Lögberg - 15.02.1951, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 15. FEBRÚAR, 1951
Ibgbfrg
Gefið út hvern fimtudag a£
TríE COLUMBIA PRESS LIMITED
695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MANITOBA
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MAN.
PHONE 21 804
Rritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $5.00 um árið—Borgist fyrirfram
The ‘‘Lögberg” is printed and published by The Columbia Press Ltd.
695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada.
Authorized as Second Class Mail, Post Office Department, Ottawa
Tvær nýjar Ijóðabækur
i.
Rannveig Þorsteinsdóttir: AFTANSKIN.
Víkingsprent, Reykjavík, 1950. 131 bls.
Konan, sem ort hefir þessi ljóð, er fædd að Hattar-
dal í Álftafirði við ísafjarðardjúp, og er nú liðlega sex-
tug; laust innan við tvítugt, fluttist hún norður í Húna-
vatnssýslu, giftist þar og átti þar heima um þrjátíu ára
skeið; nú dvelur hún á Suðurnesjum; í forinálsorðum
að bókinni er þess getið, að frú Rannveig muni hafa
sett saman sína fyrstu vísu ,er hún var fimm ára; svo
má segja, að lífið hafi verið hennar eini skóli, því öll
skólaganga hennar var aðeins hálfur vetur.
Ljóð frú Rannveigar eni ekki stórbrotin, en þau
koma engu síður víða við, því yrkisefnin eru mörg;
þess gætir áhrærilega hve rík umbótaþrá höfundi er í
blóð borin, og hve djúpa samúð hún elur í brjósti með
þeim, sem miður mega sín í lífsbaráttunni; þetta kem-
ur glögt í Ijós í kvæði hennar, sem helgað er verka-
mannadeginum 1. maí, þó henni sé það auðsjáanlega
mest áhugaefni að öll vandamál leysist með friði; á
stöku stað verður nokkurra braglýta vart, þó sjaldan
komi að verulegri sök. Það má ráða af kvæðunum, að
tær konusál liggur að baki þeim, sem ber hlýjan þakk-
arhug til samferðasveitar sinnar, eins og ráða má af
eftirgreindri vísu úr kvæðinu „Ávarpsorð til samferða-
fólksins fyr og síðar“;
Margur hefur græna grein
á götu mína lagt
og gefið meir en orð fá ein
í óðarstefi sagt.
Af hjarta þakka öllum eg,
sem að mér hlúðu um farinn veg.
Prú Rannveig hefir að líkindum verið sóknarbarn
séra Valdimars J. Eylands þann tíma, sem hann þjón-
aði Útskálaprestakalli, því vorið 1948 yrkir hún til hans
þessa fallegu vísu:
Ég óska þess að ísland megi
eignast marga þína líka,
sem þjóðarinnar varða vegi
vizku með og ráðsnild slíka.
Orstír þinn um álfur tvennar
ómar hlýtt og drunga feykir,
guðs á vegum blys þau brenna
björtust, sem þú Eylands, kveikir.
Eftir hernám Noregs yrkir frú Rannveig vísurnar,
sem hér fara á eftir og bera þær ljóst vitni ræktarsemi
hennar við frændþjóð okkar og hinn norræna stofn:
Noregsströnd þó stöndum fjarri,
stöðugt vaki ættarglóð.
íslendingum öllu kærri
^r og verður Noregsþjóð.
Þó á háum boðum beri
brennivargá nútímans. *
Sterkast afl hjá öllum veri
ást til þessa gamla lands.
„Næst guði treystu íslendingar bezt — ríminu“.
Þannig komst hinn spaki maður, dr. Guðmundur Finn-
bogason, að orði í hinni miklu bók sinni „Íslendingar“.
Hann tók nú stundum nokkuð rösklega upp í sig, eins
og flestum er ljóst; aðdáun hans á íslenzka ljóðinu
þekti engin takmörk, enda varð það þjóðinni tíðum
„langra kvelda jólaeldur“. Og það dylst engum, er
kynnir sér ljóð frú Rannveigar, þó eigi verði þau til
stórskáldskapar talin, að þau eru sungin út úr hjartanu
af söngvaþörf, sem leitar útrásar og finnur hana í
stuttum kvæðum og vísum á vettvangi dagslegra við-
fangsefna.
II.
Kristinn Pétursson: SÓLGULL í SKÝJUM.
Ljóð. Prentsmiðjan Hólar H.F. Reykjavík, 1950.
Þetta er önnur ljóðabók höfundar; hin fyrri „Suður
með sjó“, kom út árið 1942, en henni hefir Lögberg
ekki átt kost á að kynnast; af þessari bók eru aðeins
gefin út 250 tölusett eintök, og er útgáfan um alt hin
vandaðasta.
Kristinn Pétursson er fyrir margra hluta sakir sér-
kennilegt ljóðskáld; hann er Suðurnesjamaður, eða að
minsta kosti elur hann þar víst aldur sinn; hann er auð-
sjáanlega í nábýli við sjóinn og veit glögg skil á skap-
brigðum hans; lýsingar hans eru víða skrautlegar, eins
og kvæðið „Gamalt vorstef“, leiðir svo afdráttarlaust
í ljós:
Ilempusvört nótt er horfin, aftur birtist
hökulsins sólgull, drifhvítt rykkilín.
Heimsmyndin skrýðist heiðu litavali,
himnarnir opnast, sólin blessuð skín.
Ljósfælinn reykur liðast yfir bænum
— laufgrænum bæ við fagurbláan vog,
bóndinn er róinn, bliki slær af reistum
blöðum, sem falla í lagvist áratog.
Hugljúfan unga lileypur út í vorið
liamingjurjóð með gamla skel og legg,
gleði og bros til Guðs, sem var að skapa
glóhærðan fífil undir skemmuvegg.
Senn fær hún kuðung, silfurdisk og ígul,
— senn kemur pabbi róandi í land.
Dreymandi saumar dóttir fiskimannsins
dálítil spor í gráan fjörusand.
í kvæði þessu er brugðið upp glöggri mynd úr því
umhverfi íslenzks þjóðlífs, er sett hefir sinn sérstæða
svip á baráttu- og sigursögu þjóðarinnar, og jafnvel
ráðið mestu um afkomu hennar á liðnum öldum og enn
þann dag í dag; slíkum myndum er jafnan holt að
kynnast, og þær verða heldur eigi auðgleymdar.
Kristinn Pétursson er ekki við eina fjöl feldur
varðandi val yrkisefna sinna, því frá útsýni yfir heima-
hagana gerir hann ævintýri þeirra Adams og Evu í
aldingarðinum að yrkisefni, og segir frá þeim óskap-
legu timburmönnum, er Adam vaknaði upp við að
morgni, eftir að hafa á laun gætt sér á vínþrúgnasafa
kvöldinu áður, og guð sér aumur á honum, eins og fróð-
ir menn kannast við.
Kvæðið um áminst efni nefnist „Sköpun“, og er
niðurlagserindið á þessa leið:
Og Eva færði Adam rósavoð.
Með epli, er féll af skilningtré,
— hún hné
í arma hans. Og ölduniður blóðs
þar undir krónum trjánna sté og hné.
Kristinn Pétursson er maður frjór að bragarhátt-
um, stundum nærri því um of, því þegar alt kemur til
alls, lætur honum hið þjóðlega ljóðform bezt og undir
því yrkir hann sín beztu kvæði.
Fegursti dýrgripur hafsins
MERKILEG BÓK OG NÝSTÁRLEG:
ÍSLENZKi BÓNDINN
PERLUNA þekktu Kínverjar
fyrir 4000 árum. Þeir trúðu því,
að perlan væri kröftugur töfra-
gripur, sem verndað gæti eig-
endur hennar fyrir hvers konar
óhöppum. Rauðskinnarnir í
Ameríku þekktu perluna löngu
áður en Norðurálfumenn námu
þar lönd. Til Norðurálfu barst
hún frá Egiptalandi á dögum
Alexanders mikla. Á einni her-
ferð sinni komst hann alla leið
austur að Persaflóa, en sá flói
hefir lengi verið frægur af
perluveiðum. Þaðan barst perl-
an til Grikklands og Italíu.
Rómverskir aðalsmenn festu
þær á kápur sínar og á meðal-
kafla sverða sinna. Höfðingjarn-
ir gáfu þær unnustum sínum
rómverskum; og embætta gátu
þeir aflað sér með perlugjöfum
til konu af höfðingjaættum.
Nú eru perluveiðar mest stund
aðar úti fyrir Venezuela, Japan,
Ceylon, Nýja-Sjálandi og strönd
um Ástralíu; en hinar fegurstu
veiðast þó enn í Persaflóanum.
Þær eru sendar til Bombay á
Indlandi. Gular og óreglulegar
perlur fara til Indlands, hinar
svo nefndu sáðperlur til Kína og
hinar hvítustu og óbreyttustu til
Norðurálfu.
Perlurækt vorra daga stafar
frá Japönum: Mikimóto og
Ikeda. Hraðræktun á perlum
hefir verið sett á stofn til að
geta fullnægt eftirspurninni.
En sagt er, að Mikimóto hafi
iðrað þess að hann beitti nokk-
urn tíma slíkri rányrkju og
gerði perlumyndunina að iðn-
aðargrein. Af því stafar það, ef
til vill, að hann gerir svo ráð
fyrir í erfðaskrá sinni, að við
dauða hans skuli fórna perlu-
guðinum 1 milljón perlna með
því að brenna þær.
Frægasta perla heimsins er
„La Pelligrina“; er það fullyrt,
að hún sé maki perlu þeirrar,
sem Kleopatra drottning leysti
upp í víni. Hin rússneska fursta-
frú Yussopoff, á nú Pellegrina.
Einu sinni var hún í eigu Medi-
cia-ættarinnar og hinnar frakk-
nesku konungsættar. Feril henn
ar má rekja langt aftur í mið-
aldir. í fyrra var hún sýnd á
sýningu rússneskra skartgripa í
Lundúnum. Að sýningunni lok-
inni lýstu því yfir hertogafrú
Beuccleuch, móðir hertogafrú-
arinnar af Gloucester, að hún
ætti hina sönnu Pellegrina; hún
hefði gengið í ættir í fjölskyldu
hertogafrúarinnar og væri upp-
haflega komin frá Kleópötru
drottningu. Hvor þessara tveggja
perlna sé hin raunverulega
Pellegrina, er óvíst að vita. En
allar líkur eru til að báðar séu
jafn skírar og að það séu skrök
ein, að perla geti orðið leyst upp
í víni.
Þetta er allmikil bók og nýst-
árleg, og merkileg á marga vísu.
Auðvitað munu þeir til meðal
yngri menntamanna, er kynnu
að spyrja sem svo: — En á þá
íslenzki bóndinn nokkra sögu?
Og er því þá jafn auðsvarað:
Nei, auðvitað ekki aðra en
íslands-sögu! Því að hún er frá
öndverðu saga íslenzka bónd-
ans, — frá bóndanum á Borg
til bóndans á Bessasiöðum, og
síðan allra þeirra bænda ís-
lenzkra, er fram ganga undir
„merki lífsins“, íklæddir „fögn-
uði vorsins“, sem brýnir dáð
þeirra og dug til starfa vorlanda
þjóðarinnar og lífsins!
„Saga íslenzka bóndans er
saga íslenzka þjóðfélagsins, gæfa
hans hefir verið gæfa þjóðfé-
lagsins, tap hans tap þjóðfélags-
ins“. — Svo mikil er saga ís-
lenzka bóndans og örlagarík.
Höfundur greinarkorns þessa
er enginn sagnfræðingur og ætl-
ar sér ekki þá dul að renna sér
fótskriðu á því hála svelli og
veika.Veltur hér á mestu um
það, hvort íslenzki bóndinn í
dag kannast hér við sjálfan sig,
skilur sína eigin sögu og örlög,
og sinn þátt í henni, sem er þjóð-
lífið sjálft. Saga þessi knýr hann
því til athugunar og sjálfsmats'
Og að lokum hlýlur hún, sjálf-
rátt eða ósjálfrátt að vekja hon-
um þann heilbrigða metnað og
nauðsynlega að reynast ekki
ættarskömm eða föðurverrung-
ur á hinni nýju landnámsöld,
sem nú er að hefjast og ber í
skauti sér örlög þjóðarinnar til
farsældar eða glötunar! — Svo
mjög veltur enn í dag á íslenzka
bóndanum og örlögum hans!
„Sá sem býr vel, getur stjórn-
að landi vel“. Og „sá sem stjórn-
ar landi illa, er sjálfsagt ekki
búmaður". Sá er vitnisburður
sögu. —
í fjölhæfni góðs bónda er allt
líf lands og þjóðar samantvinn-
að. Atvinnuvegir íslands eru
enn í dag eigi fjölþættarí, en
verið hafa á stóru bændabýli, er
snýr bæði að sjó og sveit. Á
slíku heimili býr farsælt „þjóð-
félag“. Það er ein líræn heild.
Þar gætir hvorki stéttarrígs né
stéttarbaráttu. Þar eru sameig-
inleg átök til sameiginlegra
heilla. Þar lifa allir fyrir alla,
með öllum! — Þannig er heimili
fjölskyldunnar. Og þannig þarf
heimili farsællar þjóðar einnig
að vera! --------
Sennilega munu sagnfræðing-
ar eigi vera sammála um sagn-
fræðilegt gildi verks þessa. Og
vel það. Enda eru þeir alls ekki
sammála sjálfum sér innbyrðis.
Og óefað er margt órannsakað
enn og misskilið á Vestur-öræf-
um þeirra fræða. — M. a. er
nýstárleg og athyglisverð tilgáta
höfundar um uppruna búfjár
hér á landi. Og þá eigi síður um
hin kristnu menningaráhrif frá
Suðureyjum og Irlandi. Eru all-
merkileg ummæli hans um amb-
áttina Brák og sveininn unga á
Borg, — skáldbóndann fræga, er
síðar varð. Og óefað hafa þær
verið margar, „Brákirnar“ í
frumsögu þjóðarinnar, enda gæt
ir áhrifa þeirra í íslenzku þjóð-
lífi enn í dag.
Ritverk þetta er fjölbreytt
mjög — eins og sjálft líf íslenzka
bóndans, svo að eigi verður
drepið á nema fátt eitt í stuttu
máli. En hér skulu að lokum
greind kaflaskipti bókarinnar,
og veita þau allgóða leiðsögu og
útsýn um víðáttu hennar:
I. ísland. Islenzki bóndinn.
Landið. Menning íslendinga.
Áfram aldaveginn.
II. Merkjasteinar. Björn á
Skarðsá. Jón lærði. óðalsbónd-
inn. Bustarfell. Skarð á Skarðs-
strönd.
III. Búhættir. Bóndinn á
nítjándu öld. Búfjárræktarbónd-
inn. Á menntabraut. Úr einok-
unarviðjunum. Stjórnmálabónd-
inn. Niður með kúgunina. Bók-
menntabóndinn. — Eftirmáli.
Af yfirliti þessu sést ljóslega,
hve geysi-fjölbreytt bók þessi
er. Enda dregur hún fram og
tvinnar saman alla hina fjöl-
breyttu þætti í lífi íslenzka
bóndans frá öndverðu, þar sem
skyggni á flest fyrirbæri lífs-
ins, fjölhæfni, athygli og dóm-
greind hefir verið lífsskilyrði
hans og meginstyrkur.
Óefað verður bók þessi au-
fúsugestur íslenzkpm bændum
og öðrum þeim, er íslenzkri
menning unna.
Helgi Valtýsson
—TIMINN
Atvikavísur
Úr bréfi til G. B. B.
Burt þó renni strá með straum,
stýri ég penna glaður,
líka enn við glasaglaum
gleðst sem kvenna maður!
Þó að sunna lækki’ á leið,
lífsins brunnar streyma;
Sleipni kunnum skella á skeið
skal, til Gunnars heima.
☆
Til grefírunarsíjórans
(bindindismanns)
Bardal þekkir brögðin sín,
beitir vizku hærri:
Ef hann breytti vatni í vín
væru líkin færri!
☆
Knæpusýnir
Mörg þó kvendin, gull til gjalds
grípi’ í hendi’ og stundar gaman,
samt við kendir flösku’ og falds
fléttast endaleysið saman.
☆
Pólilískar skylmingar
Truman aftur Acheson
öls með krafti styður;
Ike í hafti, hers með von,
hrindir Taft’i niður.
☆
Flóltinn
Truman’s oft er vizkan veik,
viltur fór til Kusan:
I pólitískum lausa-leik
lenti hann svo 1 Pusan!*
PÁLMI
•Pusan og Kusan eru borgir í Kóreu.
Minnist
BCTEL
á afmælisdegi stofnunar-
innar 1. marz
IT'S AS EASY AS FALLING OFF A BUS
In order to help bus drivers and conductors in the
avoidance of accidents to their passengers Albert Fisher
stages true-to-life incidents, falling off buses.
Mr. Albert Fisher, a driving instructor, has a tough
job falling off buses in a busman’s real-life pantomine.
45-year-old Mr. Fisher is the star of an accident de-
monstration show which is touring London Transport’s
Garages and Depots. Playing the part of a passenger
who falls from a bus, he wears old clothes, padded at
the knees, elbows and shoulflers with old bus cushions.
He has horn-rimmed glasses and a false moustache,
and carries an attache case and a walking stick.
Albert “Bumps” Fisher stages his act before drivers
and conductors with dummy traffic lights and other
accessories, and thus does very useful work in showing
how accidents may be avoided. Our picture shows
him in the act of falling.