Lögberg - 28.02.1952, Blaðsíða 6

6
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 28 FEBRÚAR, 1951
LANGT í BURTU
frá
Heimsku Mannanna
Eftir THOMAS HARDY
J. J. BILDFELL þýddi
„Viltu gjöra svo vel og segja mér, ef að
ég er á réttri leið til Warrens ölgerðarhússins?“
spurði Gabríel, bæði til þess að ganga úr skugga
um, að hann væri á réttri leið og líka til að
heyra meira af hljómfegurð málróms hennar.
„Þú ert alveg á réttri leið, það er hérna
undir hæðinni. En veist þú . . . .“ Stúlkan hik-
aði við, en hélt svo áfram, „hve lengi að þeir
halda Bucks Head gistihúsmu opnu?“
Hún sýndist hafa komist að einlægni
Gabríels, eins og Gabríel hafði sýnst komast að
málfegurð hennar.
„Ég veit ekki einu sinni hvar Buck Head
er. Ertu að hugsa um að fara þangað í kveld?“
„Já . . . .“ Hún þagnaði, eða hikaði aftur.
Það var engin þörf á að halda samtalinu á-
fram, og að hún gerði það virtist spretta frá
óafvitandi þrá til að sýna, að ekkert sérstakt
lægi henni á huga, með því að halda því áfram,
sem oft ber á hjá opinskáu fólki, þegar það er
að fremja eitthvert leyndarverk. „Þú átt ekki
heima hér í Weatherbury“, sagði hún feimnis-
lega.
„Nei, ég á það ekki. Ég er fjárhirðir — ný-
kominn“.
„Fjárhirðir aðeins — þó sýnist þú í háttum
þínum eins og að þú værir nærri bóndi“.
„Aðeins fjárhirðir“, svaraði Gabríel dræmt
en ákveðið.
Hugur hans flaug til baka, en hann leit
með augunum á fætur stúlkunnar; og sá þá
að einhver böggull lá þar. Hún hefir máske tek-
ið eftir augnaráði hans, því hún sagði í bænar-
rómi: —
„Þú getur ekki um það í sókninni, að þú
hafir séð mig hér, ætlarðu? — að minsta kosti í
einn eða tvo daga?“ .
„Þakka þér innilega“, svaraði hún. „Ég er
frekar fátæk, og vil ekki að fólk viti neitt um
mig“. Svo þagnaði hún og fór að skjálfa.
„Þú ættir að vera í kápu eins og kalt er
í kveld“, sagði Gabríel. „Ég mundi ráðleggja þér
að fara inn einhvers staðar“.
Ó, nei! Viltu nú fara, og skilja við mig?
Ég er þér þakklát fyrir upplýsingarnar“.
„Ég skal halda áfram“, sagði hann, og bætti
síðan við hikandi — „af því að þú ert fátæk,
þá þiggur þú þetta lítilræði frá mér. Það er að-
eins ein króna, en það er allt sem að ég get
sparað“.
„Já, ég skal þiggja hana“, sagði stúlkan
þakklátlega.
Hún rétti honum hendina, en dimmt var
orðið af nóttu; svo þegar að Gabríel rétti henni
krónuna snerti hann við úlnlið stúlkunnar og
fann að lífæðin sló óvanalega hart. Hann hafði
oft fundir lærtaugar í lömbum slá og titra
þannig þegar þau höfðu verið rekin of hart.
Það benti á að of miklu af lífsfjöri hennar hefði
þegar verið sóað, og sem að úlit hennar bar vott
um að væri á þrotum.
„Hvað gengur að þér?“
„Ekkert“.
„Jú, vissulega“.
„Nei, nei, neí! Láttu engan vita að þú hafir
séð mig!“
„Nú, jæja; ég skal ekki gjöra það. Góða nótt
aftur“.
„Góða nótt“.
Unga stúlkan stóð hreyfingarlaus við tréð,
en Gabríel hélt áfram inn í Weatherbury þorp-
ið, eða Lower Long puddle (Neðri Langa poll)
eins og það var stundum nefnt. Hann fann til
þess, að hann hefði staðið í skugga sorgarinnar í
návist þessarar stúlku. En spekin felst í jafn-
vægi hugmyndanna, svo Gabríel reyndi að
hugsa sem minnst um þetta.
VIII. KAPÍTULI
Ölhús Warrens var umkringt með gömlum
múrvegg, sem var alþakinn vafningsviði, og
þó að ekki væri hægt að gjöra sér glögga grein
fyrir byggingunum um þetta leyti nætur, þá
var hægt að sjá lögun og tilgang bygginganna
nokkurn veginn glöggt, þar sem að þær bar við
loft. Frá veggnum reis hallandi stráþak, sem
kom saman í miðjunni, og uppi á toppnum á
því var lítil viðarlukt ferköntuð og upp úr
henni lagði reyk eða gufu. Enginn gluggi var
á framhlið hússins, heldur ferkantað gat á
hurðinni með einni glerrúðu í og það lagði
bjartan ljósbjarma út um hana og á vafnings-
viðinn á veggnum framundan húsinu. Inni
heyrðist mannamál.
Oak þreifaði um hurðina unz að hann fann
leðuról, sem að hann tók í. Ólin var fest í
klínku innan á hurðinni og dyrnar opnuðust.
Herbergið fyrir innan var lýst upp með
eldglóð frá eldstæði, sem lýsti beint út yfir
gólfið, en framleiddi að ofan skuggamyndir í
ótal óreglulegum stellingum af þeim sem að
inni voru. Hellugólfið var sporslitið alla leið
frá dyrunum og inn að eldstæðinu og með hol-
um og lautum í allar áttir. Bogamynduð sæti
úr óheflaðri eik voru meðfram annari hlið-
inni, og í horninu sem fjærst var eldstæðinu
var rúm og rúmstæði, sem að eigandinn svaf
oft í. Sá gamli maður sat nú við eldinn, hár
hans var hvítt og skeggið huldi mest af skorpnu
andlitinu eins og grámosavaxið og lauflaust
eplatré, og horfði stöðugt í eldinn.
Lykt af nýju öli lagði á móti Gabríel þegar
að hann kom inn. Þeir sem inni voru og virtust
hafa verið að tala um eldsbrunann þögnuðu,
og allir sem inni voru hnykluðu brýrnar og at-
huguðu hann þegjandi og litu á hann píreygðir
eins og að einhver ofbirta stafaði frá honum.
Nokkrir þeirra sögðu eftir að þeir höfðu horft
á hann: —
„Ó, það er þá nýi fjármaðurinn, trúi ég“.
„Okkur fannst að við heyrðum einhvern
vera að fálma um hurðina eftir snerlinum, viss-
um ekki annað en að það hefðu verið visin lauf,
sem skrjáfuðu við hurðina“, sagði annar. —
„Komdu inn, fjármaður; þú ert vissulega vel-
kominn, þó að við vitum ekki hvað þú heitir“.
„Gabríel Oak, er nafn mitt, nágrannar“.
' Gamli maðurinn við eldinn sneri sér við —
eins og ryðguð tunna. „Það er þó aldrei sonar-
sonur Gabríels í Norcombe, nei sjálfsagt ekki!“
sagði hann eins og inngang, sem ekki var ætlast
til að menn tækju alvarlega.
„Faðir minn og afi hétu báðir því nafni“,
sagði fjárhirðirinn blátt áfram.
„Hélt að ég hefði þekkt andlitið á mann-
inum, þegar að ég sá hann upp á bólstranum —
hélt að ég hefði gjört það! Og hvert ætlar þú
nú að halda, fjárhirðir?“
„Ég er að hugsá um að ílendast hér“, svar-
aði Oak.
„Ég þekkti afa þinn til margra ára“, hélt
gamli maðurinn áfram og orðin flutu fyrirhafn-
arlaust af vörum hans, eins og að þau hefðu
verið vakin af fyrri hreyfingum hans.
„Ó — þú gjörðir það!“
„Þekkti ömmu þína“.
Þekktir hana líka!“
„Föður þinn líka, þegar að hann var barn.
Drengurinn minn, hann Jakob þarna Og hann
voru svarnir fóstbræður — það voru þeir —
voruð þið það ekki, Jakob?“
Jú, vissulega“, sagði sonur hans, ungur
maður um sextíu og fimm ára, hálf sköllóttur
og hafði eina tönn í efri tanngarðinum vinstra
megin, sem að stóð út eins og hnýfill. „En það
var Joe, sem mest hafði saman við hann að
sælda. Samt sem áður þá hefir William sonur
minn hlotið að þekkja manninn, sem var á und-
an okkur, gerðirðu það ekki Billy, áður en að
þú fórst frá Norcombe?“
Nei, það var hann Andrés“, sagði Billy
Jakobsson, barn fertugt að aldri, eða í kringum
það, sem var þeirri einkennlegu náðargáfu
gæddur, að eiga glaða sál í væskilslegum lík-
ama, og sem að skeggið á var farið að grána
hér og þar.
„Ég get munað eftir Andrew, sem var þar
þegar að ég var lítill drengur“, sagði Oak.
„Já ég var þar um daginn með yngstu dótt-
ur minni, Lilly, þegar verið var að skíra sonar-
son minn“, hélt Billy áfram. „Við vorum að tala
um þessa sömu fjölskyldu, og það á sunnudag-
inn var, rétt hérna í þessum virkileikans heimi,
þegar að leiguféð er gefið til þeirra allra fá-
tækustu, sem þú þekkir til, fjármaður, og ég
man vel eftir deginum, því að þau þurftu öll að
vappa inn í kór — já, hver einn og einasti í
fjölskyldunni“.
„Komdu, fjárhirðir og drekktu. Tíminn
gengur mest í að geispa og svelgja dropa af
einhverju, sem er þó ekki mikils virði“, sagði
gamli maðurinn og tók augun, sem voru orðin
blóðrauð og dauf, af eldinum sem að hann var
búinn að horfa í, í svo mörg ár. „Taktu upp,
guð — fyrirgefðu mér Jakob. Sjáðu ef það er
orðið volgt, Jakob“.
Jakob beygði sig ofan að guð fyrirgefðu
mér, sem var stór kanna með tveimur höldum
á, er stóð á gólfinu sprungin og sviðin af hita:
hún var dálítið gárótt af utan að komandi efn-
um sérstaklega í höldukverkunum, þar sem
aska vætt með öli sem í ógáti heltist utan á
könnuna hafði setið og bakast í mörg ár, en
til þess tók enginn skynsamur drykkjumaður,
því kannan var óneitanlega hrein að innan og
á börmunum. Það má taka fram, að slíkar
könnur, eða krukkur, eru kallaðar guð fyrir-
gefðu mér í Weatherbury og nágrenninu, fyrir
vafasama ástæðu, máske að stærðin á henni
komi þeim sem að úr henni drekka til að
skammast sín, þegar þeir hafa drukkið úr henni
og sjá í botninn.
Jakob hlýddi skipuninni, en til þess að vita,
hvort ölið væri orðið nógu volgt dýfði hann
fingrinum ofan í könnuna eins og hitamæli,
og eftir að hafa gengið úr skugga um að það
væri um það bil mátulega volgt tók hann upp
könnuna þurkaði með sloppnum sínum af botn-
inum á henni, sökum þess að Oak fjármaður var
ókunnugur.
„Hreinan bolla handa fjárhirðinum“, sagði
gamli maðurinn mynduglega.
„Nei — nei, aldeilis ekki“, sagði Gabríel í
ávítunarróm, sem var sprottinn af hugsunar-
semi. „Ég fjasa aldrei út af skít sem er hreinn,
og þegar að ég veit hverrar tegundar að hann
er“. Hann tók við könnunni og drakk svo sem
þumlungs borð á hana og rétti hana svo til þess,
sem að næstur var. „Mér mundi ekki koma til
hugar að auka nágrönnum mínum erfiði með
aukaþvotti, þegar svo mikið annríki er í heim-
inum þegar“, hélt Oak áfram í mildari tón eftir
andarteppuna, sem fylgir því að teyga úr stórri
könnu.
, „Mjög skynsamlega talað“, sagði Jakob.
„Satt, satt, á móti því er ekki hægt að
bera“, sagði fjörlegur ungur maður — Mark
Clark að nafni, glaður og viðkunnanlegur
herramaður, sem að mæta, var sama og að
þekkja, að þekkja sama og að drekka með, að
drekka með sama og að borga.
„Og hérna er biti af brauði og fleski, sem
að ungfrúin hefir sent, fjárhirðir. Ölið rennur
betur niður með matarbita. En tyggðu ekki of
fljótt, fjármaður, því að fleskið datt hjá mér
á brautina og það getur verið sandkorn í því.
En það er hreinn sandur, og við vitum allir
hvað það er, eins og að þú segir, og þú ert ekki
hótvandur maður, fjárhirðir“.
„Satt, satt — aldeilis ekki“, sagði' Oak vin-
gjarnlega.
„Láttu tennurnar ekki koma saman og þá
verður þú ekki var við sandinn. Ó, það er undur-
samlegt hvað hægt er að gera með hugvitinu!“
„Það er nú einmitt það sem að ég segi,
nágranni“.
„Ó, já, hann er sonarsonur afa síns — afi
hans var sami geðþekki óvandfýsni maðurinn“,
sagði gamli maðurinn — ölbruggarinn.
„Drekktu, Henry Fray — drekktu!“ sagði
Jan Coggan góðlátlega, maður sem, eins og hinn
heilagi Símon, áleit að skipta ætti bróðurlega,*
að minsta kosti þegar um vínföng var að ræða,
þegar að ölkannan var á leiðinni til hans, eftir
hinni vanalegu umferð á meðal þeirra.
Henry, sem hafði verið að góna upp í loft-
ið, sló ekki hendinni á móti ölinu. Hann var
meira en miðaldra maður með augnabrýrnar
ofarlega á enninu, sem hélt því fram, að verald-
arlögin væru slæm, og hafði sú sannfæring sett
langvarandi angistarsvip á andlit hans. Hann
skrifaði nafn sitt alltaf Henery og gekk ríkt
eftir að það væri stafsett þannig og ef einhver
skólakennari var á ferðinni, og varð á að láta
í ljósi að seinna e-ið væri óþarft og gamaldags,
þá fékk hann það svar, að hann hefði verið
skírður H-e-n-e-r-y og því nafni ætlaði hann
sér að halda — í rómi sem að gaf til kynna, að
mismunurinn á stafsetningunni væri honum
karakters spursmál.
Jan Coggan, sem rétt hafði Henery ölkönn-
una, var maður með rautt og stórt andlit og
týru-augu, sem voru sérkennileg fyrir hann.
Nafn hans stóð víða í kirkjubókum í Weather-
bury þorpinu og söfnuðunum í kring, sem fyrsta
aðstoðarmanns og vitnis við ótal giftingar á
undanförnum tuttugu árum, hann var og tíðum
aðal-guðfaðir við skírnir af vafasamri kátínu-
tegund.
„Komdu Mark Clark — komdu. Það er
mikið meira í tunnunni“, sagði Jan.
„Já — það skal ekki standa'á mér; það er
eini læknirinn minn“, svaraði hr. Clark, sem var
tuttugu árum yngri en Jan Coggan, en var og
hrærðist í sama andrúmslofti. Hann fól glað-
lyndi sitt, til að geta sýnt það í ríkari mæli á
þjóðlegum opinberum samkomum.
„Þú, Joseph Poorgrass, þú hefir ekki fengið
dropa ennþá!“ sagði hr. Coggan við sérgóðan
mann, sem dróg sig eins og út úr, og rétti
könnuna í áttina til hans.
„Hann er svo hógvær“, sagði Jakob Small-
bury. „Þú, Joseph Poorgrass, hefir ekki haft
hugrekki til að líta framan í hana húsmóður
þína, að minsta kosti er mér sagt það, Joseph“.
> Það litu allir til Joseph Poorgrass ásakandi
vorkunaraugum.
„Nei, ég hefi varla litið á hana“, nöldraði
Joseph og eins og drógst allur saman auðsjáan-
lega af lítilmensku kend. „Og í þessi tvö skipti,
sem að ég sá hana, þá stokkroðnaði ég út að
eyrum“.
„Vesalings maðurinn“, ,sagði hr. Clark.
„Það er einkennilegt manneðli“, sagði Jan
Coggan.
„Já“, hélt Joseph Poorgrass áfram — feimni
hans sem var svo tilfinnanlegur galli, snerist
upp í hógværa ánægjukend nú þegar að hún
var orðin að áhuga umræðuefni. *Það var ekk-
ert nema kinnroði, kinnroði, kinnroði fyrir. mig
allan tímann sem að hún var að tala við mig“.
„Ég trúi því, Joseph Poorgrass, því við vit-
um að þú ert uppburðalítill maður“.
„Það er óskaplegt ástand fyrir mann að
vera í, vesalingur“, sagði ölbruggarinn. „Og
havð lengi hefir þú kvalist af þessu, Joseph?“
„Alltaf síðan að ég var drengur. Móðir
mín var í öngum sínum út af þessu — já, það
var hún. En það kom allt fyrir ekkert“.
„Hefurður nokkurn tíma farið út í heiminn
til að reyna að losna við þetta, Joseph?“
Ó, já, reynt allslags félagsskap. Þau tóku
mig á sýninguna í Greenhill og inn á stórt og
mikið sýningarsvæði, þar sem að „Jerry-go-
Nimble“-hjól gekk allt í kring, og á hestunum
stóðu konur með ekkert á sér nema þunna
lérefts hússloppa, en það hjálpaði ekkert. Svo
var ég sendur sem vikamaður í „Women’s
Skittle Alley“ (bakgötu, þar sem konur léku
að kúlum) sem var rétt á bak við Taylors Arm
í Casterbridge. Það var nú ljóta atvinnan, og
einkennilegt pláss til að senda góðan og heið-
arlegan mann í. Ég varð að standa þar frá
morgni til kvelds og horfa á vændiskonur; en
það hafði ekkert upp á sig — ég var eins slæm-
ur eftir það allt. Feimni og kinnroði hafa fylgt
fjölskyldunni í mannsaldra. Það er mesta mildi,
að ég skuli ekki vera verri en að ég er, og fyrir
það er ég þakklátur“.
„Satt“, sagði Jakob Smallbury, og mál-
efnið þyngdi enn á huga hans. „Það er umhugs-
unarefni, að þú gast orðið enn verri, en að þú
ert, það eru ljótu bágindin fyrir þig, Joseph. Því
að þú skilur, fjárhirðir, þó að þetta geti verið
gott og blessað fyrir konu, þá getur það verið
skrambi óþægilegt fyrir mann eins og hann,
vesalinginn“, og hann leit tilfinningaraugum til
hjarðmannsins.
„Það er — það er“, sagði Gabríel, sem eins
og vaknaði af þungum þönkum. „Já, mjög ó-
þægilegt fyrir manninn“.
„Já, og hann er mjög óframfærinn líka“,
sagði Jan Coggan. „Einu sinni var hann seint
við vinnu í Yalbury Bottom og hafði fengið sér
dropa að drekka, og viltist á leiðinni heim í
gegnum Yalbury-skóginn, er það ekki satt,
Master Poorgrass?“
„Nei, nei, segðu ekki þá sögu“, sagði hóg-
væri maðurinn og hló, til að hylja óróann í
geði sínu. — „Svo að hann viltist“, hélt hr.
Coggan áfram með mesta alvörusvip, eins og að
hann vildi gefa til kynna, að sönn saga yrði að
renna sitt skeið, eins og tíminn, hvað svo sem
að hver segði. „Hann var að brjótast áfram
um miðja nótt, lafhræddur og vissi ekkert hvert
að hann fór, svo að hann hrópaði: „Týndur
maður!“ Það vildi svo til að ugla, sem þar sat
í tré, var að ýlfra ,,vú-vú-vú!“ eins og uglur
gjöra, eins og að þú veist, fjármaður (Gabríel
kinkaði kolli) og Joseph, skjálfandi eins og
hrísla, sagði: „Joseph Poorgrass frá Weather-
bury, herra!“
„Nei, nei, þetta er of langt gengið!“ sagði
óframfærni maðurinn, og það var eins og að
honum yxi móður. „Ég sagði ekki herra; og ég
skal leggja eið út á að ég sagði ekki, Joseph
Poorgrass frá Weatherbury, herra! Nei, nei,
það sem rétt er, er rétt og ég sagði aldrei herra
við fuglinn, því að ég vissi vel, að enginn maður
í heldri manna tölu mundi vera að hrópa í
skóginum um þann tíma nætur. Joseph Poor-
grass frá Weatherbury var allt sem að ég sagði,
og ég hefði ekki sagt það, ef það hefði ekki ver-
ið fyrir meðulin frá Day ölhússtjóra. — En það
var heppilegt að ekkert varð meira úr því en
varð“.
Spursmálið um, hvað væri rétt eða rangt
var sett til síðu, en Jan hélt áfram hugsandi: —
„Og hann er sá óttalegasti maður, ertu ekki,
Joseph? Þú týndist einu sinni áður hjá Lamb-
ing-Down Gate, gjörðirðu ekki, Josep?“
„Jú, það var um miðja nótt líka“.
„Hann gat ekki opnað hliðið, hvernig sem
að hann reyndi og vissi að djöfullinn var þar
með í leik, svo að hann kraup niður“.
„Já“, sagði Joseph, sem nú hafði sótt dá-
lítið í sig veðrið í hlýjunni, ölinu og væntanlegra
áhrifa af sögunni. „Hjartað í mér hætti að slá
þá, en ég kraup niður og las Faðirvorið og svo
trúarj átninguna alla, næst boðorðin í sínum
bænaranda. Þegar hliðið opnaðist ekki, þá hélt
ég áfram með Elskanlegu bræður og minntist
þess að það var fjórða bænin, og það var allt
sem að ég kunni úr bókinni, og ef að það dygði
ekki, að þá dygði ekkert og að ég væri þá gjör-
samlega tapaður maður. Ég reis á fætur og
fann að ég gat opnað hliðið^ — já, bræður, ég
opnaði það alveg eins og vant var“.
Allir fóru að hugsa um hina auðsæju kjarna
þessarar sögu, og á meðan að mennirnir gjörðu
það horfðu þeir allir í eldinn, sem að glóði eins
og sandauðn í óbyggðum, er miðjarðarsólin
hellir geislum sínum á um hádegisskeið, sem
gerði augun í þeim löng og augnalokin hrukk-
ótt, sem stafaði sumpart frá birtunni og sum-
part frá hugsanaþunga þeirra út af umtals-
efninu.