Lögberg - 16.08.1951, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 16. ÁGÚST, 1951
logberg
OeflíS öt hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
69 5 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MANITOBA
Utanáslcrift ritstjórans:
EDITOR LOGBERG, 695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MAN.
PHONE 21 804
Rritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $5.00 um árið—Borgist fyriríram
The "L.ögberg'’ is printed and published by The Columbia Press Ltd.
695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada.
Authorized as Second Class Mail, Post Office Departmejit, Ottawa
Dr. Bjcrn Jónsson:
Minni ísfands
flutt á Gimli 6. ógúst 1951
Minni hvers lands er heitast sungið í brjóstum sona
þess og dætra.
Fátækleg orð fá litlu fegrað þann lofsöng.
Það eru margrödduð lög, fjölrænn niður og kliður,
sem óma í hörpu hjarta vors við minningu ættlandsins.
Allir þessir tónar steypast saman í eina hljómkviðu.
óldur hennar berast út í sál vora og bergmála í allri
tilveru vori.
innst í þínum eigin barmi,
eins í gleði og eins í harmi
ymur íslands lag.
Tónar þessarar hljómkviðu fylgja oss hvert spor; það
er alltaf eitthvað sem minnir á ísland. En þótt hann
sé venjulega lágróma og hljóður, eins og fjarlægur
lækjaniður, þá getur þessi ómur verið yfirgnæfandi
máttugur eins og fossdrunur.
Svo er í dag, þegar vér látum læki minningarnna
mætast í ósi þessarar stórhátíðar. Ættjarðarástin vakn-
ar og vér fyllumst heimsþrá.
Yngri kynslóðir V.-ísl. hafa aldrei séð ísland, að-
eins heyrt af því, aðeins heyrt lítið eitt um þjóðina, en
aldrei kynnst henni. Minning íslands vekur hjá þeim
virðingarkennda, hlýjublandna forvitni, er þær sjá hve
sterkum hræringum tilhugsunin um ísland vekur hjá
feðrum þeirra og mæðrum og sérstaklega öfum þeirra
og ömmum.
Vér skulum athuga hvernig þessi hljómkviða móð-
urlandsástar og heimþrár er samsett, hverjir eru grunn-
tónar þessa lags. Oss virðist í fyrstu að þar séu raddir
náttúrunnar mestu ráðandi, læjkaniður, fossadynur,
sumarangan, fuglasöngur, næturkyrrð; mild friðsæld
engja og bithaga, hrikaleg tign fjallahnúka og hamra-
belta — alt umvafið heiðríkju víðsýnisins.
En ef við hlustum betur, þá finnum við að undir-
tónninn í þessari stórfenglegu hjómkviðu er þjóðin
sjálf; „uppruni, barátta, hetjudáðir, hörmungar í henn-
ar sögu hennar tár—“ en umfram alt: hennar verk,
hennar menningarlega afrek, sem er stolt vort og æra,
arfur íslendinga. Þetta er og verður grunntónn lífs vors
og undiralda hins knýjandi máttar, sem hvetur oss til
dáða, það er þjóðmenning vor, menningarfleifð — arfur
íslendinga.
Þessi arfur er afsprengi upprunna vors og sögu,
tjáning eðlis vors og baráttu. Á honum byggist stolt
vort og sjálfsvirðing og viðurkenning og mat annarra
þjóða. Á honum byggist tilvera vor og framtíð, því að
þessi arfur er fjöregg vort — vér sjálfir. Vér verðum
að gæta hans vel, auka hann og útbreiða.
Maðurinn lifir aðeins af verkum sínum og þeim
verkum einum sem hafa menningarlegt gildi. Þeim
verkum sem komandi kynslóðir meta, verkum sem eru
lífræn — sígild.
Slík verk eru unninn af skynsemi mannsins og
snilligáfu. Þau eru ofar daglegu nauðsynja striti og ó-
persónuleg, í þeim skilningi að allir aðrir geta notið
þeirra. Þau eru andans óðul, sem ganga í erfðir frá
kynslóð til kynslóðar. Þessi verk eru eilíf; samræmi við
þann skilning að það er andi mannsins sem lifir, og
það sem til hans heyrir, en hold manns deyr; og það
sem fyrir það er stritað hefur aðeins smávægilega
þýðingu á vogarskálum sögunnar.
Hugsið ykkur allar þær biljónir mannkynsins sem
hafa stritað og sveitzt í þúsundir ára! Hvað lifir af öllum
þeim þrældómi og elju? Það er allt steingleymt nema
þau fáu verk andans, sem eru ofar kröfum nauðsynja-
lífsins skáldskapur, bókmenntir, tónlist, byggingarlist,
vísindi: me,nningarafrek, — óðul andans.
Kanada er ungt land, rétt í þann mund að slíta
barnsskónum. Það er jafnan svo, þegar land er numið,
að mest öll orka landnemans fer í það að koma undir
sig fótunum, verða efnalega sjálfbjarga og sjálfstæður.
Landnám Kanada hefur verið sérlega erfitt. Bæði
vegna stærðar landsins, einnig vegna hinna mörgu ó-
skyldu þjóðflokka sem hér hafa þurft að heyja land-
brotsstríðið hlið við hlið.
Meðan á þessari baráttu stóð hafa menningar-
málin eðlilega orðið að sitja á hakanum. En nú er stríðið
unnið, grundvöllurinn lagður. Önnur öld er að rísa upp.
Þjóðin hefur náð efnahagslegu sjálfstæði og þjóðfé-
iagslegu öryggi. Strax í kjölfar þess hefur risið vakning-
aralda lista og vísinda. Andleg menning er að vaxa
hröðum skrefum í landinu. Fleiri og fleiri unglingar
nema nú listir og bókmentir. Skáldum, rithöfundum,
tónlistarmönnum og málurum fjölgar nú óðum.
Frumbyggjaþættinum er lokið — menningartíma-
bil Kanada er hefjast.
' Það er engin þjóð án erfðavenja. Sameiginlegir
siðir og hættir, lífsviðhorf og saga — ásamt tungu
og landamærum — greinir eina þjóð frá annari.
Kanada er þjóð í einum skilningi, en í öðrum ekki
Kanadisk þjóðarmenning er enn
ómótuð. Kanadisk þjóðarsál er í
deiglunni. Þjóðarmenning Kan-
ada er að skapast. öll þjóðerni
leggja til nokkuð aí erfðum sín-
um og beztu einkennum. Þessir
þættir spinnast saman, smátt og
smátt, unz af verður ein sam-
íelld heild: Kanadisk þjóðmenn-
ing, hrein og sérstæð kanadiska.
Þessu má líkja við vef, spunn-
inn af marglitum þráðum í eina
heilsteypta mynd.
Kanada og Bandaríkin eiga
enga sína líka í þesu tilliti.
Þetta má ekki láta gerast
skipulagslaust, og af tilviljun.
Þjóðin sjálf á að skipuleggja
sína eigin þjóðernisþróun, slá
og riða vefinn af markvísi, með
samtökum menntamála ráðu-
neyta ríkis og fylkja, með að-
stoð skóla og ýmsra áhrifaríkra
félaga, ætti að skipuleggja þenn-
an vel þjóðernisþróunar, vefa
þannig að myndin verði einföld
og skýr, en lífvænlegustu litir
hvers þjóðarbróts fái samt að
njóta sín.
Þar verða mörg sundruð
gögn, sem kemba verður saman.
Hlutur V.-fslendinga 1 þess-
um þjóðarvef er engin ögn, ekk-
ert smáræði. Bókmenntir vorar,
að fornu og nýju, eru meðal
hinna mestu menningarverð-
mæta sem mannkynið á í dag. En
þær eru ekki aðgengilegar nema
örfáum enskumælandi mönn-
um. Tunga vor er að líða undir
lok, að minnsta kosti vestan
hafs, í náinni fraptíð. En með
henni mega ekki glatast þessar
dýrmætu bókmenntir:— arfur
íslendinga.
Þetta fjöregg vort, sem svo
nauðuglega var bjargað frá
glötun efnislegrar' eyðingar —
rotnun og fúa, liggur nú undir
annari eyðingarhættu: vanræk-
slu og gleymsku.
Það er skylda vor við Kanada
Bandaríkin og allan hinn ment-
aða heim, að bjarga arfi vorum
frá þessari glötun. Það er skylda
vor við Minni íslands. Það ligg-
ur í augum uppi að V.-ísl. eru
sjálfkjörnir til þess að þýða
fornar og nýjar íslenzkar bók-
menntir á ensku og breiða þær
út. Þeir kunna bæði mál, þekkja
báðar hliðar og allar aðstæður.
Þótt tiltölulega lítið hafi verið
að þessu unnið hingað til, verð-
ur og hlýtur það að fara í vöxt.
Bæði vegna vexandi velmegun-
ar í landinu, og þar af leiðandi
auknum menningaráhuga, og
einnig og sérstaklega vegna
stofnunar hérlends kcnnarastóls
í íslenzkum fræðum. Stofnun
þessara deildar er tvímálalaust
hið fræðilegasta menningarfrek
Vestur-íslendinga, sem eitt mun
varðveita nafn vort og sögu, um
ókomnar aldir, á þessu megin-
landi.
Sú stofnun er eitt fyrsta skil-
yrði þess að slík verk sé hægt
að vinna. Þar geta fræði- og
listamenn framtíðarinnar lært
íslenzku og kynnst öllu, sem ís-
land varðar, til hlýtar. Þessari
þróun verður að flýta sem mest
má. Við verðum að eggja ungu
kynslóðina til að lesa þær ísl.
bókmenntir sem nú er vol á, í
enskum þýðingum, því að það
er ekki hægt að lesa þær án þess
að fyllast áhuga og hrifningu.
Við verðum að eggja hana til
að leggja stund á íslenzk fræði
við stólinn, strax og hann kemst
á fót. Örfa og styrkja efnilega
menn til að þýða og birta bók-
menntir vorar á ensku. Umsegja
þær fyrir börn og jafnvel gera
framhaldsmyndasögur af þeim
í blöðum og bæklingum. Gera
kvikmyndir af þeim. Til að vek-
ja strax áhuga fólksins þarf
fyrst að velja það útgengileg-
asta til þýðingar. Hafa samvinnu
við skóla, blöð, tímarit, útvarp-
stöðvar, og öll önnur útbreið-
slutæki, um sífellda kynningu
og útbreiðslu þéssara verka.
Leggja megináherzlu á óbundið
mál, og smásögur, en birta
aðeins allra beztu ljóðaþýðingar.
Einnig í útbreiðslustarfinu
yrði íslenzkudeild háskólans ó-
metanleg.
En umfram allt verður að
reyna að vekja upp aftur og
glæða lesirahneigðina, vort
sterkasta þjóðareinkenni.
Með því að mestöll yngri
kynslóðin talar aðeins ensku,
þarf að stofna aðgengilegt bók-
menntatímarit á ensku, svipað
og Icelandic Canadian, en
stærra, fjölbreyttara og með ör-
ari útgáfu, þar ætti helzt að
birta íslenzkar þýðingar og
leggja sterka rækt við nútíma-
bókmenntir vorar, og birtingar
frumsaminna verka. Svo ætti,
eðlilega að sameina íslenzku-
blöðin sem fyrst, svo orka og
efni dreifist sem minnst.
Þessi eru hlutverk vor sem V.
ísl., góðra kanadiskra og banda-
rískra þegna, og alheimsborg-
ara. Vestur-Islendingar hafa
þegar getið sér frægðar og virð-
ingarorð, sem ein bezta land-
námsþjóð vesturheims. Þetta er
viðurkennd staðreynd, hreint
ekkert smjaður. Þessum orðstír
verðum vér að halda. Vér verð-
um að kenna ungu kynslóðinni
að skilja hann og meta, og halda
áfram að berjast fyrir hann.
Framfarabaráttu mannkynsins
lýkur aldrei — án baráttu er líf-
ið storknun, og storknun er
dauði — en orðstír deyr aldrei,
hveim sér góðan getr.
Það fylgir kvöð hverri nafn-
bót, ábyrgð hverjum arfi. Vér
verðum að gæta fjöreggs 'vors,
svo það verði ekki fúlegg.
Arfur íslendinga er fjöregg
vort, það pund sem oss er trúað
fyrir til ávöxtunar. Aðeíns með
því að auka og útbreiða menn-
ingararfleifð vora getum vér
kallast trúir þegnar kjörþjóða
vorra, aðeins þannig getum vér
haldið uppi heiðri íslands, að-
eins með dáðum vorum getum
vér sungið Minni íslands.
MARGRÉT ÍSFELD
Æ morgunroði. rís þú skjótt á hæðum
þú, mér sem fulla færir gnótt af gæðum.
Með englum öllum og með hljómi snjöllum,
ég fagna' er ljómar lífsins sól á fjöllum.
ETTA GULLFAGRA VERS,
og allur sálmurinn, mun oft
hafa komið í huga Margrétar
Isfeld, síðustu árin sem hún
lifði. Hún unni hugástum öllu
sem fagurt vær; fögrum listum,
fögrum ljóðum og söng,—og þá
ekki sízt sálmasöngnum — íag-
urri von og trú, fögrum verkum,
Margfögru líferni. —
Margrét var kona Jóns Isfelds,
sem nú býr í bænum Minneota.
Hún lézt að heimili þeirra hjóna,
föstudaginn 27. apríl í vor, átta-
tíu og eins árs að aldri.
Margrét var fædd að Fremri
Hlíð í Vopnafirði 18. dag október
mánaðar árið 1869. Foreldrar
hennar voru hjónu Jón Guð-
mundsson Westdal og Sigríður
Benediktsdóttir. Föðurætt Mar-
grétar, Westdalsættin, er mönn-
uð vel, fjölmenn í Minnesotaríki
og hefir viðar til fólks að telja.
Um móðurættina veit ég því
miður harla fátt — nema það,
að móðurfaðir Margrétar, Bene-
dikt Bjarnason frá Víkingavatni
í Kelduhverfi, var talinn gáfu-
maður með afbrigðum. Sér-
kennilegur nokkuð, að sögu.
Hann var víða kunnur um
Norður-og Austurland. Bene-
dikt kom í ekki til þessi lands;
kendi börnum íslenzk fræði suð-
ur í Minnesota; las húslestra
fyrir bygðarfólkið, þegar prest-
laust var, og þýddi frá stundum
lesturinn af munni fram, óhikað,
úr danskri bók eða norskri.
Bróðir Margrétar, Stefán Th.
Westdal, var um tíma ritstjóri
og útgefandi blaðsins Minneota
Mascot. Hann seldi blaðið Gunn-
ari Björnsyni árið 1898. Eftir það
vann Stefán við blaðamensku
eða stjórnarstörf lengst æfinnar.
Hann andaðist í bænum Willis-
ton í Norður Dakota árið 1947.
Margrét kom vestur um haf
til Minnesota með foreldrum sín-
um sumarið 1880. Hafði fjöl-
skyldan heimili fyrst í Marshall-
bæ, en síðan vestur í íslenzku
bygðunum; og þar fékk Margrét
uppeldi sitt og æskumentun hér
megin hafs. Á æðri mentun, sem
svo er kölluð, hafði hún ekki
kost.
Vorið 1889 giftist hún Jóni Is-
feld frá Grundarhóli á Hóls-
fjöllum. Ári síðar keyptu þau
land í Austurbygð, fyrir norðan
Minneota. Þar bjuggu þau allan
sinn búskap, í 46 ár; en brugðu
búi haustið 1936. Fluttu þá inn
Margrét ísfcld
í bæinn og bjuggu þar síðan.
Þau reistu sér myndarlegt ný-
tízkuhús í Minneota fyrir tveim
árum.
Ágætan þátt tóku þau hjón í
málum bygðar og safnaðar á
meðan aldur og heilsa leyfðu.
Jón var lengst af í fulltrúarnefnd
Festurheimssafnaðar, og í mörg
ár safnaðarforseti. Sat oft á
kirkjuþingum. Margrét var í
sextíu ár í kvenfélagi safnaðar-
ins; bar hag þess og starf mjög
fyrir brjósti; var og forseti þess
árum saman. Sunnudagskólann
annaðist lengi vel fyr á árum.
Margrét 'var gáfuð kona; og
eftir því voru mannkostirnir.
Las mikið og hafði yndi af bók-
mentum; en annaðist heimilið
jöfnum höndum. Hún var ljúf
og skemtileg í viðræðum alla
jafna; tal hennar beindist eins
og af sjálfu sér að einhverja
því, sem hugðnæmt var og gott
afspurnar. Bréfum hennar var
við brugðið.
Þeim hjónum varð ekki barna
auðið; en systkini tvö, systur-
börn Margrétar, tóku þau til
fósturs: Margréti Hofteig, nú
Mrs. Theodore Hattstad, í North
Branch, Minn., og Halldór Hoft-
eig, í Mound, Minn.
Margrét hafði verið heilsutæp
í mörg ár. Hún var rúmföst síð-
ustu mánuðina, og naut þá
hjúkrunar af hendi manns síns
og fósturbarna og vina. Hún átti
gott skilið af öllum. — Myndin
sem hér fylgir, sýnir hana í full-
um blóma lífsins, áður en aldur
og vanheilsa gengu í garð.
Útförin var fjölmenn. Fór sú
athöfn fram í St. Páls kirkju og
í grafreit Vesturheimssafnaðar,
mánudaginn 10. apríl. —G.G.
FOR SALE
FISH-NET ANCHORS
Phone 593 164
S. CHERNICK, 686 FLORA AVENUE, WINNIPEG'
* My own grain
• Grown on my own land
• Handled by my own elevator
There are thousands of grain elevators on the prairies BUT only
Manitoba Pool Elevators are locally and co-operatively owned by the
farmers who patronize them.
THIS I OWN ...

(Dsdw&h ípouut qjvain io YOUR POOL ELEVATOR