Lögberg - 07.12.1950, Qupperneq 6

6 LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 7. DESEMBER, 1950
NÓTT
OG
MORGUN
Eftir LYTTON LÁVARÐ
J. J. BlLDFELL. þýddi
Á Philip var að verða eftirtakanleg breyting.
Ef hann þá hefði komist undir góð áhrif og
gætna handleiðslu, þá hefðu ástríður hans og
þrek getað þroskast upp í eitthvað óvanalega
þróttmikið og dygðaríkt. En það er máske satt,
sem að Goethe segir einhvers staðar: „Reynsl-
an eftir allt, er bezti kennarinn“. Hann hafði
stöðugt taumhald á skapi sínu og hinum reik-
andi vilja sínum, hann forðaðist að móðga
móðir sína. En það einkennilega var, (sem var
leyndardómur konuhjartans) að eftir því sem
að hann lagði sig meira í líma fyrir móður
sína, eftir því virtist kærleikur móðurinnar til
hans kólna. Máske að hún hafi ekki í þeirri
breytingu látið sér jafn hugarhaldið um hinn
fyrri augastein sinn, sökum umhugsunarinnar
um þann máttarminni sem hinar daglegu kvað-
ir kröfðust meiri eftirtektar og umhyggju frá
hennar hendi og sem dróg hann nær henni dag
frá degi og er einnig sterkasta bandið á milli
móður og barns, líka er hugsanlegt, að sökum
þess, að Philip var sá drengjanna, sem vakti
meiri aðdánu, heldur en innileika, að þá hafi
aðdáunin þverrað með voninni sem hún var
sprottin af og með henni gengið til þurðar. En
hvernig sem þessu var varið, þá hafði Philip
áður virst vera sá, sem eftirlætið hafði spillt og
mest var dekrað við; en nú sýndist Sydney
allt í öllu.
Þannig var það, að hjá yngri syninum undir
hjúpi lokkandi hæversku þroskaðist viss teg-
und af sjálfsvirðingu, það bar ekki mikið á
henni í fyrstu, hún tók á sig vingjarnlegt við-
mót, hafði jafnvel á sér fegurðartöfra, en sýn-
girni var það samt. í þessu var hann ólíkur
bróður sínum. Philip var viljasterkur. Sydney
sjálfselskur. Viss tegund af óframfærni í fari
yngra bróðursins gjörði hann máske enn ksér-
ari móður sinni, en hún hjálpaði líka til að rót-
festa hjá honum hinn fyrrnefnda galla hans.
í djörfu eðli, er að finna mikið af ófyrirhugaðri
dyrfsku sem fyrirlítur alla sýngirni ósjálfrátt.
Og þó þar sé að finna ótta, sem að hreyfir sér
í viðkvæmu hjarta, þá er það aðeins meðlíðan
með öðrum. Óttinn, sem býr í óframfærnu eðli,
er ekkert annað en sjálfálit — þegar hann er
eðlilegur er hann umhyggja fyrir eigin per-
sónu manns, en þegar að hann er siðfræðilegur,
fyrir eigin hagsmunum.
í litlu herbergi í útjaðrinum á „H“ sat frú
Morton við glugga og beið óróleg eftir póstin-
um, því að hún vonaðist eftir svari frá bróður
sínum, upp á bréfið, sem hún skrifaði honum.
Klukkan var að ganga ellefu að morgni í júní-
mánuði. Veðrið var heitt og loftið þungt, sem
er sjaldgæft í Englandi í þeim mánuði. Flugna-
pappír, rauður, hvítur og gulur, hékk niður úr
loftinu í herberginu, var þakinn flugum, það
voru flugur á loftinu, flugur suðuðu við glugg-
ann, iðuðu um setubekkinn, um gluggatjöldin.
Óþægindin og hitamolluna lagði að úr öllum
áttum, frá veggjunum, gólfdúknum og jafnvel
spegilglerinu, sem var á eldstæðinu og vafið
var utan um gulu og gisnu líni.
Við getum talað um að veturinn sé daufleg-
ur; og veturinn er auðvitað rökkurstíð; en hvað
í veröldinni er dauflegra fyrir augu, sem vön
eru að líta lifandi blómanáttúruna: „Laufgaða
skóga og græna akra“, heldur en loftlítið her-
bergi í gistihúsi í útjaðri bæjar. Sólin hellir
geislum sínum inn í hvert horn, ekkert er
ferskt, ekkert kalt, ekkert ylmríkt sést, finnst,
eða sem hægt er að anda að sér, alls staðar
ryk, gljái, hávaði með ljóshjálmabúð — máske
í næstu dyrum við hliðina á sér?
Sydney var að klippa myndir úr myndabók
út við gluggann, sem að móðir hans hafði keypt
handa honum daginn áður. Philip, sem var
tekinn upp á því að randa um göturnar —
máske í von um að mæta einu af þessum gjaf-
mildu eymdarlegu gamalmennum, sem hann
hafði lesið um í gömlu reifurunum, sem allt
í einu kæmi mönnum til hjálpar í heiðarlegri
fátækt, eða sem líklegra var, sökum hans með-
fædda eirðarleysis. Philip hafði farið að heiman
strax eftir morgunmatinn.
„Það er ljóti endemis hitinn í þessu her-
bergi!“ sagði Sydney upp úr eins manns hljóði
og leit upp frá því, sem að hann var að gjöra.
„Förum við aldrei út í sveit aftur, mamma?"
„Ekki sem stendur, elskan mín“.
„Það vildi ég, að ég gæti fengið litla hest-
inn minn; því get ég ekki fengið hestinn minn,
mamma?“
„Vegna þess að hann var seldur Sydney“.
„Hver seldi hann?“
„Föðurbróðir þinn“.
„Hann er slæmur maður þessi föðurbróðir
minn: Er hann ekki? En get ég þá ekki fengið
annan hest? Það væri svo gaman núna í góða
veðrinu!“
„Ó, minn kæri. Ég vildi að ég gæti staðið
mig við það; en þú skalt fá að koma á hestbak
núna í vikunni“. „Já“, hélt móðir hans áfram
eins og að hún með Sjálfri sér væri að leita að
einhverri afsökun fyrir slíkri eyðslu. „Hann
lítur ekki vel út, blessað barnið! Hann verður
að hafa hreyfingu“.
„Á hestbak! Ó, Það' er líkt þér, elsku góða
mamma", sagði Sydney og klappaði saman
höndunum. „Á hesti, ekki á asna, þú skilur
það mamma— litlum hesti. Það er maður niður
með götunni sem leigir út hesta. Ég verð að fá
hvíta hestinn með langa taglið. En heyrðu
mamma! Segðu honum Philip ekki frá því,
hann yrði afbríðissamur“.
„Nei, ekki afbríðissamur, góði minn; því
heldurðu að hann verði það?“
„Vegna þess, að hann verður alltaf reiður
þegar ég bið þig um eitthvað. Það er óvingjarn-
legt af honum, því að mér stendur á sama þó
að hann fái hest líka, ef að það er ekki hvíti
hesturinn“.
Þegar hér var komið samræðunni heyrðist
pósturinn berja að dyrum svo hart að frú Mor-
ton brá og reis á fætur. Hún greip um brjóst
sér með hendinni eins og að hún vildi reyna
að stöðva slátt hjartans, sem barðist um í
brjósti henni, og gekk hálf hikandi fram að
herbergishurðinni og svo fram að stiganum og
beið þar unz að þjónustustúlkan, sem var sein
í hreyfingum og silaleg, kom upp stigann.
„Fáðu mér bréfið, June, fáðu mér bréfið".
„Einn skilding og átta pence — tvöföld borg-
un undir það, gjörðu svo vel frú!“
„Þakka þér fyrir“.
„Mamma, má ég ekki biðja Jane að ná í
hestinn?“
„Ekki núna, elskan mín, sestu niður og hafðu
þig hægan: Mér — mér líður ekki vel“.
Sydney, sem var geðgóður og hlýðinn fór
með góðu aftur út að glugganum og stundi við
og fór aftur að klippa myndir úr myndabók-
inni með skærunum.
Ég bið lesarann engrar velvinrðingar á sendi
bréfunum, sem ég verða að birta, því að eðlis
einkenni manna koma oft skýrar fram í þeim
en í samræðum. Svar hr. Rodgers Morton hljóð-
aði þannig:
„Elsku Katrín: — Ég hefi meðtekið bréf þitt
frá 14. þ. m. og svara því tafarlaust. Ég get
ekki skilið, að Beaufort heit. hafi hagað sér
eins og fáviskusamur maður í því, að
gleyma að gjöra erfaskrá og skilja börn sín
eftir allslaus. Það er gott og blessað að tala
um það, sem hann ætlaði að gjöra, en fyrirætl-
anir einar, eru of léttar í maganum. Það er
ekkert gaman fyrir mig, sem hefi stóra fjöl-
skyldu sjálfur, og vinn fyrir mér og henni á
heiðarlegan hátt, að taka að mér umsjá og upp-
eldi á ríks mann börnum. Að því er sögu þína
snertir um leynigiftinguna, hún getur, og getur
ekki verið sönn. Þessi einskisverði maður hefir
máske glapið þig, því lögleg gifting hefir það
ekki getað verið. Og svo, eins og þú segir, þá
hafa landslögin skorið úr því máli og því færri
orð sem um það eru höfð, því betra. Það ber
allt að sama brunninum. Fólk er ekki skyldugt
til að trúa því, sem ekki verður sannað. Og,
jafnvel þó að það, sem að þú segir sé satt, þá
verðskuldar þú meir ásökun en meðlíðun, fyrir
að þegja um þetta í öll þessi ár og varpa skugga
vanvirðu á fjölskyldu sem alltaf hefir verið tal-
in heiðarleg. Ég er viss um að konunni minni
hefði ekki dottið í hug að gjöra slíkt, þó um
hefði verið að ræða glæsilegasta manninn, sem
nokkurntímann hefir í skóleður stígið. En hvað
sem um þetta er, þá vil ég ekki meiða tilfinn-
ingar þínar, og ég er viss um, að ég er reiðu-
búinn að gjöra það sem rétt er og við á. Þú
getur ekki ætlast til, að ég bjóði þér að koma
á mitt eigið heimili. Þú veist að konan mín er
ákaflega trúuð kona — það, sem kallað er
evangelisk, en það er nú hvorki hér né þar.
Ég verzla við alla — kirkjufólk og utan kirkju-
fólk — jafnvel Gyðinga — og skipti mér lítið
af andstæðum, eða mismunandi skoðunum. Ég
á von á að margir vegir liggi til himna, eins og
ég sagði við þingmanninn okkar hann hr.
Thwates um daginn. En það er rétt að taka
það skýlaust fram, að konan mín tekur það
ekki í mál, að þú komir hingað og svo gæti það
í sannleika spillt fyrir mér verzlunarlega séð,
því að það eru ekki svo fáar giftar hefðarfrúr,
sem kaupa léreft í búðinni minni sem þær gefa
fátækum, og þær eru í meira lagi siðavandar,
eins og þær eiga að vera auðvitað, því siðferðis-
meðvitundin er vel vakandi í sýslunni og sér-
staklega hér í bænum, þar sem að við borg-
um mjög háan kirkjuskatt eða gjald. Ég er
svo sem ekki að kvarta yfir því; því, þó að ég
sé frjálslyndur, þá vil ég sjá og styðja ákveðið
kirkjulegt starf, eins og líka er sjálfsagt fyrir
mig að gjöra, því að presturinn verzlar meira
við mig en nokkur annar. Hvað þig sjálfa snert-
ir þá sendi ég þér hér með 10 pund og þú lætur
mig vita þegar þau eru búin og ég skal þá sjá
hvað ég get gjört meira. Þú segir að þú sért
mjög óhraust, og þykir mér fyrir að heyra það,
en þú verður að hressa upp hugann og fá þér
eitthvað óvandað að gjöra, helzt sem að þú
getir tekið heim til þín og svo held ég virki-
lega að þú ættir að leita til hr. Roberts Beau-
fort. Hann hefir gott almenningsorð á sér; og
þrátt fyrir málið, sem þú höfðaðir á móti hon-
um, sem að ég hafði aldrei neina trú á, ímynda
ég mér að hann væri fáanlegur til þess að
leggja þér til svo sem 40 til 50 pund á ári, ef að
þú ferð vel að honum, sem ekki væri nema
réttlátt fyrir hann að gjöra. Þetta um þig. Hvað
drengina, vesalings föðurlausu skepnurnar,
snertir. Það er í sannleika hart, að þeir skuli
þurfa að líða slíka refsingu, alsaklausir. Konan
mín er hjartagóð þó hún sé siðavönd, og hefir
lofast til að láta mig alveg ráða hvað gjört sé
í sambandi við þá. Þú segir að sá eldri sé nærri
sextán ára og vel að sér. Ég get séð honum
fyrir léttri atvinnu. Mágur minn, hr. Christop-
her Plaskwith er bókavörður og ritfangasali í
„R“. Hann er vitur maður og gefur út frétta-
blað, sem að hann er svo góður að senda mér
vikulega, og þó að mér falli það ekki allt í geð,
þá er í því að finna stundum, heilbrigðar rit-
gerðir og það er oft minnst á það í stórblöðum
borgarinnar og nefna þau það „Samtíðar sveita-
blaðið“. Herra Plaskwith skuldar mér peninga,
sem að ég lánaði honum þegar að hann byrjaði
blaðið, og hann hefir nokkrum sinnum boðist
til að borga mér þá aftur með hlutabréfi í blað-
inu. En sökum þess að það gæti farið á haus-
inn og að ég vil ekki vera viðriðinn fyrirtæki,
sem ég ber ekki skyn á, þá hefi ég ekki tekið
því höfðinglega boði. Plaskwith skrifaði mér al-
veg nýlega og sagði mér að hann þyrfti að fá
stiltan, efnilegan og greindan ungling sér til
aðstoðar sem nýsvein og bauðst til þess að
taka elzta son minn, en við getum ekki mist
hann. Ég skrifa Cristopher með fyrsta pósti,
og ef að sonur þinn vildi skreppa til hans (hann
getur fengið að sitja á toppnum á póstvagnin-
um fyrir fáeina aura) og þegar hann kemur til
„R“ að spyrja eftir hr. Plaskwith þá er ég ekki
1 neinum efa um að hann geti strax fengið
vinnu. Það er að vísu lærlingsgjald, munt þú
segja, sem borgast þurfi. Fást þú ekki um það.
Gjaldið verður fært mér til reiknings, svo að
sonur þinn þarf ekkert að borga. Þetta er arð-
söm verzlun og mentun sonar þíns kemur hon-
um að góðu haldi, svo að þú losnar við hann.
Hvað yngri drenginn snertir, þá tek ég hann
til mín tafarlaust. Þú segir að hann sé laglegur.
Laglegur drengur er alltaf nothæfur í lértfs-
sölubúð. Hann skal njóta sömu aðhlynningar
og atlota og mín eigin börn og frú Morton sér
um þvottinn á fötum hans og siðfágun“. Ég
býst við (þetta er frú Mortons athugasemd) að
hann hafi fengið mislingana, kirtlaveikina og
kíghóstann, þú gjörir svo vel að láta mig vita
það. Ef að hann kemur sér vel, sem á hans aldri
að við getum séð um að hann geri, þá er fram-
tíð hans borgið og þú laus við að sjá þeim
báðum farborða, og því enga til að annast um
nema þig sjálfa. Gleymdu ekki að skrifa hr.
Beaufort, og ef að hann fæst ekki til að sinna
þér neitt, þá er hann ekki sá öðlingur, sem að
ég hélt að hann væri; en þú ert mitt eigið
hold og blóð og þig sé ég aldrei svelta, því að
þó ég sé ekki hlyntur því að maður í minni
stöðu sé að ala á misgjörðum og ranglæti. En
þegar menn hafa hrapað í heiminum, þá held
ég að lítilsháttar hjálp sé meira virði en langar
ræður. Konan mín heldur nú samt allt annað,
og vildi hún senda áminningar og lífsreglur;
en allir geta ekki verið fullkomnir. En slíkt er,
eins og ég sagði áður, hvorki hér né þar. Láttu
mig vita hvenær drengurinn þinn kemur, og
eins um mislingana, kirtlaveikina og kíghóst-
ann og eins hvort allt gengur eins og ætlað er
í sambandi við Plaskwith. Ég vona að þér líði
nú betur; ég er, elsku Katrín, þinn fyrirgefandi
elskuríkur bróðir
Roberi Morion. High Street, N.,— 13. júní“.
„P.S. — Frú M. segir að hún skuli vera móðir
litla drengsins þíns, og að þér væri betra að
bæta nærklæðin hans áður en að þú sendir
hann frá þér“.
Þegar Katrín lauk við að lesa bréfið, leit
hún upp og sá Philip. Hann hafði komið hljóð-
lega inn og stóð steinþegjandi fram við her-
bergisdyrnar og tók ekki augun af andliti móð-
ur sinnar, sem ýmist roðnaði eða fölnaði við
lestur bréfsins. Philip var ekki lengur snyrti-
legi og glaðværi unglingurinn, sem lesarinn sá
í fyrstu. Hann hafði vaxið upp úr snjáðu föt-
unum sem hann var í, hárið, sem var kæruleys-
islega haldið, hékk niður með kinnunum á hon-
um, og augnaráð hans var áhyggjufult. Fá-
tæktin sýnir sig hvergi eins ákveðið og í and-
litsdráttum og metnaðar aðstöðu manna. Það
leyndi sér ekki, að Philip þoldi nauðugur hina
breyttu lífsaðstöðu sína, frekar en að hann
sætti sig við hana, og þrátt fyrir óhreinu og
snjáðu fötin sem hann var í og föla útlit, sem
stakk mjög í stúf við æskuroða hans, þá staf-
aði frá heildarsvip persónu hans ótamin og
grimm glæsimenska, miklu áhrifa meiri. heldur
en hið fyrra mikilmensku yfirlæti hans.
„Nú, mamma“, sagði hann og í rómi hans
var einkennilegt sambland af harðneskju og
meðlíðun. „Nú, mamma, hvað segir bróðii
þinn?“
„Þú skarst úr vandamáli fyrir okkur einu
sinni áður, gerðu það nú aftur. En ég þarf ekki
að spyrja þig, þú fellst aldrei á . . . .“
„Ég veit það ekki“, tók Philip fram í hálf
utan við sig; „láttu mig sjá hvað það er, sem
að við eigum að ráða fram úr“.
Frú Morton var í eðli sínu hugrökk og and-
rík kona, en veikindi og sorg hafði beygt hana,
og þó að Philip væri ekki nema 16 ára, þá fann
hún í honum styrk, sem allar konur, einkum
þegar þær eru í vanda staddar, þrá að styðjast
við. Hún rétti Philip bréfið, en fór sjálf til
Sydney og settist niður hjá honum.
„Bróðir þinn meinar vel“, sagði Philip þeg-
ar að hann var búinn að lesa bréfið.
„Já, en við getum ekkert gert, ég get ekki
sent vesalings Sydney til — til og frú Morton
brast í grát.
„Nei, nei, elsku móðir, nei, það væri óþol-
andi fyrir þig að skilja við hann. En bóksalinn
hann Plaskwith — máske að ég geti séð fyrir
ykkur báðum“.
„En þú ætlar þér ekki, Philip, að fara til
hans eins og lærlingur — þú, sem heiir verið
alinn upp — þú, sem ert svo stór upp á þig!‘‘
„Mamma, þín vegna skyldi ég sópa göturn-
ar. Fyrir þig, mamma, skyldi ég fara til hans
Roberts Beauforts föðurbróður míns, með hatt-
inn í hendinni og biðja hann um hálfan eyri.
Mamma, ég er stoltur, ég vil vera heiðarlegur
ef ég get — en þegar ég sé þig fölna eins og
strá og svo breytta, þá hleypur djöfullinn í mig>
og það fer um mig hrollur út af ótta fyrir því,
að ég muni fremja einhvern glæp — hvað, veit
ég ekki!“
„Komdu hingað, Philip — minn eigin Philip
— sonur minn, von mín, frumburður minn!“ •—
Og kærleikseldur móðurinnar frá fyrri dögum
brann í hjarta hennar. „Þú gjörir mig hrædda“.
Hún vafði Philip að sér og kysti hann innilega.
Hann lagði andlitið brennandi heitt upp að
brjósti móður sinnar og þrýsti sér upp að henni,
eins og hann var vanur að gjöra, þegar eitt-
hvað bjátaði á hjá honum í æsku. Svo stóðu
þau þannig og töluðu ekki orð, en hjörtu þeirra
skyldu hvort annað og drógu þrótt og hug-
rekki hvort frá öðru, þar til að Philip sleit sig
lausan og sagði með rólegt bros á.vörum sér:
„Vertu sæl mamma, ég ætla að fara strax til
hr. Plaskwith".
„En þú hefir enga peninga til að borga farið
þitt á strætisvögnunum með, herra Philip“, og
hún rétti honum peningabudduna sína og hann
tók fáeina skildinga með mestu eftirgangsmun-
um. „Og mundu, að ef maðurinn er vondur við
þig og að þér líkar hann ekki. — Þú mátt ekki
þola honum neina ósvífni eða illmensku“.
„Ó, þú getur reitt þig á, að allt fer vel“,
sagði Philip og fór út.
Það var komið kveld þegar Philip kom þang-
að, sem hann ætlaði að fara. Hann sá bókabúð
hr. Plaskwith og leit hún vel út að utan og á
henni voru tvær dyr. Yfir öðrum þeirra stóð.
„Christopher Plaskwith Bookseller and Stat-
ioner“, en yfir hinum, sem voru prívatdyr -
„Mercury Office Mr. Plaskwith“.
Philip gekk að prívatdyrunum og drap á
þær. Þokkaleg og lagleg stúlka, sem Phillis hét,
kom til dyranna og fór með hann inn í litla
skrifstofu og eftir fáar mínútur kom bóksalinn
sjálfur inn til hans.
Herra Christopher Plaskwith var lágur vexti
en feitlaginn. Hann var í litljótum buxum og
hafði leggbjargir með sama lit, í svartrif treyju
og vesti, sem áberandi úrfesti hékk í með ótal
signetum og innsiglum á, ásamt litlum lyklum
og einkennilega gerðum handhringjum. Hann
var fölur í andliti, en hárið stutt, dökkt og gljá-
andi. Hann stærði sig af að vera líkur Napoleon
Bonaparte og hafði vanið sig á að vera stuttur
í spuna, aðsópsmikill og afgerandi, sem að
hann vildi láta sýna ákveðna og afgerandi skap-
gerð eins og fyrirmyndarmaður hans hafði.
„Svo þú ert ungi maðurinn sem hr. Roger
Morton mælir með?“ sagði hann og tók stóra
vasabók upp hjá sér, lauk hanni upp í hægðum
sínum, og horfði hvass á Philip, sem að hann
áleit að ætti að vera gegnum smjúgandi og
nákvæm athugun.
„Þetta er bréfið. — Nei, þettar er pöntun
frá hans háæruverðugheitum, Tómasi Champ-
erdown á fimtíu eintökum af „Mercury“, sem
að ræðan hans var prentuð í, er hann flutti á
sýslunefndarfundinum. Hvað ertu gamall, ungi
maður? — Aðeins sextán — lítur út fyrir að
vera eldri. — Þetta er það ekki — þetta er það
ekki, en þetta er það! Sestu niður. Já, hr. Roger
Morton mælir með þér — einhver skyldleiki —
erfiðar kringumstæður — vel mentaður — Ó ja.
Jæja, ungi maður, hvað hefir þú að segja um
sjálfan þig?“
„Geturðu haldið reikninga?“
„Ég kann dálítið í bókstafareikningi“.
„Bókstafareikningi! hvað annað?“
„Frönsku og latínu“.
„Nú, jæja! Það getur komið að notum. Þvi
læturðu hárið á þér verða svona langt? Líttu
á hárið á mér. Hvað heiturðu?"
„Philip Morton“.