Lögberg - 12.04.1951, Blaðsíða 6

6
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 12. APRÍL, 1951
NÓTT
OG
MORGUN
Eftir LYTTON LÁVARÐ
J. J. BtLDFELL. þýddi
Herra Love, sem var hvatamaður að þess-
um saklausu skemtunum, sem fóru fram án
banda vanans og afturhaldsins, stakk nú upp
á að farið væri í leik, sem kallaður er, „Að leita
að skónum“, er allir tóku með fögnuði, nema
Pólverjinn og vísi-greifinn. Og þó að Mademoi-
selle Adéle yppti öxlum og hefði orð á því við
matvörukaupmanninn, að Monsieur Love væri
græningi, og að hún hefði ekki kært sig um,
að hin göfuga amma sín sægi til sín.
Vísi-greifinn stóð beint á móti Mademoi-
selle de Courval og starblíndi á hana.
„Mér skilst að Mademoiselle kæri sig ekk-
ert um svona búralega skemtanir“, sagði hann.
„Nei, Mansieur“, svaraði Adéle. „En ég held,
að við verðum að fórna okkar eigin smekk til
að þóknast hinum“.
„Það er mjög vingjarnleg hugsun“, sagði
vörukaupmaðurinn.
„Það er hugsun, sem átti upptök sín hjá föð-
ur ömmu minnar de Courval lávarði. Hún er
orðin húsgeng síðan“, sagði Adéle.
„Komið þið, frúr“, sagði Rosalie glaðlega,
„ég skal leggja til kveldskóinn“.
„Komdu hingað“, sagði Madame Beavor við
Pólverjann. „Þið hafið engan leik sem er líkur
þessum á Póllandi“.
„Madame, Pólland er ekki lengur til“, svar-
aði Pólverjinn. „Ekki nema í sverðseggjum
þeirra hugprúðu“.
„Engin sverð hér“, svaraði hr. Love og tók
með sterkri hendi í öxlina á Pólverjanum og
keyrði hann með afli niður á stól í mannhringn-
um sem þau voru að mynda.
Leikurinn hófst fyrir alvöru, með hlátri og
gamanyrðum, einkum frá Rosalie, hr. Love og
Madame Beavor, sérstaklega þegar sú síðast-
nefnda sló Pólverjan með skónum. Monsieur
Giraud var alltaf sannfærður um að Madame
Giraud hefði skóinn falinn á sér, og leitin eftir
honum orsakaði mörg gæluorð og atlot, sem
eru svo saklaus, þegar gift fólk á í hlut. Vísi-
greifinn og matvörukaupmaðurinn voru jafn
ákveðnir í að skórinn væri hjá Mademoiselli
Adéle, sem afsakaði sig hressilegar og með
meiri einurð, heldur en að sanngjarnt var að
vona, af svo hæglátri konu. En matvörukaup-
maðurinn varð því miður afbrýðissamur af
afskiptum franska herramannsins af Mademoi-
selle og sagði honum að þau afskipti af henni,
væri sér og Mademoiselle óvelkomin; en franski
herramaðurinn sagði matvörukaupmanninum,
að hann væri ósvífinn dóni.
Stóri franski maðurinn með stóra nefið
stökk á fætur og spurði:
„Get ég nokkuð hjálpað, herrar mínir?“
Herra Love, sáttasemjarinn mikli, tók hér í
taumana og stakk upp á, að breytt væri um
leik, eða að hætt væri við morgunskóleikinn,
en byrjað á leik, sem hann nefndi Colin Mail-
lard — á ensku „Blind Mans Buff“, en á ís-
lenzku heitir Blindingsleikur. Rósalie tók því
með fögnuði og bauðst til að vera blindinginn.
Stólum og borðum var rutt úr vegi, og Madame
Beavor hrinti Pólverjanum í fangið á Rósalie,
sem fór höndum um hann og eftir litla stund
stakk hún upp á að það væri franski maður-
inn með stóra nefið. Á meðan að þessu fór
fram földu þau Monsieur og Madame Giraud
sig á bak við gluggatjaldið.
„Skemtu þér, vinur minn“, sagði Madame
Beavor við Pólverjann.
„Ó, Madame“, stundi Monsieur Sovolofski
upp, „hvernig á ég að vera glaður? Rússakeisari
hefir tekið allar mínar eigur! Skyldi nokkur
Brútus vera til á Póllandi?“
„Ég held að þú sérst ástfanginn“, sagði hús-
ráðandinn og klappaði á bakið á Pólverjanum.,
„Ertu alveg viss um“, hvíslaði Pólverjinn
að hr. Love, „að Madame Beavor hafi tuttugu
þúsund pund í tekjur á ári?“
„Ekki eyrir minna“.
Pólverjinn hugsaði sig um eitt augnablik,
leit á Madame Beavor og sagði: „En samt er hið
hugljúfa léttlyndi þitt, Madame, mér hugarfró
í sorgum mínum“. Madame Beavor sagði, að
hann væri að slá sér gullhamra og sló með
blævæng sínum á hnúana á honum, sem Pól-
verjinn virtist ekkert upp með sér af, því hann
tróð undir eins höndunum í buxnavasana.
Leikurinn stóð nú sem hæst. Rósalie þaut
eins og fiðrildi, úr einum stað í annan, til hinn-
ar mestu hugraunar fyrir Pólverjann, sem
þurkaði af sér svitann og kvartaði yfir hitan-
um og sem minti hann á síðasta pólverska
stríðið. Monsieur Goupille, sem upp á síðkastið
hafði tekið lexíur í að dansa og var allmikið
upp með sér af líkamsþjálfun sinni — steig
upp á stóla og borð þegar Rósalie kom í áttina
til hans, tígulega og með miklu jafnvægi. Það
vildi svo til að í þessum stólaleik sínum sté
hann upp á stól rétt við gluggatjaldið, sem
Monsieur og Madame Giraud földu sig á bak
við, sem brá eitthvað við hreyfinguna og gjörðu
hann skelkaðan, og hélt hann að Rósalie væri
þar komin, svo að hann sneri sér snögglega
við og naglinn, sem að gluggatjaldið var fest
á rakst í frakkalafið á matvörusalanum og
festist í því. Og rétt í því að hann var að reyna
til að losa sig, réðist Rósalie að honum og, eins
og eðlilegt var, rétti hendurnar á hæð við það,
sem hún hélt að höfuðið á honum væri, en
greip þá um anan fótinn á hinum fagurlimaða
Mansieur Goupille, sem af óhappinu varð fyrst
'fyrir henni.
„Ég veit ekki hvers andlit að þetta er“,
tautaði Rósalie.
Adéle, sem var hógværðin sjálf, var ekki
um þessa viðureign, fór til þess að aðstoða
biðil sinn og klaip Rósalie í handlegginn.
„Þetta er ranglátt. En ég skal nú vita hver
þetta er“, hrópaði Rósalie reið. „Þú skalt ekki
komast undan!“
Þegar að allir fóru að hlægja, fór hana að
gruna ýmislegt, hikaði lítið eitt, sagði svo á-
kveðin: „Það er- þá bezt að gamanið gráni“,
og greip á stað þeim á manninum, sem um er
að ræða, með svo traustu og handvissu taki,
að Monsieur Goupille rak upp ámátlegt hljóð,
stökk ofan af stólnum og skildi frakkalafið eftir
á naglanum.
Rétt í þessu, og á meðan spenningurinn út
af óhappi Monsieur Goupille stóð sem hæst,
þá voru herbergisdyrnar opnaðar og eftirlits-
maðurinn kom inn, og á eftir honum kom ungur
maður í síðri yfirhöfn.
Komumaðurinn stansaði í dyrunum og leit
í kringum sig auðsjáanlega hissa.
Ja, hver fjandinn!" sagði herra Love, starði
á komumanninn og gekk í áttina til hans. „Er
það mögulegt? — að þú sért að síðustu kom-
inn? — Vertu velkominn!11
„En“, sagði komumaðurinn, auðsjáanlega
enn eins og úti á þekju. „Það er eitthvað að
hér; — þú ert ekki . . . .“
„Jú, ég er*hr. Love! Love hvar sem ég fer.
Hvernig líður kunningja þínum Gregg? —
Sagði þann þér að leita hr. Love uppi — er ekki
svo! — Herrar mínir og frúr, viðbót við sam-
kvæmið. Ágætur náungi, skal ég segja ykkur —
fimm fet ellefu þumlungar á sokkaleistunum —
og nógu ungur til þess að hann geti gifst
þrisvar sinnum áður en hann deyr. Hvenær
komstu?"
..í dag“.
Þannig mættust þeir Philip Morton og
William Gawtrey aftur..
11. Kapítuli'
„Vesalings drengur! Saga þín hrífur mig.
Atburðirnir eru rómantískir, en siðfræðilega er
hún gömul, ævagömul lífsreynsla, þeirra ungu.
Fátæktin í sjálfu sér er engin áþján, það er,
ef ekki er um að ræða beint hungur. Geðríkið
út af fyrir sig er göfugur eiginleiki — fátækt
og metnaður — sú fátækt sem að menn eru
ekki fæddir til, heldur falla í; og maðurinn,
sem tekur sætið, er þú áttir og hrekur þig og
hrjáir á allar lundir á meðan að hann er að
setjast í sæti þitt og haga sér sem bezt til í því,
slíkt er ekkert ævintýri, heldur daglegir við-
burðir lífsins þó þeir séu harðir! Jæja, jæja! —
Svo eftir að þú fékkst bréfið frá honum bróður
þínum, þá gekkstu þessum Smith á hönd“.
„Nei, ég gaf honum peningana mína, en
ekki sál mína. Ég skildi við hann við húsdyrnar
hans, með þá fáu skildinga sem hann lagði í
lófan á mér og gekk í burtu. — Mér var sama
hvert að ég fór, út úr bænum, út á land —
þangað til að dimmdi að, og þá, þegar ég kom
á þjóðveginn, langt í burtu kom tunglið upp;
og ég sá meðgfram limagarðinum hvar gamall
beiningamaður lá í sinni síðustu neyðar-fátækt,
og hafði lagst þar niður til að deyja. Ég skipti
skildingunum sem ég átti á milli okkar og
hjálpaði honum til að komast til næsta gisti-
húss. Þegar að hann gekk inn í dyrnar á gisti-
húsinu, sneri hann sér við og blessaði yfir mig.
Veistu það, að það var eins og steini væri létt
af hjarta mér við þau blessunarorð? Ég sagði
við sjálfan mig: Jafnvel ég get orðið öðrum
að liði; og mér er betur borgið, en þessum gamla
manni, því ég er ungur og hraustur. Þessar
hugsanir vöktu mér nýtt fjör og nýtt líf, og hjá
mér vaknaði nýr lífsþróttur. Ég hljóp áfram
glaður eftir veginum í tunglsljósinu. Mér fannst
að ekkert hús, jafnvel engin höll væri nógu
rúmgóð handa mér þá nótt, og þegar ég að
síðustu skreið inn í skóginn úrvinda af þreytu
og lagði mig til svefns, þá nöldarði ég enn
fyrir munni mér: „Ég er ungur og hraustur“.
En morguninn eftir þegar ég stóð á fætur og
rétti úr mér, þá saknaði ég bróður míns. —
Eftir tvo eða þrjá daga fékk ég vinnu hjá
bónda, en við urðum ósáttir eftir nokkrar vik-
ur, þá ætlaði hann einu sinni að berja mig.
Það er nú einhvern veginn þannig, að ég gat
vel leyst vinnuna af hendi, en ekki þjónað.
Vetur var genginn í garð þegar við skildum. —
Ó, því líkur vetur! Þá vissi ég hvað það var,
að hafa ekkert skýli yfir höfuð sér. Hvernig
að ég fór að draga fram lífið í næstu mánuðina,
ef að það annars getur kallast að lifa, mundi
særa þig að heyra, og lítillækka mig að segja
frá. Ég komst að síðustu til Lundúna; og kveld
eitt réði ég við mig, því að það var ekkert ann-
að, sem ég gat gjört, og hafði ekki smakkað
mat í tvo daga, að fara til þín“.
„Því datt þér það aldrei áður í hug?“
„Vegna þess“, svaraði Philip og roðnaði, —
„vegna þess, að ég óttaðist áhrifin yfir athöfn-
um mínum og lífi, sem ég yrði að lúta frá
manni, sem að ég yrði að blessa sem velgjörða-
mann, en treysti ekki sem leiðtoga“.
„Jæja“, sagði Love, eða Gawtrey í málrómi,
sem blandaður var bæði biturleika og meðlíð-
un. „Og það var hungrið, sem að þú óttaðist
meira, heldur en mig“.
„Máske hungrið, — en þó ef til vill ennþá
frekar hungsanirnar, sem hungrið vekur. Ég
hafði ekki, eins og ég sagði, smakkað mat í
tvo daga, og ég stóð á bryggjunni, sem þú sérð
kastalaturna kirkjunnar rísa annars vegar, en
hins vegar turnana á West Ministers Abbey,
þar sem mennirnir, sem að ég hefi lesið um
í sögunni, liggja grafnir. Það var frost og kuldi
þetta kvöld og lampaljósin og stjörnurnar blik-
uðu á ánni fyrir neðan mig. Ég studdist veikur
og vanburða upp að brúar-riðinu, og í einum
brúarboganum í litlum út úr kima rétt hjá mér
sá ég kryppling rétta fram hatt sinn til þess að
biðja þá sem fram hjá fóru um ölmusu. Ég
öfundaði hann! Hann hafði atvihnu, sem að
hann var orðinn vanur við, máske fæddur til —
hann blygðaðist sín ekkert. Ég fékk allt í einu
innfall um að gera það sama, sneri mér við og
hélt út hendinni, þegar fyrsti maðurinn kom,
og hrökk við, er ég heyrði til sjálfs mín í ámát-
legum róm biðja um ölmusu“.
Gawtrey henti öðrum brennibút á eldinn,
leit makindalega í kringum sig í herberginu,
sem var þægilega búið, og neri saman hönd-
unum.
Philip hélt áfram:
„Þú ættir að skammast þín — það væri rétt-
ast að ég kallaði á lögregluna, var svarað í
köldum og kæruleysislegum málróm. Ég leit
upp og sá einkennisbúninginn, $em þjónar föð-
ur míns höfðu verið í. Ég hafði verið að biðja
þjón Roberts Beauforts, sem þarna var á ferð-
inni um ölmusu. Ég sagði ekkert. Maðurinn
hélt áfram erinda sinna og hann gekk á tánum
til þess að ekki slettist upp á skóna hans. Þá
spruttu upp í huga mínum hugsanir svo myrk-
ar, að þær huldu allar stjörnur himinsins —
hugsanir, sem ég hafði oft barist á móti, en
sem ég nú gaf lausan taum með tryllings á-
nægju, og ég minntist þín. Ég hafði enn utaná-
skriftina, sem að þú gafst mér og ég fór undir
eins þangað. Vinir þínir þar, eftir að ég nefndi
nafn þitt, tóku vinsamlega á móti mér, gáfu
mér undir eins að borða, gáfu mér föt og pen-
inga — útveguðu mér vegabréf, gáfu mér heim-
ilisfang þitt og nú er ég kominn í hús þitt,
Gawtrey. Ég þekki ekkert nema hina dimmu
hlið lífsins. Ég veit ekki hvað ég á að halda
um þig — en sökum þess, að þú ert sá eini,
sem sýnt hefir mér velvild, þá reiði ég mig
nú frekar á velvildarorð þín og vingjarnlegt
viðmót — en . . . .“ Hann þagnaði og varpaði
þungt öndinni.
„En þú vildir vita meira um mig. Já, dreng-
ur minn, ég get ekki sagt þér meira að sinni.
Ég vildi tala hreinskilnislega við þig, mitt fram-
ferði er máske ekki með öllu lögum samkvæmt.
En ég er ekki illmenni! Ég hefi aldrei rænt
vini mína undir leikfangs yfirskyni. — Ég hefi
aldrei myrt þá mér til heiðurs! — Ég hefi al-
drei tælt eiginkonur vina minna undir lát-
bragði kurteisinnar!“ Gawtrey sagði þetta seint
og fast, eins og að hann biti í sundur orðin,
svo þagnaði hann í bili, og hélt svo áfram við-
mótsglaðari: „Ég glími við örlögin; það er hlut-
fall mitt! Ég er ekki það, sem lítur út fyrir að
þú haldir að ég sé — ekki verulegur svikari
og áreiðánlega ekki ræningi! En, eins og ég
sagði þér áður, þá er ég gortari, eins og allir
þeir, sem látast vera meiri menn en þeir í raun
og sannleika eru. Ég þrái velvild, ekki síður
en þú. Matur og drykkur er þér velkominn
hér hjá mér. Ég skal leitast við að halda þér
hreinum, eða óskemdum frá þeim saklausu
óhreinindum, sem að stöku sinnum kunna að
loða við mig. Á hinn bóginn hefir æskan, ungi
vinur minn, engan rétt til að setjast í dómara-
sæti, og þú verður að haga þér gagnvart mér,
eins og þú hagar þér gagnvart heiminum —
vera hvorki of vandfýsinn né heldur lingerður.
Atvinnan, sem að ég hefi nú, er arðsöm og ég
er farinn að safna fé. Nafn mitt og líferni er
algjörlega óþekt í þessum parti borgarinnar,
því að þó ég sé víða kunnugur í París, þá hefir
athafnasvið mitt verið í öðrum pörtum borgar-
innar — og þar að auki verð ég að segja, að
leynigerfi mitt er gott! Hvaða veglyndisbrag,
að þetta uppháa enni hefir gefið mér — finnst
þér ekki? „En satt er það“, sagði Gawtrey með
meiri alvöruþunga, „ef að ég sæi, hvernig að
þú gætir séð þér farborða í lífinu á bjartari
brautum, heldur en ég hefi kosið mér að ganga
á, þá kynni ég að segja við þig, eins og gálaus
nútízku maður máske segði við óframfærmn
ungling. — Nei, eins og margir slarksamir feður
segja, eða ættu að segja, við syni sína. „Það
er engin ástæða til þess, að þú verðir mis-
gjörðamaður, þó að ég sé enginn engill“. í
stuttu máli, ef þú værir þægilega settur í ein-
hverju heiðarlegu embætti, þá gætir þú átt
hollari vini, en að ég er. En eins og á stendur,
þá sé ég ekki hvað þú getur betra gjört“. Gaw-
trey sagði þetta svo blátt áfram og yfirlætis-
laust, að það sýndist veita áheyrenda hans
hugarfró og þegar hann að síðustu sagði: „Hvað
segirðu um það? I insta eðli sínu er líf mitt
eins og tápmikils skóladrengs, sem kemst í allra
handa ógöngur af því að hann hefir gaman af
því, og beitir svo orku afls og vitsmuna til að
komast út úr þeim á þann bezta hátt, sem að
hann getur! — Viltu reyna það?“
Philip tók innilega í hendina á Gawtrey.
Húsbóndinn stóð á fætur, og án þess að segja
annað orð, leiddi gest sinn til sængur í litlu
herbergi, þar sem uppbúið rúm beið hans, og
skildi svo við hann.
Þetta nýja lífsviðhorf, sem Philip var nú að
ganga inn í, var svo einkennilegt, svo stór-
skrítið og hlægilegt, að á hans aldri þá var
máske ekki að búast við, að það var hættulegt.
William Gawtrey var einn þeirra manna,
sem það er meðfætt að hafa áhrif og vald hvar
svo sem að hann fór, hið mikla afl hans og
óbilandi heilsuhreysti gáfu honum sjálfstyrk-
leika — siðferðislega, eins vel og líkamlega
hreysti. Hann átti yfir að ráða mikilli hrjúfri
andlegri atgerfi, en undir niðri hjá honum bar
allmikið á lastmælgi og fyrirlitningu. Hann
hafði öðlast góða mentun, og gat þegar að hann
vildi samið sig að siðum manna, er prúðir þóttu
í félagslífi hinna háttsettari boragara. Frá því
fyrst að Philip hafði séð hann á póstvagninum
á leiðinni til R . . . hafði þessi maður vakið
forvitni hans og áhuga; samtalið, sem hann
hafði heyrt í kirkjugarðinum; þakklætisskyld-
an, sem að hann var í við Gawtrey, þegar að
hann frelsaði hann frá lögreglunni; tíminn þar
á eftir, sem að hann var með honum, þar til
að þeir skildu á litla gistihúsinu; góðvildin,
sem hann hafði sýnt honum þá og gestrisnin,
sem Gawtrey sýndi honum nú, miðaði allt til
að æsa huga hans og jók mikið, mjög mikið
á skylduræknis-tilfinningu hans. Það mátti
segja að Morton væri dáleiddur. Þessi maður
var eini vinurinn, sem hann átti.
Ég hefi álitið nauðsynlegt að segja frá sam-
tali því, er þeir höfðu átt, þegar þeir Mor-
ton og Gawtrey voru áður saman, en samt
hafði það samtal fest djúpar rætur í huga
Philips. Hann var hissa á, og það nærri ógnaði
honum, að verða var við bölsýnisþunga þann,
sem hann fann að lá falinn undir yfirborðs-
glettni Gawtrey — ekki skapgerðar bölsýni,
heldur bölsýni, sem stafaði frá þekkingu hans.
Skoðun hans á lífinu, réttlæti mannanna og
dygðum þeirra var, eins og auðvitað á sér al-
mennt stað með menn, sem hafa fyrir einhverj-
ar ástæður komist í andstöðu við lögin, skugga-
leg og vonlítil; og lífsreynsla Philips hafði ver-
ið svo raunaleg, að þær skoðanir höfðu meiri
á hrif á hann, heldur en að þær hefðu getað
haft á lífsglaðari menn. Hvað sem þessu líður,
þá er víst að þeir voru nú glaðari í bragði, en
þeir voru við sinn fyrri samfund, og í sam-
félagi við húsbónda sinn og undir hans hand-
leiðslu, þá náði Philip ósjálfrátt aftur og
það fljótlega, sínu fyrra hugrekki og hugsana
dyrfsku. Gawtrey sjálfur var hinn ákjósanleg-
asti félagi; félagslífið, sem þeir voru í, þó það
væri ekki valið, var skemtilegt. Þegar kveld-
verkum þeirra var lokið, þótti Gawtrey gaman
að fara í leikhús og kaffihús og var Philip þá
ævinlega með honum, en félagi Gawterys, hr.
Birnie, fór aldrei með þeim. Þannig endur-
nærður af þessum lífsbreytingum náði Philip
fullu fjöri og blóma, eins og planta sem flutt
er úr kirkjandi umhverfi og illum jarðvegi,
þar sem að hún hafði barist við dimmu og
óloft, endurnýjast og skýtur frjóöngum, þegar
að hún er endurgróðursett í hagkvæmari og
betri jarðvegi og breiðir krónu sína á móti
sólu og sumri í allri sinni dýrð. Ef að þótti
og eldherkja átti sér enn inni, í huga Philips,
þá höfðu þeir skaplestir að minsta kosti látið
minna á sér bera, og voru nú í meiru samræmi
við hið dökka og tilkomumikla útlit hans. Hann
var máske ekki búinn að losa sig við hina
tígrisdýrslegu skapbresti sína, en í litblæ sín-
um og í samræmi holds og hreysti sýndi hann
líka fegurð tígrisdýrsins.
Herra Birnie svaf ekki í sama húsinu og
Gawtrey og Philip; hann bjó í húsi, sem var
dálítinn spotta í burtu og fór heim til sín á
hverju kvöldi. Við höfum lítið sagt um þann
mann, því eftir útliti að dæma, þá var fátt um
hann að segja: Hann talaði sjaldan orð, nema
við Gawtrey, sem að Philip sá hann oft hvíslast
á við, en fékk aldrei að heyra hvað þeir sögðu.
Augu hans voru samt ekki eins aðgjörðalaus,
eins og varirnar; það voru ekki hvöss augu,
þau voru dauf og þeim, sem ekki voru því að-
gætnari, sýndust þau líflaus, þau voru ljósblá
og á þeim virtist vera dimmt ský — það voru
arnaraugu; en þau voru alltaf á verði — leyni-
verði, sem vakti andúð og ímugust hjá Philip.