Lögberg - 04.06.1953, Blaðsíða 5

s
^tfyytvytyyfftttfff
ÁmjCAMAL
LVCNNA
lf
\ \ / Ritstjón: INGIBJÖRG JÓNSSON
75 ÁRA AFMÆLI MIKLEYJARSAFNAÐAR
Á sunnudaginn 24. maí síðastl.
var haldið upp á 75 ára afmæli
Mikleyjarsafnaðar; söfnuðurinn
er þó í raun og veru 76 ára, því
hann var einn af þeim 8 söfnuð-
um, sem stofnaðir voru í Nýja-
íslandi árið 1877 og er, að minsta
kosti, helmingur þeirra enn við
lýði. Ekki er mér kunnugt um,
hvort hinir söfnuðurnir mint-
ust afmælis síns síðastliðið ár,
en í tilefni afmælishátíðar ofan-
greinds safnaðar langar mig til
að rekja 1 stórum dráttum sögu
hans, en hún tvinnast saman við
sögu hinna safnaðanna, því þeg-
ar dró til stór-viðburða innan
vestur-íslenzkrar kirkju, gætti
áhrifa þeirra í Mikley engu síður
en í hinum íslenzku byggðar-
lögunum.
Eins og kunnugt er hófst land-
nám Nýja-íslands á Gimli
haustið 1875, en það var ekki
fyrr en um vorið 1876 að íslend-
ingar námu lönd norður með
strandlengjunni, við Fljótið og
í Mikley. Mun það ekki sízt hafa
laðað fólk til eyjarinnar, að þar
var þá rekin sögunarmylla af
mönnum frá Selkirk, og hafa Is-
lendingar ef til vill búist við að
geta fengið atvinnu við mylluna
og borðvið til húsabygginga;
ennfremur voru þaðan allgóðar
samgöngur við Selkirk vegna
timburflutninga; þar voru og
fiskimið góð.
Þetta sumar fluttust tveir stór-
hópar frá íslandi til Nýja-
íslands; barst sú fregn séra Páli
Þorlákssyni til eyrna, en hann
starfaði þá hjá Norsku synód-
unni í Bandaríkjunum; hafði
hann og heyrt um þær hörm-
ungar, er innflytjendurnir höfðu
liðið fyrsta veturinn — skyr-
bjúgsveturinn. Hann var manna
hjálpfúsastur í garð íslenzkra
vesturfara og gerði sér ferð
norður til landa sinna í Nýja-
íslandi í lok ágústmánaðar 1876;
var hann fyrsti presturinn, er
þangað kom; messaði hann þar
og framkvæmdi mörg prests-
verk.
Hinir íslenzku frumherjar
voru sterktrúaðir menn margir
hverjir, enda munu hinir miklu
erfiðleikar og djúpu sorgir þeirra
hafa orðið til þess að þeir leit-
uðu styrktar og varðveizlu æðri
máttar; þeir munu því hafa
fagnað komu hins sterka, hlýja
og einlæga unga manns, og þeg-
ar hann bauð þeim að gerast
prestur þeirra, munu þeir hafa
tekið því fegins hendi og fjöld-
inn allur lofast til að ganga í
söfnuð hans þegar til þess kæmi.
Ekki er mér kunnugt um, hvort
hann heimsótti Mikley í þetta
skipti, en ekki er það ólíklegt,
því þar var að myndast allstór
byggð þetta ár og víst er um
það, að þar átti hann fylgjendur
nokkura, þegar í odda slóst
seinna milli hans og séra Jóns
Bjarnasonar. En dvöl hans í
nýlendunni var ekki löng þetta
haust.
í lok septmber þetta ár, 1876,
bar skæðan vágest að garði, en
það var bóluveikin. Barst veikin
til Mikleyjar um veturinn og er
talið að 30 manns hafi látist úr
henni; hvíla þeir á Kirkjubóli,
suður á eyjunni. Mun láta nærri
að fimmti hver maður hafi dáið,
eftir voru aðeins 115 manns á
eynni. Nýja-ísland var sett í
sóttkví í nóvember 1876 og
vörðurinn ekki hafinn fyrr en í
júlí 1877.
En þrátt fyrir hinn mikla
mannskaða og óumræðilega
erfiðleika, er af samgöngutepp-
unni stafaði, bilaði ekki kjarkur
landnemanna, þvert á móti var
eins og þeir, sem enn stóðu uppi,
efldust í framsókn sinni, þótt
þeir væru einangraðir. Upp úr
nýári 1877 var farið að ræða
mikið um stjórnarfyrirkomulag
í Nýja-íslandi og í febrúarmán-
uði var stofnað hið fræga ís-
lenzka „ríki“ innan ríkisins. Var
sveitmni skipt í fjórar byggðir:
Víðines-, Árnes-, Fljóts- og
Mikleyjarbyggð, samin lög fyrir
sveitina og kosin framkvæmdar-
stjórn. Ennfremur var hafist
handa í byrjun ársins að safna
í sjóð í því augnamiði að gefa
út íslenzkt blað og hljóp það af
stokkunum að Lundi í Fljóts-
byggð um haustið 10. september
1877.
Víkur nú aftur sögunni að
kirkjumálunum. Eftir að séra
Páll fór úr nýlendunni haustið
1876 fóru menn að velta fyrir
sér tilboði hans. Þótt þeim félli
vel við hann persónulega, urðu
margir þeirrar skoðunar að var-
hugavert væri að taka tilboði
hans vegna þess, að hann væri
á vegum Norsku synódunnar, en
hún var talin fylgja þröngri bók-
stafstrú; ennfremur vildu þeir,
að íslendingar mynduðu kirkju-
félag út af fyrir sig, sem væri
óháð öðrum kirkjufélögum þessa
lands. Vildu þessir menn senda
séra Jóni Bjarnasyni köllunar-
bréf, en hann átti þá heima í
Minneapolis. Voru fundir haldn-
ir um vorið 1877 í öllum byggð-
unum til að ræða þessi mál og
skiptust menn í tvo andstæða
flokka: Páls-menn og Jóns-
menn, og hófust þannig fyrstu
trúmáladeilurnar meðal Vestur-
Islendinga — í Mikley sem og
annars staðar.
í júlí þetta ár, eftir að sótt-
kvíin var afnumin, brá séra Jón
sér snögga ferð til Nýja-lslands,
og ákvað þá að yfirgefa þau
þægilegu kjör, er hann átti þá
við að búa, og gerast sálusorgari
hinna þjáðu landa sinna í frum-
byggðinni; fanst honum það
helg köllun sín. Fylgjendur hans
mynduðu fimm söfnuði þetta ár,
1877: Mikleyjar-, Bræðra-,
Breiðuvíkur-, Bæjar- og Stein-
kirkjusöfnuði, og sendu þeir séra
Jóni köllunarbréf í september.
Mynduðu þessir söfnuðir félag,
er nefndist: Hið lúterska kirkju-
félag Islendinga í Vesturheimi.
Hinn 19. október sama haust
kom séra Páll aftur til Nýja-
Islands samkvænjt áskorun, sem
hann fékk frá 120 heimilisfeðr-
um í nýlendunni; mynduðu
fylgjendur hans einnig söfnuði:
Vídalíns-, Hallgríms- og Guð-
brandssöfnuði, en þeirra kirkju-
félag var nefnt: Hinn íslenzki
lúterski söfnuður í Nýja-lslandi.
Tuttugu dögum seinna, 19.
okt. 1877, kom svo séra Jón, og
var frú Lára hans tryggi föru-
nautur með honum. Séra Rún-
ólfur Marteinsson lýsir glöggt
hinni fyrstu prédikunarferð séra
Jóns um vegleysur Nýja-íslands,
í Minningarriti um séra Jón;
fóru þau gangandi — því aldrei
eignaðist séra Jón hest — norð-
ur að Fljóti og þaðan til Mikl-
eyjar. Vatnið var nýlagt og
hættulegt yfirferðar, en ekkert
gat aftrað þessum sterktrúuðu
hjónum frá því að sinna köllun
sinni. Þau heimsóttu eyjarbúa
og séra Jón hélt guðsþjónustu,
sem 50 manns sóttu; vandaði
hann um við eyjarbúa út af sið-
ferðisástandi þeirra. Úr þessu
mun þó hafa verið bætt næsta
vetur því þá heimsótti séra Páll
eyjarbúa og vígði saman fern
hjónaefni í einu.
Mikleyingar urðu fyrstir manna
í Nýja-íslandi til að reyna að
koma sér upp kirkju; í þeim til-
gangi felldu þeir tré um haustið
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 4. JJNÍ, 1953
Á íslandi og Indlandi lifa
þjóðsögur um hvítu kýrnor
1878, en myllueigendurnir reynd
ust þeim illa og tóku með valdi
200 viðarbjálka, sem ætlaðir
voru til kirkjunnar. Olli þetta
mikilli óánægju sem von var.
Hinar skiptu trúmálaskoðanir
prestanna og kirkjufélaga þeirra
skapaði ríg milli manna um alla
nýlenduna. Framfari snerist á
sveif með Jóns-mönnum. Voru
haldnir trúmála samtalsfundir í
marzmánuði 1878 og aftur í
sama mánuði 1879 til að reyna
að skýra og jafna ágreinings-
málin. Sóttu menn úr öllum
byggðunum fundina og stóð
hvor þeirra yfir í tvo daga, en
allt kom fyrir ekki. Þessar deil-
ur bættust ofan á alla aðra erfið-
leika. Nú var og mikið farið að
bera á óánægju með val þessa
nýlendusvæðis og var séra Páll
því fremur fylgjandi að menn
leituðu sér betri landkosta.
Hann flutti alfarinn úr nýlend-
unni um vorið 1879 og valdi ný-
lendusvæði í Dakota. Þangað
flutti fjöldi manns úr Nýja-
íslandi, og einnig til Argyle.
Um þetta leyti kom og stórflóð,
sem éyddi ökrum og skemmdi
hús bænda, og varð nú svo mikill
útflutningur, að nærri lét að ný-
lendan legðist í eyði.
Árið 1877 ,voru 26 búendur í
Mikley, en eftir að útflutningn-
um lauk, voru þar aðeins 8 eða
10 fjölskyldur.
Séra Jón tilkynnti söfnuðum
sínum um haustið 1879, að hann
færi til íslands snemma næsta
ár, og skildu þau hjónin við ný-
lenduna í marz 1880; var síðasta
prestsverk séra Jóns að vígja
eftirmann sinn séra Halldór
Briem til prests.
Hér lýkur fyrsta þætti í kirkju
sögu Mikleyjar og Nýja-íslands.
Báðir prestarnir, sem komu við
sögu, voru drengskaparmenn og
báðir til foringja fæddir, en þeir
báru ekki gæfu til að vinna
saman í einingu andans og bandi
friðarins, og nýlendan naut ekki
hæfileika þeirra og leiðsagnar,
nema á örstuttu tímabili.
* —FRAMHALD
Um íslenzku-
kennslu barna
s.l. vetur
Eins og skýrt var frá á síðasta
þjóðræknisþingi, var sú nýjung
tekin upp, að íslenzkukennsla
barna í Winnipeg fór í vetur
fram á sunnudögum í stað laug-
ardaga áður. Var kennt í báðum
íslenzku kirkjunum og kennslan
höfð á uryian sunnudagaskólan-
um, þannig að börnin fóru beint
úr íslenzkunáminu í sunnudaga-
skólann.
Er hér um fyrirkomulag að
ræða, er taka ætti upp sem víð-
ast, því að með þessu móti fá
börnin það í einni ferð, sem áður
tók þau tvær.
Þátttaka var allgóð (samtals
60—70 börn, þegar bezt lét) og
árangur eftir vonum, þó að
byrjað væri í seinna lagi og við
ýmsa erfiðieika að etja.
Umsjón með kennslunni hafði
að þessu sinni Finnbogi Guð-
mundsson, en kennarar voru:
Vilborg Eyjólfsson, Emma Sig-
urðsson, Joleen Helgason, Caro-
lína Gunarsson, Stefanía Eyford,
Rósa Björnsson, Guðrún Palmer
og Valdimar Lárusson.
Miðvikudagskvöldið 20. maí
höfðu kennararnir dálitla
skemmtun fyrir börn þau, er sótt
höfðu íslenzkunámið um vetur-
inn. Voru skemmtiatriði þessi:
1. Ávarp: Finnbogi Guðmundsson
<2. Sagan af henni Gilitrutt: —
Valdimar Lárusson sagði.
3. íslenzk lög sungin: Svava
Júlíus og Björn Sigurbjörnsson
4. Bernskuminningar frá Nýja-
íslandi: Lára Sigurðsson
5. Litmyndir frá íslandi: Áskell
Löve sýndi
6. Veitingar.
Virtust börnin skemmta sér
vel og fara ánægð heim af þess-
um fundi.
Standa vonir til, að svipuðu
starfi verði haldið áfram næsta
vetur.
Hvítar kýr eru sjaldgæfar á
íslandi, enda hefir ekki verið
lögð sérstök rækt við þann stofn
hér á landi. Það er því sjaldgæft
að á einum bæ í Borgarfirði,
skuli vera til fjórar hvítar kýr,
og þykja þær þar hinir mestu
kostagripir, auk þess, sem þær
eru jafnan í sérstöku uppáhaldi
heimilisfólksins, ekki sízt unga
fólksins.
Hvítar kýr og sægráar eiga sér
annars merkilega sögu í þjóðtrú
íslendinga, því þjóðsögurnar
segja að þær séu gjöf til lands-
manna frá huldufólkí. 1 Eyja-
firði er til ákveðin saga um til-
komu sægráu kúnna, sem þar er
nokkuð um.
Eiga þær að vera komnar út
af kúm, sem huldufólk lét á land
á Höfða við Grenivík við Eyja-
fjörð. Svipuð er þjóðtrúin um
tilkomu hvítu kúnna.
En ísland er þó ekki eina land-
ið í heiminum, þar sem sögur og
sagnir lifa um hvítar kýr. Hvergi
Mæt kona látin
Mrs. George G. Breckman
Á fimtudaginn þann 14. maí
síðastliðinn lézt í Fort William
Mrs. George G. Breckman 47
ára að aldri, mæt kona, sem
tók mikinn og góðan þátt í fé-
lagsmálum bygðarlags síns; hún
hafði átt við þriggja mánaða
heilsubilun að stríða; foreldrar
hennar voru Mr. og Mrs.
Wellington Armstrong. Hin
látna giftist eftirlifandi
manni sínum Georgé G. Breck-
man 6. ágúst 1928, en hann er
sonur Guðmundar K. Breckman
forstjóra að Lundar, sem látinn
er fyrir allmörgum árum og eftir
lifandi ekkju hans, frú Jakobínu
Breckman, sem búsett er í Win-
nipeg; auk manns síns lætur hin
látna eftir sig tvær dætur, Lois
(Mrs. Agnes MacLeod), 383
Mary Street, og Marilyn í heima-
húsum.
Útförin fór fram á laugardag-
inn þann 16. maí. Rev. K. G.
MacMillan jarðsöng.
Mr. George G. Breckman er
bókhaldari hjá útgáfufélaginu
The Fort William Daily Times—
Journal, Fort William, Ont.
njóta þær þó jafnmikillar virð-
ingar og austur í Indlandi, þar
sem allar kýr eru meira og
minna helgir gripir, en þó sér-
stök helgi á hvítu kúnum. Þegar
þær eru á ferð á þjóðleiðum um
borgir og byggðir, víkja allir
sanntrúaðir Hindúar úr vegi
fyrir þeim.
Hér á landi hefir ekki verið
lögð sérstök rækt við þennan
kúastofn, sem þjóðtrúin segir að
kominn sé frá huldufólki, en er
Jíklega af noi;sku. fjallakyni.
Hefir sú hætta þótí á, að þær
fengju sólsting, þar sem litarefni
eru lítil til fyrirstöðu í húðinni.
Vitanlega kemur þetta þó ör-
sjaldan að sök. —
í Norður-Svíþjóð ér frægt kyn
hvítra kúa. Kalla Svíar þær
fjallakynið og eiga þær sér langa
sögu þar í landi. Hætta á sólsting
er þar ekki mikil, því beitarhag-
ar þeirra eru undir skuggsælum
krónum trjánna.
-TÍMINN, 6. maí
Ársþing Hins Ev. Lúterska
Kirkjuféiags
Hið 69. ársþing Hins Ev. Lút. Kirkjufélags íslendinga í
Vesturheimi verður haldið í kirkju Hallgrímssafnaðar
(Calvary Church) í Seattle, Washington, dagana 24.—27.
júní n. k., og hefst með guðsþjónustu og altarisgöngu, kl.
2 e. h. á miðvikudaginn, 24. júní.
Að kvöldi sama dags verður Virgil Anderson, cand.
theol. vígður sem trúboðsprestur kirkjufélagsins.
Á fimmtudaginn, síðdegis, flytur Dr. L. H. Steinhoff,
fulltrúi United Lutheran Church in America, erindi.
Fimmtudagskvöldið verður æskulýðskvöld þingsins;
flytja þá erindi þeir séra Egill H. Fáfnis, séra Haraldur S.
Sigmar og Virgil Anderson.
Á föstudagskvöldið verður sérstök hátíðarsamkoma,
með söng og ræðum. Aðalræðuna flytur væntanlega Dr.
Rúnólfur Marteinsson; aðrir taka einnig til máls.
Þingfundir hefjast kl. 9 að morgni alla þingdagana; gert
er ráð fyrir að þingstörfum verði lokið um hádegi á
laugardag.
Söfnuðum kirkjufélagsins ber að lögum, að senda full-
trúa á kirkjuþing.
Winnipeg, 1. júní 1953
VALDIMAR J. EYLANDS
Forseti
HAROLD S. SIGMAR
Skrifari
Winnipeg Centre
VOTE LiBERAL
Maintain Prosperity
Mother — Housewife.
Dependable — Experienced.
Community Worker.
School Trustee.
SUPPORT LIBERAL
CANDIDATES IN YOUR
CONSTITUENCY
MURPH' i, NAN | 11 □
Published by Nan Murphy Election Committee.
en' ,(&' Jo'wwna
''d
The pageantry of the procession from Buckingham Palace,
the ceremony in Westminster Abbey where the Archbishop of
Canterbury anoints the Queen and places the St. Edward’s
Crown upon her head—all these things are part of the tradition
and heritage shared by all the British Commonwealth of
Nations.
The people of Winnipeg join with the rest of Canada and
other members of the Commonwealth in paying tribute to
Her Majesty Queen Elizabeth on this historic occasion.