Lögberg - 24.04.1952, Qupperneq 3

LÖGBERG. FIMTUDAGINN, 24. APRÍL, 1952
3
Sæslangan er meinlaus fiskur
Business and Professional Cards
PHONE 724 944
ll/íA R G A R sögur ganga um
•U* hræðilegt kynjadýr í hafinu,
sem sjómenn hafa kallað sæs-
löngu, eða hina miklu sæslöngu.
Sumir heldu að sögur þessar
væri ekki annað en sjómanna-
ýkjur, en svo komu mentaðir
menn og staðfestu þessar sögur.
Má þar til nefna prófessor A. C.
Oudeman, sem birti ritgerð, er
hann nefndi „Hin mikla sæ-
slanga“ og hafði þar þessa lýs-
ingu á henni eftir enskum skip-
stjóra:
„Hinn 28. ágúst 1852 um klukk-
an hálfþrjú, vorum vér flestir
undir þiljum og ætluðum að
byrja máltíð, en þá kallar stýri-
maður og biður oss alla að koma
á þiljur ef vér viljum fá að sjá
furðulega sjón. Um 500 yards frá
skipinu sáum vér þá haus og háls
á gríðarlegri sæslöngu upp úr
sjónum og hún blés langar leiðir
eins og hvalur. (Það er eitthvað
málum blandað.) Á hankkanum
og bakinu var kambur, líkastur
hanakamb, og hún synti mjög
hægt, en dró þó á eftir sér 50-60
yards straumrák. Hún var græn
á litinn með ljósum blettum.
“Hver einasti maður á skipinu sá
hana, en þegar skipið nálgaðist
seig hún í kaf.“
Enskur sjóliðsforingi segir svo
frá (um 1852): „Yður mun öll
furða að heyra að vér höfum'Séð
hina miklu hæslöngu. Það urðu
svo mikil köll og læti að ég helt
fyrst að kviknað væri í skipinu.
Ég rauk upp á þiljur og þá sá ég
hina furðulegustu sjón, og skal
nú reyna að lýsa henni. Slangan
reis á að giska 16 fet upp úr sjón-
um og hækkaði sig ýmist eða
lækkaði. Á hankkanum og háls-
inum var kambur líkastur gríðar
mikilli sög. Fjöldi fugla hafði
safnast að henni og vér heldum
fyrst að þetta væri dauður hval-
ur. En það stóð straumsog aftur
af honum líkt og kjölfar eftir
bát. Af stærð haussins og því
sem vér sjáum af hálsinum gisk-
uðum vér á að hún mundi vera
um 60 fet á lengd, en hún getur
vel hafa verið lengri. Þegar við
áttum svo sem hundrað yards að
henni stakk hún sér á kaf. Seinna
kom hún þó upp aftur og einn af
skipverjum teiknaði þá mynd af
henni . . .
Þessi mikla sæslanga er engin
slanga heldur fiskur, sem á lat-
ínu er nefndur ,Regalecus glesne1
en Englendingar kalla ‘oarfish,.
Hann hefur lengi verið kunnur
meðal vísindamanna, því að árið
1771 varð danskur náttúrufræð-
ingur, Morten T. Brunnich, fyrst-
ur til að lýsa honum. En fiskur-
inn er mjög sjaldgæfur. Þeir fisk-
ar, sem vísindamenn hafa náð að
rannsaka, hafa ekki verið nema
10-12 fet á lengd, en miklu stærri
fiskar hafa sést.— Þannig hefur
Norbury lávarður sagt frá miklu
stærra fiski sem hann sá 1848.
Norbury var þá forstjóri nafn-
kunnugs fiskkaupafirma í Edin-
borg og hafði farið út með veiði-
skipi. Hann segir að einhvern dag
hafi sjómennirnir séð eitthvert
ferlíki í sjónum, er helst líktist
slöngu. Sjómennirnir voru ekk-
ert hræddir við þessa furðu-
skepu. Þeim tókst að veiða hana
og koma henni upp á þilfar, en
þá var hún svo löng, að hún stóð
bæði aftur og fram af skipinu,
en það var 60 fet á lengd. Nor-
bury hafði eki skilning á því hve
merkilega veiði skipið hafði feng
ið. Honum leist ólánlega á fiskinn
og skipaði körlunum að skera
hann sundur og kasta honum fyr-
ir borð. Það þótti honum þó
merkilegt, að sjómennirnir undr-
uðust ekki lengd skepnunnar, en
sögðu að þeir hefði séð miklu
stærri sæslöngu áður.
I febrúarmánuði árið 1901 kom
Indíáni nokkur heldur kampa-
kátur til Newport í Kaliforníu og
sagðist hafa veitt sæslöngu í
brimgarðinum þ a r úti fyrir.
Menn voru vantrúaðir á þetta, en
hann hafði tekið með sér til sann
indarmerkis sex feta langt flak,
sem hann haldi skorið úr fiskin-
um. Fólk fór þá að skoða þessa
furðuskepnu og þótti heldur mik-
ið til koma. Það var ekki neinum
vafa undir orpið að hér var kom-
in regluleg sjóslanga, og sumir
giskuðu á að hún mundi vega um
500 pund. Nú voru fiskifræðingar
kallaðir á vettvang og þótti þeim
Indíáninn hafa farið heldur illa
með góðan grip, því að hann
hafði ekki einungis flegið hann
heldur einnig höggvið hann og
margsaxað í sigurvímu sinni.
Þetta var ekki sæslanga, heldur
Regalecus glesne, mjög stór og
hefði verið dýrmætt fyrir nátt-
úrugripasafn að fá hann.
Talið er að þetta sé djúphafs-
fiskur og muni vera dreifður um
öll höf, vegna þess hvað hann hef
ur víða sést. Hann syndir eins og
áll og er oft uppi í sjó og hrekst
stundum í hafróti á land. Norð-
menn kalla hann síldarkóng og
telja að hann fylgi stórum síldar-
torfum. Fiskurinn er óætur því
að allur búkurinn er eins og glit.
Hann er smátentur og er hér því
ekki um ránfisk að ræða, en ekki
vita menn á hverju hann lífir.
Hann er mjög fallegúr og telja
s u m i r náttúrufræðingar hann
skrautlegasta fisk í sjónum. Pró-
fessor F. Wood hefur lýst svo
síldarkóng sem hann sá suður í
Indlandshafi:
„Það var 28. október 1906 að
vér lágum fyrir akkerum sunnan
við eyna Sumbava. Klukkan 10
um morguninn sáum vér hvar
stór og skrautlegur fiskur kom
upp á yfirborðið rétt framan við
skipið og teygði upp álkuna rétt
hjá akkerisfestinni. Egndum öngl
um var kastað fyrir hann, en
hann hann lét sem hann yrði
þeirra ekki var. Reynt var að
krækja hann, en það tókst ekki.
En í hvert skifti sem eitthvað
snart hann reisti hann fagur-
rauðan kamb upp úr hausnum
og þessi kambur hefur líklega
verið um þriggja feta hár. Svo
seig hann í djúpið, en kom upp
nokkru seinna og þá náðist hann
á báti. Það var fögur sjón að
horfa á fiskinn meðan hann var
í sjónum. Kambur og uggar voru
hárauðir og eins tveir taumar,
sem lágu aftur með honum. Höf-
uðið virtist blátt en búkurinn
silfurlitur, og var hann skínandi
fallegur á meðan hann vgf í
sjónum.“
Mann þykjast nú vita með
vissu, að síldarkóngurinn og hin
mikla sæslanga sé einn og sami
fiskur.
(Úr Nature Magazine).
í bókinni Fiskarnir lýsir dr.
Bjarni Sæmundsson þ e s s u m
kynjafiski mjög nákvæmlega og
kallar hann síldakóng. Lýsingin
er á þessa leið:
— Þessi afar einkennilegi fisk-
ur getur orðið mjög langur, 5,5
m. (18 fet) eða meira og sá eini;
sem hér hefir verið mældur, var
rúml. 3,8 m. (12% fet). 1 vexti er
hann dálítið svipaður vogmeyu,
en þó miklu langvaxnari og jafn-
hærri og ekki eins þunnur. Höf-
uðið er mjög lítið, snjáldrið stutt
og ennið hátt, en munnurinn í
öllu tiliti eins og á vogmey, nema
að hann er alveg tannlaus. Aug-
un eru miðlungsstór. Vangabeins
röndin er mjög bogin, en tálkna-
lokströndin gengur út í horn.
Bolurinn er langur og lækkar
jafnt fram að höfði. Stirtlan er
miklu lengri en bolurinn, fer
jafnlækkandi aftur eftir og endar
í stuttri, snubbóttri totu. Bakugg-
inn nær frá enni og aftur að
stirtluenda; hann byrjar með 10-
15 löngum, fram sveigðum, ofan
til aðskildum geislum, sem enda
hver með sínu húðblaði að aftan-
verðu; verður úr þessu einskonar
„kóróna“; annars er ugginn allur
jafn lágur lengi vel, en lækkar
að lokum aftast, raufarugga og
sporðugga vantar alveg. Eyra-
ruggarnir eru mjög stuttir og rót
þeirra skáhöll. Kviðuggarnir eru
hvor um sig einn geisli, sem er
bæði gildur og svo langur, að
hann nær aftur undir rauf og
endar með dálitlu húðblaði. Roð-
ið er mjög líkt og á vogmey; þó
eru 4 raðir af stærri hnökrum
eftir hvorri hlið, ofan við rákina
og ein með allstórum nöbbum
eftir endilagnri neðri röð fisk-
sins, framundir eyrugga. Rákin
er óslitin frá höfði og aftur úr og
liggur að mestu leyti á neðan-
verðum fiskinum. Liturinn er
líkur og á vogmey, silfurgljáandi
með stuttum, óreglulega settum
svörtum þverrákum og dílum
framan til. Uggarnir eru blóð-
rauðir og „kórónan“ líka.
Heimkynni sildkóngsins virð-
ist vera N-Atlantshafið, frá Finn-
mörk og íslandi til Bretlandseya
og eitthvað lengra suður. Hann
hefir fengist við Bermudaeyjar
og jafnvel við Góðravonarhöfiða
og í Indlandshafi. Hér við land
hefir hans áreiðanlega orðið vart
einu sinni; hann rak hjá Gamla-
Hrauni í Árnessýslu 23. sept.
1906, hérumbil óskaddaðan, og
sennilegt að annan hafi.rekið á
Traðafjöru í Staðarsveit í febrú-
ar 1919. Alls hefir orðið vart við
Á velrum deyja nær helmingi
fleiri úr hjartabilun en á sumrin.
EFNI þessarar greinar er tekið
úr ameríska tímaritinu “This
Week Magazine” og má vera að
hún geti orðið mönnum til leið-
beiningar hér um það að fara
varlega með sig á meðan vetrar-
veðráttan helst og umhleyping-
ar, ekki sízt vegna inflúensunn-
ar og eftirkasta hennar, sem
gera menn móttækilegri fyrir
öðrum kvillum.
1 greininni segir að það sé
margsannað að hjartabilun leggi
miklu fleiri menn að velli um
vetrarmánuði en aðra tíma árs.
Hafa læknaskýrslur í Bandaríkj-
unum sýnt, að helmingi fleiri
deyja úr hjartakvillun í janúar
heldur en í maí, og ennfremur
deyi þá fleiri úr lungnabólgu og
gigtsótt, heldur en á öðrum tím-
um árs. Þó hefir það komið í
ljós, að ekki eru jafn mikil brögð
að þessu þegar vetrarveðrátta
er mild.
Fyrir löngu hafa læknar tekið
eftir því, að eitthvert samband
er milli veðráttunnar og ýmissa
sjúkdóma, svo sem hjartabilun-
ar, lungnabólgu og inflúensu. En
hitt vita menn ekki með vissu
hvernig þessu er farið. Kuldi,
myrkur, snjór, stormar og um-
hleypingar allt stuðlar þetta að
því að greiða götu ýmissa kvilla,
og hin snöggu veðrabrigði hafa
sérstaklega áhrif á hjartað.
Þess vegna hefir “American
Hearth Association” gefið út
eftirfarandi fimm varúðarreglur
handa almenningi, einkum með
tilliti til þess að þeir hlífi hjart-
anu við áreynslu á veturna.
1. Forðist þreyiu. Allt sem vér
tökum oss fyrir hendur á vet-
urna er erfiðara en á sumrin.
Fótabúnaður er þyngri, fatnað-
ur meiri og þykkri. Vér verðum
að streitast gegn stormi og hríð,
kafa fönn, eða hafa hvern vöðva
spentan til þess að detta ekki á
hálku. í skrifstofum er þá venju-
lega mest að gera. Og heima
bætist á menn snjómokstur og.
erfiði við að setja keðjur á bíl-
inn. íþróttaæfingar eru þá erf-
iðari. Skíðamenn klífa þá hærri
og brattari brekkur en endra-
nær og gangan er erfiðari. Allt
þetta og margt fleira getur leitt
til þess að hjartað bili, ef menn
ætla sér ekki af. — Menn eiga
auðvitað að sinna störfum sín-
um. En menn skyldu fara var-
lega í að þreyta sig úti við, og
sérstaklega ættu menn að gæta
hófs um alla áreynslu í vetrar-
íþróttum.
2. Sofið nóg. Þegar þú verður
þreyttur, þá kemur þreytan
ekki sízt niður á hjartanu. Hver
hvíldarstund gefur hjartanu
tækifæri til að jafna sig. Þreyta
kemur oft af því, að menn hafa
ekki fengið nægan svefn. Of lít-
ill svefn er hættulegur. Þetta
vita allir, en því miður skeyta
allt of fáir um það. Vetrarmán-
nær 100 fiska síðan á miðri 18.
öld, 40 af þeim við Noreg, álíka
marga við norðanverðar Bret-
landseyar og hina á við og dreif.
Veiðst hefir hann víst aldrei.
(Það hyggja menn að síldar-
kóngurinn muni vera eitt af því,
sem menn hafa nefnt „sæslöngu“
og farmönnum hefir orðið svo tíð
rætt um. Sumar lýsingar, sem
menn hafa gefið af henni, gætu
átt við síldakóng, sem sveimaði
við yfirborð með „kórónuna“
eins og afturkemt hár eða fax).
Um lífshætti síldarkóngsins
vita menn ekkert, en sennilega
er hann, líkt og vogmærin, mið-
sævis djúpfiskur, sem berst við
og við fyrir undirstraumum eða
á annan hátt inn að löndum.
Munnurinn bendir á, að hann
muni lifa á samskonar fæðu og
hún. Um hrygningu hans og
vöxt er allt ókunnugt.
Hann er talinn óætur og til
engra nytja.
uðina er það sérstaklega hættu-
legt að fara seint að sofa. —
Átta stunda svefn er þá það sem
menn þurfa minnst. — Tíu
stunda svefn er miklu betra.
Menn ættu að hugsa um það
fremur en gert hefir verið, að
fá sér hvíld frá störfum á vet-
urna. Máske er það ekki hægt
vegna þess að þá hafa þeir oft
mest að gera er fást við inni-
störf. En menn geta notað frí-
stundir sínar betur en þeir gera.
3. FitiS yður ekki. öll óþarfa
fita veldur hjartanu auknu
starfi og áreynslu. Vegið yður
því oft og gætið þess að verða
ekki þyngri en góðu hófi gegnir.
Leitið læknis ef þér haldið að
þér séuð að fitna um of. Neytið
matar í hófi. Belgið yður ekki út
á mat og drykk. Meltingin —
eða „brennsla“ næringarefnanna
— tekur á hjartað. Það er betra
að fá sér bita við og við, heldur
en eta sig of saddan.
4. Varið yður á kvefi. Ef þér
fáið kvef eða illt í hálsinn, þá
ættuð þér ekki að fara út, því
þetta getur verið byrjun á ill-
kynjuðum krankleik, sem leggst
á hjartað. Það eru slæmir menn,
sem þykjast hafa svo mikið að
gera, að þeir megi ekki vera einn
dag fjarverandi. Þeir gera ekki
aðeins sjálfum sér illt með þessu,
heldur smita þeir aðra. Menn
komast ekki hjá kvefi þótt þeir
búi sig vel, forðist dragsúg og
sofi nægilega mikið. En þó hefir
það mikla þýðingu að gæta heil-
brigðra lifnaðarhátta, því að
gigtsótt (Rheumatic fever) getur
hæglega farið í kjölfar inflúensu
og hálsbólgu. Þessi veiki er
slæm, því að hún legst á liða-
mótin og vöðvana og einkum á
hjartalokurnar. Ef menn fá kvef
og særindi í hálsinn og eru með
slæma hálskirtla, þá er mjög
hætt við gigtsótt og hún legst
einkum á ungt fólk. Foreldrar
verða því að vera vel á verði
ef börn þeirra fá aðkenningu af
kvefi og særindum í hálsi, gæta
þess að þau reyni ekki mikið á
sig og yfirleitt að leita læknis og
fara alveg eftir ráðum hans.
5. Verið gætinn. Menn, sem
hafa æðakölkun eða einhverja
hjartaveilu ættu að gera sér
ljóst hve mikið þeir mega bjóða
sér. Og sérstaklega verða þeir
að vera varkárir gagry/art loft-
lagsbreytingum og þegar um-
hleypingar ganga.
Hjartakvillar gera ekki boð á
undan sér, og margir, sem þykj-
ast heilbrigðir, verða bráð-
kvaddir. En þeir, sem vita að
þeir hafa einhverja hjartaveilu,
geta með gætni og læknisráðum
haldið henni í skefjum og lifað
lengi. Reynið með öllum mögu-
legum ráðum að koma í veg fyrir
það, að hjartað bili. En ef ein-
hver veila kemur fram, þá verð-
ið þið að hlífa hjartanu sem
mest. Og sérstaklega á það við
á vetrum.
—Lesbók Mbl.
Dr. S. J. Jóhannesson
SUTTE 6—652 HOME ST.
ViCtalattmi 3—5 eftir hádefri
J. J. SWANSON & CO.
LIMITED
308 AVENUE BLDG. WINNIPEG
Fasteignasalax. Leigja hús. Ct.
vega peningalán og eidsábyrgC,
bifreiCaábyrgS o. s. frv.
Phone 927 538
SARGENT TAXI
PHONE 204 845
PHONE 722 401
FOR QUICK. RELIABLE
SERVICE
DR. E. JOHNSON
304 EVELINE STREET
Selktrk, Man.
Öfflce Hours 2.30 - 6 p.m.
Phones: Offlce 26 — Ree. 230
Andrews, Andrews,
Thorvaldson and
Eggertson
LöglrætHngar
209 BANK OF NOVA SCOTIA BG.
Portage og Garry St.
Phone 928 291
CANADIAN FISH
PRODUCERS, LTD.
J. H. PAGE, Managing Directar
Wholeiale Diatributors of Fresh and
Frozen Fish.
311 CHAMBERS STREET
Offlce Ph. 26 328 Res. Ph. 73 917

j
SK HAGBORG FUEl/?wl PHOME 2ISSI ./ . ■ i

Office Phone Res. Phone
924 762 726 115
Dr. L. A. Sigurdson
528 MEDICAL ARTS BLDG.
Offlce Hours: 4 p.m. - 6 p.m.
and by appointment.
A. S. BARDAL LTD.
FUNERAL HOME
843 Sherbrook Street
Selur llkkiatur og annast um út-
farir. Allur útbúnaður sá bezti.
Stofnaö 1894 Sími 27 324
Phone 23 996 700 Notre Dame Ave.
Opposite Matemity Pavilllon.
General Hospltal.
Nell’s Flower Shop
Weddlng Bouquets. Cut Flowers.
Funeral Designs, Corsages.
Bedding Plants
Nell Johnson Res. Phone 27 482
Offlce 933 587 Res. 444 289
THORARINSON &
APPLEBY
BARRISTERS and SOLICTTORS
4th Floor — Crown Trust Bldg.
364 Main Street
WINNIPEG CANADA
SELKIRK METAL PRODUCTS
Reykháfar, öruggasta eldsvörn,
og ávalt hreinir. Hitaelningar-
rör, ný uppfynding. Sparar eldl-
viö, heldur hita frá aö rjúka út
me6 reyknum.—SkriflC, slmiC til
KELLY SVEINSSON
625 Wall Street Winnipeg
Just North of Portage Ave.
SSmar: 33 744 — 34 431
DR. H. W. TWEED
. Tannlœknlr
508 TORONTO GENERAL TRUSTS
BUILDING
Cor. Portage Ave. og Smith St.
Phone 926 952 WINNIPEG
S. O. BJERRING
Canadian Stamp Co.
RUBBER & METAL STAMPS
NOTARY & CORPORATE SEALS
CELLULOID BUTTONS
324 Smilh Sl. Winnipeg
PHONE 924 624
Phone 21 101 ESTIMA TES
FREE
J. M. INGIMUNDSON
Asphalt Roofs and Insolated
Slding — Repairs
Country Orders Atteodeð To
632 Slmcoe St. Winnipeg, Man.
GIMLI FUNERAL HOME
51 Firsi Avenue
Ný útfararstofa meö þeim full-
komnasta útbúnaöi, sem völ er
á, annast viröulega um útfarir,
selur líkkistur, minnisvaröa og
legsteina.
Alan Couch. Funeral Director
Phone—Business 32
Residence 59
DR. A. V. JOHNSON
Dentist
506 SOMERSET BUILDING
Telephone 97 932
Home Telephonpe 2C2 398
DR. ROBERT BLACK
Sérfræðingur i augna, eyma, nef
og hdlssjúkdómum.
401 MEDICAL ARTS BLDG.
Graham and Kennedy St.
Skrifstofusími 923 815
Heimasfmi 403 794
Branch
Store at
123
TENTH ST.
BRAND0N
447 Portage Ave. Ph. 926 885
GUNDRY PYMORE
Limited
British Quality Fish Nettino
58 VICTORIA ST. WINNIPEG
Phone 928 211
Manager T. R. THORTALDSON
Your patronage wili be appredated
Minnist
BETEL
í erfðaskrám yðar.
Dr. P. H. T. Thorlakson
WINNIPEG CUNIC
St. Mary'i and Vaughan. Wlnnipeg
PHONE 928 441
PHONE 927 025
H. J. H. Palmason, C.A.
B. J. PALMASON * CO.
Chartered Acconntaats
505 ConfederaUon Life Bldg.
WINNIPEG MANTTOBA
PARKER, PARKER &
KRISTJANSSON
Barrislert - Solicilort
Ben C. Parker, K.C.
B. Stuart Parker, A. F. Krlstjanason
509 Canadlan Bank of Cemmerea
Chambera
Wlnnlpeg, Man. Phona «23 M1
G. F. Jonasson, Pres. & Man. Dlr.
Keystone Fisheries
Limited
Wholesale Distributors of
FRESH AND FROZEN FISH
404 SCOTT BLK, Sími 926 227
Bullmore Funeral Home
, Dauphin, Manitoba
Eigandi ARNI EGGERTSON, Jr.
LESB. MBL.
* Veðrótta og heilbrigði
#-----