Lögberg - 14.01.1954, Blaðsíða 1

Phone 72-0471
BARNEY'S SERVICE STATION
NOTRE DAME and SHERBROOK
Gas - Oil - Grease
Tune-Ups
Accessories 24-Hour Service
Repairs
PROMPT - COURTEOUS - DEPENDABLE
ADOLPH'S TAXI
Round The Clock Service
59-4444 52-6611
401 PRITCHARD AVE.
SPECIAL RATES WEDDINGS
ON COUNTRY TRIPS FUNERALS
67. ARGANGUR
WINNIPEG, FIMMTUDAGINN 14. JANÚAR 1954
NÚMER 2
Eisenhower forseti óvarpar
sameinað þing
Hinn 6. þ. m. kom þjóðþing
Bandaríkjanna saman til funda
og flutti þá Eisenhower forseti,
svo sem siður er til, ávarp í
sameinuðu þingi um hag þjóðar-
innar og framtíðarhorfur; hér
verða nefnd þau meginmál, er
forseti sérstaklega vék að:
Hann kvað stjórn sína þeirrar
skoðunar, að sanngjarnt væri,
að lýðræðisþjóðunum yrði veitt-
ar takmarkaðar upplýsingar um
framleiðslu og nothæfni atóm-
vopna innan vébanda Banda-
ríkjanna með það fyrir augum,
að slíkt fengi styrkt að nokkru
varnarráðstafanir hinna frjálsu
og frelsisunnandi þjóða; hann
kvaðst ala þá von í brjósti, að
slíkum vopnum yrði einungis
beitt í þágu mannréttinda og til
öryggis alheimsfriði; en ef á hinn
bóginn að því ræki, að friðelsk-
andi þjóðir yrði að verja frelsi
sitt gegn ósvífnum árásaröflum,
yrði vopnum slíkrar tegundar
vægðarlaust beitt.
Forseti gerði ráð fyrir, að út-
gjöld þjóðarinnar á næsta fjár-
hagsári hlypi upp á $66,600,000-
000. Hann lagði á það ríka á-
herzlu, að nú yrði það ekki fram
ar dregið á langinn, að hrinda
Stórtjón af
völdum eldsvoða
1 fyrri viku brann til kaldra
kola ein meiriháttar bílastöð í
St. James og er tjónið metið á
tvö hundruð og fimmtíu þús-
undir dollara; það tók slökkvilið
St. James og Winnipeg-borgar
margar klukkustundir að koma
eldinum fyrir kattarnef, því
veðurhæð var allmikil; gneistar
frá stálsuðuofni ollu íkveikj-
unni, að því er yfirmönnum
slökkviliðsins segist frá; margir
menn mistu atvinnu sína af
þessum orsökum.
Skipaður í
óbyrgðarstöðu

DWiGilT D. EiSEH'iOWER
í framkvæmd löggjöf um St.
Law.rence skipaskurðinn og
virkjun fljótsins í samvinnu
við Canada, því nér væri um
stórmál að ræða, er gripi djúpt
inn í framtíðaröryggi þjóðanna
beggja; hann mælti með löggjöf,
er að því lyti, að svipta þá
kommúnista þegnréttindum, er | Proíessor ,1 Noróuriandamalum
fundnir hefðu verið sekir um
samsæri gegn hinu lögskipaða
ríkisvaldi, og hann gat þess enn-
ÞÓRODDUR GUÐMUNDSSON frá Sandi:
Bókmenntafrömuður í Vesturheimi
Ahugamál og viðfangsefni
manna eru margvísleg. Sumir
leggja stund á skemmtanir, þeg-
ar færi gefast. Aðrir láta einskis
ófreistað til að auðga sig og
veita sér þau þægindi, sem fást
fyrir fé. Amsir leita að nautnum
eða vegtyiium, en fá þorsta sín-
um aldrei svalað. Enn eru þeir,
sem kosta kapps um að láta
öðrum í té lífsverðmæti, efnis-
kennd eða andleg, leiða í ljós
dulin sannindi, liðsinna bág-
stöddum, fræða eða auka kynni
og gagnkvæman skilning milli
þjóða og einstaklinga. Ófáir
slíkra manna eru svo fórnfúsir
og ósérhlíínir, að þeir unna sér
engrar hvíldar, eins og þeim sé
í blóð borin — eða þeir hafi
þroskað af eigin rammleik —
hvöt til að láta sem mest gott aí
sér leiða öðrum til farsældar og
þroska, menningar eða þjóð-
þrifa.
Einn úr hópi síðast nefndra
manna er doktor Richard Beck,
A. R. Swanson
Þessi ungi maður, sem er
sonur Ragnars Swanson for-
manns rannsóknarlögreglunnar
í St. Boniface og frú Karolínu
Swanson, hefir verið skipaður í
framkvæmdarstjórn Burns &
Denton Limited, sem telst til
The Investment Dealers As-
sociation of Canada, og hann
hefir jafnframt gerst hluthafi í
Burns & Denton Company, en
það félag á sæti í Toronto Stock
Exchange.
Mr. Swanson er mikill áhuga-
ftiaður, sem kominn er vel á veg
flaeð að ryðja sér glæsilega braut
a vettvangi fésýslunnar.
fremur, að síðan Republicanar
komu til valda, hefði 2,200
kommúnistum eða kommún-
istisk-sinnuðum mönnum og
konum verið vikið úr þjónustu
hins opinbera. Ráðstafanir kvað
forseti mundu verða til þess
gerðar, að koma í veg fyrir við-
skipta og fjárhagskreppu þó
slíku þyrfti naumast að gera
skóna, þar sem vitað væri að
efnahagsleg afkoma þjóðarinnar
hvíldi á traustum grunni; þá lét
forseti þess getið, að lagt yrði
fyrir þing frumvarp til laga um
breytingu á stjórnarskránni, er
að því lyti að rýmkva svo um
kosningarétt, að hann yrði
bundinn við 18 ára aldur; mun
þetta verða gert með hliðsjón af
hinum almennu kosningum til
þjóðþingsins, sem haldnar verða
í nóvembermánuði næstkom-
andi.
Þá lýsti forseti yfir því, að
haldið yrði uppteknum hætti
um fjárhagslega aðstoð við er-
lendar þjóðir, þó einkum og
sér í lagi þær, sem skemst væru
á veg komnar í áttina til sjálfs-
bjargar, auk þess sem lagt yrði
innan skams fyrir þing frum-
varp til laga um aukið öryggi
landbúnaðarins.
Eftir blaðafregnum að dæma,
var ræðu forseta yfir höíuð
fagnað hið bezta.
vió rntisháskólann í Norður
Uakota. Má sjá af mórgu, að
hann situr ekki auðum hondum,
þegar hlé verður a kennslu-
slorium. Arum saman hefir hann
fiutt fjólda íyrirlestra um bók-
menntir og menningu Norður-
ianda víða í Bandaríkjunum og
Kanada. Hann er líka skald
gott og aíkastamikill rithöfund-
ur, enda hamhleypa til starfa.
Aó þjóðræknis- eöa kynnmgar-
störíum meðal Vestur-ísiend-
inga helir hann unnið ai mikilii
lorníýsi. Og eítir hann liggur
stórmerkilegt starf í bókmennta
sögu og ritdómum. Á síðasta ári
gaf hann út eftir sig litla, en
fallega ljóðabók á ensku: A
Sheal of Verses. Er ekki heigl-
urn hent að íullnægja þeim kröf-
um, sem gerðar eru til ljóða-
gerðar í hinum enskumæiandi
heimi. Arið 1950 gaf hann út
ljóðskáldsögu íslendinga 1800—
1940 á ensku, um hálft þriðja
hundrað blaðsíður að stærð í
Skírnisbroti með smáu letri, svo
að hér er ekkert smáræðisverk
á ferðinni. Hitt er þó meira um
vert, að verkið er hið vandað-
asta í alla staði, skáldin metin
og dæmd af víðtækri þekkingu,
djúpum skilningi og frábærri
sanngirni. Efa eg stórlega, að
jiokkur íslendingur hefði ieyst
petta verk betur af hendi en
Kichard Beck aö öllu ieyti, svo
hrifinn varð ég af óhlutdrægni
hans í skáldanna garð, víðsýni og
hóísemi í frásögn, er ég las
þessa bókmenntasögu.
Kem ég þá að þvi ritverki
Becks, er mig grunar, að honum
þyki hvað vænst um sjálium, en
pað er Æítiand og erfðir, úrval
úr ræðum og ritgerðum, gefið út
af Norðra (ég veit ekki hvenær,
því að ekkert ártal er sjáanlegt
a bókinni, en nýleg mun hún
vera). Þessi bók kom mér all-
injög á óvart, svo hlýnaði mér
um hjartað við lestur hennar.
Sjötíu og fimm ára minningarrit
Nálega tveir fimmtu bókarinnar
eru hugvekjur um þjóðræknis- Eylands, flutti við upphaf há-
Svo sem vitað er, hélt Fyrsti
lúterski söfnuður í Winnipeg
hátíðlegt sjötíu og fimm ára af-
mæli sitt í októbermánuði síð-
astliðnum og stóðu hátíðahöldin
vfir í viku; frá þeim var þá sagt
allýtarlega hér í blaðinu og þar
af leiðandi engu við það að
bæta; en nú er komið út Minn-
ingarrit vegna safnaðarafmælis-
ins, fjölbreytt að efnisvali og
fróðlegt um margt, og má því
ekki minna vera en athygli Is-
lendinga sé að því leidd. Fyrsti
lúterski söfnuður var stofn-
settur árið 1878 fyrir atbeina
djarfhugsandi brautryðjenda, er
helguðu framtíðinni sigurvonir
sínar í þessu landi, og þeim varð
vissulega að trú sinni, því svo
hefir söfnuðinum vaxið fiskur
um hrygg, að nú er hann hinn
fjölmennasti lúterski söfnuður í
Vestur-Canada.
Minningarritið heíst með á-
hriiamikilli prédikun, er prest-
ur safnaðarins, Dr. Valdimar J.
prentað hafi eða annast um rit-
stjórn. Ritið er prentað á ágætan
pappír, en ekki hefði komið að
sök, þó prófarkalestur hefði ver-
ið nokkru vandaðri, en raun ber
vitni um. Verð $1.25, en varð-
andi útsölu vitnast til auglýs-
ingar frá K. W. Jóhannson, er
um útsöluna annast.
Fluttur til
Edmonton
Dánarfregn
Elzta konan á Islandi, ekkjan
Helga Brynjólfsdóttir 106% árs
(eitt hundrað og sex ára og sex
mánaða), er hún lézt 2. desem-
ber 1953 að heimili dótturdóttur
sinnar, frú Sigríðar Thordarsen,
Hringbraut 7, Hafnaðarfirði, Is-
landi.
Helga var mesta merkiskona
á allan hátt, hjálpfús við þá,
sem bágstaddir voru. Hún var
líkamlega og andlega hraust
alla sína löngu ævi, og fylgdist
með því, sem var að gerast í
heiminum. Hún var bjartsýn og
glaðlynd og sístarfandi að heill
þess heimilis, sem hún bjó á ,og
gekk ekki á undan öðrum á
heimilinu til hvílu sinnar, þó
aldurinn væri orðinn hár. Hún
var lasin 1. des. s.l. og skildi við
2. des., eða daginn eftir.
Blessuð sé minning hennar, og
hjartans þakkir frá þeim, sem
voru henni samferða og þágu
gæði frá henni í orði eða verki.
Vinkona vestan hafs I og ætt.
inál Vestur-íslendinga og menn-
ingartengsl þeirra við heima-
þjóðina. Um þessi erindi er það
að segja í stuttu máli, að þau
ættu að vera kærkominn fengur
hverjum íslendingi, hvar sem
hann á heima og hvaða flokk,
sem hann aðhyllist. Svo þjóðleg
eru þau að efni og hituð af log-
andi ættjarðarást og umbóta-
þrá, að lesandinn hrífst ósjálf-
rátt með eldmóði höfundarins,
enda eru ræður þessar hinar
skemmtilegustu aflestrar og
fróðlegar, því að höfundur kem-
ur víða við. Sumum kann að
virðast nokkuð af endurtekning-
um. En ekkert er eðlilegra.
Þetta eru lögeggjanir og eiga
erindi til allra Islendinga, jafnt
austan hafs sem vestaH. Fyrst
og fremst eru þær þó unglingum
hollur lestur, minna helzt á sum
rit Jóns heitins Aðils, t. d. Dag-
renningu, sem vöktu unga menn
til umhugsunar og dáða laust
eftir aldamótin síðustu.
Mér fyrir mitt leyti fannst
þó enn meiri fengur að síðari
hluta Ættlands og erfða. Fjallar
hann um íslenzk skáld og verk
þeirra. Þessir höfundar eru
teknir til meðferðar: Jón Þor-
láksson, Matthías Jochumsson,
Grímur Thomsen, Örn Arnarson,
Jón Magnússon, Hulda, Sigurður
Eggerz, Halldór Hermannsson,
Jónas Hallgrímsson, Davíð Stef-
ánsson, Þorsteinn Gíslason og
Einar Benediktsson. Sérstaklega
þótti mér mikill fengur að rit-
gerðunum um séra Jón á Bægisá,
Jón Magnússon, Huldu og Þor-
Framhald á bls. 8
tíðahaldanna, enda er hann
mælskur langt umfram það er
almennt gerist og ritfær með
ágætum; auk prédikunar Dr.
Vaidimars, hefir ritið til brunns
að bera ýmissa þætti úr starfs-
sögu safnaðarins, er bera nöfn
Ingibjargar Bjarnason, Olmars
Sigurdson, H. A. Bergmanns,
Mrs. O. Stephensen, Auroru
Thordarson, S. O. Bjerrings,
Gissurar Elíassonar og Paul
Bardal. Þá fylgir og skýrsla yfir
útgjöld og inntektir safnaðar-
ins að viðbættri meðlimaskrá,
þar sem er að finna heimilisfang
og símanúmer hvers einstakl-
ings og hverrar fjölskyldu, er
telst til safnaðarins; mikill fjöldi
mynda prýðir Minningarrit
þetta, og eykur slíkt allverulega
á sögulegt gildi þess; allir eru
þættirnir um margt hinir fróð-
legustu þótt mismunandi séu að
stílþrótti og frásagnarblæ; í rit-
inu er að finna ljóð, sem betur
hefðu verið óprentuð og ekk-
ert erindi eiga í bók, sem
helguð er merkum viðburði í
kristni- og félagsmálasögu Is-
lendinga vestan hafs.
Ekki sýnist úr vegl, að ritið
hefði birt að minsta kosti eitt
greinarkorn á íslenzku helgað
þeim mönnum og konum, sem
grundvöll lögðu að stofnun
safnaðarins.
Á forsíðu afmælisritsins eru
ágætar myndir af kirkjunum
þremur, sem verið hafa heimili
safnaðarstarfsins og er það vel.
Þótt hér sé vitaskuld um sögu-
legt heimildarrit að ræða, gætir
þess hvergi á titilsíðum hver
Ríkisstjórnin reisir
Sveinbirni Svein-
björnssyni legstein
1 ágúst s.l. ákvað þáverandi
menntamálaráðherra, Björn Ól-
afsson, að setja skyldi legstein á
gröf Sveinbjargar Sveinbjörns-
sonar, tónskálds, en hann hvílir
í kirkjugarðinum við Suðurgötu
í Reykjavík.
Hefir nú verið komið fyrir
stuðlabergssúlu á gröf tón-
skáldsins. Afsteypa ur eir af
lágmynd, er Ríkarður Jónsson
gerði af Sveinbirni árið 1919, er
ielld í súluna ofarlega. Þar fyrir
neðan er letrað: „Sveinbjörn
Sveinbjörnsson, tónskáld. —
Ríkisstjórn íslands reisti honum
stein þenna“.
Ársæll Magnússon, steinsmið-
ur, hefir höggvið á steininn og
fellt í hann myndina. en Sigur-
björn Þorkelsson, forstjóri
kirkjugarðanna, útvegaði stein-
inn og sá um verkið að öðru
leyti. —Mbl., 15. nóv.
Við lát Finnboga
Hjálmarssonar
Nú er brostinn boginn trausti,
bana lostin aldin hetja.
Næturfrostin fylgja hausti,
fjöri kosti harða setja.
—P. G.
Gísli S. Borgford
Gísli S. Borgford, sem um all-
mörg ár hefir gegnt trúnaðar-
störfum hér í borg fyrir verka-
lýðssamtökin, Canadian Con-
gress of Labor, hefir nú verið
skipaður umdæmisstjóri þeirra
samtaka í Alberta og tekið sér
bólfestu í Edmonton. Gísli er
maður prýðisvel gefinn og að
sama skapi fylginn sér; hann
bauð sig fram til fylkisþingsins
í Manitoba í júníkosningunum
síðastliðnum og var þá hér í
blaðinu sagt frá uppruna hans
Mig dreymdi sól
Eftir ROBERT BURNS
Mig dreymdi sól og brekku blóma,
blóm út sprungu daginn þann,
heyrði fagra fuglahljóma,
fram hjá kristalstraumur rann.
Himinn sortnar, hleypti brúnum,
hvirfilbylur sveigði trén.
Eikur streitast örmum lúnum,
undir svellur gruggað fen.
Morgunsár mér lék í lyndi,
leið mín bernska fjarri sorg,
þó löngu fyrir hádag hryndi
hús mín öll sem spilaborg.
Þó hverfult lán mig hafi svikið,
heitið fögru, efnt það skammt,
og björtum vonum burtu vikið,
ég ber mig karlmannlega samt.
— DÁNARFREGN —
Síðastliðinn föstudag lézt að
heimili sínu, 1148 Strathcona
Street hér í borginni, frú Soffía
Davidson, 70 ára að aldri, góð
kona og vinsæl; auk manns síns,
Júlíusar byggingameistara, læt-
ur hún eftir sig eina dóttur,
Mrs. Graham Bain.
Útförin fór fram frá Bardals
á mánudaginn. Séra Jhilip M.
Pétursson jarðsöng.
Formaður
skólaráðs
Sigurður Norland þýddi
—KIRKJURITIÐ
Peier D. Curry
Er skólaráð Winnipegborgar
hélt sinn fyrsta fund á árinu í
vikunni sem leið, var Peter D.
Curry kosinn formaður þess fyr-
ir árið 1954.
Mr. Curry er mikill áhuga-
maður um mannfélagsmál og
rekur hér í borg umsvifamikið
fésýslufyrirtæki; hann er ís-
lenzkur í móðurætt, en móðir
hans er hin kunna þrekkona frú
Bertha Curry, sem búsett er í
San Diego, California.