Lögberg - 11.12.1952, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 11. DESEMBER, 1952
Gefið út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MANITOBA
Utanáskrlft rltstjörans:
EDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MAN.
PHONE 21 804
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $5.00 um árið — Borgist fyrirfram
The “Itögberg" is printed and publlshed by The Columbia Press Ltd.
695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada
Authorlzed as Second Class Mail, Post Office Department, Ottawa
Winsfron Churchill
Þótt skoðanir manna skiptist um margt, munu
naumast verða deildar me'iningar um það, að núver-
andi forsætisráðherra Breta, Winston Churchill, sé
einn sá allra aðsópsmesti heimsborgari, sem um getur
í samtíð vorri; stjórnmálaferill hans er orðinn langur
og litbrigðaríkur, og þótt þessi sérstæði víkingur eigi
sér nú sjötíu og átta ár að baki, gætir þess lítt í háttum
hans því enn brennur sami eldurinn inni fyrir, orðsnild-
in hin sama hvort heldur er í ræðu eða riti, baráttu-
þrekið hið sama og ástin á einstaklingsfrelsinu söm
og jöfn.
Hvað mannréttindin í heiminum eiga Churchill
mikið upp að unna verður ekki fullmetið fyrst um sinn,
því enn er hann persónulegur aðili að samtíðarsögunni;
það verður því ekki fyr en „Sökkvabekksdísin há og
vizkurík“ hefir kveðið upp dómsorð sitt um manninn
og málefnakeðjuna, að staðreyndirnar einar vísa til
sætis.
Mr. Churchiil hefir ekki ávalt átt upp á pallborðið
hjá samtíð sinni, og þá ekki hvað sízt hjá heimaþjóð
sinni, er á örlagastundum daufheyrðist við aðvörunum
hans og vildi þá helzt engin mök við hann eiga; en ein-
mitt þá kemst hann í tölu stóru spámannanna; hann
sagði fyrir um ráðabrugg þeirra Hitlers og Mussolinis
og ýtti svo við þjóð sinni að hún tók að rumskast og gá
til veðurs.
Það verður lengi í minnum haft, er Churchill reis
á fætur í þinginu og mælti með þrumurödd eftirfar-
andi orð:
„Ég spái því, að þess verði eigi langt að bíða, er
þér verðið að herða upp hugann og taka einbeitta af-
stöðu, og ég bið guð að haga þannig málum, er hin
mikla örlagastund rennur upp, að þjóð mín verði þá
hvorki einmana né ráðafá.“
Þegar býður þjóðarsómi
þá á Bretland eina sál.
Þjóðin vaknaði og hún varð sem einn maður sem
ein sál, og Churchill varð sigurhetjan mikla, er talaði í
þjóð sína óbilandi kjark, er þyngst var í lofti og mest
reyndi á þolrif.
Mr. Churchill hefir auðgað enska tungu flestum
mönnum fremur og það jöfnum höndum í ræðu og riti;
bækur hans sérkennast af hrífandi frásagnargleði og
stílþrótti, er fátt kemst til jafns við; það leggur enginn
frá sér bók hans, “Blood, Sweath and Tears,” án þess
að finna til þakkarkendar yfir því að hafa átt, þó eigi
væri nema stutta stund, samleið í riti með jafn stór-
brotnum anda.
Mr. Churchill er skartsmaður og þykir gott að
dvelja við konungahirðir og sitja veizlur.
Mr. Churchill er gæfumaður; hann kvæntist ungur
einni hinni fegurstu og ágætustu konu og hefir heimilis-
lífið jafnan verið rómað fyrir ástúð; hann á tvö heimili,
sem hann rækir bæði jafn vandlega, fjölskyldubústað-
inn og þingsalinn.
☆ ☆ ☆
Húsagerð í Noregi
Frá því að síðari heimsstyrjöldinni lauk hafa húsa-
byggingar í Noregi stigið eitt risaskrefið öðru meira unz
svo er komið, að við lok þessa árs er staðhæft að ný-
bygð hús í landinu fari yfir þrjátíu þúsund; húsin eru
af ýmissum gerðum, þó langflest séu þau úr stein-
steypu; mest hefir vérið um húsagerð í hinum norð-
lægu héruðum landsins; enda þörfin þar verið mest;
húsameistari norsku stjórnarinnar, Jacob Kjelland,
lætur svo ummælt, að innan þriggja ára, ef alt skeiki
að sköpuðu, verði húsakostur Norðmanna kominn í það
horf, að betri geti hvergi að finna á Norðurlöndum.
Varðandi borgirnar, hefir mest verið um húsa-
byggingar í Oslo, Bergen og Þrándheimi og hafa verið
reist í ár mörg stórhýsi, sem kostað hafa geisif járhæðir;
auk allmargra opinberra bygginga, hafa í áminstum
borgum risið af grunni veglegar verksmiðjubyggingar,
sem jafnast á við það bezta, sem viðgengst hjá stór-
þjóðunum.
Hagur norsku þjóðarinnar stendur um þessar
mundir í miklum blóma.
☆ ☆ ☆
Óhugnanleg fríðindi
Fyrir rúmri viku voru teknir af lífi í höfuðborg
Tékkóslóvakíu ellefu menn, er staðið höfðu í fremstu
röð kommúnista og einn veitt um hríð forustu utan
ríkisráðuneytinu; þeir voru allir sakaðir um dróttin-
svik og þeir játuðu allir að sögn á sig glæpinn, eða
voru knúðir til að meðganga; minnir þetta allmjög á
blóðbaðið mikla í Rússlandi fyrir nokkrum árum.
Mörg Norðurálfublöð hafa gert réttarhöldin í Prag
og hegningu hinna ellefu sakborninga að umtalsefni og
London Observer er þeirrar skoðunar, að ákærurnar á
hendur þessum látnu leiðtogum hafi verið falsaðar frá
byrjun og einhliða pólitískur kattarþvottur ráðið við
réttarhöldin.
Að önnur eins firn sem þessi skyldi geta hent í
landi þeirra Mazaryks og Benes, þar sem þroskað lýð-
ræði virtist hafa skotið rótum, er þyngra en tárum taki.
Jólaskuggar og jólaljós
Það mætti virðast ótilhlýði-
legt að ræða um jólaskugga ein-
hitt nú þegar hin heilaga jóla-
hátíð er að ganga í garð, þó hygg
ég að þeir, sem þekkja andlegt
ástand mannkynsins í dag, muni
samsinna því, „að menn séu enn
í ljósaskiptunum.“
Hátíðisdagar tíðkuðust fyrir
daga kristindómsins í löndum
víða. Á Norðurlöndum var al-
siða að „drekka jól“. Er það
skoðun manna, að nafnið „jól“
sé dregið af „öli og öldrykkju“.
Enginn þótti gleði á jólum, ef
ekki voru gnægðir af ölfengi.
Þótti það vegsauki að geta stað-
ið öðrum framar í því að þola
að drekka. Þótti Egill Skaalla-
grímsson öðrum þolnari í því.
Þá var þrælahald mikið; voru
þrælarnir látnir búa til öl svo
mikið að gnægð væri til veizlu-
halda. Voru veizlur þessar nefnd-
ar „Jólasumbl.“
Skemtu menn á ýmsan hátt;
held ég að vel eigi við lýsingin
á hirðlífi Goðmundar á Glæsi-
völlum:
„Hjá Goðmundi á Glæsivöllum,
gleði er í höll,
gylmja hlátrasköll,
og trúðar og leikarar leika þar
um völl,
en lítt er af setningi slegið.“
Jólasumblin hurfu að miklu
leyti úr sögunni við útbreiðslu
kristinnar trúar um heiminn; en
er þá enginn ljóður eða lýti á
jólahaldi mannanna enn þann
dag í dag? Leyndist engin „frost-
brostin rós“ mitt í skrauti og
glaðværð hinnar heilögu jóla-
hátíðar? Drykkjuveizlur um
jólaleytið munu að vísu fátíðar.
Munu þó ekki „svolamerkin“
fornu finnast, eins og átti sér
stað?
Ekki þarf að leita lengi í land-
hagsskýrslum til þess að komast
að því, að almenningur neytir
áfengis í stórum stíl; helzt virð-
ist ástæða til að halda, að aldrei
hafi verið brúkað meira áfengi
en einmitt nú á dögum. Ekki er
það tilgangurinn með þessum
línum, að útlista alla þá van-
blessun, sem af því leiðir.
Hvað er um ljósadýrðina
miklu, sem nú á sér stað í tilefni
jólahátíðarinnar; mun ekki orm-
ur leynast í ljóssins paradís? —
Virðist það ekki stundum eins
og verur hins illa, dimma heims
færist í aukana, einmitt á þeirri
tíð þegar kristnir menn eru að
minnast komu frelsara síns að
sýnilegum návistum? Spillingar-
bæli stórborganna eru aldrei
betur lýst ein einmitt þá. Sumir
reyfarar og verzlunarmenn hafa
það til siðs að ginna menn til
að verzla með því að láta jóla-
sálma eða jólalög berast frá
verzlunum sínum.
í stórbæ einum var fest upp
auglýsing; efst stóðu orðin: —
„Gleðileg jól!“ Næst kom löng
klausa um ágæti þess áfengis,
sem væri þar á boðstólum. Á
öðrum stað var „jólamynd", en
undir henni var mærðarfull lýs-
ing á gististofu, þar sem flest
var á boðstólum, það sem hugur-
inn kýs. Snörur og gildrur eru
lagðar á strætahornum og í
skúmaskotum; alt er prýðilega
upp lýst.
Ekki mun heldur vandleitað
til þess að verða þess áskynja,
að sömu öfl eru starfandi víða
um landið.
Á flatlendi einu stóðu örfá
hús í grend við hvort annað.
Þetta var á jólaföstunni; töldu
menn nauðsynlegt að fá sér
„glaðningu“ fyrir jólin. Vörurn-
ar komu vonbráðar að næstu
járnbrautarstöð, en svo mikið
fór fyrir farangri þessum, að
hann komst ekki allur fyrir í
járnbrautarstöðinni; varð því að
koma honum fyrir á öðrum stað
þar til hans var vitjað; vafalaust
hafa svo heimili þessi verið vel
byrg fyrir jólin.
Þegar rætt er um jólaföstuna,
minnist ég þess, sem íslenzkur
kaupmaður sagði við mig fyrir
stuttu: að heildsöluhúsin byrj-
uðu að hlaða að sér jólavarningi
sex vikum fyrir jól, og að byrgja
allar búðir með glysvarningi;
útheimti þetta svo mikinn tíma
og fyrirhöfn, að alls enginn tími
væri afgangs til nokkunna ann-
ara athafna.
Tilgangur jólaföstunnar er sá,
að vekjá og glæða andlegar
hugsanir hjá mönnum til undir-
búnings undir hina heilögu stund
jólahátíðarinnar. Nú er svo
komið allvíða, að þessari hugsun
er vísað á bug: allur tími gengur
í veraldarvafstur og í óendan-
legan eltingaleik við að full-
nægja ímynduðum þörfum og
kröfum. Hin háleita og helga
hátíðarhugsun er látin sitja á
hakanum. Jesú Kristi, frelsara
mannanna, er sieíni úr öndvegl
hjartans, en alls konar fánýti
sett í staðinn.
Þessi sami maður gat þess
einnig, að hann teldi hreina ís-
lenzka jólahugsun ur sögunni;
mun það naumast fjarstæða.
Glysvarningur var ekki á boð-
stólum á íslandi; bláu sokkarnir
eða brydduðu skórnir, eða ein-
hver önnur ný spjör glöddu
barnshjörtun meir, en nokkur
glitrandi hégómi getur gert. Og
svo jólakertin, — litlu íslenzku
jólakertin, algerlega íslenzk að
efni og uppruna, minntu ljóslega
barnshjörtun á konung og líf-
gjafara ljóssins. Enda vannst
tími til að minna á það. Hjörtun
ungu voru enn ósnortin af flá-
ráðum skinhelgisanda veraldar-
MINNINGARORÐs
Jón Guðmundsson í Hvammi
Jón var fæddur á Nýlendi í
Hofsókn á Höfðaströnd í Skaga-
fjarðarsýslu á íslandi 14. marz
1856. Foreldar hans voru Guð-
mundur Gíslason og Sigríður
Símonardóttir. Fluttu þau hjón
til Canada árið 1876 og dvöldu
um hríð í Árnesbygð í Nýja-
íslandi í Manitoba, en fluttu
síðar til North Dakota og námu
þar land.
Árið 1884 flutti Jón frá Islandi
til Norður Dakota í Bandaríkj-
unum og nam þar land um 3
mílur norður frá Akra, P.O.
Árið 1889 giftist Jón Guðrúnu
Símonardttóur, ættaðri frá Fossi
á Skaga í Skagafjarðarsýslu á
íslandi. Bjuggu þau hjónin í
Dakotabygðinni þar til árið 1902
að þau fluttu til Geysis-bygðar
í Nýja-íslandi í Manitoba, þar
sem Jón hafði nokkru áður fest
sér og föður sínum heimilis-
réttarlönd. Ásamt konu sinni,
börnum og búslóð tók Jón með
sér frá Dakota aldurhnigna for-
eldra sína, sem eftir erfiða bar-
áttu landnámsins, voru orðin
eignalaus og lasburða; i þeirri
ferð lézt Guðmuncjur faðir Jóns
nokkru áður en hópurinn komst
alla leið; en móðir Jóns, Sigríð-
ur, dó nokkrum árum seinna;
bæði hvíla þau í Geysis grafreit.
Á heimilisréttarlandi því, sem
Jón hafði ætlað föður sínum,
byggði hann og bjó sér heimili,
nefndi hann það í Hvammi. Þar
bjuggu þau hjónin, Jón og Guð-
rún, ásamt börnum sínum í 36
ár. 2. júní 1938 lézt Guðrún og
nokkru síðar flutti Jón til dóttur
sinnar og tengdasonar — Guð-
rúnar og Helga Daníelssonar, er
búa í grend við Gimli, Man., og
dvaldi hann þar það sem eftir
var ævinnar; þar andaðist hann
8. maí 1950 og var lagður til
hinztu hvíldar í grafreit Geysis-
bygðar. Börn Hvammshjónanna
eru þessi:
Sigmundur Samúel, í Hvammi;
Jónína Guðrún, gift Helga Daní-
elssyni, Gimli, Man.; Sveinn
Símon, kvæntur Normu Pearl
Sveinsson, í Hvammi. Barna-
börn 7 og barnabarnabörn 6.
Jón var maður einlægur, skap-
stiltur, góðlyndur og prúður í
allri framkomu. Hann var ráð-
vandur, hygginn, þrautseigur og
bjartsýnn, hirðusamur og nær-
gætinn bæði inni og úti, hvort
heldur menn eða skepnur áttu
í hlut. Hann var umhyggjusam-
ur og börnum sínum og barna-
börnum elskuríkur faðir og afi.
Heim að sækja voru þau hjón-
in, Jón og Guðrún, mjög gest-
risin, vildu öllum gott gera,
gleðja og greiða götu þeirra,
sem þar bar að garði. Þau
voru félagslynd og frjálslynd og
af fremsta megni studdu þau
mál, sem miðuðu í þá átt að bæta
líðan einstaklinga eða fjöldans.
Samtök bænda studdi Jón af
ráði og dáð; hann var einn af
stofnendum North Star Co-Op.
Creamery Association í Arborg,
sem var eitt hið fyrsta sameign-
ar smjörgerðarfélag bænda í
Manitoba; sömuleiðis lagði hann
Jón Guðmundsson
lið sitt bændaverzluninni og
kornhlöðum bænda í Árborg.
Nágrannarnir allir og og land-
nemarnir öldnu — þeir fáu sem
eftir eru — minnast með þakk-
læti og geyma í huga og hjarta
margar bjartar og hlýjar endur-
minningar frá samveru og sam-
verkatíð með Jóni og Guðrúnu!
í Hvammi.
Bjartar minningar og kærleiks
ríkar eru geymdar í hjörtum
skyldmenna og ástvina Jóns. —
Blessuð sé minning hans.
—J. P.
innar. Höfuðið var ekki enn orð-
ið ofjarl hjartans; hinn heilagi
andi guðs átti þar greiða inn-
göngu, og fékk sáð því frækorni
í hinn gljúpa jarðveg, svo naum-
ast verður því varnað áhrifa.
Þetta einfalda, látlausa og hjart-
anlega jóla-hátíðarhald, iðulega
í fátækt og undir misjöfnum
kjörum, mun þó hafa reynzt
það veganesti, sem bezt entist.
Það hefir alls ekki staðið mönn-
um fyrir þrifum, eftir að numið
var hér land, miklu fremur orðið
til ómælilegrar blessunar á
margar hátt.
En þegar maður hugsar út 1
alt auglýsingagargið og fagur-
galann, kemur manni til hugar
María Magdalena, sem grét „af
því að búið var að taka Drottinn
hennar.“
Nú er hafin hreyfing í Banda-
ríkjunum, og ef til vill víðar,
sem stefnir í þá átt, að hindra
kaupmangara fagurgala um jóla-
leytið, en leiða Jesúm Krist aftur
til öndvegis, sem er hans einka-
réttur. — “To put Christ back
into Christmas."
Þess væri óskandi að þessi
hreyfing fengi byr undir vængi.
Þeim öllum, sem finst þeir
hafi glatað að einhverju leyti
hinum hátíðlegu og heilögu
endurminningum jólahátíðarinn
ar frá þeirri tíð, þegar þeir enn
voru á barnæskuskeiði, vil ég
minna á orð skáldsins:
„Gerðu mig aftur sem áður ég
var,
alvaldi guð, meðan æskan mig
bar!
Gefðu mér aftur hin guðlegu tár!
Gef að þau verði ekki hagl eða
snjár.“
„Ljá mér, fá mér, litla fingur
þinn,
ljúfa smábarn, hvar er
frelsarinn?
Fyrir hálmstrá herrans jötu frá,
hendi ég öllu: lofti, jörðu, sjá!“
„Lát mig horfa á litlu kertin þín,
ljósin gömlu sé ég þarna mín!
Ég er aftur jólaborðin við,
ég á enn minn gamla sálarfrið.“
Naumast getur fanð hjá því,
þegar hin heilaga jólahátíð
gengur í garð, að hún hitti ýmsa
í ástandi gráts eða gleði; fer það
eftir kjörum manna og ytri á-
Framhald á bls. 8
Bsendur í Vestur-Canada'
hafa mikilvægt hlutverk
með hiindum, sein í því
felst, að afla miljónum er-
lendis hveitiforða. Kröfurnar
hvelti liafa aukist ár frá ári
bæði í vcnjulegum viðskipta-
iiindum, sem skemst eru á veg
komin, en þurfa að bæta lifnað-
arháttu sína,
Verðlag er ávalt mikilvægt, er
um hvcitimarkaði ræðir. Land-
búnaður vestan iands hefir sann-
færst um það, að einungis með
samvinnu geta bændur fengið
viðunandi verð fyrir afurðir
sínar.
Með stofnun sinna eigin fyrir-
tnekja varðundi siilu framleiðsl-
unnar, er þeir ráða yfir, hefir
þeiin iánast að njóta ávaxta iðju
sinnar. Manitobabændur riðu á
vaðið í þessu efni. Vegna þess
Iive hveltisamlögin eru vel skipu
liigð. laka stjórnarvöldin fult til-
lit lii vlija þeirra og álirlf þeirra
vaxa á alþjóðavettvangi akur-
yrkjunnar.
Með styrktum samtökum frá
degi til da«s getu Manitoba-
bændur og aðrir bændur vestan
lands fuilniegt sfnum eigin þiirf-
um og þörfum þeirra þjóða, er
á framleiðslu þeirra þurfa að
iialda, og haidið í jafnvægi
verði lífsnauðsynja til hags-
muna bæði framleiðendum
og neytendum.
MANITOBA
P00L
ELEVATORS
Owned and Operated
by 32,000 Membera
in 209 Local Associationa