Lögberg - 05.03.1953, Blaðsíða 8

8
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 5. MARZ, 1953
GVENDARSTEINN
Örnefnið Gvendarsteinn hefir
verið hrepplægt jarðneskt átrún-
aðargoð á Tjörnesi í Suður-
Þingeyjarsýslu á Islandi síðan á
miðri þrettándu öld. Munnmælin
segja, að það hafi verið upphaf-
lega skírt Guðmundarsteinn, og
látið þá heita nafni Guðmundar
góða Hólabiskups. Þessi frásögn
hermir frá því, að eitt sinn hafi
biskupinn verið í einni þessari
kraftaverkaferð sinni um Tjörn-
nesið til að vígja björg, hafn-
staði, vatnsból og vöð á stórum
vatnsföllum og fleira.
Einn dag í þessari ferð sinni
var hann staddur við allháa
brekku, sem liggur við þjóð-
veginn milli bæjanna Saltvíkur
og Kaldbaks á Tjörnesi. Sagt er
að biskupinn hafi grunað það,
að einhverjir Baldar, segir úr
Sturlungaöldinni, mundu veita
sér eftirför fyrir þá ástæðu, að
þeim þætti hann hafa verið ó-
þarflega lengi frá biskupsstóln-
um sínum á Hólum í þessum
vígsluferðum. Skammt frá, þar
sem biskupinn var staddur, stóð
allstór steinn, sem líktist stól í
lögun og sneri bak hans að þjóð-
veginum. Biskup gekk að stein-
inum og settist á hann, en ekki
hafði hann setið þar lengi, þegar
hann sá hóp manna stefna þang-
að, sem hann sat. Þeir gengu að
steininum, en sáu ekki biskup-
inn. Þeir héldu svo burt þaðan
og er þeirra ekki minst framar
í sambandi við þetta örnefni.
Þegar þetta atvik fréttist um
sveitir landsins trúði fólkið því,
að blessaður biskupinn hlyti að
vera, undir vissum kringum-
stæðum, heilagur, ósýnilegur
andi, sem sjálfur herra náttúr-
unnar hefði dulið fyrir sýn
þessara manna. Hlyti stinninn
og umhverfið í kringum hann að
vera heilagt fyrst það hefði hlot-
ið þann heiður að breyta bisk-
upnum í ósýnilega veru.
Þetta undur varð að svo
sterkri andatrú í hugum sýslu-
búanna, að næstu nágrannarnir
við þetta undrasteinstólgerfi
hófust átrúnaðar huga og
verklegra handa að reisa þessu
nýskeða atviki stórt minnis-
merki, sem um aldir og ár minnti
íbúa sýslunnar á tilveru sína.
Handaverkið 'hófst með því að
hlaðinn var hringmyndaður
garður úr stórum steinum, hring
mál hans að utan mun hafa ver-
ið fjörutíu fet; að þessu loknu
var öllum gert að skyldu sem
færu um þjóðveginn að kasta
eða leggja stein inn í þessa grjót-
gjörð. Þeir, sem fréttu um þessa
áskorun, tóku henni svo vel, að
þeir sögðust hvorki láta huga
sinn né hendur hamla sér frá
því að kasta steini í þessa vörðu-
myndun, þegar þeir ættu ferð
þar um þjóðveginn. Svo hófst
þessi vörðusmíði, sem var yfir
670 ára gömul, þegar ég kyntist
henni fyrst, þá var ég dreng-
hnokki sjö ára að aldri; ég átti
þá heima að Kaldbak næsta bæ
við þetta þjóðlega og mikils-
metna örnefni; ég var því dag-
legur sjónarvottur þess, að
sveitabændur, hvort sem þeir
voru laus ríðandi eða höfðu stór-
ar vörulestir þegar þeir voru í
kaupstaðar ferðum til Húsavík-
ur, að þeir stönzuðu við þessa
grjóthrúgu, stigu af baki, lögðu
stein í hana og sögðu: „Óskaðu
bér til lukku.“
Ekki hafði ég átt lengi heima
á Kaldbak, þegar móðir sagði
mér að koma í sprekamó með
sér . Við fórum og lá leið okkar
í áttina til grjóthrúgunnar —
Gvendarsteins; þar stansaði
hún, tók stein, lagði hann í vörð-
una og sagði: „Óskaðu okkur til
lukku.“ Ég gerði það sama og
móðir mín og hermdi eftir henni
bænina til stólbúans. Þá sagði
hún mér frá því, að þetta væri
alda-gamall siður allra þeirra
manna, sem færu um þennan
þjóðveg. Þeir álitu þetta örnefni
eins heilagt og náttúruna, sem
það stæði í. Enda auglýsti það
sig sjálft, að trú vegíarenda og
helgi þess hefði ekki orkað
minnu en höndur þeirra, sem
unnu að því að gera það eins og
það stóð þá — átta feta hátt.
Við foreldrar mínir vorum tvö
ár á Kaldbak, en fluttum þaðan
að eyðibýli, sem þá hét Þor-
valdsstaðir, þá var ég á tíunda
árinu; þar var heimili okkar ekki
lengi, því að hinir hamrömmu
jarðskjálftar 18. apríl 1872 lögðu
öll fiskimannaheimil, sem þá
voru til í Húsavík á Tjörnesi í
rústir; yfir hundrað manns varð
húsnæðislaust. Þá hrundi hið
volduga minnismerki „Gvendar-
steinn“. Styrkur hans og helgi,
sem var orðin aldagömul hjátrú
samtíðarfólksins, var ekki nógu
sterk til að vernda hana frá falli
fyrir hinum steíku náttúru-
umbrotum. — Síðan eru liðin
áttatíu ár og nú aðeins sjá þau
þig í móðu hugur minn og ellin
gamla æskuvininn sinn „Gvend-
arstein.
Finnbogi Hjálmarsson
Úr borg og bygð
Síðastliðinn mánudag lézt hér
í borginni Mr. Wallace Rankin
Pottruff forstjóri við málningar-
vörudeildina hjá Walter Wood-
félaginu, hinn ábyggilegasti mað-
ur í öllum efnum; hann lætur
eftir sig konu sína, frú Kristínu,
dóttur Kristjáns heitins Ólafs-
sonar lífsábyrgðarumboðsmanns,
ásamt þremur börnum, tveimur
sonum og einni dóttur. Útförin
fer fram í dag, fimtudaginn þann
5. þ. m., kl. 2 e. h. frá Bardals.
Séra Valdimar J. Eylands jarð-
syngur.
Viðstödd útförina verða Mr. og
I minningu um Alice Anderson,
Eining $2.00
í minningu um Sigríði Benonys
Eining $2.00
í minningu um Halldór Byron,
Eining................ $2.00
í minningu um Josephine Byron,
Eining $2.00
í minningum um Hinrik
Eiríksson
Eining $2.00
Vestri $5.00
Mr. og Mrs. J. Magnússon $2.00
I minningu um Helen George,
Eining $2.00
í minningu um Sigurð
Hafliðason,
Mrs. Thorunn Hafliðason
$10.00
í minningu um Chris Heidman,
Eining $2.00
í minningu um Henry Julius,
Mrs. Eirikson, Eina og Hap
* $4.00
f minningu um Paul Stephan
Johnson,
Eining $2.00
Mr. og Mrs. J. Magnússon $1.00
í minningu um Armond Walker
King,
Eining $2.00
í rpinningu um Sigurð A. Middal,
Eining $2.00
Vestri $5.00
Mr. og Mrs. J. Magnússon $2.00
Mrs. Lillie Palmason $3.00
Mr. og Mrs.
B. O. Jóhannsson $2.00
í minningu um Aurora Ólafsson,
Mrs. Lillie Palmason $2.00
í minningu um Mrs. Florence
Rooks,
Eining $2.00
í minningu um Jónas Tryggva,
Eining $2.00
í minningu um Önnu Thordarson
Eining $2.00
Vestri $5.00
Mr. og Mrs. J. Magnússon $2.00
Mrs. Sigurlaug Johnson $2.00
Mr. og Mrs. Steve Scheving
og fjölskylda $2.00
Mrs. Lillie Palmason $3.00
í minningu um Gunnlaugu
Thorlakson,
Eining $2.00
Mr. og Mrs. J. Magnússon $2.00
Mrs. Douglas Pottruff frá Ann
Arbor, Mich., sonur, og tvær
systur frú Kristínar, Kristjana
Ólafsson, Romulus, Mich., og
Salina og maður hennar Elmer
Johnson, sem einnig eru búsett
að Romulus, Mich.
ú-
C. P. Poulson fyrrum bæjar-
stjóri á Gimli, merkur maður í
fylkingu íslenzkra frumherja,
var jarðsunginn frá Fyrstu lút-
ersku kirkju á föstudaginn var;
frá dánardegi hans var sagt í
fyrri viku. Mr. Poulson lætur
eftir sig tvö börn, Gordon lög-
fræðing og Mrs. Violet Ingald-
son; barnabörnin eru fimm, en
tólf barnabarnabörn. — Séra
Valdimar J. Eylands jarðsöng.
☆
The Women’s Association First
Lutheran Church will meet on
Tuesday March lOth. at 2.30 p.m.
in the church parlors.
☆
The Women’s Association First
Lutheran Church will hold a sale
of Home Cooking featuring Ice-
landic Foods on Friday Evening,
March 13th. from 7 to 10 in the
lower Auditorium of the church.
Coffee will be sold.
☆
Til sölu
Ágæt verzlunarbúð til sölu nú
þegar í bæ í suðvestur hluta
Manitobafylkis; i bænum og um-
hverfi býr fjöldi íslendinga. —
Fyrirspurnir sendist á skrifstofu
Lögbergs.
☆
Stúkan HEKLA I. O. G. T.
heldur fund sinn þriðjudaginn
10. marz n.k. á venjulegum stað
og tíma.
☆
Heimilisiðnaðarfélagið
heldur fund á fimtudagskvöld-
Mrs. Sigurlaug Johnson $2.00
í minningu um Jóhönnu
Thorarins,
Mrs. Sigurlaug Johnson $2.00
í minningu um Thomas A.
Vatnsral,
Eining $2.00
í minningu um Freda Wathne,
Eining $2.00
Samtals $88.00
Áður auglýst ..... $777.00
1. júlí 1951 til 1. janúar
1953 88.00
Samtals $865.00
Sent til J. J. Straumfjord, Treas.,
Stafholt, Blaine, Wash. $800.00
í sjóði 1. janúar 1953 65.00
Lillie Palmason, Treas.
Icelandic films, including a 40
minute colored film, will be
shown under the auspices of the
Icelandic Canadian Club, by Mr.
Njáll Thoroddsson of Iceland,
Friday, Marbh 13, at 8,15 p.m.
in the First Federated Church,
Banning street.
Mr. Thoroddsson has shown
his films widely in the United
States and they have received
high praise. Especially have the
people in Los Angeles had the
opportunity to see the best films
on Iceland, including Hal Link-
er’s fine work, and this is the
comment of the editor of the
Félagsblaðið, of the Icelandic-
American Society in Los
Angeles:
“We had some seventy mem-
bers in attendance at the meet-
ing who were privileged to view
Mr. Njáll Thoroddsson’s films on
Iceland......We believe it has
been a long time since we have
seen photography more accom-
plished than Njáll’s. Some of his
shots af the intricate processes
and machines used in the refin-
ing of cod liver oil were quite
remarkable. One feels one is
right there in the factory watch-
ing the machines at work.”
MESSUBOÐ
Fyrsta lúterska kirkja
Séra Valdimar J. Eylanda
Heimili 686 Banníng Street.
Sími 30 744.
Guðsþjónustur á hveijum
sunnudegi:
Á ensku kl. 11 f. h.
Á íslenzku kl. 7 e. h.
☆
Lúterska kirkjan í Selkirk
Sunnud. 8. marz:
Ensk messa kl. 11 árd.
Sunnudagaskóli á hádegi
íslenzk messa kl. 7 síðd.
Fólk boðið velkomið.
S. Ólafsson
ið þann 12. þ. m., kl. 8, að heimili
Mrs. A. Wathne 700 Banning
Street.
☆
— ALÚÐARÞÖKK —
Við undirrituð tjáum séra
Sigurði Ólafssyni og öllum þeim
ættingjum og vinum alúðarþökk,
er á margvíslegan hátt auðsýndu
okkur samúð og aðstoð við frá-
fall elskaðrar eiginkonu og
móður.
Með vinsemd og virðingu
Victor Eyjólfsson
Alice Eyjólfsson
Gunnsteinn Eyjólfsson
Riverton, Man.
☆
Arni G. Eggertson, Q.C., fór
loftleiðis austur til Ottawa lög-
fræðilegra erinda á laugardag-
inn var.
☆
Mr. Rósmundur Árnason frá
Leslie, Sask., var staddur í borg-
inni meðan á þjóðræknisþinginu
stóð ásamt Leon syni sínum.
☆
Mr. Cleve Björnson frá Elfros,
Sask,. var nýlega staddur hér í
borginni.
☆
Betelsamkoman, sem Kvenfé-
lag Fyrsta lúterska safnaðar
efndi til í kirkjunni á þriðju-
dagskvöldið var fjölsótt og þótti
um alt hin virðulegasta. Samskot
til stofnunarinnar voru með allra
hæsta móti.
Included in Mr. Thoroddsson’s
colored film, are: Boy Scouts in
action; Work in the farm dist-
ricts; the growing af flowers
and vegetables in hot houses;
haymaking, old and new; Some
scenes from Siglufjörður and
Eyjafjörður. From Reykjavík:
the indoor bat'hing pool; Young
people at work; drying of fish.
Sóme scenes from Thingvellir.
Another film in black and
white shows among other things,
Vertíð í Vestmannaeyjum, the
very latest film on this industry,
and Canadians have not likely
seen before such a detailed
picture of winter fishing.
Mr. Thoroddsson recently pur-
chased in the United States, one
of the latest and best projectors
on the market, at a cost of more
than a thousand dollars.
People of Icelandic descent
and other interrested in Iceland
will not want to miss seeing this
excellent film. There will be a
collection taken at the door, to
help in a small way to defray Mr.
Thoroddsson’s expenses in show-
ing the films in Winnipeg.
—W. K.
Seattle Eining Memorial Fund
Til arðs fyrir „STAFHOLT“ í Blaine, Washington,
1. júlí 1951 til 1. janúar 1953
Outstanding lcelandic Films
Byrjað á útgófu á „Ættum
Austfirðinga" á næsta óri
Austfirðingafélagið í Reykja-
vík hélt aðalfund sinn í Breið-
firðingabúð 3. þ. m. Stjórnin
skýrði frá starfsemi félagsins og
íjárreiðum. Var starfsemin með
mesta móti undanfarið ár og fjár-
hagslegur hagnaður nokkur.
„Austurland“
Af starfsemi félagsins er merk-
ust fræðisagnaútgáfan „Austur-
land“ og kom fjórða bindi henn-
ar út í haust og var aðalútgefandi
bókaforlagið Norðri i Reykjavík.
Er í þessum fjórum bindum sam-
ankominn allverulegur fróðleik-
ur um Austurland á fyrri tímum
og enn má miklu við bæta. Er
vonandi að þetta starf fari eigi
fram hjá Austfirðingum og þeir
noti tækifærið til að kynnast því
Organistinn komst
einn á land á
kirkjustað
Prestar, sem þjóna presta-
köllum, þar sem samgöngur
eru erfiðar, mega vera við
misjöfnu búnir í ferðum
sínum á annexíurnar og hef-
ir svo löngum verið. Þetta
fékk hinn nýi prestur 1 Norð-
firði, séra Ingi Jónsson, að
reyna, er hann ætlaði að
messa að Brekku í Mjóafirði
fyrsta sunnudag ársins.
Presturinn fór á vélbátnum
Frey frá Neskaupstað, ásamt
fleira fólki, í messuferðina. Var
meðal annarra í för með honum
organistinn, Sigdór V. Brekkan,
sjötugur maður. Er kom í Mjóa-
fjörðinn var komin kröpp vind-
kvika, en enginn maður til taks
á bryggjunni í Brekkuþorpi, er
báturinn renndi meðfram henni
í fyrstunni, til þess að festa hann,
en hinn roskni organisti var við-
búinn og stökk upp á bryggjuna
einn manna, en hinir urðu allir
of seinir fyrir.
Komst ekki að bryggju aftur
Meðan þessu fór fram hvessti
svo, að innan lítillar stundar var
komið mjallrok. Komst báturinn
ekki aftur að bryggjunni, og
varð að snúa við svo búið heim
til Neskaupstaðar, en organist-
inn varð eftir í Brekkuþorpi.
Fundu tvo menn á báti
Á heimleiðinni fundu þeir á
Frey tvo menn á litlum báti í
vari undir svonefndri Nýpu,
milli Mjóafjarðar og Norðfjarð-
ar. Treystu þeir sér ekki úr var-
inu sökuð veðursins og höfðu
tekið þann kost að bíða átekta.
Þennan bát dró Freyr til lands,
svo að ferðin til Mjóafjarðar,
var ekki að öllu leyti unnin fyrir
gýg, þótt ekki yrði af guðsþjón-
ustunni í Brekkukirkju.
—TÍMINN, 16. jan.
Vitur maður hefir sagt: — Ef
þú vilt að guð sé hjá þér á rauna-
stundunum, þá verður þú að vera
hjá honum á tímum velgengni
þinnar.
af fróðleik, sem þarna er skráð,
með því að kaupa þessar bækur,
enda er það skilyrði fyrir því,
að framhald geti orðið á útgáfu
þessari.
Ættir Austfirðinga
Þá hefir félagið átt frumkvæði
að því að hafizt hefir verið handa
um það að koma á prent hinu
stórmerka og fræðilega þýðing-
armikla verki, Ættum Austfirð-
inga, eftir séra Einar Jónsson
prófast síðast í Hofi í Vopnafirði,
en það er eitt hið stærsta og
merkasta ættfræðirit, sem samið
hefir verið á íslandi. Er ætlunin
að koma út á næsta ári 1. bindi af
ritverki þessu, en þá eru liðin 100
ár frá fæðingu höfundarins. Alls
mun rit þetta vera um 90—100
arkir í Skírnisbroti að stærð. Fé-
lagið kaus Benedikt Gíslason frá
Hofteigi framkvæmdastjóra út-
gáfunnar, enda hefir hann í sam-
ráði við stjórn félagsins og stjórn
Sögusjóðs Austfirðinga, unnið að
þessu að undanförnu. Standa
vonir til að hægt verði að hefjast
handa mjög bráðlega, enda því
treyst að Austfirðingar og aðrir
íslendingar bregðist vel við, að
gerast áskrifendur að ritverki
þessu.
Austfjarðákvikmynd
Félagið hefir margt fleira á
dagskrá, t. d. er í athugun að
láta gera Austfjarðakvikmynd.
Þá mun félagið halda einn
skemmtifund í hverjum mánuði,
venjulega fyrsta þriðjudag hvers
mánaðar í Tjarnarkaffi, og auk
þess sérstaka skemmtun fyrir
eldra fólk í marz. Þá verður hið
árlega Austfirðingamót í febrúar.
Pétur Þorsteinsson lögfræð-
ingur, sem verið hefir formaður
félagsins undanfarin tvö ár,
baðst eindregið undan endur-
kosningu og í hans stað var kos-
inn formaður Guðmundur Björg-
ólfsson klæðskerameistari. Aðrir
í stjórn félagsins eru: Árni Bene-
diktsson, Páll Guðmundsson,
Sigurður Eiríksson og Leifur
Halldórsson.
—Mbl., 6. jan
Lungnakvef
NjðtiS þér eigi svefns vegna tauga-
veiklandi lungnakvefs og hðsta, er
ekkert sýnist vinna á? Templeton’s
RAZ-MAH töflur eru til þess gerCar
að losa um slim og létta fyrir brjðsti,
og viS þaS hverfur hðstinn og rennsli
úr nefi. PáiS RAZ-MAH vegna skjðts
bata. 65 c., $1.35 I lyfjabúSum. R-66.
COPBNHAGEN
Bezta munntóbak
heimsins
STRIVE FOR KNOWLEDGE
In these modem times Business College
Education is not only desirable but almost
imperative.
The demand for Business College Educa-
tion in industry and commerce is steadily
increasing from year to year.
Commence Your BusinesM
Training Mmmediately!
For Scholarships Consult
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
PHONE 74-3411 695 SARGENT AVE., WINNIPEG