó slíkt muni jafnaðarlegast reynast skamm-
góður vermir.
Menn furða sig á, að ekki skuli alt falla í ljúfa löð
á vettvangi heimsmálanna, án þess að gera til þess
nokkra minstu tilraun, að hreinsa til fyrir sínum eigin
dyrum og leyfa ljósi inn í bæinn.
*
♦ ♦♦♦♦♦
Á fallanda fæti, nei, það er síður en svo að alt sé
á fallanda fæti í hinni þjóðræknislegu startsemi okkar,
þótt margt þurfi að endurbæta og styrkari forustu sé
þörf.
Var ekki sjötíu og fimm ára landnámsafmælis ís-
lendinga í Manitoba nunst á Gimli þ. 7. ágúst síðastl. við
margfalt meiri aðsókn en dæmi voru áður til í sögu
íslendinga vestan hafs? Fór þar ekki fram löng og vönd-
uð skemtiskrá á íslenzku, auk hins sjálfsagða kafla
hennar á ensku, án þess að ábærlegrar málshnignunar
'yrði vart? Og var ekki svo að segja nýverið, haldin á
íslenzku ánægjuleg og fjölmenn samkoma í Fyrstu lút-
ersku kirkju fyrir atbeina Þjóðræknisfélagsins, í minn-
ingu um sjötíu og fimm ára landnám íslendinga í Win-
nipeg, án þess að tilfinnanlegrar málhelti yrði vart?
Og það er heldur ekki langt síðan, að leikflokkur úr
Geysisbygð í Nýja íslandi sýndi íslenzkan gamanleik í
Sambandskirkjunni hér í borginni við svo mikla aðsókn,
að eitthvað af því fólki, sem vildi sjá leikinn, varð að
hverfa frá. Verður þetta réttilega skoðað sem sýkill að
bráðum dauðdaga hinnar tignu tungu okkar, eða hvað?
Menn deilir þráfaldlega á um leiðir, og er það sízt
að undra, varðandi vernd tungunnar, sem vitaskuld er
þó lykillinn að helgidómum hinnar dásamlegu fornbók-
menta okkar og þess bezta í hinum nýju; en um mark-
miðið sjálft, sýnist vægast sagt, næsta óþarft að skoð-
anir skiptist, því þar verður það manngildið eitt, sem
að lokum ræður áfangastað.
Okkur ber skilyrðislaust að treysta öll okkar þjóð-
ræknislegu vígi, alt frá Laugardagsskólunum okkar
upp í kenslustólinn við Manitobaháskólann; að slíku ber
okkur að stefna, án þess að líta til baka og eiga það á
hættu að verða að saltstólpa.
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 3. NÓVEMBER, 1950
Eigum að hef ja stórræktun byggs og gera
það að aðal kjarnfóðri búpenings okkar
Samlal við Jóhann Jónasson
bústjóra á Bessaslöðum
ÞEGAR ekið er heim að forseta-
setrinu að Bessastöðum dylst
engum að þar er ekki aðeins
reisulegur bústaður forseta ís-
lands heldur einnig myndarleg-
ur og óvenjulega fjölþættur bú-
skapur. Þar blasir við víðlent og
fagurt tún í ágætri rækt, bylgj-
andi kornakrar og snyrtileg og
myndarleg gripahús yfir allan
búpening.
Fyrir nokkrum dögum gerði
Morgunblaðið sér ferð á fund bú
stjóra forsetabúsins að Bessa-
stöðum, Jóhanns Jónassonar frá
öxney, og spurði hann tíðinda
af búrekstrinum og þá sérstk-
lega kornræktinni.
Hefur aldrei brugðisí.
— Kornræktin hér á Bessa-
stöðum hefur aldrei brugðist
þau fjögur ár, sem liðin eru síð-
an ég kom hingað, segir Jóhann
Jónasson. Áður hafði hún einnig
verið reynd lítiUega. Jafnvel
sumarið 1949 sem var mjög kalt
framan af gaf góða meðal upp-
skeru.
— Hvaða korntegundir rækt-
ið þið aðallega?
— Það eru bygg og hafrar. Við
höfum bygg í rúmlega þremur
hekturum lands. Það er notað
til fóðurs, fyrst og fremst fyrir
hænsni, en auk þess má mala
það og nota það fyrir kýr.
— Er algerlega hætt að nota
bygg til manneldis?
— Að mestu, hygg ég. Bygg-
grautar þóttu þó góðir í gamla
daga.
Allir kannast við bankabyggið
eins og það var kallað.
— Hvernig er uppskeran í
sumar ?
— Hún verður með albezta
móti. Við höfum aldrei fyrr
fengið byggið fullþroska svo
snemma árs. Venjulega hefur
það ekki náð sæmilegum þroska
fyrr en um miðjan september
og stundum seinna. En nú var
það þroskað um 25. ágúst.
Bygg af norskum uppruna.
' — Hvaða tegund af byggi
ræktið þið hér?
— Afbrigðið, sem við ræktum
heitir Dönnesbygg og er af norsk
um uppruna. Það er orðið mjög
hagavant hér. Það hefur einnig
verið ræktað á Sámsstöðum. Síð-
an við byrjuðum að rækta það
höfum við fengið það svo vel
þroskað að hægt hefir verið að
nota það sem sáðkorn árið eftir.
Víðitangi
Eftir FRANK ÓLSON
Frá „Víðitanga“ heyrist hljóð:
þar hrönnin brýzt í jötunmóð
og geysist inn á „Gimli-fjörð“,
þar gæfa og blessun halda vörð,
og Vesturlanda víkingar
sér völdu örugt hæli þar. —
Og enn þá veltist aldan grimm
sem átján hundruð sjötíu’ og fimm.
En þá var lent við þennan sand,
og þreyttir stigu menn á land:
þar framtíð beið hins frónska manns.
og fyrirheitna landið hans.
Á „Tangann“ stefndu skip á ská.
Þó skrítin væri flotinn sá,
og hurð frá hælum skylli skamt,
hann skilaði öllu heilu samt.
Og þegar vetur vægðarlaust
að völdum sezt — og þá var haust —
við hörku þessa hrjósturlands
er hafin glíma landnemans:
Hann erfiðleika átti von
— þeir aldrei skefldu Víkingsson. —
Að vetrarkomu kímdi hann:
við kuldann áður glímdi hann.
En fyr en sigur fengist þar
til fulls — Við alls kyns hörmungar
að berjast, það var hlutur hans
að háttum þessa nýja lands.
En afrek mesta það var þó
er þetta fólk með kyrð og ró
sér innanríkis ríki bjó
með réttarfar og lögvald nóg.
Og vegleg bygð með rausn þar rís —
þar rís upp vestræn paradís —
og feðra menning fornri þar
er fylgt án nokkurs hagnaðar.
Þá arfleifð verndar kyn til kyns
með kraftaverkum landnámsins.
Nú dreifist hún með sæmd og seim
og sigri’ um allan Vesturheim.
Hún leggur skerf, sem ljósan vott,
í landsins mikla bræðslupott. —
Frá „Víðitanga“ heyrist* hljóð,
sem hrífur okkar frónsku þjóð,
er sagan endar samtíðar,
en saga byrjar framtíðar.
Við dáum framtök frumbyggjans
og fyrstu kapþa þessa lands.
Með þolinmæði og þrekvirkjun
á þremur aldarfjórðungum
hér unnu menn — þeir lið sitt ljá
unz lífsins faðir kallar þá.
Að loknu striti og starfi manns
sem stjarna glóir sagan hans.
En sólin heldur vökuvörð
um „Víðitanga“ og Gimli-fjörð“.
Sig. Júl. Jóhannesson. þýddi
N.B. Þessi þýðing er tileinkuð minningu Guðrúnar
Olson, móður höfundar kvæðisins. — S. J. J.
— Hvað hafið þið mikla upp- -
skeru af byggi?
— Ég geri ráð fyrir að hún
verði ekki undir 60 tunnum at
þessum 3 hekturum. Það er um
það bil tíföld uppskera. Má það
þykja sæmilegt.
Við höfum vél, sem slær og
bindur kornið. Síðan er því
hreykt og þurrkað þannig. Þeg-
ar það er orðið þurrt er það sett
í stærri stakka. Æskilegt væri
að hafa hlöðu, sem hægt væri
að setja það í. En hana vantar
hér ennþá. Þess vegna verður
að láta það standa úti í stökk-
unum þangað til það er tekið til
þreskingar.
Það er gert í sérstakri þreski-
vél.
Það er verra að geyma kornið
í stökkum úti. Ég tel að það
standi kornræktinni hér nokkuð
fyrir þrifum. Það er nauðsyn-
legt að koma upp kornhlöðu.
Hún getur verið einföld að gerð.
Byggrækrin á mikla framtíð.
— Álítið þér að byggræktin
eigi hér framtíðarmöguleika?
— Þáð tel ég vafalaust. Slík
ræktun er nauðsynleg bæði til
þess að fá þroskað korn til kjarn
fóðurs og einnig tel ég mikil-
vægt að framleiða bygg sem sáð
korn til grænfóðursræktar,
hvort sem það yrði heldur notað
í vothey eða gefið nýtt að haust-
inu. Það hefur sýnt sig að af
byggakri geta fengist 2—3 slætt-
ir á sumri þar sem hafraakur-
inn gefur aðeins eina uppskeru.
Af þessu höfum við reynslu hér
á Bessastöðum og hana góða.
Eigum að hefja stórrækt.
Við eigum að hefja hér stór-
rækt á byggi, segir Jóhann Jón-
asson, og gera það að aðal kjarn-
fóðri búpenings okkar. Til þess
þarf að taka fyrir stórt land-
svæði til þessarar ræktunar.
Það er mjög mikilsvert að
þetta verði reynt eins og gjald-
eyrisafkoma þjóðarinnar er um
þessar mundir. Islendingar verða
að freista þess að verða sjálfum
sér nógir um framleiðslu á
kjarnfóðri. Ég álít að við getum
framleitt hér bygg á samkeppn-
ishæfu verði. En til þess þarf
ræktunin að vera í stórum stíl
og með nýtízku vélum. Bygg-
ræktin yrði að mínu áliti örugg-
ust á Suður- og Suðvesturlandi.
Hafraræktin.
— Eru ekki hafrar ræktaðir
hér líka?
— Jú, við höfum fengið 15—20
tunna uppskeru af höfrum á ári.
Þeir eru dálítið seinþroskaðri
en byggið. Ég hefi ekki ennþá
fengið afbrigði, sem ég er fylli-
lega ánægður með. Við höfum
verið að gera samanburðartil-
raunir á ýmsum afbrigðum á
höfrum og byggi. Síðast nú í vor
fékk ég 6 tegundir af byggi og
5 af höfrum frá Ameríku. Engin
þessara tegunda hefur reynzt
bráðþroskaðri en Dönnesbyggið.
Sumar virðast þó hafa kosti, sem
taka því fram. Nokkrar hafra-
tegundir virðast einnig vera all-
álitlegar.
En til þess að geta fullyrt nokk
uð um þetta þarf að reyna þessi
afbrigði hér lengur.
um 1000—1200 fermetra línakui
og ræktum þar lín, öðru nafni
hör. í fyrrasumar var uppsker-
an með lakasta móti vegna vor-
kuldanna. Þessi planta, sem er
einær, gefur af sér trefjaefni,
sem dúkar og léreft eru unnin
úr.
— Hvernig fer uppskera henn-
ar fram?
— Línplantan er rifin upp með
rótum og bundin í knippi. Þau
eru síðan þuAuð úti, oftast á
hesjum. Þegar þau eru fullþrosk
uð eru þau tekin í hús. Hefur
orðið að senda hráefnið til út-
landa til fullnaðarvinnslu.
Það er mjög ánægjulegt að
fást við slíkar tilraunir. Þær
sýna manni þá möguleika, sem
íslenzk mold felur í sér. Það
þarf að reka línræktina í stærri
stíl til þess að hægt sé að koma
hér upp verksmiðju, sem full-
vinni hráefnið.
Heyskapnum að ljúka.
— Hvernig hefur heyskapur-
inn gengið í sumar?
— Ágætlega. Heyfengurinn
verður um 60 kýrfóður eða rúm-
lega 2000 hestar. Af honum eru
tveir þriðju hlutar settir í vot-
hey. Enn er dálítið af há ósleg-
in en hún verður sett í vothey.
— Hvað hefur búið margar
kýr?
— Það hefur um 50 nautgripi,
þar af 30—35 mjólkandi kýr.
Meðalnyt þeirra hefur undan-
farin ár verið 3200—3400 lítrar
á ári. Hefur verið unnið að því
að kynbæta kýrnar. Búið hefur
fengið stofn, sem ég tel mjög
líklegan.
Þá höfum við einnig 700—800
varphænur. Eru seld egg og
kjúklingar. Ennfremur um 20
sauðkindur af skosku holdakyni.
— Hvað líður æðarvarpinu hér
á Bessastöðum?
—Það stendur nokkurn veg-
inn í stað. Gefur árlega af sér
um 30 pund af dún. Þó er mink-
urinn hér á næstu grösum og
gerir allskonar usla. —S. Bj.
Mbl. 10. sept.
only$‘7.75 bown
* DELIVERS
l gengur vel.
vernig gengur línrækt-
ér var byrjað á?
gengur vel. Við höf-
KAUPENDUR LÖGBERGS
Á ÍSLANDI
Gerið svo vel að senda mér sem fyrst greiðslu fyrir
yfirstandandi árgang Lögbergs, kr. 50.00. Dragið
ekki að greiða andvirðið. Það léttir innheimtuna.
Æskilegt að gjaldið sé sent í póstávísun. Þeir sem
eiga ógreidda eldri árganga, eru vinsamlega beðnir
að snúa sér til mín.
BJÖRN GUÐMUNDSSON
SKÓLAVÖRÐUSTIG 17 REYKJAVIK