Lögberg - 21.10.1954, Síða 1

ANYTIME
— ANYWHERE
CALL
TRANSIT - SARGENT
SILVERLiNE TAXI
5 Telephone Lines
20-4845
ANYTIME _ ANYWHERE
CALL
TRANSIT - SARGENT
SILVERLINE TAXI
5 Telephone Lines
20-4845
67. ÁRGANGUR
WINNIPEG, FIMMTUDAGINN 21. OKTÓBER 1954
NÚMER 42
„ROÐHATTARNIR"
MINNINGARRIT
um
ÁSMUND P. JÓHANNSSON
og fyrri konu hans
SIGRÍÐI JÓNASDÓTTUR
Kunnugur maður gat þess, að
hann hefði verið á ferð, þar sem
margt fólk var saman komið.
Menn skipuðust í hópa, smáa
eða stóra. Leiðin lá að stað
nokkrum afmörkuðum, að því er
virtist. Þar héldu til menn, sem
báru sérkennilegan búnað. Höfðu
þeir kollháa hatta rauða, sem
nefndust „roðhattar“. Stjörnur
og annað skraut báru þeir á
brjóstum.
Búningur þessi átti að vera
einkenni þess, að menn þessir
ættu að álítast úrvalsmenn og
fyrirmyndar fólk. Bárust þeim
lofsyrði ekki fá.
Manni kemur til hugar sagan
um menn þessa, þegar lesin eru
hin tíðu frægðarskeyti og lof-
greinar í blöðum og tímaritum.
Mun til þess nokkurt tilefni á
stundum.
Naumast verður það með
sönnu sagt, að íslendingar séu
fremur öðrum skjallgjarnir; þó
ber nokkuð mikið á þessum
„fögru ræðum“ í bókum og blöð-
um, er reynir mjög á lestrarfýsn
manna.
Virðist ekki fara illa á því
fyrir menn, sem vilja bera hvern
annan lofsorði, að þeir gerðu það
með því að skrifast á hver við
annan. Á þann hátt myndi falla
til rúm til umræðu um almenn
mál.
Almennar lofræður yfirleitt
hafa takmarkað gildi, af því þær
gera upp á milli mánna svipuð-
um að mannkostum. Sé um veru
leg afreksverk að ræða, er þess
ekki þörf að ræða um þau;
verkin sjálf tala hærra en lof-
ræður allar.
Um hlutdrægni mannlegs lofs
segir skáldið:
„Sagan merkismenn oss tér,
en mörgum týna náði.
Mannkyns saga önnur er,
sem aldrei nokkur skráði“.
1 æfisögum kemur það iðulega
fyrir, að afreksverkum manna
er lýst, en ekki ókostum eða
ástríðum. Þekking á mönnum
þessum verður því takmörkuð.
Taka má dæmi af spjaldinu;
það er slétt og hvítt annars
vegar; hinu megin er það dökt
og hrufótt.
Það má segja að spjaldið sé
hvítt og slétt, en það er ekki
nema lýsing til hálfs, því hinu
megin er það dökt og hrufótt.
Lýsing á mönnum í Biblíunni
er á aðra leið. Þar er mönnum
lýst hispurslaust; kostum þeirra
og breyskleikum. Aron æðsti
prestur lét afvegaleiðast af
frekju almennings. Móse hrekk-
ur af munni ógætnisorð, sem
leiðir til gæfumissis. Davíð kon-
ungur gerist sekur að hræðilegri
synd. Á þennan hátt verður
mynd þessara manna skýr og
skiljanleg, og atburðirnir í lífi
þeirra eðlileg afleiðing.
En þegar mönnum tekst upp
að lýsa hvor öðrum heilum og
hálfum, eru þeir orðnir englar
eða englum líkir. Það er dregin
„hula“ yfir tilhneigingar og
skapgerð, svo ekkert verður sagt
um líf þeirra og jafnaðarlegan
umgang. Ekki er tilgangurinn
fyrir æfisögum manna sá, að
leiða fram breyskleika þeirra til
dómsáfellis, því til þess er mönn-
um ekki gefið vald yfirleitt. En
bezt er að lýsa öllu blátt áfram
eins og það kemur fyrir sjónir.
Með því móti fá menn lært að
umgangast hvern annan.
Eitt sinn las ég kafla úr ævi-
sögu manns; virtist kaflinn
hneigjast að því að sýna, að mað-
ur þessi væri flestum fremri að
mannkostum og göfugmensku;
mun hann að líkindum hafa
verðskuldað það. Ekki var
minnst ósamræmis í lífi þessa
manns, en kunnugir báru hon-
um það, að hann hefði aftur og
aftur gert sig unglingslega smá-
munasaman og barnslega bág-
borinn í framkomu. Verður
ekkert um það borið, hvar rétt-
urinn liggur.
Þá las ég grein um „sveita-
höfðingja“, að því er virtist af
ummælum þessa máls. Spurði ég
samsveitarmann um mann þenn-
an; gat hann þess, að hann væri
ekki talinn merkisberi í sveit
sinni. Var því máli þar með
lokið.
Fróðlegt er að leiða hugan að
„stjörnufalli“ tígla, titla og ann-
ara heiðursmerkja. Hafa heiðurs
teiknin löngum verið leikföng
mannkynsins, og eru enn í dag
Framhald á bls. 4
Flytur ræður um
Norðurlandaför
Dr. Richard Beck prófessor í
Grand Forks, N. Dakota, hefir
þegar flutt ýmsar ræður um Is-
lands og Norðurlandaför þeirra
hjóna nú í sumar.
Föstudagskvöldið, þ. 8. októ-
ber, flutti hann erindi um það
efni á skemmtifundi norsku
þjóðræknisdeildarinnar {Sons of
Norway) í Grand Forks; ræddi
hann einkum um Noregsförina,
en vék einnig að íslandsdvöl-
inni og sérstaklega að þeim
miklu framförum, sem þar höfðu
orðið á mörgum sviðum síðan
hann var þar á ferð fyrir 10
árum síðan.
Þriðjudaginn, þ. 12. október,
sem er Landfundadagur (Dis-
covery Day) í Norður-Dakota,
flutti dr. Beck útvarpsræðu frá
útvarpsstöð ríkisháskólans í N.
Dakota um landfundi norrænna
manna, og þá sérstaklega Vín-
landsfund Leifs Eiríkssonar, og
tengdi þá ræðu með ýmsum
hætti við íslands- og Noregs-
förina.
Mánudaginn, þ. 18. október,
flutti hann á fundi félagsins
Fortnightly Club í Grand Forks
fyrirlestur um ferðina, “High-
lights of a Summer Visit in
Scandinavia,” og lýsti þar ýtar-
lega dvölinni á íslandi og í
Noregi, og menningar- og þjóð-
félagsástandi í löndunum báðum’
Þá hafa honum frá öðrum fé-
lögum innan og utan Grand
Forks borgar borizst beiðnir um
ræðuhöld um sömu efni á
næstunni.
Eitt hið mesta fárviðri, sem
um getur í sögu Ontariofylkis,
olli geigvænlegu mann- og
eignatjóni í Humberdalnum í
grend við Toronto og víða ann-
ars staðar í nærliggjandi
bygðarlögum í lok fyrri viku;
Steypiregn hélzt í hendur
við ofsarok þannig, að smá-ár
urðu að skaðræðisfljótum; þótt
enn séu hvergi nærri fullnaðar-
upplýsingar við hendi, er þegar
vitað, að 78 manns hafa látið
lífið af völdum þessara nátt-
úruhamfara, auk þess sem líkur
standa til, að um 100 manns, sem
enn er ókomið fram hafi
druknað.
Á fyrirlestrarferð
Mrs. Ida Delaney
Frú þessi, sem er búsett að
Glace Bay í Nova Scotia, kemur
hingað í fyrirlestrarerindum á
vegum Manitoba Federation of
Agriculture and Co-operation;
hún er útskrifuð af Nova Scotia
Normal College og St. Francis
Xavier háskólanum, er mælsk
vel og hefir víða lagt land undir
fót varðandi stofnun búnaðar-
deilda, lánsstofnana og sam-
vinnufyrirtækja. Mrs. Delaney
hóf ferðalög sín um fylkið síðast-
liðinn mánudag og mun dvelja
hér fram undir mánaðamótin;
hún flytur erindi í Flin Flon á
laugardaginn kemur.
Vinnur ný
námsverðlaun
íslenzkur piltur, Daníel J.
Sæmundson, er stundar nám við
Stanford-háskólann í California,
hlaut ný námsverðlaun síðast-
liðið sumar, eins og eftirfarandi
tilkynning frá skólanum skil-
greinir:
“Mr. Daniel Simundson:
Upon the recommendation of
the History Department and
with the approval of the Com-
mittee on Financial Awards you
have been granted a James B.
Weter Memorial Scholarship of
$300 for the academic year
1954-55. This award is an ad-
dition to the George Gamble
Scholarship which you aldready
hold.”
Hin námsverðlaunin, sem vik-
ið er að í þessari tilkynningu,
veitti Stanford-háskóli Daníel,
er hann útskrafaðist af miðskóla
í Seattle fyrir þremur árum.
Þau nema $1000 á ári í fjögur
ár, og eru hæstu námsverðlaun,
er sú ágæta og velþekta mennta
stofnun veitir.
Daníel er sonur séra Kolbeins
Sæmundssonar, er þjónar ensk-
um söfnuði í Seattle, Wash.
Hann er 21 árs og útskrifast frá
Stanford næstkomandi vor.
Mörg hundruð manna, kvenna
og barna eru án skýlis yfir höfuð
sín og á sjöunda þúsund ekra
svæði mistu ávaxtaræktar-
bændur aHa sína uppgkeru.
Eignatjónið er metið yfir
hundrað miljónir dollara og
getur orðið miklu hærra.
Torontoborg og fylkisstjórnin
í Ontario hafa þegar lagt fram
miklar fjárhæðir, og má jafn-
framt víst elja, að sambands-
stjórn komi einnig til sögunnar.
Borgarstjórinn í Winnipeg,
Mr. Coulter, hefir hafist handa
um stofun styrktarsjóðs til
viðreisnar tortímingarsvæðun-
um eystra.
Skipaður
umsjónarmaður
Mr. J. V. Thordarson hefir
nýlega verið skipaður umdæmis-
stjóri fyrir The Manitoba
Power Commission á Gimli;
hann hefir allvíðtæka reynslu á
vettvangi raforkumála og verð-
ur því vafalaust í hinni nýju
stöðu sinni réttur maður á rétt-
um stað; hann tekur við af Mr.
MacDryden, er tekist hefir á
hendur annan starfa hjá á-
minstri raforkudeild Manitoba-
fylkis.
Það er algeng venja meðal
allra siðaðra þjóða, að reisa
minnismerki mætum mönnum
að þeim látnum to viðurkenn-
ingar og þakklætisvott fyrir
liðna samfylgd og vel unnin
störf. Stundum eru slíkir varð-
ar óþarfir, vegna þess að við-
komandi maður hefir sjálfur
byggt hann í lifanda lífi í huga
kunningja og vina, og er sá
bautasteinn óbrotgjarnastur. Því
athafnameiri sem maðurinn var,
vérður minningin gleggri og
skýrari.
Einnig við Islendingar fylgj-
umst með í þessu efni. Við
geymum nöfn og minningu
góðra og gegnra manna er hverfa
úr okkar litla hóp og bíðum þess
með eftirvæntingu að röskir
drengir taki upp hið fallna
merki. Einnig við reisum vinum
okkar minnismerki á okkar vísu.
Einn slíkur prýðilegur minnis-
varði var reistur hér í Winnipeg
á síðastliðnu sumri. Hann var
ekki unninn með hamri og meitli
eins og venjulega, heldur með
penna rithöfunda, kennimanna
og skálda, sem allir hafa unnið
sér orðstír, hver á sínu sviði.
Eins og allir vita, var Ás-
mundar P. Jóhannsonar víða
getið í ræðu og riti vegna áhuga-
mála hans, ekki einungis í cana-
disku viðskiptalífi, heldur einnig
og sérstaklega gagnvart afstöðu
hans og áhrifa á íslenzk mál hér
og heima.
Samkvæmt ósk þeirra bræðra,
Jónasar Valdimars, Kára Wil-
helms og Grettis Leós, safnaði
Einar P. Jónsson ritstjóri ná-
lega öllum þessum skilríkjum
sarnan, hérlendis og að heiman,
einnig annaðist hann um allt
fyrirkomulag og niðurröðun í
bókinni. Þetta er meira verk en
margan lesendann mun gruna og
á þar ritstjórinn ómælda þökk
skilið allra sem bókina lesa.
Ritið er í heild sinni frá
bræðranna hendi þökk til ást-
ríks föður og velgjörðamanns.
Sá sem þetta ritar hefir séð
allmarga minnisvarða um ævina,
þeir hafa verið úr ýmis konar
efni og með margvíslegri lögun,
sumir úr almúgalegum grá-
steini og aðrir úr höfðinglegum
marmara og allt þar á milli, en
þeir voru allir þögulir, líflausir
og helkaldir eins og gröfin. Á
marmarann rita aðeins nánustu
vinir og vandamenn, enginn
þekkir hugsanir hinna.
En þessi bók, þessi nýmóðins
bautasteinn, er lifandi orð, um-
sögn og lýsing gáfaðra og víð-
sýnna menntamanna, sem allir
þekktu hinn látna persónulega
og töluðu af eigin kynningu.
Frá bókinni andar hlýju, virð-
ingu og söknuði þeirra sem tala.
Það er stundum sagt, og með
sanni, að samtíðin misskilji sína
beztu menn og láti þá ekki njóta
sannmælis, en framtíðin aftur á
móti bæti fyrir brot samtíðar-
innar með því að veita þeim við-
reisn, bjargi nöfnum þeirra frá
gleymsku, finni kosti þeirra og
ágæta hæfileika er samtíðin
gleymdi eða vildi ekki viður-
kenna.
En gagnvart minningu Ás-
mundar P. Jóhannssonar er því
ekki þannig varið. Samtíðin
hefir talað og látið ótvírætt í
ljósi sína skoðun í þessu efni,
svo ekki verður á móti mælt.
Hér þarf framtíðin engu að
bjarga, samtíðin hefir séð sóma
sinn í þetta sinn.
Allir góðvinir og kunningjar
hins látna standa í þakkarskuld
við syni hans fyrir framtak
þeirra við útgáfu þessa minn-
ingarrits.
Síðari partur bókarinnar hefir
inni að halda kveðjumál við út-
för frú Sigríðar Jónasdóttur,
fyrri konu Ásmundar og móður
útgefendanna.
Að lokum er fróðleg ættarskrá
þeirra hjóna beggja.
Bókin er því eins fjölþætt og
bezt verður á kosið.
Jónbjörn Gíslason
Sérstæð gjöf
Mtfndin sýnir eina blaðsíðu í handriti Asffdrs, og samsvarar hún
20.—29. v. í 20. kapítula Jobsbókar. Geta menn, ef þeir kjósa,
slegið honum upp til samanburðar.
Árið 1951 kom út í Reykjavík þýðing Ásgeirs Magnússonarl)
á Jobsbók. Hafði hann snúið henni í íslenzk ljóð og haft við
þýðinguna hliðsjón af hinum hebreska frumtexta. Útgáfunni fylgdi
greinargóður formáli um stöðu Jobsbókar meðal skáldverka heims-
ins, viðfangsefni hennar, lífsskoðun, aldur og höfund. En seinast
fóru skýringar einstakra torskilinna atriða til léttis þeim, er læsu.
Ýmsir urðu til að skrifa um þýðingu Ásgeirs, og komu ummæli
þeirra allra í einn stað niður: að þýðandi hefði komizt vel —
aðdáanlega vel — frá hinu vandasama verki. Þýðingin væri í
bezta lagi trú og í henni víða tilþrif í máli, svo sem samboðið væri
hinu skáldlega efni bókarinnar.
Meðal þeirra, er fyrstir rituðu um þýðinguna, voru þeir dr.
Valdimar Eylands, dr. Ríkharður Beck og Einar Páll Jónsson rit-
stjóri Lögbergs. Hefur Ásgeiri orðið slík hvatning að hinum vin-
samlegu ummælum þessara manna, að hann settist við og ritaði
fagurlega eigin hendi aðra og (að nokkru) endurskoðaða gerð
þýðingarinnar og sendi hana síðan Manitobaháskóla að gjöf í
þakkar- og viðurkenningarskyni.
Er bók þessi hin mesta gersemi, bundin í hið fegursta band
af Unni Stefánsdóttur (Eiríkssonar myndskera) og frágangur allur
hinn bezti. Er handverk Ásgeirs eitt á bókinni margra mánaða
Vinna.
Um þýðinguna og dæmi úr henni leyfi ég mér að vísa til
ritdóms dr. Becks í Sameiningunni, 1.—3. 1952.
Gjöf þessi er einn af hinum mörgu ávöxtum hinna andlegu
samskipta íslendinga austan hafs og vestan, er Einar Benediktsson
minntist einu sinni af alkunnri snilld í eftirfarandi vísu:
Milli stranda bindur bönd
bræðra andans kraftur.
Hylli landans vina vönd
vitjar handan aftur.
Hafi gefandinn þökk fyrir gjöfina og þann hug, er henni
fylgir. Bókin verður varðveitt í sérstakri deild í háskólabóka-
safninu, þar sem geymdar eru merkilegustu og fágætustu bækur
háskólans.
Finnbogi Guðmundsson
1) Ásgeir Magnússon er fæddur 7. marz aíi Ægissíðu f Húnavatnssýslu.
Lauk kennanaprófi f Flensborg í HafnarfirSi 1908; skðlastjóri á Hvammstanga
1913—20; fréttastofustjóri ríkisútvarpsins 1930—40; í þjónustu bæjarsfma
Reykjavíkur sfðan 1929. Stofnandi Húnasjóðs (ásamt Unni Asmundsdóttur konu
sinni) til styrktar fátæku, en efnilegu námsfólki til framhaldsnáms f háleitum
vfsindum við erlenda háskóla. Rit: Vetrarbraut, alþýðleg bók um stjarnfræðileg
efni, Rvik 1928; Jobsbólc, þýdd í ljóð, Rvík 1951. Auk margra greina í blöð
og ttmarit.
Fárviðri veldur gífurlegu mann- og
eignafjóni í námunda við Torontoborg