Lögberg - 18.03.1954, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 18. MARZ 1954
Norðmenn sýna íslendingum mikla ræktarsemi
og hafa mikinn hug á auknum skiptum við þó
Bjarni Ásgeirsson sendiherra
og kona hans voru hér heima
yfir hátíðarnar eins og getið hef-
ir verið um í Tínjanum, og hafði
blaðið tal af honum og ræddi
nokkuð við hann um starf hans
áður en hann fór aftur til Osló.
Fer hér á eftir útdráttur úr sam-
talinu:
— Hvernig hefir þér fallið sú
mikla breyting, er varð á högum
þínum, er þú tókst við núver-
andi starfi þínu í framandi landi
— eftir að hafa verið svo langan
tíma bundinn stjórnmálastarf-
seminni hér heima?
— Mér er óhætt að segja, að
mér hefir fallið hún því betur
sem lengra hefir liðið. Ekki get
ég þó neitað því, að fyrst í stað,
einkum um það leyti að verið
var að setja hið fyrsta Alþingi
og fyrsta búnaðarþing eftir að
ég harf þaðan, fann ég til nokk-
urs eyðileika, eins og að ég væri
orðinn hálfgert utan við tilver-
una.
Ég var víst orðinn nokkuð
samgróinn þessum stofnunum
og starfsemi þeirra, er ég var
búinn að vera tengdur um tæp-
an aldarfjórðung, og fannst hálf-
gert, sem ég ætti þar heima.
En nú er ég algerlega læknað-
ur af þeim kvilla, og uni því
mjög vel að geta geta virt fyrir
mér það, sem þar gerist, úr fjar-
lægðinni, sem hlutlaus áhorf-
andi.
—Og hið nýja starf þitt, —
hefir þér fallið það vel?
— Já, einnig það hefir mér
fallið því betur, því lengur, sem
ég hefi gegnt því. Ég hefi líka
átt þar mörgum góðum hlutum
að fagna. Fyrst er þess að geta,
að fyrirrennari minn í starfinu,
Gísli Sveinssoh sendiherra,
hafði á allan hátt búið vel í hag-
inn fyrir eftirmann sinn, og hefi
ég notið þess.
Og ég hefi verið mjög lán-
samur með starfsfólk, og vil ég
í því sambandi sérstaklega nefna
Harald Kröjer, er þar hafði ver-
ið sendiráðsritari um skeið, er
ég kom ,og var öllum hnútum
gerkunnugur, og því ómetanleg-
ur leiðsögumaður fyrsta áfang-
ann.
Verzlunarviðskipli íslands og
Noregs
— Hvað er að segja um verzl-
unarviðskipti íslands og Noregs,
— eru þau ekki næsta lítil nú
orðið?
— Jú, því miður verður ekki
annað sagt. Og ástæðan er vitan-
lega sú, að Norðmenn framleiða
til útflutnings nær allar sömu
vörutegundir og við, og hafa svo
litla þörf fyrir vörukaup frá
okkur.
Hins vegar væri það margvís-
legur varningur, — einkum iðn-
aðarvörur, sem okkur hentaði að
kaupa af þeim, og mundum gera
ef vöruskiptaverzlunin v æ r i
ekki jafn mikilsráðandi í milli-
landaviðskiptum og hún er nú.
Og af þessum ástæðum hefir
ekki verið unnt að koma á föst-
um skipaferðum milli landanna
eftir síðari heimsstyrjöldina. En
það torveldar mjög aukin verzl-
unarviðskipti þeirra. Samt
munu viðskipti landanna hafa
numið síðastliðið ár um 12 millj.
ísl. króna á hvora hlið. Er eng-
inn vafi á, að þau mnndh aukast
að mun, ef komið yrði á föstum
skipaferðum á milli landanna,
þótt strjálar væru í fyrstu.
Önnur samskipti
— Hvað er að segja um önnur
samskipti þessara frændþjóða?
— Þau eru miklu meiri en
margan grunar. Þó að vörukaup-
in frá Noregi séu ekki mikil, þá
hafa íslendingar samt þangað
m.kið að sækja. Og ástæðurnar
fyrir hvorutveggja eru hinar
sömu, þær, hve atvinnulíf og
ýmsar aðstæður eru svipaðar þar
og á íslandi. Og vegna þess hve
Norðmenn eru langt á ' undan
okkur í flestum greinum at-
vinnulífsins, er svo margt, sem
við getum sótt þangað, og sækj-
um af reynslu og þekkingu í
þeim efnum. Og svo er einnig á
ýmsum sviðum atvinnulöggjaf-
arinnar. Um þetta verðurn við
bezt áskynja í sendiráðinu, því
að þar er stöðugt verið að leita
hinna margvíslegustu upplýs-
inga um þessi mál fyrir stjórnar
völd ,stofnanir og einstaklinga.
Og fjöldi íslendinga kemur ár-
lega til Noregs til að afla sér
vitneskju um reynslu þeirra,
framfarir og nýjungar í mörgu
því, sem verið er að glíma við
hér heima. Og undantekningar-
litið eru slíkar upplýsingar í té
látnar með ljúfu geði.
En sem betur fer kemur það
einnig fyrir hin síðari árin, að
Norðmenn telja sér einnig ávinn
ing að fá gagnkvæmar upplýs-
ingar um okkar reynslu um eitt
og annað í sameiginlegum starfs
greinum. Má þar t. d. nefna tog-
ara útgerðina, sem er meðal
þeirra fáu starfsgreina, þar sem
við stöndum þeim framar. Hafa
þeir þannig eftir að þeir fóru að
auka togaraútgerð sína, fengið
æfða íslenzka togaramenn til að
kenna n o r s k u m sjómönnum
vinnubrögð og veiðiaðferðir á
togurum.
Samkeppnin í fisksölunni
— Álitur þú annars ekki hætt
við ,að nauðsyn beggja þjóðanna
að koma sjávarafurðum sínum
inn á hina erlendu markaði
hljóti að móta aðstöðu þeirra
hvorrar til annarar, meira af
samkeppni en samvinnu á þessu
sviði?
— Vitanlegu verður einhver
samkeppni á milli þeirra um
öflun markaða og sölu afurða
sinna ekki með öllu útilokuð. En
ég tel það fullvíst, að ástand það,«
sem áður fyrr ríkti á milli ís-
lenzkra og norskra fiskiútflytj-
enda, t. d. á árunum eftir 1930,
er þeir háðu eins konar verð-
stríð á útlendum mörkuðum
„upp á líf og dauða“, endurtaki
sig ekki aftur. í þeim efnum
hefir orðið mikil hugarfarsbreyt
ing meðal þjóðanna, einkum
eftir síðari heimsstyrjöldina.
I því sambandi má minna á
þau allsherjarsamtök bænda á
Norðurlöndum, sem íslenzkir
bændur eru nú orðnir aðilar að.
Þar er eitt aðalstefnumálið að
koma í veg fyrir óeðlilega sam-
keppni og undirboð milli þess-
ara þjóða um sölu landbúnaðar-
afurða, eins og títt var áður fyrr.
Ég tel, að sams konar hugsunar-
háttur sé mjög að glæðast meðal
þeirra, er annast sölu sjávaraf-
urða í þessum löndum. Og ég
hefi orðið var við mjög gleðileg-
an vott þess í samskiptum Is-
lendinga og Norðmanna upp á
síókastið, sem ég þó ekki mun
ræða nánar hér. En ég tel það
eitt höfuðverkefni fulltrúa þess-
ara þjóða að vinna að þeirri þró-
un málanna hvers í sínum verka
hring.
Það er einnig mjög gleðilegt,
hversu samstarf hinna norrænu
fiskveiðaþjóða er orðið náið og
bróðurlegt um fiski rannsóknir
og sjávarathuganir.
Máske verður það lykillinn að
margþættara samstarfi þeirra að
sem hagkvæmastri nýtingu auð-
æfa hafsins, bæði um öflun
þeirra og afsetningu.
Menningartengslin milli íslands
og Noregs.
— Hvað vilt þú segja um.hin
menningarlegu tengsl millum
Norðmanna og Islendinga?
— Þó að þessi tengsli hafi því
ver verið allbláþráðótt síðari
aldirnar, mun mega mullyrða,
að „hin gömlu kynni gleymast
ei“ og munu þau jafnan verða
■ sterkustu taugarnar milli frænd
þjóðanna. Hvergi utan Islands
mun vera jafn almennt dálæti á
fornbókmenntum okkar sem í
Noregi. Allur þorri manna virð-
ist þekkja meira og minna til ísl.
fornsagnanna ,en þó því miður í
norskum þýðingum, því að þjóð-
in hefir fyrir löngu misst fót-
festu í fornmálinu. Og hitt hefi
ég Norðmenn, sem eru eins vel
heima í ýmsum Islendingasög-
um og bezt gerist hér heima. Og
Noregskonungasögurnar eru þar
flestum sem helgur dómur. 1
ræðu, er yfirbókavörður háskóla
bókasafnsins í Osló, hélt við opn
un íslenzku bókasýningarinnar
þar 1. des. s. 1., sagði hann meðal
annars: „Engri þjóð eigum við
Norðmenn jafnmikið að þakka
í bókmenntalegum efnum eins
og íslendingum. Hvað vissum
við Norðmenn um sögu okkar og
fortíð, hefðum við ekki haft ís-
1 e n z k u fornbókmenntirnar?“
Þessi orð bókavarðarins finnast
mér vera einkennandi fyrir hug
norsku þjóðarinnar til íslenzku
fornbókmenntanna. Og það lýs-
ir vel vinsemd þessa heiðurs-
manns í garð íslenzku þjóðar-
innar, að þennan sama dag lét
hann af embætti fyrir aldurs
sakir, svo að undirbúningur sýn-
ingarinnar var síðasta embættis
verk hans á löngum og dáðrík-
um starfsferli. Klukkan 12 var
sýningin sett og kl. 1 afhenti
hann eftirmanni sínum embætt-
ið.
Sýningu þessari var mjög vel
tekið af öllum almenningi. Ot-
varp og blöð gátu hennar einkar
vinsamlega og fluttu útdrátt úr
setningaræðum okkar bókavarð-
ar og aðsókn að henni var mjög
góð. Ég held líka, að tekizt hafi
vonum betur að sýna með henni
samhengið í ísl. bókmenntum
fram á þennan dag, m. a. fyrir
ágæta aðstoð sendiherra okkar í
Svíþjóð, Helga Briem, er lánaði
þangað fjölda bóka úr sínu
mikla bókasafni.
íslenzkir námsmenn í Noregi
— En hvernig er þá varið
þekkingu Norðmanna á nútíma-
háttum okkar íslendinga?
— Hún er því miður öllu
gloppóttari. En löngun Norð-
manna til að kynnast betur ls-
landi nútímans er mjög rík, og
flestir tala um að þeir hafi þráð
og þrái að koma til íslands, en að
vegalengd og háferðakostnaður
hamli.
I s. 1. desembermánuði hélt ég
erindi, er ég nefndi „ísland í
dag“ í deildum Norræna félags-
ins, og sýndi kvikmyndir frá Is-
landi. Var á báðum stöðunum
húsfyllir og svo mikill áhugi fyr-
ir því að fræðast um landið og
þjóðina, að ég hefi hugsað mér
að auka þá starfsemi eftir því
sem tími og tækifæri leyfa.
— Leita íslendingar mikið til
náms í Noregi?
•— Töluvert. Þannig hafa verið
í Osló og nágrenni 20-30 stúdent-
ar undanfarna vetur og svipuð
tala annars náms fólks í ýmsum.
greinum.
Telst okkur svo til, að íslenzka
nýlendan í Osló sé liðlega 100
manns að vetrinum til.
Eru þar starfandi bæði ís-
lenzkt stúdentafélag og Islend-
ingafélag, sem halda fundi og
samkomur öðru hvoru.
Á sumrum er þar færra dval-
arfólks, — en þá er aftur á iftóti
stöðugur straumur ferðamanna
frá íslandi, bæði einstaklingar
óg ferðamannahópar, og fer það
mjög í vöxt. Skiptir nú ferðafólk
ið frá íslandi hundruðum ár
hvert, sem leggur leið sína til
Noregs. Er Noregur líka óvið-
jafnanlega fagurt land — og auk
þess sérstakt fyrir okkur Islend-
inga. Þar talar sagan til okkar
úr hverjum dal og firði — og
örnefnin verða lifandr fyrir okk-
ur, þó að þau séu orðin hulin
leyndardómur fyrir f 1 e s t u m
öðrúm.
Áila sendiherrar á íslandi eru
búsellir í Osló
— Þú hefir einhvern tíma
minnzt á ,að Osló væri óvenju
mikið sendiherrasetur fyrir ís-
land?
— Já, það hefir skipazt þann-
ig, að um helmingur þeirra
þjóða sem tekið hafa upp stjórn-
málasamband við Island, hafa
þar ekki útsenda sendiherra, en
hafa falið sendiherrum sínum í
Osló að gegna einnig sendiherra
störfum á Islandi. Eru það þessi
lönd: Spánn, Italía, Sviss, Belgia
Tékkóslóvakía, Pólland, Finn-
land og Kanada.
Gerir þetta það að verkum, að
starf íslenzka sendiráðsins þar
verður á ýmsan hátt meira og
fjölbreyttara en ella og enn
ánægjulegra, þar eð sendiráð
þessi hafa stöðugt samband við
það, t. d. um öflun margvíslegra
upplýsinga varðandi ísland og
málefni þess, svo til að annast
ýmis konar milligöngu fyrir þau
við íslenzk stjórnarvöld.
Er gleðilegt að verða þess var,
hve þessir sendiherrar hafa mikl
ar mætur á íslandi og íslenzku
þjóðinni eftir þau kynni, er þeir
hafa aflað sér á ferðum sínum
þangað og hve vænt þeim þykir
um þetta aukastarf sitt. Hafa
þeir kveikt svo í ýmsum öðrum
sendiherrum búsettum í Osló,
að þeir hafa haft orð á því við
mig, hve þá langi til að verða
einnig skipaðir sendiherrar á
íslandi.
Sendiherra í Póllandi og
Tékkóslóvakíu
— Og þér hafa einnig verið fal-
in sendiherrastörf fyrir Island
í Póllandi og Tékkóslóvakíu?
— Já, og það er ekki að undra,
þótt kotriki eins og okkar verði
að grípa til þess ráðs að fela
sendiherrum sínum að gegna
störfum í fleiri en einu landi,
þar sem margfalt stærri þjóðir
gera það sama. Og auðvitað
verður að sætta sig við það, að
þjónustarjL verður ætið ófull-
komnari en ella í því landi, þar
sem sendiherrann er ekki búsett
ur, enda þótt hann ferðist þang-
að öðru hvoru, þegar sérstök er-
indi krefjast þess.
En samt er það ómetanlegt
hagræði fyrir starf mitt sem
sendiherra í Póllandi og Tékkó-
slðvakíu, að sendiherrar beggja
þessara landa, er einnig gegna
störfum á íslandi, eru búsettir á
sama stað og ég. Og það er á
sama hátt hagræði fyrir þá. Þeg-
ar að við í íslenzka sendiráðinu
höfum mál að flytja fyrir hönd
íslenzkra stjórnarvalda við
stjórnir þessara landa, er það
mjög þægilegt að geta afhent
þau samstundis í sendiráð þess-
ara landa á stöðunum, er þá taka
þau til meðferðar og milligöngu
gagnvart sínum ríkisstjórnutn.
Og á sama hátt getum við greitt
fyrir þ e i r r a erindisrekstri.
Verða öll slík samskipti og er-
indisrekstur á milli sendiráðs
okkar og ríkisstjórna stórum
auðveldari vegna þessarar sér-
stöðu en ella yrði.
Samt sem áður er nauðsynlegt
að heimsækja þessi lönd öðru
hvoru og ræða við stjórnarvöld
þeirra til þess að stjórnmálasam-
bandið verði meira lifandi en
annars. Enda er ég sannfærður
um, að slíkt margborgar sig.
Þegar að ég t. d. afhenti sendi-
herraskilríki mín í þessum lönd-
um, þá voru á báðum stöðunum
yfirstandandi verzlunarsamning-
ar á milli þeirra og Islands. Og
það leyndi sér ekki fyrir þeim,
er að þeim samningum stóðu af
íslands hálfu, hversu heppileg
áhrif það hafði á gang og gerð
samninganna að sendiherra frá
samningslandinu var þar við-
staddur. Ég varð undrandi yfir
Javí, hve mér virtist fulltrúar
þessara stórþjóða meta mikils
beint og lifandi stjórnmálasam-
band við hina fjarlægu, fá-
mennu, íslenzku þjóð, og hrærð-
ur yfir þeirri vinsemd, er ég sem
fultrúi hennar mætti hvarvetna
hjá háum og lágum.
Og fyrir okkur, sem gegna
þessum störfum, er það nauðsyn
legt að reyna að kynnast lönd-
um þessum og þjóðum eftir því
sem unnt er.
Enda þótt tíminn sé stuttur og
tækifærin fá, sem ég hefi haft
til að litast um í þessum löndum,
er það undur, hve gestsaugað
getur komizt yfir mikið á
skömmum tíma.
Og einhvern veginn er það svo
að þótt fólkið sé fljótt á lítið ó-
líkt okkur og stjórnarhættirnir
aðrir, sér maður fljótlega í gegn
um ytra borðið svipuð vandamál
og viðfangsefni, þarfir og þrár,
sorg og gleði og hjá sjálfum okk-
ur — og manni fer að þykja
vænt um þetta fólk áður en mað-
ur veit af. Og dásamlegt er að
mega sjá hin mörgu fögru mann
virki þessara gömlu menningar-
þjóða.
í stjórn norrænu
bændasamlakanna.
Að lokum er það eitt atriði,
sem ég vil minnast á, er hefir
veitt mér óblandna ánægju í
dvöl minni erlendis. Að vísu til-
heyrir það ekki starfi mínu sem
sendiherra, en helgast þó af því.
Eins og kunnugt er gerðist
Stéttarsamband b æ n d a fyrir
nokkru aðili að allsherjarsam-
tökum bænda á Norðurlöndum
(skammstafað N. B. C.). Stéttar-
sambandið sýndi mér þá vin-
semd að fela mér að vera full-
trúa þess í stjórn samtakanna —
enda eru erfiðleikar á að sækja
alla stjórnarfundi að heiman og
allkostnaðarsamt. Og utanríkis-
ráðherra veitti mér góðfúslega
leyfi til að gegna þessum störf
um eftir því, er samrýmzt gæti
störfum mínum sem sendiherra.
Stjórnarfundir þessir eru ætíð
nokkrir á ári hverju og haldnir
til skiptis í Danmörku, Svíþjóð,
Noregi og Finnlandi. Með þessu
móti hefi ég fengið tsekifæri til
að kynnast allnáið búskaparhátt
um og félagsmálum bænda í
þessum löndum og sameiginleg-
um viðfangsefnum. þeirra, og
sömuleiðis persónulega mörgum
helztu búnaðarmálafrömuðum
þessara þjóða. Hefir það verið
mér sérstök ánægja að geta á
þennan hátt viðhaldið tengslum
mínum við félagssamtök ís-
lenzkra bænda, sem ég hafði
nokkuð lengi starfað í og um
leið fengið tækifæri til náinna
kynna af hinni fjölbreyttu fé-
lagsmálastarfsemi bændastéttar
Norðurlanda. Hefi ég trú á því,
að þessi samstaða íslenzkra
b æ n d a með stéttarbræðrum
þeirra í nágrannalöndunum og
aukin viðkynning við þá og þekk
ing á starfsemi þeirra verði ís-
lenzku bændastéttinni m i k i 11
styrkur til auksins þroska og
framfara á komandi tímum.
TIMINN, 14 feb.
Úr ríki náttúrunnar:
Farfuglarnir
hafa nesti
Þeir safna mikilli fitu fyrir
langferðir sínar
Þegar farfuglar sýna á séf
fararsnið og leggja í langferðir
sínar hafa þeir jafnan allgóðan
„nestisforða“.
Þeir safna sem sé holdum eftir
megni vor- og sumartímann við
hin norðlægu vötn, í mýrum, á
heiðum og í skógum, og úr þess-
um birgðum í líkama sínum fá
þeir hita og orku.
Þetta er nú ekkert annað en
það, sem skynsamir og athugulir
menn hafa oft haldið fram, en
íjórir vísindamenn hafa haft
þetta til sérstakrar athugunar og
rannsóknar, aðallega á fjórum
íuglategundum, sem eru sumar-
gestir í Alaska, og er þeirra á
meðal heiðlóan (pluvialis domi-
nica), sem mörgum hér á ls-
landi þykir vænst um allra far-
iugla. Og til hennar ortu gömlu
skáldin fögur kvæði.
Athuganirnar fóru fram á
tímanum skömmu áður en fugl-
arnir tóku sig upp til ferðalag-
anna á suðrænni slóðir, en á
þessum tíma safna þeir mestri
fitu. I skýrslum St. Louis-há-
skólans um þetta segir, að allar
þessar fuglategundir bæti miklu
við sig á þessum tíma.
Augljóst virðist, að hér er um
einhver lífeðlisleg tengsl að
ræða, annars vegar er fullnæg-
ing þeirrar eðlishneigðar að taka
sig upp til langferðar, sem mikla
orku þarf til, og þarfarinnar að
búa líkamann þannig úr garði,
að orka hans dvíni ekki við á-
reynsluna, sem stendur í tengsl-
um við bústaðaskiptin, en fyfir
þessu er séð með því að vefir og
líffæri safna fitu, áður en þessi
ársbundna breyting fer fram.
Fuglarnir birgja sig upp að vara-
forða. Mánuðum saman lifa þeir
á feitibirgðum sínum.
Margar fuglategundir virðast
safna holdum jafnvel mánuðum
saman til undirbúnings löngum,
þreytandi flugferðum. Farfuglar
nema oft staðar í ferðum þess-
um til þess að hvíla sig og nær-
ast, en aðalbirgðirnar hafa þeir
í sínum eigin líkama.
Heiðlóan flýgur t. d. þúsundir
mílna í þessum ferðum. Amer-
íska heiðlóan, sem rannsökuð
var, heldur kyrru fyrir á sumr-
in í norður og norðvesturhluta
Alaska, aðallega til viðhalds og
fjölgunar, og að varptíma lokn-
um, er ungarnir geta farið að
bjarga sér, flýgur hún austur
yfir Canda, og því næst suður
yfir Nýja-Englandsfylkin (á
austurströnd Bandaríkjanna),
yfir Atlantshaf og Karabiska
hafið alla leið til Suður-Amer-
íku, þar sem hún dvelst yfir
veturinn. Á vorin fer hún aftur
norður til Alaska í tveimur
höfuðáföngum — hvílir sig ftú
aðallega á eyjum og hólmum
Mississippi, þar sem hún rennur
til sjávar.
—VÍSIR, 8. febr.
COPINHAGEN
Bezta munntóbak
heimsins
Kaupið Lögberg
Víðlesnasta
íslenzka blaðið