Lögberg - 21.12.1950, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 21. DESEMBER, 1950
Högberg
GefiC út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MANITOBA
Utandskrift rUitj&rant:
EDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVEUNE, WINNIPEG, MAN.
PHONE 21 104
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $5.00 um 4rið—Borgist fyrirfram
The "Lösber*” lg prlnted and publiehed by The Columbla Preea Ltd.
695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manltoba, Canada.
Authorlaed aa Second Claaa Mall, Poat Offioe Department, Ottawa
Ræðo eftir Thor Thors sendiherra
íslands í Bandaríkjunum og Canada
fjandskap gegn Tryggve Lie
vegna þess, að hann hefði tekið
ákveðna afstöðu með yfirgnæf-
andi meiri hluta Öryggisráðsins
vegna hernaðaraðgerðanna í
Kóreu og framkvæmt ályktun
ráðsins með dugnaði, væri van-
sæmd að því fyrir S. þ. að slík-
ar hefndarráðstafanir gegn
Tryggve Lie fengju framgang.
Bandaríkin mundu .því beita
neitunarvaldi sínu gegn hverju
öðru framboði. Afstaða Banda-
ríkjanna þótti mjög ákveðin, þar
sem þau hafa aldrei beitt neit-
unarvaldi sínu og þetta var í
fyrsta sinn, sem þau hótuðu að
béita því.
Flutl yfir ríkisútvarpið 1. desember, og send islenzku
vikublöðunum vestra til birtingar frá Washington.
Góðir íslendingar:
Allsherjarþihg Sameinuðu þjóðanna hefir nú stað-
ið í meira en lu vikur og búizt er við, að það taki ennþá
2—3 vikur til að ljúka störfum þess. Mörg vandamál
eru ennþá í athugun í nefndum, og fjöldi mála þarf
enn að nijóta lokaafgreiðslu sjálfs Allsherjarþmgsins.
En þegar kemur að miðjum þessum mánuði mun, ef að
líkmdum lætur, órói taka að grípa fulltrúana og þeir
að gjörast heimfúsir, svo að þeir nái að komast til
heimili sinna út um víða veröld fyrir jól, enda eru flestir
nú þegar orðnir leiðir á þvi að hlýða á stöðug ræðuhöld
allan liðlangan daginn í ineira en tvo mánuði. Það hefir
líka farið svo, að það eru sömu fulltrúarnir, sem halda
sömu ræðurnar svo að segja í hverju máli dag eftir dag
og viku eftir viku, og liggur við, að maður kunni þessar
ræöur utan að og viti fyrirfram, hvað einstaka full-
trúar ætla að segja í hverju máli.
Það er nú rúmlega mánuður, síðan ég flutti í út-
varpsávarpi nokkra greinargerö um það, sem gjörst
hafói á Allsherjarþinginu fyrsta mánuð þess. Ég vil nú
leitast við að skýra með nokkrum orðum fyrir íslenzku
þjóðinni það helzta, sem gjörst hefir í ýmsum málum,
er merkiieg eða söguleg megi teljast. Mér er þó að
sjálfsögðu ljóst, að fregnir af þinginu berast daglega
heim, bæði frá útvarpi Sameinuðu þjóðanna og með
fréttaskeytum til blaðanna.
Síðast þegar ég talaði heim, gat ég þess, að hin
pólitíska nefnd þingsins hefði samþykkt tillögur um
sameiginlegar friðarráðstafanir. Allsherjarþingið sam-
þykkti þessar sömu tillögur hinn 3. nóvember, og
greiddu 52 ríki þessum ákvörðunum atkvæði, þ. á m.
ísland en aðeins 5 ríki, þ. e. a. s. Sovétríkin 3, Þólland
og Tékkóslóvakía, greiddu atkvæði á móti þeim. í lok
framsöguræðu miiinar vék ég að því, að tillögur þessar
hefðu hið veglega heiti „Sameiginlegar friðarráðstaf-
anir“ og að menn út um ailan heim tengdu miklar vonir
við allar sannar og sameiginlegar friðarráðstafanir og
fögnuðu þeim af heilum hug. Ennfremur lét ég í ljós
þá von, aö þær ráðstafanir, sem gjörðar yrðu í fram-
haldi af þessum samþykktum, yrðu ekki til vonbrigða
og að hinar göfugu vonir manna um gjörvallan heim
mættu rætast.
í sérstakri ræðu, sem ég flutti sem fulltrúi íslands,
lét ég þess getið, að íslenzka sendinefndin væri þessum
ráðstöfunum fylgjandi, sem miða að því að styrkja S. þ.
Þess vegna værum við því mjög fylgjandi, aö Allsherj-
arþingið gæti þegar í stað gripið til ráðstafana, ef
ófriðarhætta vofði yfir eða hætta væri á einhverri árás,
enda hefði Öryggisráðið reynzt ófært til aðgerða í mál-
inu. Það mætti aldrei koma fyrir, að S. þ. reyndust
óstarfhæfar vegna sundrungar einstakra ríkja. Þess
vegna vildum við að valdssvið Allsherjarþingsins yrði
og það mætti koma saman með sem styztum fyrirvara.
Hvað hins vegar snerti það ákvæði, að sérhver
hinna S. þ. skyldi ætla nokkuð af herafla sínum til ráð-
stöfunar S. þ., ef nauðsyn krefði, þá yrði íslenzka
nefndin að sitja *hjá við atkvæðagreiðslu um það at-
riði, þar sem ísland hefði engan her, eins og glögg-
lega hefði verið tekið fram, þegar við gengum inn í S. þ.
hinn 19. nóvember 1946.
Um þá tillögu, að stórveldin skyldu enn á ný ræð-
ast við og freista þess að leysa deilumál sín, kvaðst
íslenzka’ sendinefndin vera þess mjög fús að greiða
slíkri tillögu atkvæði, en við vildum benda á, að lítill
árangur hefði orðið af samþykkt slíkra tillagna á fyrri
þingum. í þetta sinn vonuðum við þó, að gagn og góður
árangur hlytist af, enda biðu menn þess um allan heim
með óþreyju og í einlægri von.
Annað mál, sem mikla athygli vakti, var kjör aðal-
forstjóra S. þ. Eins og kunnugt er, var Tryggve Lie upp-
haflega kosinn til 5 ára, og rennur kjörtímabil hans út
hinn 2. febrúar n.k. ÞaÓ er svo ákveðið í sáttmála S. þ.,
að aöalforstjórinn skuli kosinn af Allsherjarþinginu
samkvæmt tillögum öryggisráðsins. Til samþykktar
Öryggisráðsins þarf 7 atkvæði og þ. á m. atkvæði hinna
fimm föstu meðlima, sem hafa hvert um sig neitunar-
vald í ráðinu. Þetta eru Bandaríkin, Bretland, Frakk-
land, Kína og Sovétríkin. Nú höfðu Sovétríkin lýst því
yfir, að þau mundu aldrei greiða atkvæði með Tryggve
Lie, og þegar fulltrúi Júgóslavíu bar fram tillögu um
það, að hann yrði endurkjörinn til næstu fimm ára,
hlaut sú tillaga 9 atkvæði, þ. e. a. s. öll atkvæðin, nema
atkvæði Sovétríkjanna, sem þar beittu neitunarvaldi
sínu, og atkvæði kínverska fulltrúans, sem sat hjá. Þó
voru nokkrir aðrir tilgreindir, en þeir hlutu aðeins 4
atkvæði hver, enda höfðu sumir þeirra alls ekki gefið
kost á sér til starfsins. Virtist svo sem Sovétríkin vildu
samþykkja hvern sæmilegan mann, sem tilnefndur yrði,
annan en Tryggve Lie. Bandaríkin tóku hins vegar þá
afstöðu, að þar sem vitað væri, að Sovétríkin beittu
Það þótti því fyrirsjáanlegt,
að öryggisráðið gæti ekki leyst
málið, og var því Allsherjarþing-
inu falið að taka það til úrlausn-
ar. Fór svo, að 14 ríki, þ. á m
Bandaríkin, Bretland og Frakk-
land, báru fram ályktun á Alls-
herjarþinginu um, að skipa
Tryggve Lie á ný sem aðalfor-
stjóra til þriggja ára. Þessi til-
laga var rædd í tvo daga af
miklum hita á Allsherjarþing-
inu, og var hún að lokum sam-
þykkt með 46 atkvæðum, þ. á m.
atkvæði íslands, gegn hinum
venjulegu 5 atkvæðum Rússa-
veldis og fylgiríkja þeirra.
Vishinsky, fulltrúi Sovét-Rúss
lands, lýsti því yfir, að þó svo
færi, að Tryggve Lie yrði kjör-
inn á þennan hátt, mundi stjórn
Rússlands eigi viðurkenna hann
sem löglegan aðalforstjóra S. þ.
og engin skipti eiga við hann
sem slíkan. Vishinsky talaði af
mikilli ákefð í málinu og fórust
honum m. a. orð á þessa leið:
„Reynzlan hefir sýnt, að
Tryggve Lie er ekki fær um að
vera hlutlaus og óvilhallur.
Hann getur ekki starfað sjálf-
stætt og varizt annarlegum á-
hrifum. Maður eins og Tryggve
Lie gæti starfað í einkafyrirtæki,
en ekki í slíkri ábyrgðarstöðu
sem starf aðalforstjóra S. þ.
væri. Tryggve Lie hefði borið
kápuna á báðum öxlum og þetta
viðurkenndu, þegar þeir töluðu
í hreinskilni, sumir þeirra full-
trúa, sem nú væru að drasla hon-
um gegnum þetta framboð og
þvinga honum upp á S. þ. Það
væri augljóst, að hann væri nu
í rauninni orðinn leiksoppur
Bandaríkjanna og hefði glatað
virðingu og trausti margra ann-
arra meðlima S. þ. Yfir þessu
væri ekki hægt að þegja, ef við
létum okkur annt um álit og
heiður S. þ. Það væri vitað, að
ef Tryggve Lie væri endurkjör-
inn, þá væri það samkvæmt
fyrirskipunum Bandaríkjanna.
Þessi aðferð væri ólögmæt og
brot á sáttmála S. þ.
Þess vegna sagðist Vishinsky
lýsa því yfir samkvæmt fyrir-
mælum frá ríkisstjórn sinni, að
Sovétríkin mundu engin skipti
vilja eiga við hann og ekki skoða
hann sem aðalforstjóra S. þ.“
Tryggve Lie þakkaði kosningu
sína og sagðist mundu leita vin-
samlegrar samvinnu við sendi-
nefndir og fulltrúa allra ríkja
undantekningarlaust í næstu 3
ár.
Það vakti athygli, að þennan
sama dag, sem þessar hörðu og
óvægilegu deilur höfðu verið
háðar, hafði Malik, fulltrúi
Sovétríkjanna hjá S. þ., boð inni
til heiðurs Vishinsky utanríkis-
ráðherra og kom Tryggve Lie
þar ásamt konu sinni og dóttur.
Þar tókust þeir þétt í hendur og
brostu blíðlega, að því er virtist.
Það er augljóst mál, að þar
sem Öryggisráðið gat ekki kom-
ið sér saman um neinn aðalfor-
stjóra, varð Allsherjarþingið að
leysa málið, því vitanlega geta
S. þ. ekki starfað án einhvers
forstöðumanns. þar sem hins
vegar er ráðgert, að kjörtíma-
bilið sé jafnan 5 ár, fór Alls-
herjarþingið nú þá leið að fram-
lengja starfstíma Tryggve Lie
um þrjú ár.
Miklar deilur urðu einníg um
starf og framkomu aðalforstjór-
ans í sambandi við tillögur hans,
sem voru í 10 liðum, og nefndust
„20 ára stefnuskrá til að koma
á friði með S. þ.“ Þessar tillögur
hafði Tryggve Lie s.l. vor lagt
fyrir stjórnendur stórveldanna.
Fór hann þá til Washington og
átti tal við Truman forseta og
Acheson utanríkisráðherra, til
London og átti tal við Attlee
forsætisráðAerra og Bevin utan-
ríkisráðherra, til Parísar og tal-
aði við Bidault forsætisráð-
herra og Schuman utanríkismála
ráðherra og til Moskva og talaði
við Stalín forsætisráðherra og
utanríkisráðherrana Vishinsky
og Molotov. Tryggve Lie kom
aftur til Lake Success í byrjun
júní og var þá vongóður, og kvað
hann sér alls staðar hafa verið
vel tekið. Vildi hann nú vinna
áfram að framgangi þessara til-
lagna, sem sendar voru ríkis-
stjórnum allra hinna S. þ. Vildi
hann bíða eftir svörum víðsveg-
ar að, en eitt hávært svar annars
eðlis en Tryggve Lie í bjartsýni
sinni hafði búizt við, barst
skömmu síðar, það voru drunur
fallbyssanna í Kóreu, og friðar-
talið féll niður. Enn á ný skyldi
þó reyna á friðarviljann, og voru
því tillögurnar lagðar fyrir Alls-
herjarþingið.
Svör Ráðstjórnarríkjanna bár-
ust skjótt í skarpri ræðu Vis-
hinsky, þar sem hann endurtók,
að Tryggve Lie væri aðeins
sendisveinn Bandaríkjanna og
hinar svokölluðu friðartillögur
hans hefðu verið samdar í utan-
ríkisráðuneytinu í Washington.
Tryggve Lie svaraði því til, að
tillögurnar hefðu eingöngu ver-
ið sitt verk og hinna nánustu að-
stoðarmanna sinna. Enginn óvið-
komandi aðili hefði fengið að
breyta þar staf eða kommu.
Ein aðaltillagan var sú, að
aðal ráðamenn þjóðanna skyldu
sjálfir mæta öðru hvoru í Ör-
iggisráðinu og þar leitast við
að leysa vandamál þeirra. Sovét-
ríkin kváðust ekki andvíg þeirri
tillögu, en vildu koma þeim
fleyg inn í, að fulltrúar hins
kommúnistíska Kína skyldu eiga
sæti í ráðinu, en það mál er nú
í athugun hjá Allsherjarþinginu,
hverjir skuli teljast löglegir full-
trúar Kínaveldis. Ennfremur
báru Sovétríkin fram breytingar
tillögu út af atomorkunni, svip-
aðs efnis og hið fræga Stokk-
hólmsávarp. Hafði Allsherjar-
þingið þó nýlega fellt samhljóða
tillögu frá Sovétríkjunum og
gjört aðra ákvorðun í málinu,
sem síðar skal skýrt frá. Svo fór
að breytingartillögur Rússanna
voru allar felldar. En tillaga frá
nokkrum ríkjum um það, að
vísa ábendingum Tryggve Lie
til hinna ýmsu stofnana S. þ. til
frekari athugana og til ákvörð-
unar næsta Allsherjarþings, var
samþykkt með atkvæði 51 ríkis
gegn hinum venjulegu 5 atkvæð-
um Rússaveldis. Jafnframt fólst
í þessari ályktun viðurkenning
til Tryggve Lie fyrir viðleitni
hans í þágu friðarins. Verður því
eigi annað sagt en að aðalfor-
stjórinn hafi unnið sigur og
fengið mikla uppreist eftir allar
ásakanir Sovétríkjanna í hans
garð.
Sovétríkin báru fram í póli-
tísku nefndinni tillögur, sem
þeir nefndu „Yfirlýsing um af-
nám ófriðarhættu * og trygging
friðar og öryggis meðal þjóð-
anna“. Þessi yfirlýsing fól í sér
ýmis ákvæði hins svokallaða
Stokkhólmsávarps, eins og ég
minntist á áður. Pólitíska nefnd-
in kom með aðra yfirlýsingu,
sem nefndist „Friður með dáð-
um“, og hafa þær tillögur nu
náð samþykkt Allsherjarþings-
ins. 50 ríki greiddu þeim at-
kvæði, en aðeins hin venjulegu
5 atkvæði Rússaveldis voru
þeim andvíg.
í þessum tillögum var m. a.
fordæmd íhlutun ríkis í innan-
landsmálefnum annarra ríkja og
því lýst yfir, að árás, með hvaða
nafni og í hverju formi sem
væri, táknaði hinn alvarlegasta
glæp gegn friði og öryggi í heim-
inum. Ennfremur, að þjóðirnar
skyldu vinna að því, að mæta
sameiginlega hverri árás, hvar
sem hún brytist út og að komið
skyldi á alþjóðlegu eftirliti með
atómorkunni innan vébanda S.
þ., eins og áður hafði verið sam-
þykkt af Allsherjarþinginu, með
það fyrir augum, að geta full-
komlega hindrað framleiðslu og
notkun atómorkunnar til hern-
aðar. Ennfremur skyldi öllum
allsherjar vígvélum útrýmt og
framleiðsla hernaðartækja og
vígbúnaður minnkaður undir ör-
uggu eftirliti S. þ. Loks var það,
að þessum markmiðum yrði því
aðeins náð, að allar þjóðir sýndu
friðarvilja sinn í verki.
Önnur tillaga, sem samþykkt
var með öllum greiddum at-
kvæðum, nefndist „Fordæming
áróðurs gegn friði“. Þar var m. a.
bent á það, að til að tryggja frið
í heiminum væri nauðsynlegt að
koma frjálslega fram fregnum
af því, sem gerðist í heiminum
til allra landa og allra þjóða.
Heimurinn mun nú bíða þess
með óþreyju að sjá, hvort allar
þessar friðartillögur beri nokk-
urn árangur. í framsöguræðu
Framhald á bls. 8
JUMBO KAL
Stærsta kál, sera þekkist 30 og
jafnvel 40 pund. óviðjafnalegt viC
margskonar borðhald. Ánægjulegt
að sjá þennan gríðar ávöxt þrosk-
ast, Sala Jumbo Káls 1 fyrra setti
algerlegt met. (Pk. lOc) (eða 80c)
póst fritt.
vor stóra 1951 frœ
og rœktunarbók
Við viljum grípa þetta tækifæri til þess
að árna vinum okkar og viðskiptavinum
gleðilegra jóla og góðs, farsæls nýárs.
Viðskipti okkar við íslendinga hafa
jafnan verið ánægjuleg, og við vonum
að þau aukist frá ári til árs hlutaðeig-
endum til gagnkvæmra
hagsmuna
Phone 37 251
READY-MADE CONCRETE - COAL
WOOD AND BUILDERS' SUPPLIES
Winnipeg, Manitobo
Erin and Sargent Avenue