Lögberg - 21.02.1952, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 21. FEBRÚAR, 1952
Í.Ö8btrg
GeflB Ot hvern íimtudag af
THE COLUMBIAPRESS LIMITED
695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MANITOBA
UtanOskríft ritstjhrans:
KIDITOR LÍÍGBERG. 695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MAN.
PHONE 21 804
Rritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $5.00 um árið—Borgist fvriríram
Tfte “Lögrbergr” is printed and published by The Columbia Press Ltd.
695 Sargent Avenue. Winnipeg, Manitoba. Canada.
Autnorlzed as Second Class Maii, Post Office Department, Ottawa
Inngangsorð Ingibjargar Jónsson
á Frónsmótinu síðaslliðið mánudagskvöld
Félagssystkini „Fróns“ og kærkomnir gestir:
Ég býð ykkur hjartanlega velkomin á þetta þrítug-
asta og annað miðsvetrarmót félagsins. Þessi árlegu
mót hafa jafnan notið vinsælda og verið talin með
beztu íslenzku samkomum hér í borg, enda vandað til
þeirra eftir föngum; væntum við að svo verði um mörg
ókomin ár.
Við þetta tækifæri finst mér vel við eiga, að minn-
ast nokkrum orðum tveggja þjóðhöfðingja, er fallið hafa
frá fyrir skömmu — annar var þjóðhöfðingi okkar
lands, Canada; hinn þjóðhöfðingi stofnþjóðar okkar á
íslandi.
Georg sjötti, konungur Bretlands og konungur
Canada og brezku sambandsríkjanna lézt þann 6. þessa
mánaðar fyrir aldur fi’am; hann var aðeins 56 ára. „Til
frægðar skal konung hafa en ekki til langlífis“, sagði
Magnús konungur berfætti. Á þessum fáu árum, er
Georg sjötti réði ríkjum, óx hinn brezki konungdómur í
áliti, bæði út á við og inn á við, því Georg konungur naut
óvenju mikilla vinsælda vegna látlausrar framkomu,
samvizkusemi í stöðu sinni og kjarks á þessum reynslu-
árum þjóðar sinnar; hann þoldi með henni blítt og
strítt og lét aldrei æðrast, á hverju sem gekk. Nú þegar
virðist vera að festast við minningu hans viðurnefnið
Georg hinn góði. — Ég vil biðja samkomugesti að rísa
úr sætum í virðingarskyni við minningu þessa ástsæla
konungs. —
Er ég hugsa um lát Georgs konungs, minnist ég
orða Bjarna Thorarensen, að íslendingar hafi þótt á-
gætir konungamenn, og nú við þessi þáttaskil í sögu
okkar, vænti ég þess, að þeir, eigi síður, reynist ágætir
drotningarmenn. —
Á föstudaginn 25. janúar s.l. lézt í Reykjavík herra
Sveinn Björnsson, forseti íslenzka lýðveldisins, 71 árs
að aldri, er tók við því embætti 17. júní 1944. Hann var
þjóðhollur gáfumaður, er allir treystu. — Ég bið sam-
komugesti að votta minningu hans virðingu með því
að rísa úr sætum. —
Frá því að síðasta Frónsmót var háð, hefir merkis-
atburður gerzt í sögu okkar íslendinga vestan hafs:
draumur íslenzku frumherjanna, sem báru fyrir brjósti
framtíð íslenzkrar tungu og bókvísi í þessu nýja og
fagra heimkynni hefir nú rætzt; með þessu er átt við
stofnun kenslustólsins í íslenzku við Manitoba háskól-
ann; svo fullkomin eining hefir náðst meðal okkar V.-
íslendinga um framgang þessa mikla máls, að til ó-
gleymanlegrar fyrirmyndar má telja. Framkvæmdar-
nefndin í málinu undir forustu hins sístarfandi vöku-
manns, Dr. P. H. T. Thorlakson’s hefir leyst af hendi
frábært starf, er seint verður metið sem skyldi; hitt
er þó ekki minna um vert hve íslenzkur almenningur
hefir léð þessu mikla menningarmáli okkar samúðar-
ríkt eyra og veitt því einhuga fulltingi, að ógleymdum
höfðinglegum stuðningi íslenzku þjóðarinnar. Mikið
fagnaðárefni er okkur það, að á þessari íslenzku
skemtisamkomu skuli fyrsti prófessorinn í íslenzku við
æðstu mentastofnun þessa fylkis, herra Finnbogi Guð-
mundsson, vera okkar aðalræðumaður. Hann hefir þeg-
ar á sinni stuttu dvöl meðal okkar, hrifið hugi okkar
með prúðmannlegri framkomu sinni og einlægni við
okkar hjartfólgnasta áhugamál. Við fögnum honum og
hyggjum gott til samstarfsins við hann í framtíðinni.
Sérstakt ánægjuefni er mér það einnig, að biðja
hljóðs hér í kvöld bóndanum á Víðivöllum við íslend-
ingafljót, hinu frumlega skáldi, Guttormi J. Guttorms-
syni, sem nýtur sérstöðu í bókmentum okkar íslend-
inga vegna þess að hann er fyrsti íslendingurinn, sem
hér er fæddur, er ort hefir hrífandi og kyngimögnuð
ljóð á íslenzka tungu. Hann er ekki við eina fjöl feldur
í ljóðagerð sinni; hann er hvorttveggja í senn, alvöru-
skáld og myndauðugt skopskáld, sem komið getur hlust-
endum sínum til að springa af hlátri.
Á þessari samkomu skemta með söng þær frú Liija
Thorvaldson og dóttir hennar Evelyn. Þær eru báðar
fæddar í Canada, gæddar ágætum sönggáfurú, og hafa
ekki gleymt ræktinni við „ástkæra ylhýra málið“; það
er ekki á hverjum degi að almenningi gefst kostur á
að hlusta á, í fögrum söng, jafn samræmdar mæðgur.
Hin ágæta söngkona frú Elma Gíslason annast um
undirspil fyrir þær.
Flest af okkur, er samankomin erum hér í kvöld,
eigum ættir okkar að rekja til norrænna manna, er
styrktu líf þjóða sinna með söng; ég finn til þess per-
sónulega og sennilega finnið þið öll til þess líka, hve
mikið við eigum að þakka norræna karlakórnum, for-
manni hans, söngstjóra og einsöngvurum, er lagt hafa
á sig mikið erfiði við æfingar, þegar venjulegrar hvíldar
var þörf. Meðspilari kórsins er herra Gunnar Erlendson,
organisti og píanókennari.
Þetta mál mitt er ef til vill lengra en ætlast var til,
en vegna þess hlutverks, sem mér skilst að Fróni sé
ætlað að inna af hendi, gat það ekki orðið styttra.
Minningarathöfn í Osló
Laugard. 2. febr. 1952
Sú fregn barst frá íslenzka
sendiráðinu í Osló að hinn fyrsti
forseti hins unga íslenzka lýð-
veldis, Sveinn Björnsson, væri
látinn. Litlu síðar kom sím-
skeyti með formlegri tilkynn-
ingu frá utanríkisráðuneytinu í
Reykjavík til staðfestingar
fregninni. Sendiherra Canada í
Noregi og á íslandi, E. J. Gar-
land, sem búsettur er í Osló,
sendi hluttekningarskeyti til
frú Georgíu Björnsson og til
utanríkisráðuneytis íslands, einn
ig til herra Bjarna Ásgeirssonar,
sendiherra íslands í Noregi.
Síðan voru send út boðsbréf
frá íslenzka sendiráðinu til
minningarguðsþjónustu, sem
haldin var í Akershus Slotts-
kirke, kl. 2 e. h., laugardaginn,
2. febrúar, 1952, á sömu stundu
og útförin fór fram í Reykjavík.,
Viðstaddir voru Hákon konung-
ur VII. og Krón Prins Olav,
einnig sendiherrar og frúr og
aðrir fulltrúar frá hinum ýmsu
löndum ásamt fulltrúum frá
norska utanríkisráðuneytinu og
stjórninni, og svo þeir íslend-
ingar sem búsettir eru hér eða
staddir hér um stundarsakir. Ég
var eini Vestur-íslendingurinn
staddur þar og var þessi athöfn
mér einstæður og minnisstæður
atburður.
„Akershus" er gamalt vígi frá
seytjándu öld og dögum Krist-
aníu, höfuðborgar Noregs, sem
síðar var endurnefnd Osló. Þetta
er sögulegur staður sem stend-
ur hátt uppi á kletti skamt frá
hinni fögru Oslóhöfn og vekur
hann mikla athygli ferðafólks.
Kirkja kastalans er notuð enn
þann dag í dag fyrir ýmsar guðs-
þjónustur og varð hún fyrir
valinu í þetta sinn. Hún inni-
felur grafhvelfingu konungsfjol-
skyldunnar þar sem líkami Maud
drottningar er geymdur. Inn-
réttingin í kirkjunni er einföld
og smekkleg — altaristaflan,
prédikunarstóllinn og konungs-
sætið draga athygli manna að
sér þó að stíllinn sé ekki skraut-
legur, hann er í sléttum brún-
máluðum við með einföldu gyltu
munstri. Ótal kertaljós, blóm-
vendir og blómsveigar, einnig
trjágreinar með nýútsprungn-
um laufum skreyta kirkjuna.
Blómin eru minningargjafir frá
hinum ýmsu sendiráðum og öðr-
um þátttakendum.
Allir eru komnir í sætin og
bíða með eftirvæntingu. Svo
standa allir á fætur er Hákon
konungur gengur inn í fylgd
sendiherra Bjarna Ásgeirsson-
ar, Krón Prins Olavs, biskups
Jóhannesar Smemo, og tveggja
fylgdarmanna. Hann sezt í
fremsta bekk í hluttekningar-
skyni, en ekki upp í hásætið.
Síðan setjast allir og athöfnin
byrjar undir forustu hins ný-
vígða biskups í Noregi, Biskups
Smemo.
Forspilið „Lento Condoleri",
eftir Björgvin Guðmundsson,
var spilað af Kantor Arild Sand-
vold. Sálmurinn „Allt eins og
blómstrið eina“, eftir Hallgrím
Pétursson, þýddur á nýnorsku,
var svo sunginn. Síðan var ritn-
ingarkafli lesinn úr 15. kapítula
fyrsta Korinteubréfs. Sálminn,
„Víst ertu, Jesú, kóngur klár“,
eftir Hallgrím Pétursson, söng
Guðmundur Jónsson söngvari
frá Reykjavík og einnig „Lof-
söng“ eftir Beethoven,, sem Þor-
steinn Gíslason íslenzkaði. Hin
fagra rödd hljómaði vel og há-
tíðlega um kirkjusalinn, íslenzka
röddin sem í virkileika táknaði
teiigslin við ísland á þessari
stundu.
Síðan hélt Biskup Smemo
minningarræðu. Hann minntist
hins látna forseta Islands, Sveins
Bjömssonar, í fáum orðum,
minntist hans sem góðs leiðtoga
er hefði unnið hylli þjóðar sinn-
ar og annara sem viðskipti hefðu
við Island, minntist hans sem
umhyggjusams heimilisföðurs
er hafði komið á legg stórri og
myndarlegri fjölskyldu. Hann
dró athygli að því að hér væru
samankomnir fulltrúar frá mörg
um þjóðum til þess að votta
hluttekning sína í þjóðarsorg
Islands, að hugir allra íslend-
inga svifu til útfararinnar sem
fram færi á sömu stundu á Is-
landi, og að Norðmenn tækju
verulegan þátt í þessari sorg.
Hann sagði að Sveinn Björnsson
hefði verið tákn og talsmaður
alls þess bezta í þjóð hans, að
hann hefði verið merkur þáttur
í sögu vorra tíma. I sögu íslands
þúsund ára hefði hans tímabil
verið eitt af þeim mestu, og nú,
er hann væri fallinn frá, fyndu
allir til þess hvað mikið þeir
hefðu honum að þakka. Hann
hefði fengið forseta-aðsetur í
Reykjavík og hlotið varanlegt
sæti í hjörtum þjóðar sinnar.
Að ræðunni lokinni var sung-
inn norskur sálmur, „Deilig er
jorden“, („Fögur er foldin“), og
svo íslenzki þjóðsöngurinn, „Ó,
Guð vors lands“, af Guðmundi
Jónssyni. Athöfninni lauk með
eftirspili, „Andante funebre“
eftir Johan Svendsen, er var
spilað á meðan á útgöngunni
stóð.
Guðsþjónustan fór prýðilega
vel fram, á látlausan og smekk-
legan hátt, sem bar vott um
framsýni og dugnað meðlima
íslenzka sendiráðsins, undir for-
ustu þeirra Bjarna Ásgeirssonar
sendiherra og Haraldar Kröyer
sendiráðsritara. Fyrir íslands
hönd gerðu þeir þetta tækifæri
minnisstætt fyrir alla sem við-
staddir voru.
☆
Á heimleið tókum við eftir því
að fánarnir sém drengir höfðu
verið í hálf astöng allan útfarar-
daginn blöktu nú við hún um
alla Oslóborg. . . . Forsetatíma-
bil Sveins Björnssonar var að
baki. Nú beið íslenzku þjóðar-
innar mikill vandi að fylla sæti
hans í framtíðinni.
Osló, 2. febr. 1952
Lilja M. Gultormsson
Handbragðið segir til sín.
Sumarið 1895 fóru þeir Friðrik
Guðmundsson á Syðra-Lóni og
Jakob Hálfdánarson tengdafaðir
hans suður á Þingvallafund.
Komu þeir þá við á Miklabæ í
Blönduhlíð og var þeim boðið
þar til stofu. Friðrik hafði aldrei
komið þarna fyrr, en nú brá svo
við, að hann kannaðist vel við
þessa stofu, vissi þegar að hann
hafði séð hana áður, og þá lík-
lega í draumi. Stofan var frem-
ur lítil og nokkuð gömul, en
'Friðrik segist hafa setið þar í
sælli undrun og þegjandi eins og
hann biði eftir einhverri opin-
berun frá hæðum. Hafði hann
orð á þessu við Björn prest, og
sagði prestur þá að einhver mað-
ur af Austurlandi mundi hafa
smíðað stofuna. Fór hann að
spyrja gamlan mann á heimil-
inu um þetta. Kom þá upp úr
kafinu að smiðurinn hafði heitið
Árni og verið úr Vopnafirði. Þá
rankaði Friðrik við sér: „Árni
snikkari Jónsson frá Haugstöð-
um í Vopnafirði var sá hinn
sami, er byggði bæinn á Gríms-
stöðum á Fjöllum fyrir Björn
bónda Gíslason — bæinn, sem
ég var uppalinn í frá 10 ára
aldri“.
Þjóðræknisdeildin „Frón“ er íslenzk mannfélags-
stofnun, sem vinna vill af fremsta megni að viðhaldi
íslenzkrar tungu í þessu landi og hún leitar samstarfs
við allar aðrar íslenzkar stofnanir, er sama markmið
hafa fyrir augum. Þótt félagið okkar sé hvorki mann-
margt nú auðugt af fjármunum, þorir það óhikað að
horfast í augu við morgundaginn í nafni íslenzkrar
menningar.
Frumherjinn Jón Einarsson dóinn
Það var 1. júní 1893 að ég gekk
frá Glenboro suðvestur hjá Bel-
mont og rak nokkrar kindur
sem áttu að fara í pössun þar,
ég átti í stríði með þær fyrst,
en komst samt alla leið með
þær að kvöldi. Ég var þá 11 ára,
og það var þennan dag, sem ég
sá Jón Einarsson í fyrsta sinn.
Hann var að vinna á akri hjá
Stefáni Kristjánssyni, og mér er
hann í fersku minni eins og ég
hefði séð hann í gær, broshýran,
glaðsinna og bjartsýnan, eins og
hann var alla ævi, og nú er hann
dáinn. „Allur veraldarvegur vík-
ur að sama púnkt“.
Jón Einarsson mun hafa verið
fæddur á Hvappi 1 Þistilfirði,
eða þar bjuggu foreldrar hans
lengi þau Einar Benjamínsson
Kjartanssonar og Ása Benja-
mínsdóttir Ágústínussonar. Jón
kom til Vesturheims 1891 og
settist að í Argyle-byggð, þar
vann hann algenga bænda-
vinnu fyrstu árin, en 12. ágúst
1905 kvæntist hann Aðalheiði
Eyjólfsdóttur; hún var dóttir
Eyjólfs Guðmundssonar prests
Bjarnasonar bónda Halldórsson-
ar í Sviðsholti á Álftanesi suður.
Eyjólfur var fæddur á Hólmum
í Reyðarfirði 1834, þar sem Guð-
mundur faðir hans var prestur;
Eyjólfur kom vestur á gamals
aldri og dó hér vestra 1907. Aðal-
heiður kona Jóns dó 28. apríl
1951. Þau hjón bjuggu í Argyle
til ársins 1915, þá fluttu þau sem
frumherjar til Sexsmith Peace
River héraðsins í óbyggðum
Norður-Alberta; þar börðust
þau við örðugleika frumherja-
lífsins ,en gengu sigri hrósandi
af hólmi, því með árunum farn-
aðist*þeim vel í hinu nýja land-
námi yst út við röð sjóndeildar-
hringsins.
Jón var mesti iðjumaður; hann
vann meðan dagur var og með
sparneytni, iðjusemi og ráðdeild
kom hann ár sinni vel fyrir borð
efnalega. Hann naut vinsælda
hvar sem hann var og hvert sem
hann fór, því hann lagði ætíð
alt hið bezta til lífsins. Hann dó
3. janúar 1952 á spítalanum í
Edmonton. Skorti einn mánuð
að hann væri 83 ára.
Jón og Aðalheiður eignuðust
6 börn, eru 3 á lífi: Ingólfur,
Devon, Alta.; Jón, Dawson
Creek og Mrs. Freda Hill, Red
Deer. Eftir að Jón misti konuna
var hann hjá Christian J. Helga-
son, Sexsmith í 4 mánuði, en
síðustu mánuðina dvaldi hann
hjá syni sínum, Ingólfi.
Jarðarförin fór fram frá Christ
Lutheran Church, Sexsmith, 7.
jan. Rev. E. B. R. Haave jarð-
söng hann; hvílir hann í Emerson
Trail grafreitnum.
Ágúst Einarsson í Árborg er
bróðir Jóns.
Friður sé með iðjumanninum
bjartsýna á hinu hærra lífssviði
handan við dauðans haf.
G. J. Oleson
Kaupið Lögberg
Business College Education
In these modern times Business College
Education is not only desirable but almost
imperative.
The demand for Business College Educa-
tion in industry and commerce is steadily
increasing from year to year.
Commence Your Business Traimng Immediately!
For Scholarships Consult
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
j PHONE 21 804 69? SARGENT AV *. wlNNIPKG
H. F. EIMSKIPAFÉLAG ÍSLANDS
AÐALFUNDUR
Aðalfundur Hlutafélagsins Eimskipafélags íslands,
verður haldinn í fundarsalnum í húsi félagsins í Reykjavík,
laugardaginn 7. júní 1952 og hefst kl. lfá e. h.
DAGSKRÁ:
I. Stjórn félagsins skýrir frá hag þess og framkvæmdum
á liðnu starfsári, og frá starfstilhöguninni á yfirstandandi
ári, og ástæðum fyrir henni, og leggur fram til úrskurðar
endurskoðaða rekstursreikninga til 31. desember 1951
og efnahagsreikning með athugasemdum endurskoðenda,
svörum stjórnarinnar og tillögum til úrskurðar frá
endurskoðendum.
2. Tekin ákvörðun um tillögur stjórnarinnar um skiftingu
ársarðarins.
3. Kosning fjögra manna í stjórn félagsins, í stað þeirra
sem úr ganga samkvæmt samþykktum félagsins.
4. Kosning eins endurskoðanda í stað þess er frá fer, og
eins varaendurskoðanda.
5. Umræður og atkvæðagreiðsla um önnur mál, sem upp
kunna að verða borin.
Þeir einir geta sótt fundinn, sem hafa aðgöngumiða.
Aðgöngumiðar að fundinum verða afhentir hluthöfum
og umboðsmönnum hluthafa á skrifstofu félagsins í Reykja-
vík, dagana 3.—5. júní næstk. Menn geta fengið eyðublöð
fyrir umboð til þess að sækja fundinn á aðalskrifstofu félags-
ins í Reykjavík. pskað er eftir að ný umboð og afturkallanir
eldri umbóða séu komin skrifstofu félagsins í hendur til
skrásetningar, ef unnt er 10 dögum fyrir fundinn, þ. e. eigi
síðar en 27. maí 1952.
Reykjavík, 4. febrúar 1952
STJÓRNIN