Lögberg - 02.07.1953, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN, 2. JÚLl, 1953
Þegar íslendingar vildu fó
þýzkan prins fyrir konung!
Göbbels gaf honum blessun
sína og heilraeði, en Ribbenirop
eyðilagði alll saman
Austurríska blaðið „Die neue
Front“ birti nýlega frásögn um
„konung íslands“ og ráðlegging-
ar Jóseps Göbbels honum til
handa.
Grein hins austurríska blaðs
fer hér á eftir í styttri þýðingu.
Hvíta eyjan í Ishafinu er okk-
ur ekki jafn fjarlæg og áður,
eftir að stórveldin uppgötvuðu
hina mikilvægu hernaðarlegu
þýðingu hennar. Ekki svo að
skilja að Islands hafi á nokkurn
hátt verið minnzt í sambandi við
hið sögulega uppgjör í Nurn-
berg að stríðslokum. Hinsvegar
minnast margir 10. maí 1940 er
Englendingar sendu her til Is-
landsstranda og hernámu land-
ið. Seinna leystu Bandaríkja-
menn þá af hólmi og það var
ekki fyrr en 11. apríl 1947 að
þeir sendu iher sinn þaðan að
fullu á brott og þjóðin öðlaðist
sjálfstæði sitt að nýju. Nú er
eyríkið í norðri ein af þýðingar-
mestu s t ö ð v u m Atlantshafs-
bandalagsins.
Island var fyrir stríð í kon-
ungssambandi við Danmörku,
en það var löngu ákveðið að
rjúfa þau tengsl og fá nýjan
kóng yfir landið. Árið 1939 sendi
Alþingi íslendinga sendinefnd
til Berlínar í því skyni að fá ein-
hvern fursta til þess að taka sér
konungdóm yfir íslandi. Sendi-
nefndin fór erindisleysu. „Kon-
ungurinn" hefur að undanförnu
búið í Wiesbaden. Hann býr þar
í þægilegri íbúð í Freseniusgötu.
Þegar við heimsóttum hann í
íbúð hans, kviknaði í húsinu. En
ekki voru nein tök á því að kalla
á hallarvörðinn til að slökkva
eldinn, það varð slökkvilið borg-
arinnar að gera. — En prinsinn
sem átti að verða konungur Is-
lands er sonur síðasta furstans
atf Sdhaumburg-Lippe.
Kaupið Lögberg
Víðlesnasta
íslenzka blaðið
„Milli iignar og tuglhússins."
Þegar sendinefndin, afkom-
endur Haralds hárfagra og hinna
fornu norænu víkinga, kom til
þriðja ríkisins frá heimkynnum
Eddu og skáldanna, Óðins og
Þórs, var hún þess fullviss að
Hitler mynda færa íslenzka rík-
inu prins að gjöf. I endurminn-
ingum sínum „Milli tignar og
tugthúss“ (Zwischen Krone und
Kerker) skýrir Friðrik Kristján
prins af Schaumburg-Lippe frá
hinum áður ókunna þætti Is-
landsmála sinna. I þann mund
er konungsleitarmennirn r kom
norðan frá íslandi var hinn
þýzki furstasonur yfirstjórnar-
ráðsfulltrúi í upplýsingaráðu-
neytinu þýzka. Er hann hafði á-
kveðið að taka sér konungstign
yfir íslandi, sótti hann um leyfi
þýzkra stjórnarvalda til þess að
losna úr stöðu sinni í ráðuneyt-
inu. Að sjálfsögðu kom þessi
lausnarbeiðni fýrst og fremst til
kasta hans eigin husbónda, Jós-
efs Göbbels ráðherra og æðsta
yfirmanns upplýsingaþjónust-
unnar þýzku.
Heimboð á landsetur Göbbels,
Vanke, var hið raunverulega
svar við umsókn furstasonarins.
Og Göbbels ráðhera samgladdist
starfsmanni sínum af öllu hjarta
yfir þeim óvænta heiðri að hann
skyldi hafa orðið fyrir valinu
sem Islandskóngur. Honum var
ljóst, að þetta gat haft stjórn-
málalega þýðingu fyrir þýzka
ríkið gagnvart öðrum löndrun.
Og Göbbels lék við þetta tæki-
færi á als oddi og gerði að gamni
sínu.
Heilræði dr. Göbbels
„Schaumburg prins“ s a g ð i
Göbbels, „eruð þér þegar búnir
að semja hásætisræðuna yðar?
Teljið þér það ekki sanngjart og
gustuk af yður að þér segið þess-
ari einíöldu og hrekklausu þjóð
allan sannleikann um yður. Nú,
ef þér þurfið áróðursmann til
þess að bæta um fyrir yður,
væri ekki úr vegi að ráða mig til
starfa. Það er sagt að ég kunni
að tala um fyrir fólkinu. Eða
treystið þér yður kannske betur
til áróðursins heldur en mér?“
Og hvað haldið þér að vinur
minn Hitler segi þegar ég gef
honum til kynna að ég hafi ráð-
ið mig til yðar?
Nú — við skulum sleppa öllu
gamni — þetta væri enganveg-
inn svo fráleitt. Mér þætti gam-
an að sýna veröldinni hvað ég
gæti á eigin spýtur og án íhlut-
unar annarra.
Eitt ætla ég að biðja yður um,
minnist ekki einu orði á nation-
alsosialisma við Islendinga. Það
er mjög áriðandi. Og að lokum
skal ég gefa yður tvö ágæt ráð.
Ráðið þér Júða í fjármálaráð-
herraembættið ég sem hirðfífl
skuluð þér ráða afdankaðan hér-
aðsstjóra (Gauleiter).“
R'bbenirop eyðilagSi alli saman
Þrátt fyrir Lútherstrú Islend-
inga hefði mátt skapa á hinni
fræðslu eyju ríki í anda hinnar
norrænu guðadýrkunar Alfred
Rosenbergs. Og herráðin í Bendl
’ergötu og á Tirpitzbökkum voru
farin að eygja örugga kafbáta-
höfn — en Ribbentrop einn koll-
varpaði þessu öllu saman. Það
fauk í hann vegna þess að hvorki
honum né neinum starfsmanni
úr ráðuneyti hans hafði verið
boðið konungdómur yfir íslandi.
Þar með hjaðnaði hin íslenzka
konungskóróna í eitt skipti fyrir
öll niður og varð að engu.
Nú baðar prinsinn af Schaum-
burg-Lippe sig ekki í íslenzkum
goshverum, sem honum þó hafði
eitt sinn verið boðið. Alexandra
princessa getur heldur ekki tínt
nelikkur og rósir í gróðurhúsum
Reykjavíkur, né heldur sótt
þangað þroskaða banana fyrir
matborð sitt. I stað þess fær hún
öðru hverju heimsókn í íbúð
sína í Wiesbanden og þeir sem
hugsa bezt til hennar færa henni
Alpafjólur. En bóndi hennar leit-
ar uppi óvátryggðar sálir í þágu
-vátryggingarfélags þess er hann
starfar fyrir.
Glataði konungsríki
Af þegnum þriðja ríkisins sem
lifað hafa af stríðið og afleiðing-
ar þess, er varla nokkur maður
sem hefur orðið jafn átakanlega
fyrir hattbarði þjóðemisstefn-
unnar þýzku, sem prinsinn af
Schaumburg-Lippe. Hann missti
hvorki meira né minna en heilt
konungdæmi úr höndum sér, og
það er meira en flestir aðrir geta
sagt. Hitt er svo annað mál hvort
bandamenn hetfðu ekki rekið
hann frá völdum, er þeir her-
námu ísland vorið 1940, og það
jafnvel þótt hann hefði haft
Júða sem fjármálaráðherra og
þýzkan héraðsstjóra sem hirðfífl.
— VISIR
NYIR CANADAMENN
Endurnýið kynningu yðar við
GEVAERT Notfærið þetta
sérstaka tilboð
Kaupið hina undraverðu nýju
GEVABOX 1 20 myndavél
Með mörgum sérfræðilegum einkennum
Fullkomin með leifturtækjum
Einnig
LJÓMANDI FAGURRI
LEÐURHANDTÖSKU
Einnig
TVÆR RÓLUR AF GEVAERT FILM
Gevapan eða Gevachrome
Europe’s favorite roll film
Efþér höfðuð áhuga fyrir ljósmynda-
gerð í Evrópu, munuð þér eflaust hafa
notað Gevaert Rollfilm — val flestra
óæfðra og leiðandi sérfræðinga í
Evrópu. Hin hraða hájnæma himna
(film), sem framleiðir meiri ígráan blæ
og betri frumplötur.
Til fyrsta fokks ljósmyndagerðar,
munuð þér verða jafn ánægðir með
Gevabox 120 myndavélina — búin til í
Þýzkalandi og sérstakega fyrir Gevaert.
Sem hefur 3 mismunandi sjónglers fjar-
lægðir: F8, 11, 16 brenniglers stillir, til
myndatöku mjög nærri, meðal fjarlægð
og óravegu frá. Hinum saman þjappaða
leifturútbúnaði (flach attachment) má
koma fyrir á auðveldan og tryggan
hátt.
Til að eignast þessa undraverðu nýju
kassamyndavél, með tilheyrandi útbún-
aði og leifturtækjum, handtösku og
tveimur rólum af Gevaert film, og ein-
ungis fyrir $14.98, þá rífið þessa aug-
lýsingu úr blaðinu, takið hana í næstu
lyfjabúð eða ljómyndatækja sölubúð. Ef
það er engin Gevaert umboðsmaður í
nálægð, þá skrifið til: Gevaert/Canada/
Limited, 345 Adelaide St. W., Toronto.
Látið fylgja peninga, banka- eða póst-
ávísun, við munum senda pöntunina
póstfrítt GEVAERT CANADA Ltd.
MINNINGARORÐ:
Gísli Jónsson Bíldfell
1865—1952
Minningin um Gísla Bíldfell,
manninn hægláta og hógværa, er
hugljúf og hrein. Það er ekki að
jafnaði að fólk hafi gott eitt að
segja um samferðamenn sína lífs
eða liðna; en einn þeirra fáu, sem
í tölu þeirra er, er Gísli Jónsson
Bíldfell. Ég veit ekki af neinum
manni, að einum undanteknum,
er ætlaði að ganga of nærri rétt-
lætistilíinningu Gísla og hann
hratt frá sér, sem ekki bar virð-
ingar- og velvildarhug til hans.
Sumir munu máske segja, að
þetta sé lítið hrós, því að þeir,
sem sigli svo sjó lífsins, að þeir
eignist enga mótstöðumenn eða
óvini, séu atkvæðislitlir liðlétt-
ingar. En því var ekki svo varið
með Gísla. Hann var afbragðs
vel gefinn maður til líkama og
sálar og gæddur svo miklu lífs-
jafnvægi að á honum var helzt
engin veik hlið, nema ef að hægt
væri að segja, að góðvild og um-
burðarlyndi væru veikar hliðar,
og þær virðast stundum vera það
í flýti og kapphlaupi yfirstand-
andi tíðar, þó að þær væru
taldar til manndyggðanna í
gamla daga.
Gísli var fæddur á Torfastöð-
um í Grafningi í Árnessýslu á
Islandi 17. júlí 1865. Foreldrar
hans voru Jón Ögmundsson
hreppstjóri og kona hans Þjóð-
björg Ingimundardóttir frá
Króki í Grafningi. Þegar Gísli
var ársgamall dó Ögmundur
Jónsson afi hans á Bíldsfelli, og
fluttist hann þá að Bíldstfelli
ásamt foreldrum sínum og ólst
þar upp og átti heima unz að
hann flutti vestur um haf ásamt
föður sínum og fimm systkinum
árið 1887, þá 22 ára gamall.
Uppvaxtarár Gísla á íslandi
voru svipuð uppvaxtarárum
sveitadrengja á þeirri tíð í því
landi, — farið að nota kraftana
til snúinga og smávika undir
eins og þeir leyfðu. Viðurværi
og aðbúnaður allur var þó fram
yfir það almenna, því að for-
eldrar hans voru velmegandi.
Mentun fékk Gísli litla á Is-
landi aðra en heimilismentun,
sem í þá daga var notadrjúg, og
eins árs barnaskólamentun á
Þingvöllum, þar sem séra Jens
Pálsson var skólastjóri og fanst
honum svo mikið til um náms-
gáfu Gísla og upplag, að hann
gerði hverja tilraunina eftir
aðra til að fá föður hans til að
kosta hann til náms, en faðir
hans fann sig ekki færan um
að kosta alla syni sína í æðri
skóla, en vildi ekki gera upp á
milli þeirra.
Þegar vestur til Canada kom
vann Gísli við járnbrautarvinnu
á sumrin, en við skógarhögg á
veturna í nokkur ár, en árið 1891
kvæntist hann Valgerði Eiríks-
dóttur frá Árhrauni á Skeiðum,
ágætiskonu, tók hann þá við bús-
forráðum hjá föður sínum í
Þingvallanýlendunni, en hann
var þá farinn að þreytast og
eldast.
Ekki ílengdist Gísli lengi í
Þingvallanýlendunni, því bæði
var það, að þrengjast tók i ný-
lendunni með stöðugum inn-
flutningi nýrra landnema og svo
hitt, sem verra var, að vatnsból
tóku að þorna svo að til vand-
ræða horfði fyrir þeim, sem bún-
ir voru að koma upp dálitlum
gripastofni, svo að hann og fjöl-
skylda hans flutti sig burt úr ný-
lendunni árið 1892 og vestur til
Fishing Lake í Saskatchewan,
þar sem að hann bjó á þriðja ár,
en flutti þá til Foam Lake, ásamt
tveimur öðrum fjölskyldum —
Ingimundi Eiríkssyni, svila sín-
um, og Stefáni Ólafssyni •— og
voru þeir fyrstu íslenzku fjöl-
skyldufeðurnir, er námu lönd og
byggðu á slettunum við Foam
Lake, — fyrirrennarar hinna
miklu og mannmörgu Vatna-
bygða íslendinga í Sask.
Gísli nam land rétt við Foam
Gísli Jónsson Bíldfell
Lake vatnið, sem þá var miklu
stærra og vatnsmeira en það er
nú og byggði hús sitt við þjóð-
veg, sem hjarðmenn, er áttu
heima miklu lengra vestur, höfðu
lagt og troðið og lá til Yorkton,
75 mílum austar. Hann byggði
ekki skála sinn um þveran
þjóðveginn, eins og landnáms-
konan á Islandi, en hann byggði
hann alveg við hann, og þar
nutu langferðamenn og vegfar-
endur skjóls og hressingar,
hvort heldur þá bar að garði á
nótt eða degi. Á þessu landi,
sem að hann bætti smátt og
smátt við, unz að hann átti 960
ekrur af landi í einni heild, bjó
Gísli umfangsmiklu búi í 34 ár,
eða .til ársins 1929, að hann af-
henti Jóni syni sínum bújörðina
og flutti inn í bæinn Foam Lake.
Honum var það mikið ánægju-
efni, að þegar Jón flutti af land-
inu og hóf bílaviðgerð og verzlun
í bænum Foam Lake þá tók Al-
bert sonur Jóns að sér landnáms-
jörð Gísla afa síns og situr hana
með sæmd og prýði.
Gísli tók mikinn og róttækan
þátt í velferðarmálum bygðar
sinnar; hann sló að vísu ekki
mikið um sig og leitaði aldrei
upphefðar að fyrra bragði, var
á því sviði sem öðrum hinn hóg-
væri liðsmaður, ábyggilegur,
orðheldinn, bjartsýnn og stefnu-
fastur; eftir að hafa grandskoðað
viðfangsefnin átti hann erfitt
með að breyta um skoðun og
stefnu. Hann var allra manna
bóngreiðastur — gat naumast
neitað greiða, þegar hann var
um hann beðinn og átti kost á
að veita hann; sem dæmi má
benda á, að til hans var alltaf
leitað þegar vitja þurfti læknis,
sem var í 75 mílna fjarlægð frá
byggðinni, og því aldrei sóttur
fyr en í óefni var komið, en þá
brást Gísli aldrei, hvort heldur
var á nóttu eða degi, í sumar-
blíðu eða vetrarhörkum. I einni
slíkri ferð slasaðist hann svo, að
hann beið þess aldrei bætur.
Hestar hans, sem voru þeir fjör-
mestu, sem að til voru í byggð-
inni, fældust um miðja nótt í
niðamyrkri og veltu um vagn-
inum og kastaðist Gísli út úr
honum svo hastarlega að mjaðm-
arliðurinn raskaðist, og gekk
hann haltur æ síðan. Ekki æðr-
aðist Gísli út af þessu slysi, þó
að hann ætti lengi í því og liði
mikið. Það var verk, sem að
hann var að inna af hendi til
velferðar bygðarbúum og sam-
löndum sínum. Þannig vann Gísli
að velferðarmálum bygðar sinn-
ar, að því er ég bezt veit, öðrum
en safnaðarmálum. Hann var
forseti Foam Lake safnaðar í
mörg ár.
Heimilisfaðir var Gísli ágætur,
ekki aðeins að því er heimilis-
framfærzluna snerti, heldur í
viðmóti og framkomu allri. Jón
sonur hans segir í bréfi til mín,
„að betri föður hafi ekki verið
hægt að hugsa sér“. Hógværð og
góðvild Gísla og glaðværð og
bjartsýni Valgerðar konu hans
gerði heimili þeirra að sælureit,
þar sem þau einhuga réðu ráð-
um sínum og mættu blíðu og
stríðu í einingu og góðvild.
Þeim Gísla og Valgerði varð
12 barna auðið; þrjú þeirra eru
dáin, tveir drengir dóu á fyrsta
árinu og ein stúlka á 12 ári. Níu
eru á lífi; þau eru:
Jón Þorsteinn, giftur Guðrúnu
Torfadóttur, Foam Lake; Krist-
björg Elín, gift Vigfúsi Árna-
syni, Foam Lake; Jónína Elín,
ógift, á heima í Flin Flon, Man.;
Ágústína Gróa, gift Otto Hrapp-
sted, Leslie, Sask.; Guðrún Gróa,
gift Duncan Vanderlinden, Foam
Lake; Karólína Þuríður, gift
Arthur Hagen, Foam Lake;
Gíslína Valgerður, gift Lester
Howe, Flin Flon, Man.; Ólafur,
giftur Winfred Wilde, Foam
Lake; Ástríður, gift Earl Modill,
í'oam Lake. — Auk þessara níu
barna, sem öll eru myndarleg og
vel gefin, lifa afa sinn 35 barna-
börn og 26 barnabarnabörn. ■—
Konu sína, Valgerði, misti Gísli
16. maí 1945, en sjálfur lézt hann
17. maí 1952, nærri 88 ára gamall.
Hann var jarðsunginn frá United
kirkjunni í Foam Lake að miklu
fjölmenni viðstöddu af Rev. H.
E. Fennell og lagður til hvíldar í
Bertdale grafreitnum, sem er á
heimilisréttarlandi hans og hann
hafði lagt sveitarfélagi sínu til
fyrir hinzta hvíldarstað.
Líkmenn voru tengdasynir
hans. —J. J. B.
Director
Line Elevators Farm Service
Winnipeg, Manitoba
A New Exhibit—
See ií at the Fair
Something completely new
and different in travelling agri-
cultural exhibits has been
launched on a tour of Western
Canada by the Line Elevators
Farm Service. Maintaining their
reputation for attractive and in-
structive agricultural exhibits,
the Line Elevator companies
wil be represented at the ‘B’ and
‘C’ class Fair circuits in Western
Canada by another “Agricultur-
al Show on W'heels.” This mod-
ern educational display is an-
ofiher step forward in the pro-
gram of agricultural work de-
signed to promote better and
more profitable farming practic-
es in the Prairie Provinces.
A Luxury Trailer. The 1953
mobile exhibit is a large luxury
trailer, containing a number of
attractive, entertaining and in-
structive agricultural displays.
It is fihe latest word in “travel-
ling farm schools.” One of the
suibjects featured fihis year is
“Farm Safety.” Meóhanically-
operated small scale models
show fihe main causes of farm
accidents. Another exhibit deals
with “Soil Erosion;” while a
fihird display is an interesting
“peep show” portraying the
more important insect enemies
of agriculture in Western Can-
ada. The current exhibit will
carry a full line of authoritative
publications dealing with major
crop production problems. These
are available to farmers, free of
charge. A member of the Farm
Service Department will be on
hand to answer questions.
An Invitaiion. We extend a
cordial invitation to alL our
readers, particularly farm peo-
ple and grain buyers, to visit our
new 1953 Agricultural Exhibit-
ion w*hen it is on display at their
local fair. Watch your local news
paper for furfiher announce-
ments. Line Elevator grain buy-
ers are urged to put fiheir full
support behind fihe activities of
their local Agricultural Society.
Help to make your own com-
munity fair an outstanding suc-
cess in 1953. Let’s see you at the
Fair!