Lögberg - 18.03.1954, Qupperneq 1

ANYTIME — ANYWHERE
CALL
TRANSIT - SARGENT
SILVERLINE TAXI
5 Telephone Lines
20-4845
PROMPT - COURTEOUS - DEPENDABLE
ADOLPH S TAXI
Round. The Clock Service
59-4444 52-6611
401 PRITCHARD AVE.
SPECIAL RATES WEDDINGS
ON COUNTRY TRIPS FUNERALS
67. ÁRGANGUR
WINNIPEG, FIMMTUDAGINN 18. MARZ 1954
NÚMER 11
Fréttir frá þrítugasta og fimmta ársþingi
Þjóðræknisfélagsins
sem haldið var í Winnipeg 22.—24. febrúar s.l.
Aðsóknin að þinginu var með
fjölmennara móti. Talsvert á
annað hundrað manns voru við-
staddir fyrsta morguninn, og þó
voru þá ekki allir fulltrúar
komnir. Sóttu alls þrjátíu og
þrír fulltrúar þingið frá 9 deild-
urn félagsins, en bréflegar
skýrslur komu frá þremur
deildum.
Kveðjur
Dr. Richard Beck flutti hlýjar
kveðjur til þingsins frá Dr. John
C. West, forseta North Dakota-
háskóla; Dr. Joseph Alexis, for-
Pilcher, biskupi í Sydney,
oavian Study, og Dr. C. Venn
íhlcher, biskup í Sydney,
Australia. Ennfremur bárust
heillaskeyti frá séra Einari
Sturlaugssyni, prófasti á Pat-
reksfirði, og Dr. Helga P. Briem,
sendiherra Íslands í Stokkhólmi.
^ar öllum þessum kveðjum
fagnað af þingheimi, ekki sízt
kveðjunni frá Dr. Briem; hefir
hann jafnan sýnt þannig vinar-
hug
sinn í garð félagsins, síðan
kann var þinggestur þess fyrir
allmörgum árum. Deildirnar tólf
sendu og blessunaróskir sínar.
Skýrslur
Hin ítarlega og ágæta skýrsla
jorseta, Dr. Valdimars J. Ey-
ands, hefir þegar birzt í blöð-
unum; ber hún vott um að
ramkvæmdanefndin hefir haft
allmörgu að sinna á árinu og
ekki verið aðgerðalaus. Skýrslur
eilda sýndu einnig, að þær
alda flestar allvel í horfinu,
PÓtt sumar þurfi e. t. v. nokk-
urrar hjartastyrkingar við. —
J^ystu skýrslurnar ánægju yfir
oimsóknum þeirra séra Einars
iurlaugssonar og frú Guð-
mundu Elíasdóttur söngkonu á
s^astliðnu ári. Er erfitt að hugsa
Ser hvernig hægt væri að ráð-
stafa ferðum íslenzks listafólks
og fyrirlesara um íslenzku
yggðirnar, ef ekki nyti við fé-
agsins og deilda þess. Hefir
Petta verið einn aðalþátturinn í
rmðslu-, útbreiðslu- og kynn-
jugarstarfsemi félagsins frá upp-
afi. Hefði menningar- og fé-
agslíf Vestur-íslendinga verið
f *mikið fátæklegra ef ekki
efði heimsótt þá listafólk eins
Veinbj. Sveinbjörnsson, María
arkan, Karlakór Reykjavíkur,
r- Páll ísólfsson og Guðmunda
lasdóttir, eða menntamenn
pln,s °g séra Kjartan Helgason,
r°f. Ágúst H. Bjarnason, Einar
• Kvaran, Próf. Árni Pálsson,
d,r- Sigurður Nordal, Frk. Hall-
ora Bjaradóttir, Jónas alþm.
°nsson, Thor Thors sendiherra,
grrii G. Eylands, Dr. Helgi P.
lem, Sigurgeir Sigurðsson
lskup, Dr ingólfur Gíslason,
g.r' Háll V. G. Kolka og séra
J nar Sturlaugsson, svo nokkrir
nefndir af fjöldamörgum
rkum íslendingum, er heim-
hafa íslenzku byggðirnar á
egum félagsins eða fyrir at-
1 ei!5a þess. Auk þess hefir fé-
v® , §ert ser að skyldu að taka
a a móti og greiða götu ann-
a góðra gesta frá íslandi, þótt
be!r hafi ekki komið hingað
bett1 ln^S a vegum félagsins. Er
hö h S^ffsugð gestrisni fyrir
höfð- ^estur-íslendinga, því
v lnglegum móttökum eiga
f„_ Ur'lslenzkir gestir jafnan að
fa|na a Islandi.
verj^111 Um Þetta maf hefir
1 nán samvinna milli fram-
kvæmanefndar og deilda félags-
ins; hafa nefndarmenn oft ferð-
ast með gestunum um byggð-
irnar og reynt samtímis að eíla
útbreiðslu félagsins. Væntir
nefndin þess að geta efnt til
slíkra útbreiðsluferða á kom-
andi sumri.
Margar deildirnar starfa með
miklum þrótti svo sem Frón,
Gimli, Esjan og fl. Eftirtektar-
verð var skýrsla sambandsdeild-
arinnar Vestra í Seattle. Það fé-
lag er eldra en Þjóðræknisfé-
lagið ,var stofnað 4. nóvember
árið 1900. Meðlimatala nú 80; á
árinu 10 reglulegir fundir, 2
stjórnarnefndarfundir og 6 eða
7 samsæti og samkomur; má
segja, að hér sé vel að verið.
Milliþinganefndir
í lagabreytinganefnd voru
þeir W. J. Líndal dómari, séra
Egill heitinn Fáfnis og próf.
Tryggvi J. Oleson. Skýrði Lín-
dal dómari frá því, að hann
hefði fengið samþykki ríkisrit-
ara Canada varðandi breytingu
meðlimagjalds félagsins, og
væri það nú $2.00 á ári. Hins
vegar sagði 'hann, að löggjöf fé-
lagsins væri þannig úr garði
gerð, að ekki væri hægt að að-
skilja grundvallarlög og auka-
lög, eins og nefndinni hefði verið
lagt fyrir.
Richard Beck flutti skýrslu
milliþinganefndar, er falið hafði
verið að athuga um samningu
kennslubókar í íslenzku, sem
sniðin væri við hæfi vestur-
íslenzkra ungmenna. Var og
prófessor Finnbogi Guðmunds-
son í þessari nefnd. Höfðu þeir
haft nokkra samtalsfundi um
málið og athugað fjölda af byrj-
enda kennslubókum í öðrum
tungumálum. Benti Dr. Beck á,
að þetta væri bráðabirgða-
skýrsla; nefndinni var falið að
halda áfram að vinna að þessu
máli.
Finnbogi Guðmundsson flutti
skýrslu milliþinganefndar, sem
starfað hafði að því, að minnst
var hundrað ára afmælis
Stephans G. Stephanssonar
skálds. Voru ásamt honum í
nefndinni Dr. Richard Beck og
próf. Skúli Johnson. Hafði sú
nefnd verið vel að verki eins og
frásagnir um minningarathafn-
ir og ræðuhöld í íslenzku blöð-
unum bera vitni um.
Þingsamþyktir
Tillögur þíngnefnda í fræðslu-
útbreiðslu- og samvinnumálum
voru mjög þær sömu og fram
hafa komið á undanförnum
þingum, og hefir stjórnarnefnd-
in verið að vinna að þeim mál-
um eftir því, sem fjárhagur fé-
lagsins leyfir og tækifæri gefast,
svo sem að heimsóknum til
deilda, öflun íslenzks útvarps-
efnis, íslenzkra kvikmynda og
lesbóka, bréfaviðskipta unglinga
o. fl. Voru málin rædd mikið og
var þeim síðan vísað til stjórn-
arnefndar.
Skógræktarmálið ( r æ k t u n
skógarlunds Vestur-Islendinga á
Þingvöllum) var allmikið rætt.
Var þetta tillaga samvinnu-
nefndar: að skipuð verði árlega
af forseta 3ja manna nefnd til
að annast áframhaldandi um-
sjón og framkvæmdir Vestur-
Islendinga í þessu máli; störf
nefndarinnar verði þessi: 1. að
kynna og vekja áhuga á málinu
vestan hafs. 2. að afla fjár til
aukinnar ræktunar á reit Vest-
ur-íslendinga á Þingvöllum. 3.
að styðja Skógræktarfélag Is-
lands í öflun fræja og hafa sam-
starf við það í þeim efnum. —
Framhald á bls. 4
Thor Thorgrímsson
Hlýtur mikinn
námsframa
Lögbergi barst nýverið sú
fregn, að Thor Thorgrímsson,
sem stundað hefir undanfarið
framhaldsnám við háskólann í
Toronto, hafi hlotið Canadian
Social Science Research Council
námsstyrk, að upphæð $2000, til
frekara náms í sagnfræði við |
Historical Research, University i
of London; er þess væiist, að í !
næstkomandi ágústmánuði muni
hann fara til London; hann mun
búa sig undir doktorsgráðu í
heimsspeki við Public Research
Office og hjá The British
Museum.
Thor er um alt hinn ágætasti
maður og gæddur frábærum
námshæfileikum; hann er sonur
séra Adams heitins Thorgríms-
sonar og ekkju hans, frú Sig-
rúnar Thorgrímsson, sem til
heimilis er í þessari borg.
íslenzkt og sænskt kvimyndafélag vinna
saman að kvikmyndun Sölku Völku
UM ÞESSAR mundir berast
góðar fregnir um að fremstu rit-
höfundar okkar Islendinga
hljóti viðurkenningu erlendis
með því að erlend kvikmynda-
félög telja skáldsögur þeirra góð-
ar til kvikmyndunar. Fyrir
nokkrum dögum var skýrt frá
því, að þýzkt kvikmyndafélag
hefði ákveðið að kvikmynda
skáldsögu Kristmanns Guð-
mundssonar, Morgun lífsins. Og
nú berast fregnir af því, að
sænskir kvikmyndatökumenn
séu væntanlegir hingað til lands
í næstu viku til að leggja síð-
ustu hönd á undirbúninginn að
kvikmyndun Sölku Völku eftir
Halldór Kiljan Laxness.
Guðlaugur Rósinkranz, for-
m a ð u r kvikmyndafélagsins
Eddu skýrði Mbl. frá þessu í
gær. En hið íslenzka kvik-
myndafélag Edda og sænska
kvikmyndafélagið Tonefilm hafa
samstarf um töku kvikmyndar-
innar Sölku Völku.
Koma í næstu viku
Kvikmyndatakan hefir verið
lengi í undirbúningi og í næstu
viku kemur hingað til lands
kvikmyndastjórinn Arne Matts-
son, ásamt þremur tæknilegum
ráðunautum, til þess að ganga
endanlega frá undirbúningi
kvikmyndatökunnar. — Seinni
hluta marz-mánaðar koma hing-
að kvikmyndatökumenn til að
taka vetrarmyndir og upp úr
miðjum maí-mánuði koma kvik-
myndaleikararnir og verða hér
fram í júlí-byrjun.
Undirbúningi í Stokkhólmi er
einnig lokið. Hefir verið komið
þar upp baðstofu og fleri inni-
myndum og er byrjað að taka
próffilmur.
Aðalhlutverkið
Einnig er ákveðið til fullnustu
hvaða leikendur fari með hlut-
verkin. Því miður getur hin
fræga sænska leikkona Maj
Britt Nilsson ekki tekið að sér
hlutverk Sölku Völku, vegna
þess að hún er upptekin við Vasa
Teatern. En í það hlutverk hefir
ráðizt sænska leikkonan Gunnel
Broström, sem undanfarið hefir
leikið í Hollywood.
Kvikmyndin verður tekin í-
Grindavík, Kjálarnesi og á Vest-
fjörðum. En Arne Mattsson er
einn kunnasti kvikmyndastjóri
Svía. M. a. stjórnaði hann töku
kvikmyndarinnar „Sumardans“
og „Karlakens Bröd“, en síðar-
nefnda myndin fjallar um árás
Rússa á Finnland veturinn
1939—’40.
Fleiri kvikmyndir
Hið íslenzka kvikmyndafélag
Edda, sem hefir haft forgöngu
um að Salka Valka er kvik-
mynduð að þessu sinni, hefir í
hyggju að láta kvikmynda fleiri
skáldverk íslenzkra rithöfunda
í samráði við Tone-Film. — Ekki
er samt enn afráðið hvaða skáld-
sögur verða næst teknar til með-
ferðar.
—Mbl., 12. febr.
Minningarorð um Magnús Árnason
Hinn 12. september síðastlið-
inn lézt á Almenna sjúkrahúsinu
hér í borg Magnús Árnason
málarameistari eftir stutta legu,
fjölfróður gáfumaður og list-
rænn mjög.
Magnús var fæddur í Reykja-
vík 16. júní 1884 og voru foreldr-
ar hans Árni Magnússon og Elín
Sighvatsdóttir frá Kalmanstjörn;
í æsku var Magnús lengi á vegum
þeirra feðga Benedikts Sveins-
sonar og stórskáldsins Einars
Benediktssonar, er þá bjuggu að
Elliðavatni; er Einar gerðist
sýslumaður Rangæinga, þótt
skammur yrði þar embættis-
ferill hans, fór Magnús með
honum og varð hans önnur
hönd, meðreiðarmaður og ráð-
gjafi í ferðalögum, er mikið lá
við, enda kunni hann vel að
fara með hesta og hafði á þeim
hið mesta dálæti.
Eftir að Einar lét af embætti
og hóf yfirreið sína um útlönd,
dvaldi hann um hríð í Dan-
mörku. Magnús fór með honum
þangað og sagðist hafa lært þar
að „tyggja upp á dönsku“.
Magnús var flugnæmur mað-
ur, einkum á ljóð, og hann
kunni víst langflest kvæði Ein-
ars utanbókar, jafnvel langa
kafla úr þýðingu hans af Pétri
Gaut. Svo djúpa virðingu bar
Magnús fyrir persónuleika Ein-
ars og glæsimensku hans í ljóði,
að hann talaði jafnan um hann í
þriðju persónu.
Við Magnús áttum langa sam-
leið; ég kynntist honum fyrst á
skólaárum mínum og var hann
þá hreinlætisvörður eða hvað
maður á að kalla það í Menta-
skólahúsinu; af kennurum skól-
ans hafði hann mest við Pálma
Pálsson saman að sælda og tókst
með þeim góð vinátta; um þær
mundir braust út í skólanum
alvarlegur ágreiningur, svo sem
kunnugt er, milli skólapilta
annars vegar og meirihluta
kennaraliðsins hins vegar; sum-
ar orsakirnar stöfuðu frá hefð-
Magnús Árnason
bundnum, úreltum venjum, er
skólapiltar töldu ósamboðnar
dögun hins nýja tíma og kröfð-
ust að rutt yrði úr vegi, en hér
verður ekki frekar út í þá sálma
farið; meðal skólapilta eignaðist
Magnús marga vini, en þó hugur
hans hallaðist fremur að mál-
stað þeirra, var hann aldrei
grunaður um trúnaðarbrot við
yfirboðara sína.
Magnús var fríður maður sýn-
um, glaðsinna og hnyttinn í
svörum, og þótt stundum félli
vel á með honum og Bakkusi,
náði þrúgnaguðinn aldrei á
honum yfirhönd.
Magnús kom til þessa lands
ánð 1911 og kvæntist 1914 Guð-
rúnu Thorðarson frá Gimli,
ágætri konu og híbýlaprúðri;
fram að árinu 1926 bjuggu þau í
Riverton, en þá fluttu þau til
Gimli og dvöldu þar til ársins
1939, er þau settust að í Winni-
peg. Magnús var ástríkur og
umhyggjusamur eiginmaður og
faðir, vakinn og sofinn yfir vel-
ferð fjölskyldu sinnar.
Auk konu sinnar lætur Magn-
ús eftir sig eftirgreind börn:
Kristján Ellert í Vancouver,
Magnús Stefán á Gimli, Báru
Thorsteinssön í Winnipeg, Láru
Stokell, Winnipeg, og Eileen
Wilbur, einnig í Winnipeg, og
Margréti Eldjárnsson í Morris.
Barnabörnin eru tíu; þrír bræð-
ur Magnúsar, Sighvatur, Krist-
inn og Ellert eru búsettir á Is-
landi.
Tengdamóðir Magnúsar, hin
mikla kvenhetja, frú Kristjana
Thordarson, ekkja Bergthors
Thordarsonar, fyrrum bæjar-
stjóra á Gimli, lifir enn við all-
góða heilsu í þessari borg.
Útför Magnúsar var gerð frá
Bardals að viðstöddu fjölmenni.
Séra Philip M. Pétursson jarð-
söng. — E. P. J.
Heimildarlög
samþykt
Hinn 6. þ. m., voru lögð undir
úrskurð skattgjaldenda í Winni-
peg og samþykt tvenn heimild-
arlög um fjögra miljón dallara
lánstryggingu, tvær miljónir
dollara við viðbyggingu við Al-
menna sjúkrahúsið hér í borg-
inni, en hinar tvær miljónirnar
til að koma á fót nýtízku
íþróttasvæði.
\
Tillaga um
þjóðnýtingu feld
I fyrri viku bar Mr. Coldwell
leiðtogi C.C.F.-flokksins fram
tillögu í sambandsþinginu, er að
því laut, að hinir löggiltu
bankar landsins yrði þjóðnýttir;
um tillöguna spunnust langar og
snarpar umræður; er til at-
kvæðagreiðslu kom var tillagan
feld með miklu afli atkvæða;
nieð henni greiddu atkvæði ein-
ungis C. C.F.-þingmennirnir 21
að tölu, en á móti allir Liberalar,
íhaldsflokksmenn og Social
Credit-sinnar.
Þjóðræknisdeildin FRÓN
efnir til almenns fundar í Góð-
templarahúsinu þann 5. apríl
næstkomandi, kl. 8 að kvöldi.
Skemmtiskrá fundarins verð-
ur nánar auglýst síðar.
Mrs. Laura Goodman Salverson
Fær $1000 verðlaun
Hin víðkunna skáldkona, Mrs.
Laura Goodman Salverson, hefir
verið sæmd $1000 verðlaunum
fyrir nýjustu skáldsögu sína
„Immortal Rock“. Ryerson Press
veitti verðlaunin.
Mrs. Salverson hefir samið
fjölda skáldsagna og auk þess
fengist nokkuð við ljóðagerð.
Fyrsta skáldsaga hennar The
Viking Heart, vakti þegar víð-
tæka athygli.
Árið 1937 vann Mrs. Salverson
The Governor-General’s Award
fyrir sögu sína Dark Weaver,
sem talin var bezta skáldsaga
ársins.
Til
Thorsteins Borgfjörðs
áttræðs
Glatt á hjalla’ er hér í dag:
hreyfir varla trega. —
Látum gjalla gleðibrag:
gleðjumst alla-vega.
Þessa góða, mæta manns
minnast þjóðin skyldi:
Andleg glóð í húsum hans
hendi bróður fylgdi.
Böls á þingum bjargvættur,
Borgfirðinga ljómi.
Verkfræðingur ágætur:
íslendingum sómi.
Sig. Júl. Jóhannesson
Ráðunautur
fylkisstjórnar
Sir William Stephenson
Fjármálaráðherra fylkisstjórn-
arinnar í Manitoba, Mr. Turner,
lýsti yfir því í þinginu á mánu-
daginn, að stjórnin hefði ákveð-
ið að fá í þjónustu sína utanað-
komandi sérfræðinga með það
fyrir augum, að rannsaka að-
stæður fyrir aukinni iðnþróun
innan vébanda fylkisins; og nú
hefir verið valinn til fram-
kvæmda í þessu mikla velferðar-
máli íslendingurinn Sir William
Sl?|5henson, sem talinn er í
fremstu röð fjármála- og iðn-
fræðinga sinnar samtíðar.
Frá æviferli Sir Williams hef-
ir Lögberg áður allýtarlega
skýrt, og því ekki ástæða að
sinni, að nokkru sé þar við bætt.