Lögberg - 12.04.1951, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 12. APRÍL, 1951
Högterg
Gefit! út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MANITOBA
Utanáskrift ritstjórans:
BDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MAN.
PHONE 21 804
Rritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $5.00 um árið—Borgist fyrirfram
The "Lögberg” is printed and published by The Columbia Press Ltd.
695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada.
Authorized as Second Class Mail, Post Office Department, Ottawa
Langvarandi ræktarsemi þökkuð
í vikunni, sem leið, birti Lögberg maklega og ágæta
ritgerð eftir Dr. Richard Beck um hinn þjóðkunna
fræðaþul, Kristleif Þorsteinsson, bónda á Stóra-Kroppi
í Borgarfirði hinum meiri, en tilefni ritgerðarinnar var
það, að hinn 5. yfirstandandi mánaðar átti þessi sí-
vökuli fræðimaður níræðisafmæli; svo var til ætlast,
að Lögberg fylgdi ritgerð Dr. Becks úr hlaði með nokkr-
um þakkarorðum til Kristleifs í sömu vikunni, en af því
gat ekki orðið í það skiptið.
Kristleifur Þorsteinsson er lesendum Lögbergs
löngu að góðu kunnur; hann hefir nú samfleytt í þrjá-
tíu ár, sent blaðinu löng og fróðleg fréttabréf um jóla-
leytið, og ósjaldan einnig um sumarmál; að bréf þessi
væri Borgfirðingum, sem hér eru búsettir, sérstaklega
kærkomin, verður eigi dregið í efa, þó víst væri að þau
fyndi einnig viðkvæman hljómgrunn í hjörtum margra
annara, enda síður en svo, að þau væri einskorðuð við
eitt hérað, heldur fluttu þau tíðum glögt yfirlit yfir
merka atburði, sem annars staðar gerðust á landinu,
ásamt lýsingum á veðurfari.
En Kristleifur Þorsteinsson er ekki einvörðungu
víðkunnur vestan hafs vegna áminstra bréfa; bækur
hans, svo sem héraðssaga Borgarfjarðar, eru í hönd-
um margra hér vestra, sem lesið hafa þær sér til ósegj-
anlegrar ánægju, auk fjölda ritgerða eftir hann, sem
Lögberg hefir birt; ummæli Dr. Becks um hina sjálf-
mentuðu fræðimenn íslenzku þjóðarinnar, svo sem
Kristleif Þorsteinsson, eru markviss og drengileg:
„Þeir hafa haldið á lofti blysi andlegrar iðju, svo
að birtu ber langt inn á svið liðinna alda, því að þeir
hafa dregið á land undan sjávargangi tímans ómetan-
legan fróðleik um menn og lífsbaráttu horfinna tíða“.
í hinni ógleymanlegu heimsókn minni til íslands
um sumarið 1947, gistum við hjónin eina nótt í Reyk-
holti, óðali Snorra, þar sem merkir og dramatískir at-
burðir höfðu gerzt; var okkur þar, eins og raunar alls
staðar á ferðalaginu, tekið opnum örmum; mér var
kunnugt um að Kristleifur Þorsteinsson ætti heima
þar í nágrenninu, og fýsti mig að finna hann að máli;
ég fór þess því á leit við sóknarprestinn í Reykholti,
séra Einar Guðnason, að hlutast til um að fundum okk-
ar Kristleifs gæti borið saman, og brást hann vel við;
morguninn eftir kom Kristleifur til Reykholts, var þá
hellirigning og lokað að mestu fyrir útsýni yfir hið svip-
mikia hérað; þetta féll Kristleifi miður, því hann sagð-
ist hafa ætlað sér, að leiða athygli mína að ýmissum
helztu sérkennum bygðarlagsins, svo sem hinni töfr-
andi jöklasýn; ekki varð okkur langra viðræðna auðið,
því tími okkar ferðalanganna var mjög af skormnn
skamti; fundum okkar hafði aldrei áður borið saman,
þó við værum í rauninni nákunnugir eigi að síður; hon-
um varð tíðræddast um landnám islendinga vestan
hafs, sem hann sagði að nú stæði í hugsýn heimaþjóð-
arinnar vafið dulrænum æfintýraljóma; hann spurði
mig einkum um Borgfirðinga vestan hafs þótt víðar
kæmi hann að vísu við, og hann fræddi mig óspart um
ættir þeirra; mér duldist ekki hve samgróinn hann var
sveit sinni og hve mikla lífshamingju hann fann í því,
að vera bóndi í fagurri og gróðursælli bygð, og láta ekki
sinn hlut eftir Uggja henni til vegs og gengis.
Mér gleymist seint kynning þessa lífsglaða og
bjartsýna manns, sem um langa ævi hafði gefið sig
jöfnum höndum við búskap og bókiðju án þess að
árekstra yrði vart.
Um leið og ég kvaddi Kristleif íullvissaði hann mig
um, að á meðan hann enn mætti á penna halda, myndi
hann framvegis senda Lögbergi fréttabréf um jóla-
leytið, og þetta heit sitt hefir hann dyggilega efnt.
Víst er um það, að í tilefni af níræðisafmælinu
hafa hugir margra stefnt til Kristleifs Þorsteinssonar
á Stóra-Kroppi, svo sem vænta mátti og verðugt var.
Dr. Sigurður Nordal minnist Kristleifs fagurlega
í Morgunblaðinu á afmælisdaginn þann 5. þ. m.; barst
sú grein Lögbergi í hendur tveimur dögum síðar, og
er með því sett met í hraða flugpósts milli Reykjavíkur
og Winnipeg; er Lögbergi það sérstakt ánægjuefni, að
eiga þess kost, að birta, alveg nýjan af nálinni, niður-
lagskaflann úr grein Dr. Sigurðar um hinn aldurhnigna
fræðaþul, er blaðið með línum þessum flytur hugheilar
árnaðaróskir.
„Bækur eru félagar. Og bækur Kristleifs hafa einn
höfuðkost, auk alls þess fróðleiks og skemmtunar, sem
til þeirra má sækja: að lesandinn finnur, að hann er
í óvenju góðum félagsskap. Frá þeim andar geðró,
drengskap og háttvísi höfundarins sjálfs. Lífsskoðun
Kristleifs er bjartsýni þess manns, sem alltaf, hvort
sem með eða móti blés, hefir trúað á hið bezta í tilver-
unni og mannlífinu, leitað þess — og fundið það. Og
sannarlega má minnast þess, að þegar hann hefir bor-
ið ellina svo vel, er það eigi síður heiðríkju sálarinnar
en hreysti líkamans að þakka.
Kristleifur hefir nýlega orðið á bak að sjá síðari
konu sinni, Snjáfríði Pétursdóttir, sem lézt á 89. ald-
ursári, eftir rúmlega hálfrar aldar hjúskap þeirra og
búskap. Hefir það verið þungbær missir, svo samhent
Bardagaaðferðir kommúnista í Kóreu
í greín þessari segir stríðsfréttaritarinn Edward Hunter
frá bardagaaðferðum kommúnista í Kóreustyrjöldinni.
Þeir virða þar engar viðurkenndar reglur um hernað,
fremja pólitísk múgmorð á saklausu fólki á bak við her-
stöðvarnar og dulbúa hermenn sína sem óbreytta borgara.
Grein þessi birtist í vikuriti jafnaðarmanna í New York,
„The new Leader", og er þýdd úr því.
ALLT ER NOTAÐ, öll þau
brögð, sem þekkjast, hversu ó-
mannúðleg sem þau eru, nota
kommúnistar í viðureigninni við
her Suður-Kóreumanna og sam-
einuðu þjóðanna í Kóreu. Skæru
hernaður er ef til vill ekki rétta
orðið yfir bardaga-aðferðir
kommúnista, heldur mætti frek-
ar kalla það aðgerðir að baki
víglínunnar.
Með því er ekki átt við það,
að árásum kommúnista sé sér-
staklega beint gegn hermönn-
unum, heldur öllum, konum
jafnt sem karlmönnum, ef þeir
eru ekki fylgjandi kommúnist-
um. Vopnin, sem notuð eru, eru
ekki ávalt vopn í venjulegri
merkingu þess orðs, heldur allt,
sem að notum getur komið til
gereyðingar þeim, sem ekki
fylgja kommúnistum. Siðalög-
mál kommúnista, tilgangurinn
helgar meðalið, er hér í fullu
gildi.
Hinn heiftúðugi harmleikur
er ekki staðbundinn, heldur á
sér stað þar sem kommúnistar
geta komið honum við. Sem
dæmi um það, er meðferð kóre-
anskra kommúnista, sem stjórn-
að er frá Kreml, á íbúum þorpa
og borga, sem lágu handan víg-
línu Suður-Kóreumanna og hers
sameinuðu þjóðanna.
Mennlamenn drepnir.
í þessum borgum smöluðu
kommúnistar saman, að auki
þeim, sem unnu beint gegn
þeim, öllum mennta- og gáfu-
mönnum, sem ekki voru komm-
únistar eða voru álitnir ótrygg-
ir fylgifiskar þeirra. Hinir, sem
einnig voru teknir, voru þeir,
sem höfðu hæfileika til forustu.
Kom þetta hart niður á kristn-
um mönnum í Kóreu, en þar var
fjölmennasti hópur kristinna
manna saman kominn á megin-
landi Asíu. Voru þessir hópar
handteknir þar eð kommúnist-
ar litu á þá sem „hættulega".
Að tiltölulega fáum undan-
teknum, sem haldið var sem
gislum, voru hinir myrtir. Þessi
aðferð er það, sem kommúnistar
kalla „varúðardráp".
Líklegum óvinum í baráttunni
og einstaklingum, sem gætu orð
ið hindranir í áformum komm-
únista er þannig tortímt undir
eins.
Ég fékk þessar staðreyndir
ekki frá opinberum hlutdrægum
upplýsinga^tofnunum. Ég fékk
þær af vörum óbreyttra borg-
ara, sem ég hafði tal af í smá-
þorpum, bæjum og borgum alla
leið frá aðsetursstað leppstjórn-
arinnar Pyong-yang til hinnar
múrum girtu borgar Yongbyon
nærri landamærum Manchuríu.
Hver einn og einasti maður, sem
ég talaði við, sagði sömu söguna
um athæfi kommúnista.
Afleiðingar hryðjuverka.
Það verður aldrei hægt að á-
kveða nákvæmlega hversu
marga kóreanska hæfileika-
menn kommúnistar hafa drepið.
Næstu kynslóðir munu þó senni
lega telja þessi fjöldamorð einn
hryllilegasta glæp kommúnista
í Kóreu.
Árangurinn af þessum hryðju-
verkum kommúnista er þegar
orðinn óttalegur og finnst hann
glöggt í þeim héruðum, sem
herir sameinuðu þjóðanna tóku
af kommúnistum, en sem féllu
brátt undir stjórn þeirra aftur
eftir að Kínverjar skárust í leik-
inn. Ég var mjög vonsvikinn er
ég komst að raun um hina lé-
legu stjórnarhæfileika þeirra
manna, sem valdir höfðu verið
til að fara með stjórn héraða og
borga, en þessir menn, sem vald
ir höfðu verið, voru þeir beztu,
sem hægt var að fá á þessum
stöðum. Seinna mætti ef til vill
finna menn, sem hægt væri að
skipa í þessar stöður, en spurn-
ingin vaknaði: Voru þeir til eft-
ir að hafa lifað hörmungartíma-
bil undir stjórn Japana og síð-
an undir stjórn kommúnista?
Sólzí eftir lífi óbreyttra
borgara.
Jafnvel þeir einstaklingar,
sem valdir voru til starfsins að-
eins vegna þess, að aðrir betri
voru ekki fáanlegir, þurftu að
vera í meira en meðallagi hug-
rakkir, vegna þess að líf þeirra
var í stöðugri hættu af árásar-
mönnum og ógnunum þeirra.
Eitt af aðalstörfum amerísku
hermannanna, sem voru á bak
við víglínuna, var að koma til
hjálpar þessum mönnum þegar
þeir báðu um vernd og það var
oft. Skæruliðaflokkar kommún-
ista virtust beita sér jafnvel
meira gegn óbreyttum borgur-
um en gegn hermönnunum.
í augum kommúnista voru
hinir löghlýðnu óvopnuðu borg-
arar, sem reyndu eftir megni að
koma á friðsamlegri skipan, enn
varhugaverðari en hinir vopn-
uðu hermenn.
Styrjöld ráðgerð löngu fyrir
átökin.
Skæruhernaður eins og hann
er framkvæmdur af kommún-
istum, er ekki lengur fálmkennd
tilraunr í raun og veru er erfitt
að segja hvar venjulegur hern-
aður endar og skæruhernaður
byrjar, þar sem hvorttveggja er
samofið og skipulagt frá upp-
hafi eða fyrir upphaf átakanna,
eins og eftirfarandi dæmi sýnir:
í herbúðatjaldi einu við Kun-
mori þar sem tyrkneska her-
deildin varðist ofurefli liðs með
fádæma hreysti, varpaði ame-
rískur liðsforingi þessari spurn-
ingu að mér: „Það er nokkuð,
sem ég hef verið að velta fyrir
mér um langan tíma, og ef ég
væri fréttaritari, myndi ég velja
mér það verkefni að komast til
botns í því“.
Faldar birgðir.
„Flutningalestir okkar kom-
ast ekki lengra en þangað, sem
benzín- og olíubirgðirnar þrjóta.
Hvernig fóru þá skriðdrekar
kommúnista að komast áfram
án allra birgða? Ég sá það með
mínum eigin augum og við viss-
um það líka, að þeir fengu engar
birgðir sendar á eftir sér“.
Ég fékk svarið frá Ameríku-
mönnum, sem höfðu verið með
Suður-kóreanska hernum í bar-
dögunum í fjalllendinu, sem
liggur eftir öllum Kóreuskagan-
um. Þeir hafa fundið niður-
grafnar birgðir benzíns, skot-
færa og vopna allra tegunda alla
leiðina frá Pusan til 38. breidd-
arbaugs. Ein slík neðanjarðar-
geymsla hafði að geyma tugi
tonna af alls konar hernaðar-
tækjum, ásamt skriðdrekum.
„Einn daginn tókum við eftir
því hvar oddur af byssusting
stóð upp úr moldinni. Við gróf-
um hann upp og fundum þá
heilan riffil. Héldum við þá á-
fram að grafa og fundum þá
mikið af alls konar hergögnum.
Það, sem við fundum þarna,
mun hafa skipt mörgum lestum.
Það er ekki hægt að geta sér
þess til, hversu margar neðan-
jarðargeymslur eru ófundnar
enn“, sagði liðsforinginn.
Skæruhernaður.
Það er öllum ljóst, að slíkum
birgðum hefir ekki verið komið
fyrir eftir að styrjöldin hófst,
því að slíkur undirbúningur
hefir tekið mörg ár. Kommún-
istar hafa sennilega nægar birgð
ir faldar víðs vegar í Kóreu og
munu þær nægja til þess að
halda áfram hernaðinum í mörg
ár.
Eitt sinn er fundizt hafði eitt
slíkt neðanjarðar vopnabúr tók
reyndur hermaður, Francis T.
Smith frá California, eftir ó-
vanalegum lit á hlaupi eins riff-
ilsins, sem fundizt hafði. Tók
hann þá riffilhreinsarann, setti
tusku á endann og rak hann í
gegnu mhlaupið. Það voru að
vísu mikil óhreinindi í hlaup-
inu, eins og við mátti búast, en
hann furðaði sig á því hversu
auðvelt var að hreinsa riffilinn
eftir slíka geymslu. Eftir að
hafa eytt nokkrum mínútum í
að hreinsa hlaupið, leit riffill-
inn út eins og hann hefði verið
geymdur i nýtízku vopnabúri,
en ekk legið í mold og raka,
sem fer illa með stálið í hlaup-
inu.
Við nánari athugun tók hann
eftir því, að tvær tegundir
málma voru í hlapinu. Kom það
í ljós að sérstök málmblanda
hafði verið brædd í hlaupið til
þess að verja það skemmdum
af völdum raka og óhreininda.
Þennan málm var auðveldara að
hreinsa en venjulegt stál.
Bættar aðferðir.
Þetta var einmitt rétti málm-
urinn í vopn skæruliða, sérstak-
lega í sveitunum, þar sem komm
únistar eru skæruliðar um næt-
ur en taka á sig gerfi bænda um
daga og grafa þá vopn sín í
rakri jörðinni. Er þetta mjög al-
gengt um hermenn.kommúnista,
að þeir búast sem bændur eða
borgarar þegar þeir eru fyrir
aftan víglínuna og grafa þá vopn
sín og einkennisbúninga. Kín-
verskir kommúnistar eru löngu
hættir að gera greinarmun á því,
sem almennt er kallað styrjöld,
og þeim bardagaaðferðum, þar
sem vopnlausir menn eru vegn-
ir ef tækifæri býðst, ef það að-
eins vinnur andstæðingunum
tjón.
Ásamt nýtízku skæruliða-
vopnum, sem framleidd voru í
Rússlandi, fundust einnig heima
löguð vopn, svo sem haglabyss
ur. Hafði verið sagað framan af
hlaupinu á þeim svo auðveldara
væri að fela þær. Byssurnar eru
ekki notaðar til að skjóta af
þeim á það, sem er fjarri, þar
sem þær flytja skotið ekki langt.
Þær eru notaðar til skyndiárása.
Það verður að læðast að fórnar-
dýrinu, sem er ef til vill varð-
maður eða óbreyttur borgari.
Styrjöldin í Kóreu hefir stað-
fest það, að hugsunarháttur ein-
valdssinna gerir engan mun á
hermanni og borgara í styrjöld.
Sá síðarnefndi er jafn réttdræp-
ur, nema hann sé kommúnisti.
Önnur aðgreining er ekki viður-
kennd.
Ótrúleg lævísi.
Það var eitt sinn að Keane
hershöfðingi gætti mjög ná-
kvæmlega að því, er einn af liðs-
foringjum hans rannsakaði ná-
kvæmlega farangur Kóreu-
manns nokkurs. „Manstu eftir
ungu móðurinn?“ spurði hann
bílstjóra sinn. „Já, hvort ég
man“, svaraði bílstjórinn. „Hún
var með barn á brjósti og leit
sem þau voru og samvalin, eins og öllum mun minnis-
stætt, sem kynni höfðu af þeim og heimili þeirra. En
þótt þann skugga hafi nú borið á ævi Kristleifs, vona
ég, að enn verði birtan ríkust í huga hans, meðan hon-
um endist aldur, — eins og það aftanskin, sem hvergi
á íslandi er fegurra en yfir hájöklum Borgarfjarðar á
sumarkvöldum. Ef góðir hugir manna mega sín nokk-
urs, munu líka fáir njóta þeirra betri og samstilltari
en Kristleifur, ekki einungis frá þeim, sem næst eða
nærri honum standa, heldur frá fjölda þakklátra les-
enda bóka hans og greina, svo vítt sem íslenzk tunga
er töluð, austan hafs og vestan“.
Sigurður Nordal
svo sakleysislega út, að maður
sárskammaðist sín fyrir að leita
á henni, en 1 böggli, sem hún
bar á bakinu, fundum við sendi-
tæki af nýjustu gerð. Já, sú lék
nú vel. Ég hélt næstum að hún
væri ólétt“, sagði bílstjórinn.
Annað bragð, sem kommún-
istar nota, er það, að þegar skipu
lagsnefndir frá sameinuðu þjóð-
unum byrja að skipuleggja borg
eftir að hún hefir verið tekin
af hersveitum kommúnista,
skilja kommúnistar eftir menn,
sem líklegir eru til að fá mikil-
vægar stöður í borginni og fá
þannig aðstöðu til að vinna
skemmdarverk og halda uppi
njósnum fyrir kommúnista. Lög
reglustjórinn í Pyong-yang var
talinn vera einn af þessum
skemmdarverkamönnum. Þetta
er sem sagt skæruhernaður eft-
ir nýjustu tízku.
Allt vel skipulagi.
Hinn almenni skilningur á
að skæruhernaður sé óskipulagð
ur, á aðeins við skæruhernað
eins og hann var upprunalega.
Það er þegar engin allsherjar-
yfirstjórn á sér stað og ekki er
hægt að koma henni við. Þá
ráða einstaklingarnir gerðum
sínum og gera það eitt er þeim
sýnist. Þetta á ekki við í Kóreu,
því að hver maður þar hefir sitt
hlutverk og framkvæmir það
samkvæmt skipun frá yfirvöld-
um sínum og skemmdarstarf
hans er hlekkur í vel skipulögð-
um áformum.
Nokkrum vikum eftir að kom
múnistar höfðu verið hraktir
norður fyrir 38. breiddarbaug,
komust Ameríkanar að því,
hversu skæruhernaður komm-
únista var skipulagður og að
þeir höfðu unnið að undirbún-
ingi hans löngu fyrir innrásina
í Suður-Kóreu.
Undir fölsku flaggi.
Kommúnistar vildu gjarnan
láta það líta svo út, að skæru-
liðaflokkar þeirra samanstæðu
af borgurum, sem berðust fyrir
skoðun sinni, en hermenn 25.
herdeildar bandaríska hersins
%
komust að því að svo var ekki,
heldur voru þeir samsettir af
hermönnum, sem höfðu verið
innikróaðir eftir landgöngu Mac
Arthurs við Inchon. Klæddust
kommúnistar þá búningi borg-
ara og bænda og héldu áfram
baráttunni dulklæddir í skjóli
sinna borgaralegu klæða. Á
nokkrum þessara manna fund-
ust skipunarbréf undirrituð af
stjórnendum kommúnistahers-
ins eða skæruliðaforingjum á
hinu innilukta svæði.
Hver er svo niðurstaðan í
þessu? Er þetta ný tegund hern-
aðar, sem á yfirborðinu lítur út
notfærir sér nýjar aðferðir.
eins og gamall hernaðarmáti, en
Skæruhernaður er samt ekki
rétta orðið, þótt það hafi verið
notað hér. Er það pólitískur
hernaður, eða þá óreglubundið
stríð? Allsherjar stríð má ef til
vill kalla það, en það sem senni-
lega lýsir því bezt, er „tauga-
stríð“, það felur í sér alla þessa
hluti.
—Alþbl., 25. febr.
ALMANAK 1951
Ólafur S. Thorgeirsson
INNIHAIiD
Almanaksmánuðirnir,
um tímatalið,
veðurathuganir o. fl.......1
Söguríkt ár,
eftir Richard Beck ........21
Fyrstu skðlaárin við
fslendingafljót 1887—1889,
eftir Guttorm J. Guttormsson 28
Joseph T. Thorson dómsforseti,
eftir Richard Beck ...... 33
Hornleikaflokkurinn I Argyle,
eftir G. J. Oleson ........46
Guðmundur Jðnsson frá Hösey,
eftir Richard Beck ........49
Ferðin vestur um haf,
eftir Guðmund Jðnsson
frá Húsey .................61
Frá stofnun Tantallon
byggðarinnar íslenzku
í Saskatchewan,
eftir Tryggva Þorsteinsson ....68
Tvö atvik frá landnámsárunum,
eftir Kristján ólafsson ...71
Hallur Högnason,
eftir Berg J. Hornfjörð ...76
Tvrer dýrasögur,
eftir Eyjðlf S. Guðmundsson 81
Helztö viðburðir
meðal Vestur-íslendinga ...86
Mannalát ...................100
Verð 75c
THOFGEIPSON ( O.
532 Agnes St. Winnipeg. Man.