Lögberg - 06.03.1952, Side 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 6. MARZ, 1952
Atlantis, dularfulla landið, sem sökk í sjó
ÞAÐ var spekingurinn Plató,
sem fyrstur manna flutti söguna
um Atlantis inn í heim bókmennt
anna. í bók sinni Timaios, sem er
í samtalsformi, ræða þeir Timai-
is, Hermokrates og Kristias við
Sokrates og þar segir Kristias
sögu, sem hann hermdi eftir afa
sínum, en hann hafði heyrt hana
hjá frænda sínum spekingnum
Sóloni. Sólon hafði verið á ferða-
lagi í Egyptalandi og hitt þar að
máli prest nokkurn margfróðan.
Níu þúsund árum fyrir daga Sól-
ons lagði gyðjan Aþena horn-
steininn að borginni Aþenu,
sagði presturinn. (Sólon var uppi
á árunum 640—559 f. Kr.) Aþen-
ingar voru miklir stjórnvitringar
og hinir herskáustu og þeir lögðu
undir sig hið volduga Atlantis.
Atlantis var stórt land—stærra
en Litla-Asía og Lybia til sam-
ans—sem lá langt handan við
stoðir Heraklesar (Gibraltar), en
þar voru takmörk hins þekkta
heims,
íbúar Atlantis voru voldugir
og hugdjarfir, þeir höfðu lagt
undir sig víðáttumikill lönd 1
Evrópu og Afríku og konungar
landsins hugðust drottna yfir
öllum heiminum. Þá var það sem
Aþeningar tóku forustuna meðal
þeirra þjóða sem börðust fyrir
frelsi og eftir mannskæðar styrj-
aldir tókst þeim að hrekja At-
lantis-búa til síns heimalands.
Skömmu síðar urðu ægilegir
jarðskjálftar og flóð, allir hinir
aþensku hermenn fórust og At-
lantis sökk í hafið og hefur aldrei
sézt síðan.
Hver er uppruni sögunnar
Plato er ekki einungis fyrsti
heimildarmaður þesarar sögu
heldur einnig sá einasti. Því verð
ur ekki vitað, hvort hann hefur
sjálfur samið söguna eða hvort
hér er raunverulega um að ræða
egypzka sögu, sem Sólon flutti
til Hellas.
Könnuðurinn Stalbaum álítur
að Forn-Egyptar hafi vitað um
Ameríku. Þetta er þó heldur ó-
sennilegt þegar á það er litið
hverjir voru farkostir þeirra á
þessum tímum. Lengsta sjóferð
sem greint er frá í fornum sögum
er umhverfis Afríku, en frá henni
segir Herodót. Slík sigling er þó
aðeins lítilræði í samanburði við
sjóferð yfir Atlantshafið án átta-
vita. Plató álítur hins vegar, að
þar sem þéttir eyjaklasar hafi
verið í Atlantshafi hefði mátt
komast frá einni ey til annarrar
alla leiðina. Þó hermir sagnritar-
inn Thukydid, að sigling yfir Ion
iska hafið hafi verið álitin torsótt
sjóferð á þeim tíma. Síðari tíma
sagnritarar hafa einnig viljað
skýra söguna á þann hátt, að
fönitisk eða kartagisk kaupskip
hafi hrakið fyrir straumum og
vindi til Azoreyja eða Kanari-
eyja eða jafnvel alla leið til
strandar Ameríku og þau síðan
komizt heim heilu og höldnu.
Svo mikið er að minnsta kosti
víst, að sagnirnar um Atlas—sem
Atlantis er heitið eftir — eru
mjög snemma tengdar hugmynd-
um manna um lönd og þjóðir í
vestri. Það var Atlas, sem stóð í
norður Afríku og hélt uppi him-
inhvolfinu. Atlasfjöllin minna
okkur á þetta enn í dag. Ekki er
þó ósennilegt, að fólk, sem eitt-
hvað hugsaði, þafi fengið þá hug-
mynd, að endimörk heimsins
væru ekki einmitt þarna og kost-
ur væri að komast nokkru vestar.
Þessar hugmyndir kunna síðar
að hafa verið settar í samband
við ýktar sagnir um einhverjar
náttúruhamfarir, þ a n n i g að
Plató hafi gripið til þeirra, er
hann setti fram siðfræðilegar og
stjórnmálalegar hugmyndir sín-
ar. Slíkar náttúruhamfarir eru ei
heldur óhugsanlegar.
Þess eru mörg dæmi, að eyjar
hafi í raun og veru sokkið í sjó.
Þekktasta dæmið er ef til vill
Falconey, sem skyndilega reis úr
sæ milli ítalíu og Möltu 1838 og
varð stjórnmálamönnum ærið
deilu efni. En meðan þeir deildu
leystist vandamálið af sjálfu sér,
er eyjan seig í sjó og hefur hún
ekki bært á sér síðan.
Heilabrot fræðimanna
Síðari íhuganir manna hafa
leitt til þess, að Atlantis Platós
hefur verið sett í samband við
Miðgarð, sem við þekkjum úr
norrænni goðarfræði. Miðgarður
var sá hluti heimsins, þar sem
mennirnir bjuggu, umluktir sæ,
í miðju heimsins.
Mjög snemma fóru menn þó að
efast um söguna um Atlantis.
Bæði Pliníus og gríski landfræð-
ingurinn Strabon láta í ljós mikl-
ar efasemdir. En rithöfundar mið
aldanna, sem söguna fengu frá
árabiskum landfræðingum trúðu
í raun og veru, að sagnaeyjan
hefði verið til.
Eftir endurreisnartímann voru
gerðar tildaunir til að komast til
botns í þessu máli. Talið var að
Atlantis hefði verið Ameríka,
Skandinavía, Kanarí-eyjar og
jafnvel Palestína! Þjóðfræðingar
þessa tíma héldu því fram, að
íbúar landsins væru forfeður
Baskanna eða gömlu Rómverj-
anna. Ýmsir síðari tíma menn
álitu, að ástæða væri til að trúa
sögu Sólons, er honum hafði sagt
egypzki presturinn. Meðal þeirra
voru Montagne, Buffon og Vol-
taire. Við norrænir menn minn-
umst í þessu sambandi sænska
fræðimannsins Olof Rudbeck,
sem uppi var 1630-1702. Eftir
langt nám í læknisfræði, tónlist,
verkfræði, málaralist og forn-
fræði varð hann háskólakennari
í grasafræði og síðar í líffræði.
En hann gaf sér þó tíma til að
skrifa stórt verk á latínu í þrem
bindum um Atlantis. Verkið hét
„Atlantica sive Manheim, vera
Japheti posterorum sedes et pat-
ria“ (Atlantica eða Manheim, hið
raunverulega æ 111 a n d afkom-
enda Jafets), og var það gefið út
í Uppsölum á árunum 1675-1678.
í riti sínu reynir Rudbeck að
sanna að Atlantis Platós hafi ver
ið—Svíþjóð!
Það er ekki að undra þótt fleiri
fræðimenn hafi hallazt að þeirri
skoðun, að uphafs Atlantis-sagn
arinnar væri að leita í óráðnum
ferðum yfir hafið til Ameríku,
sem greint er frá hér að framan.
Skoðun þessi fékk einkum byr
undir báða vængi, er Spánverjar
og Portúgalsmenn tóku að herja
í „nýja heiminum.“
Á vegi Spánverja urðu menn-
ingarstöðvar, sem þeir fóru hers-
höndum um og tortímdu. Það
voru Azteka-menningin í Mexico
og Inka-menningin í Perú. Þegar
Hernando Cortez fór herskildi
um Mexico 1519 kynntist hann
menningu, sem stóð þeirri evróp-
isku langt framar. í höfuðborg-
inni Tenochtitlan, sem reist var
á staurum fundu þeir risamust-
eri, obeliska, sjúkrahús, dýrasöfn
rakarastofur, gufuböð, hitaveitu,
póstþjónustu, löggæslu og skatta-
kerfi, og trúarbrögðin voru um
margt undursamlega lík kristn-
inni og gömlu gyðingatrúnni.
Þeir áttu sína sögu um Evu og
slönguna, sögu um syndaflóð og
sögu um Babelsturn. Og í nokk-
uð breyttu formi áttu infæddir
menn sína skírn og skriftir.
Inka-menningin umhverfis
Titicaca vatnið var jafnvel enn-
þá merkilegri.
Þessar menningarstöðvar eru
vissulega í hinu mikla menning-
arbelti: Egyptaland og Mið-Aust
urlönd—Indland og Kína—Mið-
Ameríka. En með hliðsjón af sög-
unum um Atlantis er það athygl-
isvert, hversu þessar menningar-
stöðvar eru nálægar hinu horfna
ríki—Atlantis með sínum gífur-
legu auðæfum. Á musteri Posei-
dons í Atlantis voru gullstyttur
konunga landsins og drottninga.
Veggir og súlur voru klæddar
dýrmætum steinum og umhverf-
is aðalmusterið var þyrping ann-
arra mustera, halla og opinbera
bygginga á fjalli þar sem voru
þrír tindar. Risastórir gosbrunn-
ar prýddu torg og listigarða.
Hverjir aðrir en Atlantismenn
hefðu getað kennt Inkunum
smíði hinna dýrðlegu gull- og
silfurgripa, list þá sem Etrúrar
einir höfðu stundað méð snilli í
Evrópu? Vesturströnd Suður-
Evrópu og Afríku er svo fjarlæg
Mið-Ameríku, að menn verða að
álíta, að milligöngumenn hafi
verið að verki, einkum þar sem
þessu svipar svo mjög hvors til
annars. En það sem einkum hef-
ur vakið athygli manna í þessu
sambandi, er það hversu bygg-
ingum og höggmyndum forn-
menningar Ameríku svipar til
bygginga og höggmynda Forn-
Egypta. Hinir frægu pýramídar
í Egyptalandi, sem reistir voru
um 3000 árum f. Kr„ eiga eftir-
myndir í Yucatan, á hásléttum
Mexico, í Guatemala og í Boliviu.
Margir gripir, sem fundizt hafa
í grafhýsum í San Salvador og á
strönd Ekvador líkjast mjög
hliðstæðum gripum úr grafhýs-
um Egyptalands. í Quito má sjá
styttur með auðsæjum egypzk-
um höfuðbúnaði, skeggi og klæð-
naði.
Nánast jarðfræðilegl
rannsóknarefni
Kenningarnar um Atlantis eru
þess eðlis að á þær verður að líta
frá mörgum hliðum. Skoðanir
með og móti styðjast við marg-
háttaðar staðreyndir úr listasögu,
fornleifafræði og þjóðfræði---
eins og þegar hefur verið minnzt
á—og auk þess dýrafræði, grasa
fræði o. fl. vísindagreinum, en þó
fyrst og fremst úr jarðfræði.—
Spurningin um Atlantis er nán-
ast jarðfræðilega eðlis.
Vitað er að gróðurríkin eru
um margt nauðalík beggja meg-
in Atlantshafsins, hafsins, sem
heitið er eftir hinu sokkna meg-
inlandi. Þetta bendir til þess, að
eitthvað samband hafi verið
þarna á milli. Fyrri tíma menn'
vildu skýra þetta á þann hátt að
„landbrú,“ sem síðar sökk í sjó,
hefði tengt meginlöndin saman.
Sjávarbotn Norður-Atlantshafs
ins bendir hins vegar ekki til
þess að svo hafi verið. Það er að
minsta kosti útilokað, að nokkuð
meginland hafi verið í Atlants-
hafinu, sem Azoreyjar og Kanarí
eyjar eru leifar af, eftir að sögur
hófust, eins og Plató álítur eða
jafnvel svo lengi sem menn hafa
verið uppi á jörðini. Ef svo væri,
hlyti gróðurríkið beggja megin
hafsins, að eiga miklu meira sam-
eiginlegt, en raun ber vitni.
Hinn austurríski grasafræðing-
ur og handritafræðingur Franz
Unger (1800-1870) hélt því hins
vegar fram, að á tertier-tíman-
um, en svo er nefnt jarðsögu-
tímabilið frá því fyrir 50 millj.
árum, þangað til fyrir um það bil
einni milljón árum, kunni að
hafa verið í Norður-Atlantshafi
víðattumikið meginland. Álykt-
un sína studdi hann með því, að
á míósentímanum (fyrir um 10
milljónum ára) var mikið af am-
erískum gróðri í Sviss og þannig
taldi hann, að meginland mundi
hafa tengt heimsálfurnar og gróð
urinn flutzt með þeim hætti.
Jarðfræðingar álíta—eða hafa á-
litið—að allt fram á devon-tím-
ann—þ. e. fyrir um það bil 350
milljónum ára—hafi Norður-Evr-
ópa, Grænland og Norður-Amer-
íka verið eitt meginland, sem
samband hafði við feiknstórt
meginland, er þakti Suður-Amer
íku, Afríku, Suður-Asíu og Ástr-
alíu. Hið nyðra þessara megin-
landa, sem Thetyshafið aðskildi,
voru Norður-Ameríka og Atlant-
is. Atlantis á að hafa verið til allt
fram á tertíertímann og samrým-
ist þetta tilgátum Ungers, sem
fyrr var nefndur. Á tertíertím-
anum minnkaði þetta Atlantis og
eftir varð aðeins „brú“ milli
Grænlands og Englands til Skan-
dinaívíu yfir ísland.
Sú tilgáta, sem almennastar
undirtektir hefur fengið á okkar
tíð og virðist hafa við gild rök
að styðjast, er tilgáta Alfreds
Wegeners. Það er staðreynd, sem
menn hafa gengið úr skugga um
með nákvæmum mælingum, að
meginlöndin færast til, enda þótt
ógnar hægt sé, um allt að því
hálfan metra eða jafnvel nokkra
metra á ári hverju. Þegar menn
virða fyrir sér landabréf og bera
saman strandlengju Evrópu og
Afríka annars vegar og Ameríku
hins vegar, er það eftirtektar-
vert hversu lítið vantar á að þær
falli saman eins og um eitt land
hafi vérið að ræða í fyrndinni.
Wegener lítur svo á, að Evrópa
og Afríka hafi verið áfastar við
Ameríku, en á tertiertímanum
hafi álfurnar losnað hver frá ann
arri og síðan hafi þær verið að
fjarlægjast sitt í hvora áttina.
Það er a.m.k. staðreynd að Amer
íka og Grænland eru á leið til
vesturs. Með þessum hætti er
unnt að skýra hina jarðfræðilegu
og líffræðilegu líkingu, sem er
með ý m s u á meginlöndunum
beggja megin hafsins. Þessi skýr-
ing útilokar þann möguleika, að
til hafi verið víðáttumikið megin
land, sem gæti hafa verið Atlant-
is.
En hvað sem menn kunna að
álíta um Atlantis, hvort það hafi
verið til eða ekki, verða menn að
viðurkenna, að það hefur horfið
milljónum ára fyrir þann tíma,
sem Plató ætlar því, já millj.
ára fyrir tíma mannsins á jörð-
inni. Við eigum því engan kost
þess, að fá meira að vita um At-
lantis-búa, en við vitum nú
þegar.
Um sögu þá er presturinn
sagði Sóloni forðum, er það að
segja, að hún hefur þó a.m.k. gef-
ið fræðimönnum ástæðu til vís-
indalegra atMugana og heilabrota,
skáldunum ævintýralegt yrkis-
efni og kann jafnvel ennþá um
áraþúsundir að orka á hug-
mynda flug og forvitni mannsins.
— MBL.
Bak við gleraugun finna menn
til öryggiskenndar
Þeim fer sífellt fjölgandi, sem
virða heiminn fyrir sér gegnum
gleraugu.—Margir geta ekki án
gleraugna verið við störf sín,
lestur o. s. frv. Sumir segja, að
menn skýli sér óafvitandi bak við
gleraugun, af því að þar finna
þeir til öryggiskenndar.
Augnlæknar segja aftur á móti
að 95 af 100 hafi einhvern sjón-
galla, sem ætti að laga með
gleraugum.
Það kemur fyrir, að menn með
óskerta sjón óska gleraugna. Við
eftirgrennslan kemur í ljós, að
raunveruleg ástæða er þessi: —
„Andlit mitt er ekki nógu svip-
mikið, satt að segja vantar það
einhverja fyllingu. Fólk man
ekki eftir því, og í skrifstofunni
hefi ég ekki á mér nægilegan
virðuleik. Myndarleg hornspang-
argleraugu myndu koma í góðar
þarfir.“ Maðurinn fær gleraugun,
og ef til vill gera þau hann ham-
ingjusaman.
Það er skelfingarerifiðleikum
háð, að~ velja mönnum gleraugu
í fyrsta sinn. Mönnum þykir um-
gerðin öllu skipta. Konur eru erf-
iðar viðfangs, finnst gleraugna-
sölunum, en karlmenirner eru
þó enn verri.
Verst er þó, þegar eiginkona
kemur í fylgd með eiginmannin-
um til að velja honum umgerð.—
Gleraugnasalinn brynjar sig þá
þolinmæðini, það er það eina,
sem honum hentar, svo að við-
skiptavinurinn geti í næði valið
úr þeim 150 tegundum, sem á
boðstólum eru.
Ókunnur ítali fann gleraugun
upp á 13. öld. Síðan hafa vita-
skuld geysimiklar framfarir orð-
Mrs. Ingigerður Elín Hólm
Hún andaðist þann 3. febr. á
Red Cross sjúkrahúsinu að Ár-
borg, Man., eftir 6 mánaða sjúk-
dómsstríð á hemili sínu og á
téðu sjúkrahúsi. Uppalin var
hún í bygðum Nýja-lslands,
fædd 25. marz 1898 í ísafoldar-
bygð, dóttir Guðmundar Magn-
ússonar landnámsmanns og
Salóme Ólínu Halldórsdóttur
konu hans Bergsveinssonar, er
bæði voru af húnvetnskum ætt-
um, bæði látin fyrir allmörgum
árum síðan. Barn að aldri flutt-
ist hún til Framnesbygðar og
ólst þar upp. Þann 26. maí 1926
giftist hún eftirlifandi eigin-
framkomu hennar. Útförin, sem
var mjög fjölmenn, fór fram frá
kirkju Árdalssafnaðar í Árborg,
þann 7. febr., að viðstöddum öll-
um ástvinum hennar og tengda-
fólki, utan bróður hennar, er í
fjarlægð dvelur. Sambygðar-
fólk hennar fjölmenti mjög á
kveðjufundinn. Þar var lesið
upp kveðjuljóð ort af Mr. Bergi
J. Hornfjörð, er fylgir þessum
línum. Sá, er þetta ritar, þjónaði
við útförina.
S. Ólafsson
ið í þesari grein, en aldrei urðu
þó framfarirnar meiri en í seinni
heimsstyrjöldinni.
Flestir eru fjarsýnir, færri nær
sýnir. En sannleikurinn er sá, að
við tökum ekki eftir því, að við
séum fjarsýn. Þó getur áreynslan
sem augað verður fyrir af þeim
sökum, valdið höfuðverk, er
fram í sækir. Með því að nota
rétt gleraugu hverfur þá höfuð-
verkurinn.
Á Norðurlöndum eru banda-
rískar, brezkar og þýzkar gler-
augnagerðir kunnastar. Þaðan
eru glerin í gleraugum okkar
yfirleitt.
Eftir seinustu heimsstyrjöld
hafa orðið byltingar í gleraugna-
smíð, svo að framfarirnar hafa
aldrei verið eins snöggar.
Ein er sú reginframför, að búa
til sjóngler, þar sem sama glerið
er miðað við 3 mismunandi fjar-
lægðir, og er því skipt í 3 belti.
Þannig geta menn með sömu
gleraugum lesið, og séð skýrt
hluti sem eru skammt frá og
eins í fjarska.
Fyrr á tímum fóru menn til
gleraugnasalans, reyndu nokkur
gleraugu, unz þeir fundu gler-
augu nokkurn veginn við sitt
hæfi.—Aðrir fengu raunar gler-
augun sín í arf.
Gleraugnasalar hafa nú á ann-
an hátt. Segja má, að þeir setji
sig inn í dagleg störf viðskipta-
vinarins og sjónglerin séu svo
slípuð eftir lífsvenjum hans.
En gleraugnasalinn þekkir og
sín takmörk. Hann hefur nána
samvinnu við augnlækninn og
vísar til hans öllum þeim, sem
honum þykir ekki einsýnt, hvern
ig verða megi að liði.
Þess var áður getið, að til væru
þeir menn, sem fengju sér gler-
augu án þess að þurfa þess. Þeir
komast sumir í sama flokk, sem
fela sig bak við annarleg sólgler-
augu í tíma og ótíma.
Aðrir, og þeir eru ekki fáir,
gera aftur á móti allt, sem þeir
mega .til'að komast hjá gleraugn-
anotkun. Þeir kjósa jafnvel held-
ur að reika um í þoku hins nær-
sýna manns. Sumir hætta líka
lífi sínu út í hringiðu umferðar-
innar, með því að þeir greina
ekki hluti, sem eru f jær en 30-40
sentimetra. Gleraugun eru þeim
áreiðanlega ekki keppikefli.
KVEÐJA
manni sínum, Jóni Sigurðssyni
Eiríkssonar Hólm og Guðrúnar
Jónsdóttur konu hans. Bjuggu
þau í grend við heimili foreldra
hans.
Systkini hennar eru:
Magnús Jóhann, vélamaður,
nú til heimilis í Churchill, Man.,
albróðir, og Margrét, kona Hall-
dórs Björnssonar við Riverton,
hálfsystir, samfeðra, en móðir
Margrétar er Mrs. Sigríður Guð-
mundsson, nú búsett í Riverton,
Man., er lengi og vel annaðist
um heimili Guðmundar Magn-
ússonar — í langvarandi sjúk-
dómi — og eftir dauða konu
hans. —
Sem að er vikið bjuggu Hólms
hjónin, Ingigerður og eftirlif-
eiginmaður hennar, ávalt í
Framnes-bygð góðu og farsælu
búi, og nutu ánægjulegrar sam-
búðar; studdi hún mann sinn af
einlægum vilja með miklum
dugnaði. Varði sambúð þeirra í
meir en 25 ár.
Mrs. Ingigerður Guðmundsdóttir Hólm
FRAMNES, MAN.
Dáin 3. febrúar 1952 — Flutí við útför hennar 7. sama mánaðar
Lag: Atburð sé ég anda minum nær.
Kall er komið! Kær þér var sú stund,
kölluð ert til himna Guðs á fund.
Læknuð eru líkams sáru mein,
ljúf er breyting, þjáning finnst ei nein. »
Aldur varð ei hár á heimsins slóð,
hugum kær á ítök mörg og góð.
Blessa minning bjarta vinir hér,
byggðin hinztu kveðju færir þér.
í trausti dyggða, treysti sinni dáð,
til hins æðra flutti öll sín ráð.
Þeim í anda verkið sitt hún vann,
við það gleði í störfum lífsins fann.
Eiginmaður sáran söknuð ber,
sú er unni burt nú liðin er.
Heimilis er horfin prýðin kær,
hljótt nú drjúpir tignarlegur bær.
Ingigerður var kona stilt og
einkar dagfarsprúð, fáskiptin
um annara hag, hjálpsöm við
aðra á yfirlætislausan hátt, eink-
ar barngóð og hændi ávalt að
sér börn. Hún var kona félags-
lynd og styrk stoð í félagslífi *
umhverfis síns; hún var með-
limur í Kvenfélagi bygðar sinn-
ar frá 15 ára aldri, og hafði ver-
ið þar jafnan ágætlega starfandi
og oft í stjórn þess.
Sjúkdómskross sinn bar hún
með hinu sama kyrláta þreki og
þolinmæði, er jafnan einkendi
Tengdafólk og systkin harma hljótt.
Hvers vegna er burtför þín svo fljótt
ákveðin? — Það ei við skiljum hér,
æðra valds, — sú ráðstöfun það er. —
Á vonarlandi, vissa vor er súj
vini, föður, móðir sér þú nú.
Þér er fagnað, — faðminn bjóða sinn,
fagur staður þér er tilbúinn. —
Hvað er lífið? Leiðarskóli vor,
liggja sérhver æfidaga spor,
ljóss að sölum himins.hátt í geim,
hérvist enduð, — þá er komið heim! —
B. J. Hornfjörð