Lögberg - 30.11.1950, Blaðsíða 6

6
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 30. NÓVEMBER, 1950
NÓTT
OG
MORGUN
Eftir LYTTON LÁVARÐ
J. J. BlliDFELI/, þýddi
Bréfið féll úr hendinni á Katrínu. Sorg henn
ar breyttist í fyrirlitningu og reiði.
„Og dóninn!“ sagði hún og það var eins og
eldur brynni úr augum hennar. „Þetta býður
hann mér! — Mér konu, löglegri konu bróður
síns! og móður barna bróður síns!“
„Segðu þetta aftur, manna! aftur — aftur“,
sagði Philip hátt og ákveðið. „Konu bróður
síns — giftri!“
„Ég skal sverja það“, sagði Katrín alvar-
lega. „Ég hélt því leyndu föður þíns vegna. Nú
verð ég að segja sannleikann, þín vegna“.
„Guði sé lof! guði sé lof!“ sagði Philip lágt
og skjálfraddað, tók bróðir sinn í fang sér og
sagði: Það er enginn blettur á nöfnum okkar,
Sydney“.
Þessi yfirlýsing, svo þrungin bældri gleði
og metnaði, kom móðirinni til þess að skilja
hvað þennan son hennar hafði grunað, en aldrei
haft orð á. Hún fann, að undir hinu einkenni-
lega og drambsama eðli hans, hafði búið við-
kvæm og drenglunduð meðlíðan með henni, og
að frá þeirri kend hefðu, ef til vill, skaplestir
hans stafað, og samvizkubit sló hana út af því,
að hafa svo lengi fórnað rétti barnanna sökum
föðursins. Ofan á það bættist lamandi ótti, enn
sárari en samvizkubitið, — ótti út af sönnun-
unum, sem hreinsa áttu nafn drengjanna af
skugga þeim sem á þeim hvíldi og hennar líka.
Orð mannsins hennar morguninn síðasta
skáru hana í eyra. Presturinn er dauð-
ur, vitnið fjarverandi, kirkjubókin týnd! En
afskriftin úr kirkjubókinni! — giftingarvottorð-
ið! Mundi það ekki duga? Hún stundi við og
lygndi aftur augunum eins og að hún vildi
loka alla framtíðarhugsun úr huga sér. Svo
reis hún á fætur og fór í áttina til Beaufort-
skrifstofunnar. Hún lagði hendina á húninn á
hurðinni og Rikaði, en umhyggja hennar fyrir
þeim lifandi yfirgnæfði þá stundina saknaðar-
tilfinninguna fyrir þeim dauða. Hún gekk hratt
inn herbergisgólfið og beint að s^fifborðinu.
Skúffunum í því var ekki aðeins lokað heldur
voru þær innsiglaðar, með innsigli Roberts
Beauforts, og hver einasti kassi, kommóða og
kista, sem í skrifstofunni voru, báru sama inn-
siglið, sem gaf til kynna rétt, sem var hennar
rétti æðri. En Katrín lét það ekki á sig bíta.
Hún sneri sér við og sá Philip standa rétt hjá
sér; hún benti á skrifborðið þegjandi, og hann
skildi undir eins hvað hún meinti. Hann fór
út úr herberginu, en kom aftur eftir fáar mín-
útur meS meitil í hendinni. Læsingarnar voru
brotnar upp og Katrín leitaði með skjálfandi
hendi í hverri skúffu, öllum blöðum og kössum
og kistum í herberginu árangurslaust. Ekkert
giftingarvottorð, enga erfðaskrá og enga minn-
ispunkta var þar að finna. Skyldi Robert bróð-
ir hans hafa getað fundið þessi sönnunargögn
og tekið þau? Það þurfti ekki lengi að skýra
fyrir Philip hvað það væri sem hún var að
leita að, og leit hans var ekki ónákvæmari en
móður hans. Þau leituðu nákvæmlega í öllum
skúffum, skjölum og fylgsnum, þar sem hugs-
anlegt var að giftingarvottorðið gæti verið fal-
ið, en allt kom fyrir sama.
Þremur klukkustundum síðar voru þau í
herberginu þar sem Philip afhenti móður sinni
bréfið frá Robert Beaufort. Katrín sat þegjandi
og náföl í þungum þönkum.
„Mamma“, sagði Philip, „má ég nú lesa
bréfið?“
„Já, drengur minn, og ráða fram úr þessu
fyrir okkur öll“. Hún þagnaði en tók ekki aug-
un af Philip, á meðan að hann las. Hann fann
augnaráð hennar hvíla á sér og hélt tilfinning-
um sínum vel í skefjum á meðan að hann var
að lesa. Þegar að hann var búinn að lesa það,
leit hann upp og horfði athugull á móður sína
og sagði:
„Mamma, hvort sem að okkur tekst að ná
rétti okkar eða ekki, þá neitar þú að þiggja
gustuka-meðlag þessa manns. Ég er ungur —
drengur, en ég er sterkbygður og hraustur. Ég
skal vinna dag og nótt, ég finn að ég get það.
Það er alt betra, heldur en að þiggja brauð
þessa manns“.
„Philip! Philip! Þú ert sannarlega sonur
minn, og sonur föður þíns! Hefir þú ekkert
ákæruorð að segja við móður þína, sem svo
hugleysislega og glæpsamlega faldi fæðingar-
rétt þinn þar til, því miður, að það getur verið
orðið of seint að sanna hann. Ó! ávítaðu mig,
ávítaðu mig! Nei, kystu mig ekki, ég fæ ekki
afborðið það. Drengur! drengur* Ef að, eins
og mér segir hugur um, að við getum ekki
sannað rétt okkar, skilurðu þá hvað í augum
heimsins að ég er, hvað þið eruð?“
„Já, ég gjöri það!“ sagði Philip ákveðið og
kraup við fætur móður sinnar. „Hvað svo sem
aðrir kalla þig, þá ertu móðir mín og ég sonur
þinn. Þú ert að dómi himnanna eiginkona föður
míns og ég er erfingi hans“.
Katrín laut höfði og faðmaði son sinn að
sér með tárvotum augum. Sydney gekk til
þeirra og kysti á kinn móður sinnar, sem var
köld og rök. „Mamma! Því ertu svona hrygg?
Mamma, mamma!"
- „Ó, Syndney! Sydney! Þú ert alveg eins og
hann faðir þinn! Líttu á hann, Philip! Gjörum
við rétt í að neita honum um þetta vesaldar-
tillag? Verður hann líka að verða betlari?“
„Aldrei betlari“, sagði Philip með metnaði,
er sýndi hversu erfiða lífslexíu að hann átti
eftir að læra. „Lögbornir synir Beauforts voru
ekki fæddir til að betla sér brauðs“.
VI. Kapítuli
Það var litið á Robert Beaufort sem virð-
ingarverðan mann. Hann hafði aldrei verið í
neinni óhæfu — aldrei spilað upp á peninga,
ekki sökkt sér í skuldir, eða gengið of langt í
ástamálum eins og karlmönnum er oft títt að
gjöra. Hann var góður eiginmaður og varfær-
inn faðir — geðþekkur nágranni — frekar greið-
ugur en hitt, þegar fátækir áttu í hlut. Hann
var heiðarlegur og reglusamur í viðskiptum
og hafði komið drengilega fram við ýms tæki-
færi. Herra Robert Beaufort vildi alltaf gjöra
það sem rétt var í augum fólks! Hann fylgdi
engum reglum öðrum en þeim, sem almenn-
ingsálitfð setti honum. Trúarbrögð hans voru
að sýnast — heiðursmeðvitund hans var háð
almenningsálitinu. Hjartað klukkuskífa, sem að
almenningur eða almenningsálitið stýrði víser-
unum á — víserunum, sem færðust ávalt 1
sömu áttina og ráðandi heimsálitið vildi halda,
en stóðu kyrrir þegar þess gætti ekki.
Það er réttlátt, Roberts Beauforts vegna,
lesari góður, að taka það fram, að hann trúði
sögu bróður síns um leynilega giftingu ekki.
Hann áleit þá sögu, þegar hann heyrði hana
fyrst, uppdiktun eina (og hana vesæla) til þess
að gefa fáræðis-framferði, sem að hann var að
demba sér út í, eins viðunanlegt útlit og föng
voru á. Kæruleysishreimurinn í rödd bróður
hans þegar að hann mintist á þetta — viður-
kenning hans um, að engin sönnun væri til
um að giftingin hefði farið fram nema afrit úr
kirkjubókinni, sem giftingin var skráð í (og
þá afskrift hafði Robert ekki fundið) gjörði hann
eðlilega vantrúaðan á söguna. Hann áleit því
að hann hefði ekki neinum skyldum að gegna,
eða að sér bæri að sýna neina sérstaka virð-
ingu konu, sem nærri því hefði rænt hann for-
ustu göfugrar ættar og ættaróðali — konu, sem
hafði ekki einu sinni borið nafn bróður síns —
konu, sem enginn þekti. Hefði frú Morton ver-
ið frú Beaufort og drengirnir synir hennar ver-
ið hjónabandsbörn, þá fanst Robert Beaufort
að öðruvísi hefði horft við og að aðstaða vald-
hafanna ómyndugu, verið eins og að hún var
og að hann þá hefði verið varkárari og örlátarí.
Svo að heimurinn hefði sagt: „Ekkert getur
verið höfðinglegra, heldur en framkoma hr.
Beaufort“. Nei, ef að frú Morton hefði verið
skilin við mann sinn að lögum, og hefði verið
tígins manns dóttir og átt þekta aðilborna að,
þá hefði hann valið henni álitlegra hlutskipti.
Hann hefði ekki getað liðið að ættingjar hennar
hefðu sagt, að hann væri nirfill. En í sambandi
við frú Morton fanst honum þegar að alt væri
tekið til greina, að þá mundi heimurinn segja,
ef að hann annars segði nokkuð (sem að hon-
um mundi naumast þykja vert) þá mundi það
verða honum í vil. Brellin kona — af lágum
ættum og auðvitað illa uppalin — sem reyndi
til að lokka auðugan og óvarkáran mann til að
giftast sér: eftir hverju var að vonast frá manni,
sem að hún hafði reynt til að skaða, löglega
erfingjanum? Var það ekki aðdáanlegt að hann
skyldi gjöra nokkuð fyrir hana, og ef að hann
sæi um drengina þangað til að þeir næðu stétt-
arþroska móður sinnar, var það ekki allt sem
hægt var að vonast eftir frá hans hendi? Með-
vitund hans, eða það sem ha n hafði af með-
vitund, sagði honum ákveðið að svo væri —
sagði honum, að honum hefði farist vel — ekki
sýnt óhóf, — ekki heimsku, heldur að honum
hefði farist vel. Hann var viss um að heimur-
inn mundi segja það, ef að hann vissi allan
sannleikann, hann var ekki skyldugur til að
gjöra neitt. Hann var því illa undirbúinn svari
Katrínar, sem var stutt, meiningarfullt, en þó
kurteislegt við bréfi hans og tilkynti honum,
að hún vildi ekkert með peningana hafa, sem
að hann bauðst til að borga henni — uppástóð
alvarlega, að hún og Philip Beaufort hefðu ver-
ið löglega gift og gekk ríkt eftir rétti sona
sinna. Hún lét það og skiljast, að hún hefði á-
sett sér að höfða mál, og undir þetta skrifaði
hún Katrín Beaufort.
Robert Beaufort lét bréfið í skúffuna á skrif-
borði sínu og skrifaði á það ósvífið svar frá
frú Morton 14. september, og hugsaði svo ekk-
ert meira um höfund bréfsins unz að lögmað-
ur hans, hr. Blackwell, tilkynti honum að
Katrín hefði höfðað mál.
Robert Beaufort fölnaði, en Blackwell hug-
hreysti hann. „O, sussu, herra! Þú hefir ekkert
að óttast. Það er bara tilraun til að pressa út
úr þér peninga. Lögmaður hennar er kæruleys-
ingi alþektur að því að taka að sér slæman mál-
stað, þau komast ekkert áfram með það“.^
Þetta var satt, hvað sem um sannleikann
í þessu máli var að segja, þá var auðsætt að
vesalings Katrín hafði engar sannanir fram
að færa — engin vitni, eða vitnisburð, sem að
virðingarverður lögmaður hefði ráðið henni til
að leggja út í málsókn með. Hún sagði, að tvö
vitni hefðu verið viðstödd við giftinguna —
annað þeirra væri dautt, en hitt findist hvergi.
Sagði að giftingin hefði farið fram í smáþorpi
langt í burtu og að kirkjubókin findist hvergi,
engin formleg afskrift úr henni findist heldur
og Katrín var alveg hissa að heyra, að þó hún
findist, þá var vafabundið hvort hægt væri
að koma henni að, nema, að vitnisburður manns,
sem viðstaddur var fylgdi. Philip Beaufort
hafði að vísu fengið afskriftina fyrir löngu
síðan, en hann hvorki sýndi Katrínu það né
heldur mintist hann á séra Jones, sem af-
skriftina tók. í sannleika sagt þá hafði veg-
lyndi Katrínar og trúnaðartraust ekki verið bú-
ið að vinna sigur á heimsvéla varúð Philips,
sem þá var búinn að vera giftur í þrjú ár. Að
því er siðferðishlið þessa vitnisburðar snerti,
sem bygðist á hjónabandslýsingunum í Lun-
dúnum, sem ónýtar reyndust sem sönnun gift-
ingar og sama máli var að til að dreifa með lýs-
ingarnar í „A“ þar mundi fólk ekkert annað en
að fyrir hér um bil fimtán árum, hefði myndar-
legur maður komið og heimsótt séra Caleb
Price og einn eða tvo minti að hann hefði gift
manninn og konu, sem hefði komið frá Lundún-
um, vitnisburður sem ekki hafði mikið að segja
gegn þeirri staðreynd, að Katrín hefði borið
annað nafn í fimtán ár og búið með hr. Beau-
fort sem hjákona. Veglyndi Katrínar sjálfrar
var hennar skæðasta mótvitni. Samt sem áður
tókst henni að ná í málafærslumannsræfil, sem
tók peninga hennar, en trassaði undirbúning
málsins svo, að þegar að það kom fyrir réttinn,
var því vísað frá með fyrirlitningu. Upp frá
því litu lögin og fólkið á Katrínu sem ófyrir-
leitna ævintýrakonu, og á börnin hennar nafn-
lausu sem útlaga mannfélagsins.
Þegar þannig var komið þóttist Robert
Beaufort vera laus við alla hættu og allan
ótta, sem frá þessu fólki gæti stafað og settist
ánægður að hinum mikla auði sínum. Húsið
við Berkeley Square var endurbætt og nýir
húsmunir keyptir í það. Veizlur og danssam-
komur voru haldnar vorið eftir og vegur Ro-
bert Beaufort og frúar hans fór vaxandi. Mað-
urinn auðugi, jafnvel á meðan að hann var fá-
tækur, hafði verið metnaðargjarn. Nú snerist
sá metnaður um Arthur son hans. Arthur hafði
frá æsku verið álitinn gáfaður og líklegur til
dáða; hvers mátti þá ekki vænta af honum nú?
Hann var látinn hætta hjá prívatkennaranum,
sem hann var hjá, og sendur til Oxford.
Áður en Arthur fór til háskólans fór hann
snöggvast heim til sín og minntist þá á Mor-
ton-fjölskylduna við föður sinn. „Hvað er orð-
ið af Morton-fjölskyldunni, herra? Og hvað
hefir þú gjört fyrir hana?“
„Gjört fyrir hana!“ endurtók hr. Beaufort
og leit á son sinn. „Hvað ætti ég að gjöra fyrir
persónur, sem hafa verið að áreita mig með
ótrúlega heimskulegri lögsókn? Ég hefi sýnt
þeim alltof mikið veglyndi, þegar allt er tekið
til greina. Þegar þú ert kominn á minn aldur,
Arthur, þá munt þú komast að raun um, að
það er undurlítið af þakklátssemi til í heimin-
um“.
„Þrát fyrir það, herra“, sagði Arthur með
góðvild þeirri, sem honum var eiginleg, „þá
þætti föðurbróðir mínum mjög vænt um það,
og drengirnir eru að minsta kosti saklausir“.
„Nú, jæja!“ sagði Robert Beaufort dálítið
órólega; „ég held að þau skorti ekkert. Ég á
von á, að þau séu hjá ættfólki Katrínar. Hve-
nær sem þau koma til mín með réttu hugarfari,
þá munu þau komast að raun um, að ég er
hvorki hefnigjarn né harðbrjósta, en fyrst við
erum að tala um þau“, hélt Beaufort áfram og
sléttaði úr fellingunni á skyrtunni sinni með
hendinni vandvirknislega sem sýndi snyrti-
mensku hans, jafnvel í smáatriðum, „ég vona
að þú sjáir afleiðinguna af slíkum sambönd-
um og að þú látir eftirdæmi vesalings föður-
bróður þíns þér að varnaði verða. Látum okkur
nú breyta um umtalsefni; þetta er ekki svo
skemtilegt, og því minna sem þú hugsar um það
á þínum aldri því betra er það fyrir þig“.
Arthur Beaufort, sem var áhyggjulaus og
drenglundaður, og lagði sama mælikvarða á
hvatir annara og orð, sem á sínar eigin, tók
það sem faðir hans sagði sem góða og gilda
vöru, því við sjálfan hann hafði faðir hans
alltað verið örlátur, og gekk út frá því sem
ábyggilegu, að það sem faðir hans hafði látið i
ljósi í sambandi við Katrínu og drengi hennar
væri satt, og þar sem að hann var í óða önn að
búa sig undir hina glæsilegu framtíð sína, lét
hann málið falla niður.
Frú Morton, því enn verðum við að nefna
hana með því nafni, og drengirnir hennar höfðu
leigt sér lítið hús með fram aðalveginum, sem
liggur á milli Fernside og Lundúna. Eftir að
hafa borgað fyrir hina ógæfusamlegu málsókn
og selt það lítið af gullstássi og verðmætum
munum sem hún átti, hafði hún aðeins eftir
nægilegt fé.til að fleyta sér og drengjunum
sæmilega áfram, en þó með allri gætni, í eitt
eða tvö ár, sem gaf henni tíma til að athuga
og skipuleggja framtíð sína. Hún reiknaði upp
á að hún mætti reiða sig á einhverja aðstoð fra
ættfólki sínu, en hún hugsaði til þess með nokkr
um kvíða og jafnvel blygðun. Hún hélt uppi
bréfaskriftum við föður sinn á meðan að hann
lifði. Hún sagði honum ekki frá leynigiftingu
sinni, þó að bréf hennar bæru ekki með sér
neina viðurkenningu um yfirsjónir. Máske að
hún, eins og að hún sagði syni sínum, hafi gefið
manni sínum loforð sitt um að segja engum fra
því leyndarmáli fyrri en að hann gæfi henni
leyfi til þess. Hvorugu þeirra kom skilnaður
eða dauði til hugar. En hversu að við öll sofum
óhult í skuggum lífsins, meðan að allt gengur
að óskum, sem ættu þó að benda okkur á erfið-
leikana sem fram undan eru! En faðir Katrínar,
sem var óheflaður maður og hafði ekki sem
ákveðnaðastar skoðanir, tók sér ekki nærri
samband dóttur sinnar við Beaufort, sem að
hann gekk út frá að væri ólöghelgað. Það bætti
ekki lítið úr í huga hans að hún var efnalega
óhult, og ekki óhugsandi að Beaufort mundi
farast vel við hana og á endanum gjöra hana
að heiðursfrú og hefðarkonu. í millitíðinni átti
hún yfir að ráða ágætis heimili, fallegum
vögnum til að aka í, gnægð þjóna og svo, i
staðinn fyrir að biðja hann um peninga, þá
var hún alltaf að senda honum smágjafir. Kat-
rín sá aðeins í þessum bréfaviðskiptum þeirra
einlæga fyrirgefningarumönnun og hún unni
honum mjög. Þegar að hann dó brustu bönd
þau, er tengdu hana við fjölskyldu hans. Bróð-
ir hennar tók við verzlun þeirri, er faðir hennar
hafði átt. Hann var ráðvandur og heiðarlegur
maður, en nokkuð óþjáll og óvingjarnlegur. í
eina bréfinu, sem hún hafði fengið frá honum
— þegar að hann tilkynti henni lát föður síns,
þá sagði hann henni hreint út og það réttilega,
að hann gæti ekki liðið framferði hennar, að
hann ætti börn sem væru fullvaxin — að öll
sambönd yrðu að vera slitin þeirra á milli,
nema að hún segði skilið við hr. Beaufort, en
þá, ef að hún iðraðist einlæglega mundi hann
sýna henni einlæga bróðurvináttu.
Þó að Katrínu fyndist bréf þetta kalt og
óbróðurlegt þegar að hún fékk það, þá viður-
kendi hún nú, beygð og auðmýkt, réttmæti lífs-
skoðunar þeirrar, sem það var byggt á. Bróðir
hennar var vel efnaður í sinni stétt — hún a-
setti sér að segja honum frá ástæðum sínum —
hann mundi trúa henni, hún skyldi skrifa hon-
um og biðja hann að létta undir með drengjun-
um hennar að minsta kosti. En, hún gerði það
nú samt ekki fyrri en mest af efnum hennar
var uppgengið — fyrri en að þrír ársfjórðung-
ar frá dauða Beauforts voru liðnir, og hún
sjálf farin að finna til kendar á heilsuleysi, sem
boðaði framtíð hennar og lífi ekkert gott. Frá
sextán ára aldri að hún kom til hr. Beauforts
og gjörðist húsfreyja hans, hafði hún notið alls-
nægta, ekki hóflausra þæginda, heldur að-
stöðu og efna, sem ekki kröfðust sérstaks sparn-
aðar eða eftirlits. Hún gat neitað sjálfri sér um
hvað sem var, en börnunum — börnunum hans,
sem aldrei hafði verið neitað um nokkurn hlut,
við þau gat hún ekki fengið sig til að vera
íhaldssöm. Hún hefði getað soltið í þakher-
bergi einhversstaðar hefði hún verið ein, eu
hún gat ekki þolað að drengirnir færu alls á
mis, á meðan að hún átti einn skilding eftir.
Philip sýndi umburðarlyndi, meira en vonast
mátti eftir, þegar tillit var tekið til hans fyrra
kæruleysis og frekju. En hver gat vonast eftir
þátttööku frá Syndney? Hvað gat hann vitað
um hinar breyttu kringumstæður — um verð-
mæti peninga o. s. frv.? Sýndist hann vera
niðurbrotinn? Katrín stalst í burtu einstaka
sinnum og kom heim aftur með fangið fullt af
leikföngum, sem hún hafði keypt fyrir síðasta
vikukaup sitt. Ef hann sýndist fölari í eitt skipt1
en annað, eða ef hann kvartaði um að sér vaeri
illt, þá var sjálfsagt að sækja læknirinn. En
hennar eigin veiki elnaði svo, að hvorki meðu
né læknar fengu við hana ráðið. Áhyggjur
ótti — samvizkubitið út af því sem liðið var —
umhugsunin um allsleysið, sem við henni blasti,
eyddi þrótt hennar daglega. Hún hafði þroskas
andlega í sambúð sinni við Beaufort, en hun
hafði ekki lært neitt af þeim vísdómi sem aO
gagni kemur fyrir veiklaða viðkvæma konu ti
þess að vinna fyrir sér ef í nauðir ræki. Huu
var ósjálfbjarga — alveg ósjálfbjarga; þó hv®
hefði viljað reyna að ráðast 1 vinnukonustorl,
þá var hún ekki fær um það heilsunnar vegna
og svo þurfti hún vottorðsbréf. Hvar átti hun
að fá.það?