Lögberg - 24.06.1954, Blaðsíða 6

6
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 24. JONl 1954
J1*1.... U
GUÐRÚN FRÁ LUNDI:
DALALÍF
^— —r
„Það er nú líklega reynt að tína utan á hana. Hún er ekki svo
lítið eftirlætisbarn hjá henni Önnu, blessaðri manneskjunni. Hún
segir, að Dísa minni sig svo mikið á hana Lísibetu sína. Þær voru
alveg jafngamlar. Hún þarf varla að kvíða því, að hún hrekist
héðan. Og vonandi launar hún fóstru sinni gæðin, ef þær lifa lengi
saman, blessuð snuddan mín“, sagði Ketilríður.
Sigþrúður notaði tækifærið til að laumanst burtu. Hún heyrði
hólið um Dísu á eftir sér.
ANNA MÁ EKKI DEYJA
Það var tæplega liðin vika frá jarðarfarardeginum, þegar
Jakob litli Jónsson reið í hlaðið í Hvammi. Þóra var nýlega komin
heima af engjum. Hann rétti henni bréfmiða; hann var frá Borg-
hildi. Hún óskaði þess, að hún kæmi fram eftir, ef hún mögulega
gæti. Þóra var fljót að hafa skipti á fatnaði sínum til þess betra
og hraðaði sér fram eftir. Drengurinn var horfinn þegar hún lagði
af stað. Hún hélt þó ekki á yngsta króganum á handleggnum,
eins og hún hafði ráðgert við Önnu, svo erfiðar voru kringum-
stæðurnar ekki. Hún hafði telpu á tíunda ári til að gæta að
krökkunum og hjálpa Möggu gömlu við bæjarverkin milli mála.
Hún bað hana að vera duglega og reyna að svæfa Stínu litlu, ef
hún yrði ekki komin heim nógu snemma. Hún ætlaði að reyna að
vera fljót, en það var liðið að miðaftni, og þá er fljótt að líða til
búverkatímans.
Borghildur kom á móti Þóru út á hlaðið.
„Það er víst ekki vel gert, að vera að panta þing hingað frá
þínu heimili“, sagði hún þegar þær höfðu heilsazt, „en Önnu lang-
aði til að tala við þig. Það er gamall vani, að bera upp kveinstafi
sína við þig“.
„Er hún ennþá í rúminu?“ spurði Þóra.
„Já, það er hún, og fer áreiðanlega ekki úr því meðan þessi
ósköp eru í huga hennar. En þó er það ekki af því að hún geti
það ekki. Mér stóð ekki á sama, þegar hún í dag var komin hálf-
klædd út í kirkjugarð. Guð má vita, hvað hún tekur fyrir. Ekki
get ég alltaf litið eftir henni. Hún er alveg örvilnuð. Það er allt
úr Ketilríði. Þvílík vandræði, að fá þá manneskju á heimilið“,
sagði Borghildur raunamædd.
„Hvers vegna er þessi manneskja ekki rekin burt af heimil-
inu?“ sagði Þóra.
„Ég þori ekki að segja Jóni það. Anna er orðin svoleiðis, að
hún talar varla við hann, þegar hann er heima“.
„Ég skal þá reyna að segja honum frá því“, sagði Þóra. „Það
þyrfti nú að hlífa svona ókindum“.
Þær gengu inn í hjónahúsið. Anna sat uppi og las í biblíunni.
Þóru fannst útlit hennar hræðilegt. Hún heilsaði henni brosandi.
„Ég átti von á að sjá þig á fótum, Anna mín“, sagði hún.
„Ég er víst ekki líkleg til þess að komast á fætur aftur. Það á
víst ekki fyrir mér að liggja“, sagði Anna kjökrandi, „en mig
langaði til að sjá þig. Það er þreytandi að liggja svona allan dag-
inn og sjá engan nema Borghildi“.
Þóra settist á stól við rúmið og tók hvíta silkimjúka hönd
hennar í lófa sinn og strauk hana blíðlega. „Hvað get ég gert fyrir
þig, góða Anna mín?“
„Ég býst ekki við, að þú getir gert neitt fyrir mig, nema ef
þú gætir hjálpað mér til að deyja“, svaraði hún.
„Hamingjan hjálpi þér, manneskja! Hvað gengur að þér?
Geturðu ekki gleymt litlu kistunni. Ég vildi helzt af öllu reyna
að hafa þig í fötin, svo að þú gætir fundið hvað veðrið er indælt
á degi hverjum“, sagði Þóra. Henni datt í hug það, sem Sigga
gamla hafði sagt, þegar Lísibet litla lá á líkbörunum, að líklegast
lognaðist móðirin út af á eftir barninu. Hún var ólíkt líkari til
þess nú en hún hafði verið þá. Sú hugsun kom sama öldurótinu í
huga hennar og þá. Hún mátti ekki deyja. Jón mátti ekki verða
ekkjumaður, frjáls til ásta. Það mátti engin kona njóta hans nema
Anna. Hvaða önnur kona en hún, sem hafði tekið hann frá henni,
hefði orðið hatursmanneskja hennar. Hún hefði heldur aldrei
sleppt honum við neina aðra en hana. Hún sagði næstum skipandi:
„Þú verður að reyna að klæða þig, Anna“.
„Þú talaðir ekki svona, ef þú vissir hvað ég er mikill aumingi.
Það er ekki von, að þú skiljir mig, sem ert svo hraust og dugleg.
Þú getur ekki getið þess til, að ég þrái það eitt að deyja“.
„En þú mátt ekki deyja“, sagði Þóra. „Þráirðu barnið svona
mikið?“
„Já, ég er svo hrygg yfir því, að hann gat ekki fæðzt heil-
'brigður og lifað hjá mér. Hann var hræðilega veikur þessar fáu
stundir sem hann lifði. Ég varð fegin þegar hann dó, og ég heyri
alltaf veinin í honum. Þau bergmála einhvern veginn í huga mér.
Ég hugsa um hann allan deginn, þegar ég ligg svona ein. Það eru
langir dagar. Ég get ekki fest hugann við neitt annað, og mig
langar til að deyja og komast til mömmu og litlu barnanna minna.
Svo er eitt enn. Jón er ekki sá, sem hann hefur verið. Hann er
ekki góður og ástríkur, eins og ég hef alltaf álitið hann, heldur
gjálífur, ábyrgðarlaus maður, sem fylgir barninu sínu drukkinn
til grafarinnar. Og svo er það margt fleira. HeldUrðu, Þóra min,
að þetta sé ekki hefnd á hann, að barnið fékk ekki að lifa?“
„Hvernig getur þér dottið þetta í hug, Anna?“ sagði Þóra
ásakandi. „Læturðu virkilega illmálga tungu telja þér trú um
þetta og annað eins. Trúirðu henni betur en sjálfri þér? Hefurðu
ekki alizt upp með honum síðan þið voruð börn? Ertu búin að
gleyma því, hvað hann var góður við þig? Þarftu að láta lýsa hon-
um fyrir þér, og það þessa manneskju, sem alls staðar hefur komið
úlfúð og illindum á milli fólks, hvar sem hún hefur verið? Þú
skalt ekki hlusta á hana einu sinni, enda skal ég reyna að koma
henni í burtu“.
„Ég vildi að ég þyrfti aldrei að sjá hana framar, og þó finnst
mér hún kenna svo mikið í brjósti um mig. Hún er svo undarleg,
að það er ómögulegt að lýsa því. Ég vildi bara fá að hverfa frá
þessu öllu“.
„Manstu eftir brúðkaupsnóttinni þinni, þegar þig langaði svo
mikið til að hátta. Fóstra þín vildi það ekki. Hún þekkti hjátrúna.
Ég sagði þér, hvers vegna þú mættir það ekki. Alltaf nógu tann-
hvöss. Manstu hvað þú sagðir? Ég man það. Þú sagðist ekki getað
hugsað þér að deyja frá Jóni, og ef svo yrði, ætlaðirðu að biðja
Guð að lofa þér að vera hjá honum, þótt þú værir dáin. Ertu virki-
lega búin að gleyma þessu öllu, Anna mín?“
„Guð minn góður, hvað ég var þá sæl“, andvarpaði Anna.
„Það er ótúrelgt, hvað margt hefur komið fyrir síðan. Allir þessir
ástvinir, sem hafa horfið, mamma, pabbi og bæði börnin. Hvers
vegna var mamma tekin frá mér? Hún, sem var svo skynsöm og
góð og gat látið alla vera svo ánægða, sem voru í návist hennar“.
„Jón hefur átt þetta allt með þér og misst það líka“, sagði
Þóra.
„Já, það hefur hann náttúrlega átt, og hann hefur verið svo
hryggur, en hann er svo fljótur að gleyma því, held ég, hann nær
glaðværðinni svo fljótt aftur. Hann hamast við vinnuna allan
daginn. Það segir hann að sé ágætt meðal til að gleyma. Hann
steinsofnar um leið og hann er lagztur út af; en ég vaki fram
eftir allri nóttu og hugsa um gæfuleysi mitt“.
„Það er vegna þess, að hann er lúinn. Þú sefur kannske á dag-
inn, og svo hreyfirðu þig ekkert; þess vegna geturðu ekki sofið“.
„Reyndu að fara að klæða þig, elsku Anna mín“, bað Þóra. „Þú
mátt ekki deyja. Hugsaðu um Jakob litla, ef hann yrði móðurlaus,
eins og þú varst. Hver yrði honum móðir? Það eru ekki konur á
hverju strái eins og hún móðir þín“.
„Borghildur myndi hugsa um blessaðan drenginn minn“.
„Náttúrlega myndi hún gera það fyrst“, sagði Þóra. ,„En svo
er viðbúið, að hann eignaðist nýja móður, einhvern típia áður en
hann er orðinn fulltíða maður“.
Anna horfði á hana stórum augum, og það var eins og von-
leysið hyrfi úr svip hennar á sömu stundu.
„Þú heldur þó ekki, að Jón sæi ekkert eftir mér?“ spurði hún.
„Það gerir hann auðvitað, og það gera allir, sem þekkja þig“.
„Heldurðu samt, að hann væri að giftast annari konu. Hvernig
heldurðu að nokkur maður geti það? Farið að elska aðra konu?“
„Þú sagðir, að hann væri fljótur að gleyma. Ég átti ekki við,
að hann giftist strax, en hann yrði ekki alla ævina ógiftur, svona
fallegur maður“.
„Mér finnst ég varla geta hugsað til þess, Þóra. Er það ekki
óguðlegt?"
„Nei. Það er ekki neitt óguðlegt eða óeðlilegt við það, Anna
mín. Reyndu að fara að hressast, svo að þú njótir hans lengur
en þessi fáu ár. Viljinn drengur hálft hlassið. Ef þú getur farið á
fætur, þó ekki sé nema nokkrar mínútur til að byrja með, þá
kannske styrkistu dálítið með degi hverjum. Þegar ég missti
pabba sáluga, átti ég bágt með svefn fyrstu næturnar. Mér heyrðist
ég heyra hann vera að stynja í hinu rúminu, og mér fannst ég
ekki mega sofna frá honum. Svo sat ég hálfa dagana annað hvort
frammi í stofu hjá líkinu eða inni í baðstofu, verklaus, og hugsaði
um einstæðingsskap minn og ábyrgðina á búskapnum, sem öll
hvíldi á mér“.
„Þú hefur saknað hans svona mikið“, sagði Anna. „En ef þú
hefðir líka misst mömmu þína og tvö börnin, eins og ég?“
„Ég skil þig“, sagði Þóra. „Þér finnst minn missir lítill hjá
þínum raunum. En þetta var líka eini ástvinurinn, sem ég átti.
Ég hafði engan eftir hjá mér, sem ég elskaði. En þú átt þó manninn
þinn og barnið“.
„Já, en nú er ég svo undarleg, að ég get varla talað við hann.
Og svo drífur hann sig á engjarnar, en ég er ein allan daginn.
Það er lítil von til þess, að Jakob litli geti unað því að vera inni
hjá mér, og svo er ég alltaf að hugsa um allt þetta, sem búið er
að segja mér. Finnst þér það ekki hryllilegt, ef þetta væri hefnd
á hann fyrir það að hann drekkur og talar svo ógætilega“.
„Láttu mig heyra þessar sögur, sem Ketilríður er búin að
segja þér“, sagði Þóra.
Anna sagði henni allt það, sem Ketilríður hafði verið að smá-
gefa henni í skyn, þegar hún leit inn til hennar á kvöldin, því að
aldrei gat hún háttað fyrr en hún var búin að líta inn til blessaðrar
húsmóðurinnar. Það var hér um bil það sama, sem hún hafði sagt
við Sigþrúði á Hjalla, sunnudaginn sem litli drengurinn var
jarðsunginn.
„Það er eins og ég sagði áðan. Hún verður að fara í burtu af
heimilinu. Við skulum nú sjá, hvort ég get ekki talað við mann
þinn. Ég er bara alveg hissa á því, að þú skulir trúa þessu þvaðri,
og svo verðurðu að hætta þessum kjánaskap, að tala ekki við Jón.
Líklega væri bezt, að þú færir burt af heimilinu um tíma meðan
þú ert að hressast. Því það verðurðu að gera — fara að klæða þig
stund og stund á hverjum degi. Ef það væri ekki annað eins
krakka-arg hjá mér og er, skyldi ég láta flytja þig úteftir“.
Þóra tafði þangað til sást til engjafólksins. Hún þurfti að tala
við Jón, það mátti ekki láta þetta afskiptalaust. Hvernig svo sem
svipurinn yrði á Sigurði yfir slíku bæjadrolli, þá var hún farin
að venjast kaldlyndi hans, og tók sér það ekki eins nærri og fyrstu
samveruárin.
Jón og Finnur gamli riðu fyrstir í hlaðið. Hann fór alltaf á
engjarnar til að ryfja og raka Ijá einhvers staðar langt frá stúlkun-
um. Ef það kom rigning, þá fór hann heim í Sel og svaf þar.
Ketilríði var ákaflega illa við Finn og vildi helzt ekki hafa hann á
engjunum. Hún sagði, að það væri ætlazt til meiri uppgripa, eftir
því sem liðleskjurnar væru fleiri. Finnur átti góðan hest og gat vel
setið hann ennþá, og kepptist hann við að ríða með hesti hús-
bóndans.
Þóra stóð á hlaðinu og héilsaði Jóni og Finni gamla með
handabandi, en kastaði kveðju á hitt heimilisfólkið, sem kom í
hlaðið hvað af hverju og fyllti það af hrossum. Þóra oskaði eftir.
að Jón gengi með sér út á túnið, hún þyrfti að tala við hann. Svo
kastaði hún kveðju til engjafólksins um leið og þau gengu úr hlaði.
Ketilríður var seinust í hlaðið að vanda, því að henni fór lítið
fram í því að koma hesti áfram. Henni fannst Þóra kveðja kulda-
lega. Það var vanalegt í sveitinni að kveðja með kossi eða handa-
bandi.
„En sá déskotans ekkisen nornarsvipur á manneskjunni", sagði
hún. „Hún býr yfir einhverju þokkalegu núna, get ég hugsað mér.
Og ekki fer hún í launkofa með það, að hún þurfi hans með núna,
hafi það þá fyrr skeð. Það er öllu óhætt, þegar blessuð hús-
móðirin er í rúminu“.
Finnur gamli tók í hófskeggið á þeim jarpa sínum þangað
til hann lyfti upp fætinum, og aðgætti hvort ekki vantaði nagla í
skeifu. Þegar hann hafði aðgætt alla fæturna, hló hann til seinustu
skeifunnar og sagði:
„Hún er nú ekki lúmsk, konan sú, enda hefur hún ekkert að
fela, því að verk hennar eru ekki vond. En höggormstönnin þarf
alltaf að bíta í bakið á einhverjum, eða svo sagði fóstra mín sálaða.
Samt býst ég við að hún gæti svarað fyrir sig, ef hún mætti vera
að því. Líklega liggur henni eitthvað á núna, fyrst hún kveður
ekki Finn sinn öðruvísi en svona“.
„Hvað ertu að þvæla, karlasni?“ sagði Ketilríður. „Þú stendur
þarna fyrir manni og rausar við lappirnar á hestinum. Það er
meiri plágan, að hafa þig nærri sér“.
„Þetta var ágætur ræðustúfur hjá þér, Finnur minn“,
sagði Siggi. „Nú skal ég spretta af fyrir þig. Færðu þig svolítið
frá, svo að ístaðið sláist ekki framan í þig. Svona, nú ertu hólpinn.
Hafðu þig nú inn 1 dyrnar, svo að hrossin rekist ekki á þig þegar
ég rek þau í burtu. Það er eins og ég hef svo oft sagt, að Finnur er
skemmtilegasti maðurinn á þessu heimili“. Hann leit glottandi til
Ketilríðar.
„Þið eruð passlegir saman, hver asninn öðrum lakari“, sagði
hún.
Jón stanzaði þegar þau voru komin rétt út fyrir bæinn. Þóra
las kvíðann úr augum hans.
„Hvað ætlarðu að segja mér, Þóra? Hefur eitthvað komið
fyrir Önnu?“ spurði hann.
„Nei, ekkert svo sem sérstakt. En mér finnst hún heldur bág
útlits“, sagði hún.
„Þetta er þreytandi líf. Blessuð konan getur ekki orðið frísk.
Hún er alltaf svo sorgmædd. Ég kvíði fyrir að koma heim á
kvöldin og hugsa heim allan daginn“.
„Það er nú líka það minnsta, sem þú getur gert, að hugsa
heim“, sagði hún stuttlega. „Hvenær heldurðu að hún komist á
fætur, ef hún er svona ein allan daginn og hugsar um sorgina
aftur og aftur, því að ekki getur þú bizt við því, að Borghildur
geti verið inni hjá henni, jafnmikið sem hún hefur að gera.
„Hvað er það, sem hægt er að gera? Það er búið að sækja
lækni og meðul, sem ekkert gagn er að. Náttúrlega gæti ég látið
aðra hvora stúlkuna vera heima, svo að Borghildur gæti verið
meira inni hjá henni“.
„Þú verður að vera sjálfur heima hjá henni til þess að telja í
hana kjarkinn og koma henni á fætur. Hún má ekki deyja.
Heyrirðu það. Hún verður að komast á fætur aftur“.
„Sem betur fer álít ég enga alvöru á ferðum. Hún hefur aldrei
verið hraust. Enda þykist ég vera búinn að fylgja helzt til mörg-
um ástvinunum til grafar, þó að hún bætist ekki við. Vonandi
smáhressist hún. Eða kannske geturðu bent mér á einhverja mann-
eskju, sem væri heppileg til að vera yfir henni?“
„Nei, það get ég ekki. Þær eru víst ekki margar, sem hægt er
að grípa upp. Það er bara þetta: þú verður sjálfur að vera heima
hjá henni og hugsa um hana. Reyndar hélt ég, að það þyrfti ekki
að segja þér það, öðrum eins eiginmanni og þú ert álitinn vera“,
sagði hún.
„Það yrði hálfleiðinlegt líf, að sitja heima um hásláttinn og
sjá aðra ríða á engjarnar. Það dreifir leiðindunum, að koma á
hestbak“.
„Það er ekki sanngjarnt að hugsa eingöngu um sjálfan sig“,
greip Þóra fram í. „Hvernig heldurðu að Önnu líði? Með hverju
á hún að dreifa leiðindunum?“
„Sjálfsagt sæti þinn maður ekki inni í bæ yfir þér, þótt þú
værir eitthvað lasin“.
Þóra roðnaði.
„Þú hefur nú víst aldrei ætlað að taka hann þér til fyrir-
myndar, býst ég við. Enda er það líka öðru máli að gegna. Hann
er einyrki. Þú hefur svo vinnumenn. Svo hefur nú lukkan verið
heldur minni í hjónabandinu því en þínu. Og sízt af öllu hefði ég
trúað því, að þú sýndir slíkt skeytingarleysi, þegar mest liggur á“.
Hún hafði búizt við, að hann reiddist sér, en svo varð ekki.
Hann svaraði henni þykkjulaust Ástvinamissirinn var búinn að
lægja ofstopa hans.
„Ég er hræddur um, að ég geti lítið gert, þótt ég sitji heima
hjá henni, en náttúrlega get ég reynt það“.
Þóra naut ánægjunnar af því að sjá hann hlýða sér í fyrsta
sinn.
„Ég vildi óska, að þú værir laus og liðug, Þóra mín, og gætir
verið hjá henni. Þú hefur alltaf verið svo góð við Önnu“.
„Ég hefði líka gert það hennar vegna“, svaraði hún. „Einu
sinni var ég beðin að gæta hennar eins og hún væri systir mín.
En því miður hef ég lítinn tíma nú orðið, enda bjóst ég ekki við,
að mín þyrfti við, fyrst hún hreppti þetta góða hlutskipti, sem
flestir öfunda hana af“.
„Hvers vegna ertu svona reið, Þóra?“ spurði hann. „Ekki get
ég gert að því, þó að heilsuleysi og dauði heimsæki okkur. Hvað
þykir þér? Hvað vilau að ég geri?“
„Ég veit ekki sjálf, hvaða æsingur er í mér“, svaraði hún og
reyndi að tala rólega. „Það er bara þetta: Anna verður að hressast.
Þú verðuf að vera heima hjá henni, lesa fyrir hana og telja í hana
kjarkinn. Hún má ekki deyja. Og svo verðurðu að reka Ketilríði í
burtu af heimilinu. Þetta er mest allt henni að kenna. Hún er
búin að telja henni trú um allra handa fjarstæðu, sem hún þorir
ekki að láta þig heyra, býst við, að það verði einhver voða rimma
á milli þín og hennar. Þess vegna tók ég það að mér að tala við
þig. Og ég vona, að þú stillir þig, en reynir að ýta henni í burtu
hávaðalítið. Meira þarf ég ekki að segja þér. Borghildur getur
botnað þetta fyrir mig. Ég má ekki vera lengur“.
„Ætlarðu ekki að kveðja mig almennilega?“ spurði hann,
þegar hún gerði sig líklega til að fara“.
LÆGSTA
TIL
ÍSLANDS
Aðeins $
310
fram og ±11 baka
til Reykjavíkur
FLUGFAR
Grípið tækifærið og færið
yður í nyt fljótar, ódýrar og
ábyggilegar flugferðir til
íslands í sumar! Reglu-
bundið áætlunarflug frá
New York ... Máltíðir inni-
faldar og annað til hress-
ingar.
SAMBÖND VIÐ FLESTAR STÓRBORGIR
Finnið umboðsmann ferðaskrifstofunnar
ICELANDIC AIRLINES
15 West 47th Street, New York
PLaza 7-8585