Lögberg - 24.05.1951, Blaðsíða 6

6
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 24. MAÍ, 1951
NÓTT
OG
MORGUN
Eftir LYTTON LÁVARÐ
.1. J. BILDFELL. þý'Mi
Að síðustu staðnæmdist hann við brúna,
sem var mikilfengleg með myndastyttur af
þeim, sem keipar samtíðarinnar heiðra með
nöfnum; þó Zeus og guðum hans sé rutt úr
vegi, þá lifir tilbeiðsla á dauðum mönnum til
daganna enda; — brúin sem þú ferð yfir, þeg-
ar þú gengur frá Royal Teuleries, eða hinar
skrautlegu götur fyrir handan Rue de Rivoli,
alla leið til Senats, fólksins sem leyst hefir
verið úr fjötrum, og hinnar fölnuðu dýrðar
Faubourg St. Germain, þar sem að fátækir af-
komendur lénsherra-harðstjóranna, sem að
stofnun Senatsins velti af stóli búa enn. — Svip-
ur af valdinu sem var, skuggi frægra nafna.
Enski útlaginn var kominn út á miðja brúna,
hann stansaði og leit upp og í kringum sig og
minnti staðurinn hann á kveldið eftirminni-
lega í Lundúnum þegar að hann stóð vona- og
vinalaus og bað þjón föður síns um ölmusu,
sem að hann minntist lítillega á í samræðu
sinni við Gawtrey, og sem hafði alltaf setið
eins og sverðsoddur í huga hans, og komið hon-
um til þess að leita á náðir Gawtrey, sem hann
þó ekki treysti. Þessir staðir í báðum borgun-
um voru ekki ósvipaðir hvor öðrum og mintu
hvor á annan: Til að byrja með, þá hafði al-
gjört vonleysi um örlög mannanna ríkt í huga
Philips — hann hafði kastað frá sér allri trú
á handleiðslu guðs — en reiddi sig á sjálfan
sig; þegar að hann stóð á fyrri brúnni, þá hafði
hann tekið ákvörðun sína; nú stóð hann á þeirri
síðari óttasleginn út af afleiðingunum — stóð
þar jafn fátækur — jafn fyrirlitlegur — jafn
druslulega til fara; en var hann eins dramblátur
og einbeittur, var meðvitund hans eins örugg
og heiður hans eins hreinn? Honum virtust
steinbogarnir og vatnið, sem að undir þeim
streymdi fram, taka á sig leyndardómsfyllri
mynd og boða sérkennilegri meining en heima
átti á hinu ytra svæði veraldarinnar. Stein-
bogarnir voru í huga hans, hliðin að lífi hans
sjálfs. Hann var í svo þungum hugsunum, sem
voru á svo miklum ruglingi og í svo mikilli þoku
að hann gat ekki greint í gegnum umrótið, sem
í kringum hann var, þann eina ljósglampa sem
ef til vill hefði getað verið fyrirboði á endur-
vakning sálar hans. — Tveir fótgangandi menn
stönsuðu rétt hjá honum.
„Þú verður seinn til að taka þátt í umræð-
unum“, sagði annar þeirra við hann. „Því
stanaðirðu hér?“
„Vinur“, sagði hinn. „Ég fer aldrei fram
hjá þessum stað án þess að minnast þess, þegar
að ég stóð hér og átti ekki einn eyrir í eigu
minni, og sá engin tök á að eignast neinn, og
var að hugsa um að enda það allt með því að
steypa mér í ána“.
„Þú! sem ert nú svo auðugur að fé — mann-
virðingu og ert í svo ágætri stöðu — er það
mögulegt? H^ernig var það? — Heppni — ó-
væntur arfur?“
„Nei: Tíminn, traustið og atorkan — þessir
þrír vinir, sem guð hefir gefið fátæklingunum!“
Mennirnir héldu áfram. Philip, sem hafði
litið til þeirra, fannst að maðurinn sem síðast
talaði, hefði horft á sig alvarlegur, en þó með
hýru augnaráði, og þegar að maðurinr* var far-
inn hafði hann orðin, sem að hann sagði, upp
aftur, og fannst í hjarta sínu að þau væru
bending til sín að ofan.
Hugarþunganum létti og hugsanir hans
skýrðust, eða öllu heldur breyttust í hugrekki
og ákvörðun. „Já“, tautaði hann. „Ég skal fara
þangað annað kveld, eins og að ég lofaði — og
komast að leyndarmáli þessa manns. í van-
þekking minni og einstæðingsskap hefi ég látið
leiða mig hingað tii út í félagsskap, ef ekki út
í ósóma og glæpi, að minnsta kosti út í undan-
færslur og svik. Ég verð að vakna af unggæð-
ings kæruleysi mínu — af óafskanlegu hirðu-
leysi um minn betri mann. Ef Gawtrey er, eins
og ég er hræddur um að hann sé, bendlaður við
einhver hrakleg og ólögleg ódæði með þessum
fyrirlitlega félaga sínum — þá skal ég . . . .“
Hann þagnaði í svip og sagði svo, „jæja, þó
þessu sé þannig háttað, þá hefir þessi seki
maður fætt mig og klætt! Ég skal“, hugsaði
hann — „ég skal krjúpa á kné frammi fyrir
.honum og biðja hann að flýja á meðan að tími
) er til, vinna — biðja — svelta — jafnvel deyja,
heldur en að tapa þeim rétti að vera maður
með mönnum, eða að biðja guð sinn án kinn-
roða!“ Eftii' að þessi hugsun hafði liðið um
huga hans, fannst honum eins og að hann væri
endurreistur til áhrifa og ánægju umhverfis
síns; nóttin var horfin úr sál hans — hann
dró að sér næturloftið þýtt og hressandi og
naut til fulls yndisleikans, sem júnímánuður
varpaði yfir láð og lög, og hann leit upp og
varð snortinn af fegurð stjarnanna og himin-
blámans. Morguninn sameinaðist persónu hans,
cg honum fannst að heimurinn, þrátt fyrir all-
an sinn mótbyr, vera fagur, og þrátt fyrir allt
það illa, sem að í honum væri, þá væri guð
góður. Hann hélt áfram — yfir brúna, en fóta-
tak hans var nú allt annað -— hann gleymdi
tötrunum sem að hann var klæddur í. Hvers
vegna átti hann að fyrirverða sig? í þessu ný-
fengna öryggisástandi sínu kom hann að hóp
ungra manna, sem stóðu fyrir framan eitt af
aðalhótelum Parísar sem stendur við hið skraut
lega Rue de Rivoli stræti, þar sem að auður-
inn og Englendingar búa. Þjónn á hestbaki fór
ríðandi upp og ofan strætið með hest í taumi*
sem að þessir ungu menn voru að dást að; og
.hesturinn var í raun og sannleika óvanalega
glæsilegur og verðmætur. Svo að jafnvel Phil-
ip, sem að hesta-aðdáunin var rík hjá frá æsku-
árum hans, stansaði til að virða hestinn fyrir
sér, og á meðan að hann stóð og virti hann
fyrir sér barst nafn til eyrna hans sem að hann
kannaðist vel við.
„Arthur Beaufort er vissulega öfundverð-
asti maðurinn í Evrópu".
„Já, vissulega“, sagði annar af þessum ungu
mönnum; „hann hefir nóga peninga — er fall-
egur, sérlega geðprúður, gáfaður og spennir
peningum eins og prins“.
„Það á enginn eins fallegá hesta og hann!“
„Enginn eins heppinn í peningaspili!“
„AUar fallegustu stúlkurnar elská hann“.
„Og enginn nýtur lífsins eins vel og hann.
En hérna kemur hann“.
Ungur léttstígur maður kom út úr silfur-
og gullstássbúð, sem var við hliðina á hótelinu,
og kom til þeirra. Philip datt fyrst í hug að
þjóta í burtu, en svo áttaði hann sig og steig
á bak við súlnaboga, sem var framan við hó-
telið, og útlaginn virti erfingjann fyrir sér. Það
var enginn samanburður á eðlilegum þroska
þessara tveggja ungu manna; því að Philip
Morton, þrátt fyrir alla lífserfiðleikana, hafði
nú náð vaxtar- og útlitsþroska á óvánalega háu
stigi. Hann var breiður um brjóstið, beinvax-
inn og djarfmannlegur, hið mjúka samræmi í
lengd lima hans blandaðist fagurlega við hreyf-
ingar hans og hreysti; og þó að æskublóminn
væri farinn að fölna í kinnum hans og drættirn-
ir í andlitinu, sem helzt voru ábærilegir, höfðu
sett merki sitt á það og bentu til áhyggju og
djúprar hugsunar, þá var yfirbragðið gáfulegt
og djarflegt um fram aldur, og bar vott um
hófsemd og heilsuhreysti, sem allt til samans
fullkomnaði heildarsvip hans, sem var göfug-
ur og ákveðinn, þó hann væri alvarlegur og
karlmannlegur, — mannsbragur, sem að list-
málari hefði gjarnan viljað fá að láni, til þess
að tákna ungan, Spartverskan hermann, sem
er að herklæðast til að taka þátt í sinni fyrstu
orustu. — Arthur lágur vexti og grannur, fölur
í andliti, sem stafaði að nokkru leyti frá lík-
amsbyggingu hans og líka frá sællifnaði hans,
var ekki nálægt því eins vel byggður og frændi
hans var. Og hvað svo? Allt það sem fullkomn-
asti fatnaður getur veitt, fágun þá sem sið-
venjur allsnægtanna veita, þessa nafnlausu
prýði, sem andinn og venjurnar fága og sem
stafa fyrst og fremst frá bókmenntunum og í
öðru lagi frá félagslegri umgengni klæddu erf-
ingjann því töframagni, sem að náttúrueðlið
fær aldrei veitt. Og honum fylgdi glaðværð,
andleg bjartsýni og háttsemi sem þeirra er líf-
inu unna.
„Ó, þetta er heppni! Verið þið allir vel-
komnir!“ sagði Arthur Beaufort glaðlega og
brosti. „Þið verðið að borða með mér hjá
Verey’s. Ég þarf eitthvað sem hressir mig, því
að ég fór ekki heim frá safnhúsinu fyrri en
klukkan fjögur í morgun“.
„En þú vannst“.
„Já, Marsden. Svei því! Ég vinn alltaf. Ég
gæti þó staðið mig við að tapa. Ég skammast
mín fyrir alla þessa vinninga!“
„Það er ekki erfitt að spenna því, sem mað-
ur græðir“, sagði Marsden íbygginn; „ég sé
sð þú hefir verið inni hjá skrautmuna kaup-
manninum. Gjöf handa Cecil? Þú þarft ekki að
roðna, minn kæri. Hvers virði er lífið, ef engin
er konan?“
„Eða ekkert vín?“ sagði annar.
„Eða engin skemtun?“ sagði sá þriðji.
„Eða auður?“ sagði sá fjórði.
„Og þú nýtur alls þessa! Lukkulegi maður!“
sagði sá fimmti.
Útlaginn dró hattinn ofan 4á ennið og gekk
í burtu.
„Þessi elskulega París“, sagði Beaufort og
renndi augunum ósjálfrátt í áttina til Philips.
„Elskulega París! Ég verða að nota tímann á
meðan að ég er hér! Ég hefi aðeins verið hér
í nokkrar vikur, og í næstu viku verð ég að
fara“.
„Og sussu — heilsa þín er betri: Þú þekkist
ekki fyrir sama manninn“.
„Þú heldur það virkilega? Ég veit samt ekki:
Læknirinn segir að ég verði annað hvort að
fara til vatnanna á Þýzkalandi — árstíðin er
byrjuð, eða.......“
„Eða hvað?“
„Eða lifa skemur, til að njóta samveru með
eins skemmtilegum félögum og þið eruð, minn
kæri. En eins og þú segir hvað er lífið án . . . .“
„Kvenfólks!“
„Víns!“
„Gleði!“
„Auðs!“
„Hæ! Hæ! Heilsan má fara í hundana: Ég
kæri mig ekkert um hana!“ Og Arthur sté létti-
lega á bak hesti sínum og raulaði uppáhalds
leikhússlag sitt fyrir munni sér, en undan hóf-
um hestsins spýttist blaut moldin á gangandi
mann, sem að stóð við krossgötuna. Philip stillti
blótsyrðið, sem kom fram á varir hans og
horfði á eftir glæsimenninu, sem að flýtti sér
áleiðis til Camps Elysee’s, og honum varð litið
til myndastyttanna á brúnni og það var eins
og huggandi engilrödd hvíslaði að honum: —
„Tíminn, trúfestan, atorkan!“ Svipurinn á and-
liti hans varð mildari, og þegar að hann hélt
áfram göngu sinríi, þá var það með þeim á-
setningi, að varpa frá sér þunganum, sem á
honum hvíldi frá liðinni tíð, en mæta erfið-
leikunum, sem fram undan væru, með ró og
hugprýði.
Við höfum séð, að efasemd huga hans, eða
metnaður, sem ekki var gjörsneiddur göfug-
lyndi, kom honum til að hafna þrábeiðni Gaw-
trey með að þiggja betri föt en þau, sem að
hann sjálfur átti, sama tilfinningin kom honum
til þess, að hafna öllu góðgæti í mataræði, sem
Gawtrey var sífellt að halda að honum. Því,
sa einkennilegi maður, sem átti yfir að ráða
hamingjusamri skapgerð og hraustum líkama,
fór út á kvöldin grímuklæddur, i þeirri iull-
vissu, að hann þekktist ekki, til þess aö fá 'sér
mat á betri matsoluhúsum borgarinnar og
gleyma þar raunum dagsms yfir máltiðinni.
William Gawtrey kærði sig ekki baun um bólv-
un Demóclesar, sverðsins yfir höiði sér, þaö
hafði aldri spilt matarlyst hans! Hann hafði iika
upp á síðkastið tekið upp á því að neyta vins
mikið meira, en hann var vanur að gjora —
vitsmunir hans, sem voru miklir og skarpir,
voru farnir að sljófgast; og það var atriði, sem
Fhilip þoidi ekki að hugsa um. En heiisa Gaw-
ti ey var svo stálslegin, að eftir að drekka nógu
mikið vín til þess að leggja íylking veiðimanna
undir borðið, og eftir að láta í ljósi háværa
gleði sína, eða þá að þylja harmatölur sínar,
sem að sýndu að hann var ekki óhultur fyrir
áhrifum guðaveiganna, — en þrek hans var svo
mikið, að ef eitthvað kallaði að, og sérstaklega
áður en hann fór á þessa túra sína, sem að
hann var hálíar og heilar nætur í burtu í, þa
þunti hann ekki annað en reka höfuðið ofan
í kait vatn, drekka eins mikið af Sogæðavökva,
eins og hrossalæknir þorði að gefa sterkasta
hesti — lygna aftur augunum og dotta í hálfan
klukkutíma og vakna svo jafn algáður og ro-
legur, eins og þó að hann hefði nákvæmlega
fyigt lífsreglum þeirra Sókratesar og Cornarós!
En svo við snúum okkur aftur að Philip.
Það var vani hans að sneiða sig sem mest hjá
glaðværð félaga síns; og nú þegar að hann kom
til Camps Elysées, sá hann litla fjölskyldu —
ungan handverksmann, konu hans og tvö börn
þeirra, sem með saklausri gleði, eins og Frökk-
um er enn títt, voru að leita sér hressingar úti
í sól og sumri og voru að neyta óbreyttrar mál-
tíðar í skugga trjánna. Hvort heldur það var
af því að hann var svangur, ‘eða af því að hann
öfundaði þessa fjölskyldu, get ég ekki sagt, en
hann stansaði og virti litla hópinn íyrir sér.
Fram og aftur eitir veginum ok fólk, sem al-
drei gjörði annað en að leika sér. Það skemti
sér — en undir trjánum var ánægja. Annað
barnið, dálítill drengur um sex ára aldur, kom
auga á íerðamanninn, hljóp til hans með kaífi-
brauð í hendinni, rétti það að honum og sagði:
„Hérna, taktu við þessu, ég hefi nóg af því!“
Drengurinn minnti Philip á bróður sinn og
hann komst við; hann tók litla Samverjann í
fang sér, kysti hann og grét.
Móðir drengsins tók eftir þessu, stóð á fæt-
ur, íor til Philips og lagði hendina á handlegg
hans. „Vesalings drengur! Því grætur þú? —
Getum við létt undir með þér?“
Þessi vináttumerki, sem allt í einu blikuðu
hjá þessari konu, fóru um Philip eins og dögg
á vordegi og mýktu skap hans og viðhorf.
„Þakka þér fyrir“, sagði hann, setti dreng-
inn niður a grasið og dró hendina um augu,
sér. — „Kæra þökk — já! Leyfið mér að setja
mig niður hér hjá ykkur“. Og hann settist nið-
ur og drengurinn settist við hliðina á honum,
neytti matar með þeim og gladdist með þeim.
Philip hinn stolti! var hann ekki farinn að
skilja hnossið dýrmæta mitt í andstreyminu og
örðugleikunum ?
Handverksmaðurinn, þó að hann væri yfir-
leitt kátur og lífsglaður, var ekki laus við að
vera óánægður með hlutskipti sitt, sem að er
algengt hjá mönnum í hans stétt, en hann var
ekki að mögla yfir því, heldur hafði það í
ílymtingi. Hann hæddist að skrautvögnunum,
og reiðmönnunum, sem fóru um veginn, og
skemti sér við að hæðast að höfðingjunum.
„Þey!“ sagði konan hans allt í einu; „þarna
kemur Madame de Merville“, stóð upp og
hneigði sig í áttina til opins skrautvagns, sem
ók hægt eftir veginum á leið til bæjarins.
„Madame de Merville!“ endurtók maður
hennar og stóð upp líka og tók ofan húfuna.
„Já! Ég hefi ekkert að segja á móti henni!“
Philip horfði fast á vagninn og sá framan í
fallega konu, sem leit kurteislega til þeirra og
tck kveðju þeirra — það var konan, sem hafði
verið í huga hans, síðan að hann sá hana á
skrifstofunni hjá William Gawtrey, en þá hafði
hún borið tignarlegra nafn. Honum brá og
liann roðnaði í framan. Konan virtist nú sjálf
þekkja hann, augu þeirra mættust, og hún
beygði sig snögglega áfram. Hún lét ökumann-
inn stöðva hestana, benti konunni á að hún
vildi tala við hana, og hún gekk undir eins út
að veginum til henn^r.
„Ég vann einu Sinni fyrir þessa konu“, sagði
maðurinn með viðkvæmni í röddinni, „og þeg-
ar konan mín veiktist í fyrravetur, þá borgaði
hún lækniskostnaðinn. Ó, hún er engill, við-
kvæm og veglynd“.
Philip heyrði naumast þetta hrós, því að
hann sá á augnaráði og aðstöðu kvennanna, að
þær mundu vera að tala um sig. Hann fyrir-
varð sig aftur fyrir fataræflana, sem að hann
var í, og hann óttaðist líka, að hún myndi ef
til vill fara að bjóða honum ölmusu — hann
kvaddi í snatri og án þess að líta aftur til vagns-
ins, gekk hann í burtu.
En áður en að hann var kominn marga
faðma í burtu náði handverkmannskonan hon-
um og sagði: „Madame de Merville vill tala við
þig, nerra!“ með virðulegra viðmoti en hún
haíði áður sýnt.
Philip stansaði í svip og hélt svo áfram.
„Þetta hlýtur að vera einhver misskilningur“,
sagði hann: „Ég hefi engan rétt til að vonast
eftir slíkum heiðri“. Hann gekk yfir veginn og
var horfinn áður en konan kom aftur til Ma-
dame de Merville; en fram í huga hans kom
aftur og aítur mynd Madame de Merville, föl,
fögur og alvarleg; og óglöggar en hugþekkar
tilfinningar titruðú í huga hans og hjarta. Það
\ ar á þessum sólríka sumardegi, sem var sér-
staklega rninnisstæður fyrir hina örlagaríku
viðburði í hinu innra lífi Philips, sem að eru
forboðar hinna ytri áfallanna, eins og Virgil,
syngur um, sem að hann fann til þess, að æsk-
an væri að íklæðast nýju lífsviðhorfi, að þráin
til að njóta og elska væri að vakna.
Með slíkar hugsanir í huga hélt Philip áfram
göngu sinni þar til dagur var að kveldi kom-
inn og að hann var kominn í bakgötu, eða í
eina af þeim bakgötum, sem að umkringja hið
glæsileg þorp siðleysis, hégómadýrðar og
auðnuleysis í hinni glæsilegu Parísarborg —
Súlnagarðinn Palais Royal. Hann var hissa á
því, hvað framorðið væri — klukkan var að
slá sjö, og hann var að því kominn að snúa
heim, þegar að hann heyrði að kallað var á
eftir sér, það var Gawtrey, sem náði honum
undir eins og sagði: „Sæll, ungi vinur. Það
verður reynt á þolrifið í þér í kveld. Innan-*
tómur magi veldur taugaóstyrk. Komdu, þú
verður að borða með mér. Góð máltíð og flaska
af góðu, gömlu víni — komdu! Heimska ég segi
að þú verðir að koma! Lifi gleðin!“
Á meðan að Gawtrey sagði þetta tók hann
undir handlegginn á Philip og dró hann nauð-
ugan með sér dálítinn spotta, en rétt i því að
hann sagði, „Gleðin lifi“, stansaði hann og stoð
kyrr eins og klettur og Phílip fann, að hand-
leggurinn á honum titraði. Hann leit upp og
sá tvo menn við dyrnar á Palais Royal, sem
vissu að matsölusal þeirra Verey og Vefaur,
skammt frá þeim og horfðu á þá félaga.
„Það er óhamingjan mín“, tautaði Gawtrey
og nísti tönnum.
„Og mín“, sagði Philip.
Sá yngri af þessum tveimur mönnum tók
spor í áttina til Philips, en sá sem með honum
var dró hann til baka og sagði: „Hvert ætlarðu
að fara — þekkirðu unga manninn?“
„Hann er frændi minn, Philip Beaufort“.
„Er hann? Láttu þig þá ekkert varða um
hann. Hann er í fylgd með mesta bóva, sem til
er í Evrópu“.
Þegar Lilburne lávarður — því þetta var
hami, sagði þetta í lágum rómi við systurson
sinn, gekk Gawtrey upp að honum, starði á
hann og sagði í þungum en hljómlitlum rómi:
„Það er til helvíti, lávarður minn, ég fer þang-
að til að drekka samfundarskál okkar þar“.
Tók svo oían hattinn í hæversklegu háði og
fór inn í matsölusal Vefours, sem var þar rétt 1
hjá.
„Helvíti!“ endurtók Lilburne lávarður og
brosti harðneskjulega. „Óþokkinn er að hugsa
um spilahúsin!“
„Og ég hefi látið Philip sleppa úr höndun-
um á mér í annað sinn“, sagði Arthur í ásök-
unarróm. Því á meðan að Gawtrey var að tala
til Lilburne lávarðar, þá hafði Philip horfið inn
í völundarhús bakstrætanna. „Hvernig hefi ég
haldið eið minn?“
„Komdu! gestir þínir bíða, því þeir eru*sjálf-
sagt komnir. Hvað þennan vesalings unga
mann snertir, þá geturðu reitt þig á að hann
er gjörspilltur, bæði á sál og líkama“.
„En hann er frændi minn“.
„Ó! það er engin skyldurækniskend á milll
eðlilegra barna, þar fyrir utan, þá leitar hann
þig nógu fljótt uppi. Ræksnislegir ölmusumenn
verða ekki lengi of stoltir til að biðja“. *
„Segirðu þetta í alvöru?“ spurði Arthur.
„Já, þú mátt treysta lífsreynslu minni“.