Lögberg - 11.12.1952, Blaðsíða 6

LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 11. DESEMBER, 1952
fi
LANGT í Burtu
frá
Heimsku Mannanna
Eftir THOMAS HARDY
J. J. BÍLDFELL þýddi
Bathsheba komst að þeirri niðurstöðu sér
til mikils angurs, að þessi gamli aldavinur
hennar væri í þann veginn að yfirgefa hana
og snúa við henni bakfnu. Hann, sem að hafði
treyst henni og haldið uppi heiðri hennar,
þegar allir aðrir höfðu snúið við henni baki —
hafði að síðustu, eins og aðrir, þreytzt á því og
var að yfirgefa hana og láta hana sjá um sig
sjálfa. — Þrjár vikur liðu og enn a ný varð
hún vör við kæruleysi hans í sinn garð. Hún
tók eftir því, að i staðmn fyrir að koma sjálfur
á skrifstofuna, þar sem að reikningar búsins
voru haldnir, eins og hann hafði alltaf gjört
og bíða eftir henni, þá kom hann þar nú aldrei
þegar hún var líkleg til að vera þar, heldur
kom þar þegar minnstar líkur voru til að hún
mundi vera þar. Þegar hann þurfti að fá úr-
skurð hennar viðvíkjandi verkum eða málum
kom hann aldrei sjálfur heldur sendi mann
með skriflega fyrirspurn, sem að hún varð að
svara skriflega. Vesalings Bathsheba fór að
kveljast af hugarangri vegna þeirrar tilfinn-
ingar að hún væri fyrirlitin.
Haustið leið seint og lamandi, og iólin komu
aftur, og var þá liðið eitt ár af ekkjulífi Bath-
shebu frá laganna sjónarmiði, en tvö ár og
þrír mánuðir af einstæðingslífi hennar. Þegar
hún athugaði tilfinningar sínar, má það virð-
ast meira en einkennilegt að atburðurinn, sem
kom fyrir í húsi Boldwoods og að jólin, sem
fyrir hendi voru, voru líkleg til að minna á,
átti lítið ítak í huga hennar, en í stað þess
var þar skerandi fullvissa um að allir fyrir-
litu sig — ástæðurnar fyrir því vissi hún ekki —
og því síður að Oak væri potturinn og pannan
í því öllu saman. Þegar hún kom út úr kirkj-
unni þann sama dag, leit hún við í þeirri von,
að hún sæji Oak, því að hún hafði heyrt bassa-
rödd hans hljóma í sqngloftinu rólega og há-
tíðlega, og að hann mundi hinkra við, eins og
hann hafði verið vanur að gjöra. Jú, þarna
var hann, eins og að hann var vanur — kom
eftir stígnum á eftir henni. En undir eins og
Bathsheba leit við, leit hann undan, og þegar
hann var kóminn út úr hliðinu greip hann
fyrsta tækifæri sem bauðst og hvarf. Daginn
eftir reið höggið; hún var búin að búast við
því lengi. Það var formleg tilkynning frá Oak
þess efnis að hann ætlaði sér ekki að endur-
nýja ráðningu sína hjá henni eftir 25. marz.
Bathsheba las bréfið og grét yfir því. Það
hryggði hana og móðgaði að hin vonlausa
tryggð, sem að Gabríel hafði borið til hennar
og hún áleit að sér bæri fyrir lífstíð, skyldi
alt í einu vera rofin á þennan hátt. Og í tilbót
var hún í ráðaleysi út af því, að þurfa nú aftur
að reiða sig á sjálfa sig; henni fannst að hana
skorti þrek til þess að annast kaup, sölu og
vöruskipti, sem að Oak hafði séð um að öllu
leyti eftir dauða Tray. Hvað átti hún nú að
gjöra? Líf hennar var að verða háð auðn og
erfiðleikum.
Magnleysið og kvíðinn lagðist Svo þungt á
hana þetta kveld, að hana htmgraði og þyrsti
eftir samhygð og hluttekningu og henni fannst
eins og að hún hefði fyrirgert þeirri einu sönnu
vináttu, sem að hún hafði nokkurn tíma eign-
ast, svo að hún tók hatt sinn og yfirhöfn og
gekk heim til Oaks rétt eftir sólarlagið.
Hún sá í gegnum gluggann að það logaði
eldur á arni í stofunni, en engan mann sá hún
þar inni. Hún drap hálf hikandi á dyrnar, því
að hún var aldeilis ekki viss um, að það væri
rétt samkvæmt siðferðisreglunum, að kona
heimsækti ógiftan mann um þetta leyti dags,
jafnvel þó að um ráðsmann hennar væri að
ræða, og hægt væri að segja, að hún væri í við-
skiptaerindum með nokkrum rétti. Gabríel
opnaði dyrnar og birta frá tunglinu, sem var
nýkomið upp, skein framan í hann.
„Herra Oak,“ sagði Bathsheba lágt.
„Já, ég er hr. Oak,“ sagði Gabríel. „Hver
heiðrar mig. — Ó, hvaða heimskingi get ég
verið að þekkja ekki húsmóðurina!"
„Ég verð nú líklega ekki húsmóðir þín
mikið lengur,“ sagði hún mæðulega.
„Nei, ég á ekki von á því — en gjörðu svo
vel að koma inn, frú. Og ég skal ná í ljós,“
sagði Oak hálfvandræðalega.
„Nei, ekki handa mér.“
„Það er svo sjaldgæft, að konur komi að
heimsækja mig, að ég er hræddur um að við-
tökurnar verði ekki eins fullkomnar og þær
ættu að vera. Viltu gjöra svo vel og setjast
niður. Hérna er stóll, og þarna er annar líka.
Mér þykir fyrir, að allir stólarnir eru með tré-
sætum og að það er nokkuð hart að sitja á
þeim — ég var að hugsa um að fá mér nokkra
nýja stóla.“
„Þeir eru nógu þægilegir fyrir mig.“
Þau settust bæði niður og bjarminn frá
eldstæðinu lék um andlitin á þeim og um hús-
munma gömlu, sem að inni í stofunni voru.
Það var meira en lítið einkennilegt, að þessar
persónur, sem að þekktust svo vel, skyldu vera
svo til baka haldandi 'og vandræðalegar, þó
að þær hittust á þessum óvanalega stað. Þegar
þau hittust á akrinum eða heima hjá henni,
hafði aldrei borið á neinni feimni eða vand-
ræðum þeirra á milli. En nú þegar Oak var
orðinn gestgjafinn, þá var eins og að þau hefðu
bæði færzt aftur í tímann, áður en þau þekktust.
„Þér finnst víst einkennilegt, að ég skyldi
koma, en . . . . .“
„Ónei, alls ekki.“
„En ég hélt, Gabríel; ég hefi verið svo óró-
leg með sjálfri mér út af því, að mér finnst
eins og ég hafi móðgað þig, og að það væri þess
vegna að þú færir. Það lá mér þungt á hjarta
og ég gat ekki annað en komið.“
„Móðgað mig! Eins og að það væri mögu-
legt fyrir þig Bathsheba!“
„Hefi-ég ekki gjört það?“ spurði hún glað-
lega. „En hvað er það annað, sem að rekur þig
í burtu?“
„Ég ætla ekki að flytja úr landi, ég vissi
ekki að það var á móti vilja þínum að ég gerði
það, þegar ég sagði þér frá því, ef ég hefði vitað
það þá hefði mér ekki komið það til hugar.
Ég hefi gert ráðstafanir til að taka litlu Weath-
erbury-landareignina á leigu og verður þeim
samningum lokið á boðunardag Maríu. Þú
veist að ég hefi haft dálítinn hlut í búinu um
nokkurn tíma. En það kæmi ekki í veg fyrir
að ég gæti litið til með þér, eins og að undan-
förnu, ef að það hefði ekki verið fyrir það,
sem sagt hefir verið um okkur.“
„Hvað er það?“ spurði Bathsheba hissa.
„Sagt um þig og mig! Hvað er það, sem að
sagt hefir verið?“
„Það get ég ekki sagt þér.“
„Ég held, að það væri viturlegra af þér að
gjöra það. Þú heíir margsinnis verið ráðu-
nautur minn og ég sé ekki hvers vegna að þú
ættir að koma þér undan að vear það nú.“
„Það er ekki í sambandi við neitt, sem að
þú hefir aðhafst í þetta sinn. Mergur málsins
er þessi — að ég sé að snuðra hér í kring og
bíða eftir að krækja í bújörðina hans vesalings
Baldwoods með það fyrir augum að ná í þig
einhverntíma.“
Ná í mig! Hvað meinar það?“
„Giftast þér, á algengu og almennu ensku
máli. Þú baðst mig um að segja þér þetta, svo
að þú getur ekki ásakað mig.“
Bathsheba varð ekki alveg eins æf út af
þessum fréttum, eins og að Oak hélt að hún
mundi verða. — „Giftast mér! Ég vissi ekki,
að það var það, sem þú meintir,“ sagði hún ró-
lega og blátt áfram. „Slít er óhugsanlegt — of
fljótt að hugsa um það — allt of fljótt.“
„Já, vissulega er það óhugsanlegt. Ég sæk-
ist ekki eftir neinu sliku og ég held, að öllum
ætti að vera orðið það ljóst nú. Svo sannarlega
værir þú síðasta konan, sem að mér mundi
koma til hugar að giftast. Það er óhugsanlegt,
eins og þú segir.“
„Of — fljótt,“ sagði ég.
;/Þú fyrirgefur, þó ég leiðrétti þig, en þú
sagðir: óhugsanlegt, og sama segi ég.“
„Ég bið þig líka að fyrirgefa," sagði hún
með tárvot augu. „Of fljótt, var það sem að ég
sagði. En það gjörir ekkert til, ekki hið allra
minnsta það, sem ég meinti var „of fljótt."
Ég meinti það áreiðanlega, hr. Oak, og þú verð-
ur að trúa mér!“
Gabríel horfði lengi á hana, en birtan frá
arninum var dauf svo að hann sá ekki mikið.
„Bathsheba,“ sagði hann þýðlega og undrandi
og færði sig nær henni. „Ef að ég aðeins vissi
eitt —hvort að þú vildir leyfa mér að unna
þér, vinna tiltrú þína og traust og giftast mér
eftir allt. Ef að ég aðeins vissi það!“
„En þú færð aldrei að vita það.“
„Vegna hvers?“
„Vegna þess, að þú spyrð aldrei að því.“
— ó!“ sagði Gabríel og hló glaðlega. —
„Mín eigin kæra .... .“
„Þú hefðir ekki átt að senda mér þetta
stranga bréf í morgun,“ tók hún fram í. „Það
sýndi, að þér var alveg sama um mig, og þú
varst reiðubúinn að yfirgefa mig, eins og allir
hinir! Það var miskunnarlaust af þér, þegar
tekið er til greina, að ég var fyrsta unnustan
þín, og þú fyrsti unnustinn minn, og því mun
ég seint gleyma!“
„Þetta er nú óþarfa glettni,“ sagði Gabríel
og hló. „Þú vissir að það var eingöngu það, að
ég, sem var ógiftur maður, stóð í útréttingum
fyrir þig, girnilega unga konu, átti erfiðu við-
fangsefni að gegna — sérstaklega þegar fólk
vissi, að ég bar frekar hlýjan hug til þín; og
mér fannst eftir því, sem um okkur var talað,
að það gæti varpað skugga á nafn þitt. Enginn
veit hvað mikla skapraun það hefir vakið mér.“
„Og var það þá allt?“
„Já, allt.“
„Ég er sannarlega glöð yfir að ég skyldi
koma!“ sagði hún þakklátlega um leið og hún
stóð upp. „Ég hefi hugsað svo miklu meira um
þig síðan að þú virtist ekki vilja hafa meira
saman við mig að sælda. En nú verð ég að fara,
eða að mín verður saknað. En, Gabríel,“ sagði
hún, er þau gengu til dyranna; „það er alveg
eins og að ég hafi komið til að dufla við þig —
er það ekki skammarlegt!"
„Og það er nú einmitt það, sem þú hefir
verið að gjöra,“ sagði Oak. „Ég hefi dansað við
hæla þér, Bathsheba mín, margar langar mílur
og marga langa daga, og mér finnst það ósann-
gjarnt að telja þessa heimsókn þína eftir.“
Oak gekk með Bathshebu upp hæðina og
sagði henni frá samningunum í sambandi við
land Boldwoods. Þau töluðu fátt um eigin mál
sín; glitrandi setningar og eldheit orð voru
máske ónauðsynleg og óþörf á milli þessara
langreyndu vina. Hinn þróttmikli hlýhugur,
sem vaknar (ef að nokkur slíkur innileiki
vaknar nokkurn tíma) þegar persónurnar, sem
draga sig saman læra að þekkja hinar hrjúfari
hliðar hvers annars fyrst, en hinar hugljúfu
ekki fyrr en síðar, og að tilhugalífið þroskast
við margbreytileg, hrein, hörð og óbundin lífs-
skilyrði. Slík vinátta — samfélag — sem vana-
lega er að finna hjá fólki, sem á við svipuð
lífskjör að búa, en því miður sjaldan höfuð-
þátturinn í ást á milli konu og manns, því að
menn og konur sameinast ekki í vinnunni, —
heldur í skemmtunum aðeins. En þegar að
kringumstæðurnar leyfa slíkan þroska, þá er
hið sameiginlega afl hans sú eina ást, sem er
sterkari en dauðinn — sá kærleikur, sem afl
ótal vatna fær ekki drekkt og ekki heldur neitt
flóð fært í kaf, og í samanburði við það er hin
vanalega kærleikshneigð manna eða það, sem
svo hefir verið nefnt, eins og skuggi eða reykur.
LVII. KAPÍTULI
i
„Ég vil að gifting okkar verði sú yfirlætis-
minsta, leynilegasta og íburðarminsta, sem,
unnt er að fá,“ sagði Bathsheba við Oak kveld
eitt nokkru eftir að samræðurnar, sem sagt er
frtí í síðasta kapítula, áttu sér stað.
Það tók Oak heilan klukkutíma að komast
að því, hvernig að hann ætti að uppfylla ósk
hennar út í yztu æsar.
„Leyfisbréf — já, auðvitað verður það
að vera leyfisbréf,“ sagði hann við sjálfan sig.
„Jæja þá, fyrst leyfisbréfið.“
Nokkrum dögum seinna, eftir að dimmt
var orðið af nótt, sást Oak koma út úr ráðhús-
inu í Casterbridge. Á leiðinni heim varð hann
var við mann á veginum á undan sér, og þegar
að Oak gekk fram á hann sá hann að þetta var
Coggan. Þeir urðu samferða inn í Weatherbury
þorpið, unz þeir komu að stuttri bakgötu á
bak við kirkjuna, þar sem að hús Laban Tall
stóð, en hann hafði nýlega verið kosinn skrif-
ari safnaðarins, og var enn dauðhræddur við
kirkju á sunnudögum þegar að hann var að
lesa pistlana.
„Gott kveld, Coggan,“ sagði Oak; „ég ætla
að fara þessa leið.“
„Nú!“ sagði Coggan hissa; „hvað er um að
vera í kveld, ef ég má gjörast svo djarfur að
spyrja, hr. Oak?“
Það virtist vera ósanngjarnt undir kring-
umstæðunum að segja ekki Coggan eins og var,
ekki sízt þar sem hann hafði reynzt Gabríel
ágætlaga vel í sambandi við raunir hans út af
Bathshebu.
„Geturðu þagað yfir leyndarmáli, Caggan?“
„Þú hefir reynt mig, og þú veist það.“
„Já, ég veit það, og ég hefi reynt það. Jæja
þá, húsmóðirin og ég ætlum að gifta okkur í
fyrramálið."
„Herra minn hár! Mér hefir verið að detta
þetta í hug af og til; svei mér ef það er ekki
satt. En aldrei minnst á það með einu orði!
En þetta kemur mér ekki við, ég óska þér til
lukku með hana.“
„Þakka þér fyrir, Caggan. En ég fullvissa
þig um, að þessi leynd er hvorki að minu
skapi né heldur hennar og hefði ekki átt sér
stað, ef að það væri ekki fyrir vissa viðburði,
sem gerðu viðhafnargiftingu óviðeigandi. Bath-
sheba vill ekki fyrir nokkurn mun að allur
söfnuðurinn sé í kirkjunni til að glápa á hana
— hún er eins og hálffeimin, svo að ég ætla að
láta það eftir henni.“
„Ég skil, og það er rétt af þér líka, býst
ég við, að minnsta kosti held ég það. Þú ætlar
nú að fara og finna skrásetjara safnaðarins.“
„Já, og þú mátt eins vel koma með mér.“
„Ég er hræddur um að áform þitt um að
halda þessu leyndu verði árangurslaust,“ sagði
Coggan, er þeir gengu heim til skrásetjarans.
„Það verður ekki liðinn hálfur klukkutími áður
en frú Laban verður búin að breiða það út um
allt í söfnuðinum.“
„Hún er viss með að gjöra það; ég hugsaði
nú ekki út í það,“ sagði Oak, en ég verð að
segja honum frá þessu í kveld, því að hann
vinnur svo langt í burtu og fer svo snemma
af stað á morgun að heiman.“
„Ég skal segja þér hvernig við skulum hafa
þetta,“ sagði Coggan. „Ég skal fara og berja
að dyrum og biðja Laban að koma út og tala
við mig, en þú stendur þarna fyrir handan,
þegar a ðhann kemur út, og þá geur þú talað
við hann. Henni getur aldrei dottið í hug til
hvers að ég vildi fá hann til að koma út, og ég
skal minnast eitthvað á landvinnu til að villa
sjónar.“
Þeim fannst þetta ráð hið bezta; og Coggan
gekk hnakkakertur að dyrunum og drap á þær.
Frú Tall opnaði dyrnar sjálf.
„Ég þarf að tala nokkur orð við Laban.“
„Hann er ekki heima og verður það ekki
fyrr en eftir klukkan ellefu. Hann þurfti að
fara til Yalbury eftir vinnu. Þú getur eins vel
talað við mig.“
„Ég er nú ekki viss um það. Bíddu í mín-
útu;“ og Coggan gekk fyrir hornið á húsinu til
að tala við Oak.
„Hver er með þér?“ spurði frú Tall.
„Kunningi minn,“ sagði Coggan.
„Segðu henni, að Tall eigi að koma til
móts við húsmóðurina klukkan tíu í fyrramálið
hjá kirkjunni, að hann megi ekki láta það
bregðast og að hann skuli véra í beztu fötunum
sínum,“ sagði Gabríel.
„Fötin eru það, sem koma okkur áreiðan-
lega í vanda,“ sagði Coggan.
„Hjá því er ekki hægt að komast,“ sagði
Oak. „Sefðu henni það.“
Coggan gjörði eins og að honum var sagt,
og bætti við: „Hvort sem að veðrið er vott eða
þurrt, rok eða snjór, þá verður hann að koma.
Það er mjög áríðandi. Sannleikurinn er sá, að
hann á að vottfesta einhverja löglega land-
samninga, sem að húsmóðirin hefir gjört fyrir
langan tíma. Það er nú erindið, og nú hefir þú
lokkað það út úr mér, frú Tall, þó að ég hefði
alls ekki átt að segja þér frá því og hefði aldeilis
ekki gjört það, ef mér þætti ekki eins vænt um
þig og raun ber vitni.“
Coggan fór áður en hún gat spurt hann
meira. Næst heimsóttu þeir prestinn, og af
þeirri heimsókn fara engar sögur. — Svo fór
Gabríel heim til sín og bjó sig undir morgun-
daginn.
„Liddy,“ sagði Bathsheba áður en hún fór
að hátta um kveldið. „Ég ætla að biðja þig um
að vekja mig klukkan sjö í fyrramálið, ef að
ég vakna ekki sjálf.“
„En þú vaknar alltaf á undan mér, frú.“
„Já, en það er nokkuð áríðandi, sem að ég
þarf að gjöra, sem ég skal segja þér frá hvað er
þegar tími er kominn til þess, svo að það er bezt
að vera viss.“
En Bathsheba vaknaði sjálfkrafa þegar
klukkan var fjögur næsta morgun og gat með
engu móti sofnað aftur. Þegar klukkan var orðin.
sex fannst henni að hún mundi sjálfsagt hafa
stansað um nóttina, gat hún ekki beðið lengur.
Hún fór og barði að dyrum hjá Liddy, og eftir
ítrekaðar tilraunir tókst henni að vekja hana.
„Ég hélt að það hefði verið ég, sem átti
að vekja þig?“ sagði Liddy hálfringluð. „Klukk-
an er ekki sex ennþá.“
„Vissulega er hún orðin sex; því ertu að
fara með slíka vitleysu, Liddy?“ Ég veit að
hún er langt gengið átta. Komdu yfir í her-
bergið til mín pins fljótt og þú getur, ég vil
að þú burstir hárið á mér vel.“
Þegar að Liddy kom inn í herbergi hús-
móður sinnar, þá var hún farin að bíða eftir
henni. Liddy gat ekki áttað sig á þessum ó-
vanalega hraða sem var á húsmóður hennar.
„Hvað stendur til, frú?“ spurði hún.
„Ég skal segja þér,“ sagði Bathsheba og
það lék glettnislegt bros um varir hennar. „Oak
kemur hér í dag og borðar með mér miðdags-
verð!“
„Oak — einsamall? — Þið tvö ein?“
„Já“
„Er það óhætt, frú?“ spurði Liddy efa-
blandin. „Heiður konunnar er brothættur eins
og gler.......“ 4
Bathsheba hló og roðnaði og hvíslaði að
Liddy, þó að enginn væri inni hjá þeim. Liddy
stóð og starði á húsmóður sína og stundi svo
upp: „Sem ég er lifandi, skárri eru það nú
fréttirnar! Ég er svo gjörsamlega hissa!“
„Það er ekki frítt við að hjartað slái örara
í brjósti mér en endranær," sagði Bathsheba.
„En hvað sem um það er, þá er ekki hægt að
snúa til baka nú!“
Veðrið var leiðinlegt, dimmt og drungalegt.