Lögberg - 30.11.1950, Síða 1

PHONE 21374

ko*i

CiettTieT~
;derers
Xjtttt^1 y'OB' ® A Complele
Cleaning
Inslilulion
PHONE 21 374
to,d U«í
Cleaning
insiilulion
63. ARGANGUR
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 30. NÓVEMBER, 1950
NÚMER 48
Minningarorð um Kristjón Tómasson
Það er jafnan viðkvæmt mál
og vandasamt, að minnast lát-
inna samferðamanna, og þá ekki
sízt þeirra, er rás viðburðanna
hafði fléttað inn í manns eigif
líf og svo voru kærir, að þegar
þeir voru horfnir, fann maður
raunverulega til þess, að þeir
hefðu verið hluti af manni sjálf-
um; þannig verður mér innan-
brjósts, er ég hugsa um trygða-
vin minn Kristján Tómasson,
sem nú hefir safnast til feðra
sinna; frá því að fundum okkar
bar fyrst saman, stuttu eftir að
ég kom til þessa lands, var hann
mér eins og hjartfólginn bróð-
ir, og eftir að ég kvæntist Ingi-
björgu systurdóttur hans, var
hann tíður gestur á heimili
okkar, altaf jafn hláturmildur
og skemtinn.
Kristján Tómasson var ekki
eitt í dag og annað á morgun,
og skapgerð hans var ekki fisjað
saman; hugðarmál hans áttu
hann heilan og óskiptan; hann
var traustur og einlægur stuðn-
ingsmaður lúterskrar kristni, og
fylgdi hinni frjálslyndu stefnu
í stjórnmálum í gegnum þykt
og þunt. Sir Wilfred Laurier
var goðorðsmaður hans á vett-
vangi stjórnmálanna-eins og ráða
má af því, að hann lét einn son
sinn heita í höfuð honum.
Kristján var, að því er mér
fanst, maður nokkuð geðríkur,
en svo ótakmarkað vald hafði
hann yfir skapsmunum sínum,
að til fyrirmyndar mátti teljast;
hann var gleðimaður að eðlis-
fari, þó undirtónninn í skapgerð
hans væri tíðum alvarlegur og
rannsakandi; með Kristjáni er
genginn grafarveg, hollráður og
góður þegn, er minnisstæður
verður samferðamönnum sínum
meðan þeir enn mega fullvitund
halda. —
Kristján Tómasson var fæddut
á Söndum í Mikley hinn 23. dag
nóvembermánaðar árið 1881, en
venjulegast kendur við Reyni-
stað þar á eynni, þar ólst hann
upp, þar bjó hann allan sinn
búskap og þar seig honum hinsti
blundur á brá; hann var af
styrkum stofnúm í báðar ættir
kominn, bar þess glögg merki
og fann til réttmæts metnaðar
yfir góðu ætterni; foreldrar
hans voru þau Helgi Tómasson
frá Hermundarfellsseli í Þistil-
firði og Margrét Þórarinsdóttir
frá Vestaralandi í Axarfirði, er
fluttust vestur um haf árið 1876,
og námu þá land í Mikley; komu
þau brátt mjög við sögu eyjar-
innar og gerðu garðinn frægan
á Reynistað; var heimili þeirra
rómað fyrir alúð og risnu.
Helgi Tómasson var, að dómi
þeirra, er bezt þektu til, vitur
maður og hollráður, en Margrét
kona hans þrekmikil og fyrir-
hyggjusöm húsmóðir; stóðu þau
hjón í fremstu röð héraðshöfð-
ingja í Mikley og nutu í ríkum
mæli virðingar og trausts sam-
ferðamanna sinna; við slíkan
heimilisbrag mótaðist æska
Kristjáns og svipmerkti at-
hafnalíf hans til daganna enda.
Kristján Tómasson gerðist
snemma mikill athafnamaður;
um hríð rak hann verzlun í
Mikley og hafði jafnframt með
höndum póstafgreiðslu; jafn-
hliða þeim störfum gaf hann sig
að fiskiveiðum og stundaði einn-
ig landbúnað; hann var, eins og
þegar hefir verið vikið að, bor-
inn og barnfæddur við Winni-
Krislján Tómasson
pegvatn, og það heillaði hann
jafnan mjög; um þær mundir,
sem vertíðir hófust, hafði Krist-
ján, þó heimiliselskur væri, ekki
eirð í sínum beinum fyr en hann
var kominn norður á vatn; sótti
hann veiðar af kappi miklu, og
mælti víst sjaldan æðruorð þó
misjafnlega tækist til um afl-
ann.
Um langt skeið gaf Kristján
sig að fiskiverzlun, og lét smíða,
eitt eftir annað, stórra vöruflutn-
ingaskipa, er sigldu milli norð-
ur eyja og Winnipeg; honum
þótti vænt um þessi skip og
hann fann til metnaðar yfir
þeim.
Þann 12. júní 1913 kvæntist
iforustumann; allir, sem kyntust
honum og áttu hann að vini,
hafa mist mikið, íslenzk mann-
félagsgleði hefir mist mikið, þó
mest hafi hans dyggi lífsföru-
nautur, frú Sigþóra, að sjálf-
sögðu mist, auk barnanna, sem
harma ástríkan föður.
Kristján Tómasson hafði ekki
gengið heill til skógar nokkur
hin síðustu ár ævinnar, og orðið
að þola alvarlegar læknisaðgerð-
ir; en slíkt breytti engu til um
skapfestu hans né sálarró; jafn-
vægið hafði ’ávalt yfirhöndina.
Kristján Tómasson varð bráð-
kvaddur að heimili sínu á fimtu-
daginn þann 12. október síðast-
liðinn, og var jarðsunginn frá
kirkju Mikleyjarsafnaðar á
þriðjudaginn þann 17, s. m., að
viðstöddu miklu fjölmenni víðs-
vegar að, því vinahópurinn var
stór; höfðu allir það á vitund,
að þar væri góðs manns að minn-
ast, er Kristján átti í hlut.
Að undangenginni húskveðju
á Reynistaðarheimilinu, fluttu
tveir prestar, þeir séra Skúli
Sigurgeirsson og séra Bjarni A.
Bjarnason hin hinstu kveðjumál
í kirkju Mikleyjarsafnaðar.
Einar P. Jónsson
Atvinna handa 200
manns við karfann
Akranestogarinn Bjarni Ólafs-
Kristján og gekk að eiga ung- son kom 1 fyrrinótt úr fyrstu
frú Sigþóru Þorláksdóttur Jóns-
sonar; var hann ættaður úr
Kelduhverfi, en kona hans,
Helga Þórðardóttir, átti rót sína
að rekja til Þistilfjarðar, og með
föður sínum fluttist hún ung til
Mikleyjar; urðu samfarir þeirra
Kristjáns og Sigþóru hinar ást-
úðlegustu, en heimilið nálega
einstætt í sinni röð vegna alúð-
ar og höfðingsskapar; er frú
Sigþóra gáfuð kona og glæsileg,
og svo mikill skörungur um hús-
stjórn, að vart verður lengra
náð; þeim, sem gistu Reynistað-
arheimilið, mun seint úr minni
líða sá glæsibragur,' er auð-
kendi það jafnt utan húss sem
innan; má um það segja, að þar
sæti gestrisni á guðastóli ár út
og ár inn.
Börn þeirra Kristjáns og frú
Sigþóru, verða nú hér talin:
Frú Kristín Jefferson, áður
kenslukona, búsett í Selkirk; er
maður hennar Edward Jeffer-
son; Helgi kaupmaður í Mikley,
kvæntur Dorothy Clifford; Wil-
fred Laurier skólakennari,
kvæntur Doris Sudbury, er hejm
ili þeirra í Winnipeg; Carl Þor-
lákur, kvæntur Luellu Ander-
son, starfsmaður hjá C. N. R.
járnbrautarfélaginu; eru þau
hjón búsett hér í borginni, og
Einar Marino, útgerðarmaður í
heimahúsum; öll eru börnin hin
mannvænlegustu, svo sem þau
eiga kyn til; eina dóttur, Mar-
gréti Olgu, þriggja ára að aldri,
mistu þau Reynistaðarhjón, hið
efnilegasta barn; barnabörnin
eru níu, sjö stúlkur og tveir
drengir.
Kristján átti þrjú systkini,
Rósu er dó á barnsaldri, Krist-
ínu konu Vilhjálms kaupmanns
Sigurgeirssonar, sem fyrir löngu
er látin, og Gunnar, útgerðar-
mann og fiskikaupmann í
Mikley.
Kristján hafði aldrei ísland
augum litiSj, en hann unni landi
feðra sinna engu að síður, las
mikið af íslenzkum bókum og
batt órofatrygð við íslenzka
tungu.
Við fráfall Kristjáns Tómas-
sonar, hefir mannfélagið í Mikl-
ey mist traustan og heilsteyptan
veiðiför sinni eftir að samning-
ar tókust um kaup og kjör há-
seta. Hann var með 270 lestir af
karfa,, og hafði verið átta daga
í veiðiförinni.
Karfinn verður flakaður og
frystur og seldur til Vestur-
heims. Um 200 manns munu
starfa að karfavinnslunni í þrem
ur frystihúsum í fjóra til fimm
daga, og verða atvinnutekjur
bæjarmanna af þessari einu
veiðiför um 150 þúsund krónur.
—TÍMINN, 3. nóv.
Úr borg og bygð
Síðastliðinn fimtudag lézt eft-
ir langvarandi vanheilsu hér í
borginni Kambínus Finnsson,
kominn að sextugu, vinsæll mað-
ur og vel látinn; hann var ætt-
aður frá Churchbridge, og lætur
eftir sig kónu ásamt tveimur
uppkomnum börnum; útförin
fór fram frá Fyrstu lútersku
kirkju undir forustu séra Valdi-
mars J. Eylands.
☆
Ungfrú Svafa Brynjólfsson
frá Reykjavík, sem hér hafði
dvalið árlangt, en fór heim fyrri
part sumars, kom hingað vestur
aftur flugleiðis á laugardags-
kvöldið.
☆
Mr. Halldór Sigurðsson bygg-
ingameistari fór vestur til Ed-
monton í byrjun vikunnar í við-
skiptaerindum.
ATVIKAVÍSUR
Eftir PALMA
Hugsað til Einars Páls.
Gráni hár og harðni kinn,
haustsins fári kafin:
þú berð árin, Einar minn,
æsku bárum vafinn.
Eftir orða-deilu.
Orða-brask þó ergi þig,
ekki raskast friður;
þú að „taski“ ef tekur mig
tæmd skal flaskan niður.
Vetur ríður í garð.
Kuldans þras mér bugun er,
barki og nasir þorna:
því í vasa velfylt er
Whiskey glasið forna!
Grettir Eggertson rafurmagnsverkfraeðingur
Tæknilegur róðunautur við
virkjanir á íslandi
Einn þeirra manna hinnar
yngri kynslóðar Islendinga í
þessu landi, sem vakið hafa á sér
eftirtekt vegna atorku og tækni-
legrar fræðimensku, er Grettir
Eggertson rafurmagnsverkfræð-
ingur, sem nú hefir opinberlega
verið valinn tæknilegur ráðu-
nautur íslenzkra stjórnarvalda
varðandi raforkumál landsins,
viðbyggingu við virkjun Sogs-
ins og eins Laxárvirkjunina.
Grettir er fæddur í Winnipeg,
sonur hinna kunnu höfðings-
hjóna, Árna Eggertssonar fast-
eigna kaupmanns og frú Odd-
nýjar Eggertsson; hann er út-
skrifaður í rafurmagsverkfræði
með hinum ágætasta vitnisburði
af háskóla Manitobafylkis, starf-
aði um allmörg ár að sérfræði-
grein sinni við ágætan orðstír
í New York, en er nú fyrir nokkr
um árum fluttur til Winnipeg
og rekur hér mikið viðskipta-
fyrirtæki, auk þess að vera
tæknilegur ráðunautur ýmissa
stofnana; hann er vinfastur og
mikilhæfur maður, sem allir
bera traust til, og er ekki feim
inn við að vera íslendingur.
ísland er fáment land, og það
gengur kraftaverki næst, ef það
þá er ekki beinlínis kraftaverk,
hverju þjóðin hefir áorkað á
sviði rafveitumálanna á hinum
síðari árum, eins og reyndar i
svo mörgum öðrum greinum.
Nú er það fyrir löngu vitað,
að nauðsyn bar til, að Sogsstöð-
in, sem er um 40.000 hestöfl að
styrkleika, yrði stækkuð að mun
til að fullnægja sívaxandi kröf-
um Reykjavíkur og annara staða
á Suðurlandsundirlendinu, og
þess vegna er nú verið að hefjast
handa um viSbót við áminsta
virkjun þannig, að hún geti
framleitt 60.000 hestöfl; nýtt
orkuver verði reist og um 32
mílna neðanjarðarleiðsla tengd
við Ljósafoss og Reykjavík, en
þar í bænum tengist leiðslan
einnig við varastöðina, sem full-
gerð var árið 1947 og núverandi
rafkerfi Reykjavíkur.
Grettir rafurmagnsverkfræð-
ingur hefir einnig yfirumsjón
með viðbót Laxárvirkjunarinn-
ar, sem nú framleiðir 10.000
hestöfl, en þaðan er geisilöng
rafleiðsla til Akureyrar; á öll
þessi miklu mannvirki hefir
Grettir lagt gjörfa hönd, annast
um teikningar og útvegun véla
í Vesturheimi; er það því auð-
sætt, að stjórnarvöld íslands
eiga góðan hauk í horni þar sem
slíkur afkastamaður á í hlaut,
en slíkt hlýtur að verða okkur
Vestur-íslendingum ósegjanlegt
ánægjuefni.
Á síðastliðnum tíu árum hefir
túrbínum verið bætt við Ljósa-
foss og Laxárstöðina, og orku-
veri verið komið upp við Skeiðs-
foss til afnota fyrir Siglufjörð,
auk þess sem rafleiðslum til
sveita hefir mikið fjölgað.
Þess er vænst, að þessi nýju
mannvirki, hafi öðlast allan
nauðsynlegan raf- og túrbínu-
útbúnað 1951, og að orkustöðv-
arnar verði að fullu teknar til
starfa síðla árs 1952, eða snemma
á árinu 1953 til fullnægiqgar raf-
þörfum almennings og iðnaði
landsins.
Kona Grettis, frú Irene, er
amerísk að ætt, fædd í bænum
Kansas City í Missouriríkinu,
ágæt kona og híbýlaprúð; er
heimili þeirra hvarvetna rómað
fyrir höfðingsskap og alúð.
Sorgir og
mannraunir
í fyrri viku varð alvarlegt
járnbrautarslys hér í landi, er
gerðist með þeim hætti, að tvær
lestir þjóðeignabrautanna rák-
ust á í Klettafjöllunum um 835
mílur vestur af Edmonton, og
varð áreksturinn þess valdandi,
að tuttugu menn létu líf sitt, en
eitthvað milli fjörutíu sættu
meiri og minni meiðslum; önn-
ur lestin, sú á vesturleið, var
fullskipuð hermönnum á leið til
Kyrrahafsstrandar, en hin far-
þegalest á leið austur yfir fjöll-
in; rannsókn stendur yfir vegna
þessa ægilega slyss.
Á þakkargerðardag Banda-
ríkjanna gerðist eitt hið hrika-
legasta járnbrautarslys í sögu
New Yorkríkis, er sögur fara af;
rakst þar járnbrautarlest á
fleygiferð á vöruflutningalest
skamt utan við borgina, er þar
stóð grafkyr á teinunum; við á-
reksturinn týndu 75 manns lífi,
en yfir 300 sættu margvíslegum
meiðslum og liggja í sjúkrahús-
um.
Horfist þunglega á
Síðustu fréttir af vettvangi
Kóreustríðsins eru alt annað en
glæsilegar; hersveitir sameinuðu
þjóðanna hafa á mörgum víg-
stöðvum verið hraktar frá 10
til 14 mílur til baka vegna stór-
feldra gagnsókna af hálfu komm
únista, bæði Norður-Kóreu-
manna og Kínverja; á þriðju-
daginn lét Douglas MacArthur
þá skoðun í ljós, að nokkurn
veginn mætti víst telja, að um
200.000 kínverskra kommúnista
væri komnar inn í landið vel að
vopnum búnar, og lægi það þess
vegna í augum-uppi, að ekki væri
við lamb að leika sér; hefir hann
gert sameínuðu þjóðunum að-
vart um hvernig umhorfs sé og
farið fram á að þær taki skjótar
ákvarðanir til úrbóta; var búist
við að orðsending hans kæmi
til umræðu að Lake Success
nær, sem verða vildi.
Fótboltakepni
Á laugardaginn var stóðu þús-
undir manna um landið þvert og
endilangt með öndina í hálsin-
um vegna úrslitakepni þeirrar,
sem þá var háð í Toronto milli
Toronto Argonauts annars veg-
ar og Winnipeg Blue Bombers
hins vegar; urðu úrslit þau, að
hinir fyrnefndu hlutu 13 vinn-
inga gegn engum.
Geisilegir
mannskaðar
1 einu því mesta fárviðri, sem
sögur fara af og geisaði um síð-
ustu helgi, létu 215 mann líf
sitt í Bandaríkjunum, en 11 hér
í landi; eignatjón sunnan landa-
mæranna er metið á 100 miljónir
dollara, en hér á landi hefir
fullnaðarmat enn eigi farið fram.
Flytur ræðu í
Grand Forks
Hon. Valdimar Björnsson
Valdimar Björnsson, hinn ný-
kjorni ríkisféhirðir í Minnesota
og vararæðismaður íslands þar
í ríkinu, var aðalræðumaður á
mánaðarlegri samkomu Karla-
klúbbs Sameinuðu lútersku
kirkjunnar í Grand Forks, N.
Dakota, síðastliðið mánudags-
kvöld (þ. 20. nóvember).
í erindi sínu, sem bæði var
gagnfróðlegt og prýðilega flutt,
sagði ræðumaður frá ferð sinni
um Norðurlönd, ísland og Finn-
land, síðastliðið sumar, lýsti
stjórnmálastraumum og atvinnu
lífi og dvaldi við afstöðu Norður-
landaþjóðanna til heimsmál-
anna. Ágætur rómur var gerður
að ræðunni.
Dr. Richard Beck, fyrrv. for-
seti Karlaklúbbsirrs og vararæð-
ismaður Islands í N. Dakota,
kynnti ræðumann. Allmargt ut-
anbæjarmanna sótti samkom-
una, sem þótti um allt hin á-
nægjulegasta.