Lögberg - 30.12.1954, Qupperneq 7

LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 30. DESEMBER 1954
7
Jón H. Anderson
Fæddur 25. apríl 1871 — Dáinn 28. ágúsl 1954
Jón H. Anderson kom ungur
að aldri til Ameríku og hér átti
hann eftir að dvelja í 67 ár. Það
er langur tími. Margt hefir borið
við á svo mörgum árum, og
hann fann það betur og betur,
að það er gullfallegt og gullsatt,
sem skáldið segir, að
„— innst í þínum eigin barmi,
eins í gleði og eins í harmi
ymur íslands lag“.
Hann var fæddur á ísafirði
25. apríl 1871 og bar nafn föður-
bróður síns Jóns H. Hjaltalíns,
skólastjóra á Möðruvöllum, hins
gagnmerka skólamanns og
menningarfrömuðs.
Foreldrar Jóns H. Andersonar
voru Sigurður Anderson og
Hildur Jónsdóttir. Fluttist Sig-
urður til Canada og Hjalti
sonur hans með honum, þá
ellefu ára. Á íslandi lifðu og dóu
önnur systkini Jóns, þau Ás-
geir Sigurðsson, aðalræðismaður
Breta á íslandi, stórkaupmaður
í Reykjavík, og Margrét. Jón H.
Hjaltalín, skólastjóri, tók Jón
frænda sinn ungan í fóstur
eða þegar hann var sjö ára
gamall. Naut hann þar hins
bezta uppeldis og ástríkis. Ung-
ur hóf hann nám í Möðruvalla-
skóla og lagði skólastjórinn
mikla rækt við enskunám
frænda síns. Var Jón A. Hjalta-
lín ágætlega ensk menntaður og
hafði verið bókavörður í mörg
ár í Edinborg í Skotlandi.
Þegar einn stóri útflytjenda-
hópurinn fór frá Islandi til
Ameríku undir lok síðustu ald-
ar fór Jón H. Anderson með
honum, þá seytján ára, meðal
annars sem túlkur. 1 New York
dvaldi hann í eitt ár á glæsilegu
lögmannsheimili, og var lögmað-
urinn vinur fóstra hans. Minnt-
ist Jón þess oft með þakklæti
hversu gott hann hefði haft af
því að kynnast þeim ágæta
manni. Þá fluttist Jón til
Canada og vann ýmsa algenga
vinnu, einkum við veggfóðrun
og múrarastörf. Hann kvæntist
í Brandon, Manitoba, Eyjólfu
Bergþórsdóttur Jónssonar; var
hún ættuð úr Dýrafirði. Hún
var góð kona, falleg og vel gefin,
ágæt húsmóðir og elskuleg
móðir.
Þau fluttust til Tantallon þ. e.
Hólabyggðarinnar í Saskat-
chewan og voru meðal frum-
byggjanna þar. Vann Jón þar
mikið og vel að félagsmálum,
því hann var fjölhæfur gáfu-
maður og vel að sér. Hljómlist
unni hann mjög og var með af-
brígðum sönggefinn. Stjórnaði
hann söngflokk í byggðinni og
gat hann sér hið bezta orð. Hann
var ágætlega ritfær og gaf út
handskrifað blað fyrir byggðar-
fólkið. Hefir það vafalaust
verið mörgum til mikillar á-
nægju og fróðleiks. Einnig hafði
hann áhuga fyrir leiklist og var
í stjórn leikfélags byggðarinnar.
Árið 1909 flytst Jón úr Hóla-
byggðinni til Moosomin í Saskat-
chewan. Dvaldi hann þar með
fjölskyldu sinni í nokkur ár, en
flytst þá til Regina og verður
aðaleftirlitsmaður með leik- og
myndasýningum í fylkinu. 1
þeirri stöðu ávann hann sér virð-
ingu og traust yfirboðara sinna
og samstarfsfólks, því hann vann
verk sitt af frábærri trúmennsku
og vandvirkni. f*egar hann lét
af störfum fyrir aldurs sakir,
þá sjötíu og þriggja ára að aldri,
var honum fært vandað gullúr
að gjöf og þótti honum mjög
vænt um þann virðingarvott.
Af börnum þeirra Jóns og
Eyjólfu náðu fjórar dætur full-
orðins aldri. Var Margrét þeirra
elzt. Hún var ágætlega vel gefin
og hafði mikla hljómlistarhæfi-
leika. Hún andaðist á bezta
aldri. Var hún gift og átti tvö
börn, dreng og stúlku, sem nú
eru bæði uppkomin. Hinar
dæturnar eru: Þóra, Mrs. A. E.
Smith, búsett í Vancouver og
eiga þau hjónin tvo syni upp-
komna syni, Neilly og Nina,
sem hafa verið með' foreldrum
Jón H. Anderson
sínum og reynzt þeim framúr-
skarandi vel.
Jón H. Anderson var hár
vexti og fyrirmannlegur og bar
sig vel. Hann kom vel fyrir og
var prúðmenni í allri fram-
komu. Hann var fróður og hafði
lesið fjölda góðra bóka, enskar
og íslenzkar. Hann var víðsýnn
og hleypidómalaus og ráðhollur;
því leituðu margir ráða til hans.
Til Islands bar hann hlýjan
hug og ha|ði yndi af að rifja
upp bernsku- og æskuminning-
arnar, sem voru honum mjög
hugljúfar og hjartfólgnar. Mörg
spakmæli Islendingasagnanna
voru honum hugstæð og eftir-
minnileg; hann unni heilbrigðu
mannviti og snilld í orðum og
litum og tónum.
Til Vancouver fluttu þau
hjónin, Jón og Eyjólfa, árið
1948 og þar andaðist Eyjólfa 21.
marz 1951.
Ég kynntist Jóni heitnum
skömmu eftir að ég kom til
Vancouver og hafði af því mikla
ánægju. Ég kom oft á heimili
hans og dætra hans og naut þar
gestrisni og vinsemdar. Heilsu-
bilun fylgdi elliárunum og lík-
amskraftarnir fóru ört þverr-
andi. En því tók hann æðru- og
kvíðalaust. Síðasta æviárið var
hann oft rúmliggjandi, bæði.
heima og á sjúkrahúsii. Naut
hann hjúkrunar og innilegrar
ástúðar dætra sinna, er gerðu
allt, sem í þeirra valdi stóð til
að létta honum byrði sjúkleik-
ans. Á Almenna sjúkrahúsinu
andaðist hann aðfaranótt 28. á-
gúst síðastliðinn, í þann mund
er nýr dagur rann með ljós og
líf.
Við útför hans voru flutt
kveðjuorð á ensku og íslenzku
og honum þakkað ævistarfið.
Nánustu ættingjar og margir
vinir fylgdu honum til hinzta
hvílureitsins. Þá var sólbjartur
dagur og heiður himinn.
Guð gefi honum raun lofi
betri.
Hvíl í friði.
E. S. Brynjólfsson
Krosskirkja úr steini
Neðanmálssögurnar
Skömmu fyrir aldamótin flutti
annað íslenzka blaðið í Winni-
peg neðanmálssögu — rétt-
nefnda „neðanmáls“ á þeim
dögum — sem bar heitið „Kapí-
tóla“, bandarísk að uppruna.
Sagan þótti víst meira en lítið
spennandi, því að á sveita-
heimilum í þeirri byggð þar sem
ég ólst upp var hinn vikulegi
þáttur sögunnar lesinn upphátt,
og fyrst af öllu, þegar blaðið
kom með póstinum, og svo voru
ævintýri söguhetjunnar „Kapí-
tólu“ rædd fram og aftur. Og
þó að þetta væri fyrir þann
tíma að ég gæti tekið þátt í
þessari spennu, heyrði ég oft
getið um söguna seinna, og á-
setti mér því að lesa hana við
tækifæri. Þó viðraði ég þetta
fram af mér í meira en hálfa öld,
þar til nú fyrir skömmu að góð-
kunningi einn fékk mér í hendur
gamalt eintak af sögunni (Guten-
berg, Rvk., 1905, en sjálfsagt í
þeirri þýðingu, er birtist í Win-
nipeg-blaðinu, því að varla
kemur til mála að tvær þýðingar
af þessu „meistarastykki“ hafi
verið gerðar á svo að segja sama
tímabili). — Skal gildi sögunnar
ekki hér kryfjað; hún var sinnar
tíðar vara. *En íslenzka málið í
þessari þýðingu er eftirtektar-
vert. Hún er, sem sé, á því
hrognamáli að furðu gegnir.
Hverjir þeir voru, sem stóðu að
þessu verki (og þá er ritstjóri
blaðsins, hver svo sem hann var,
ekki undanskilinn) veit ég ekki;
en þeir hinir sömu vissulega
settu met í misbrúkun íslenzks
málfæris — “a new high in
lows,” eins og enskurinn segir.
Þetta gengur svo langt, að næst-
um er gaman að lesa. „ . . . ef
þú hirtir mig og hleyptir í mig
smám saman með því að pikka
í mig með spítu“, o. s. frv.
Ég hefi aldrei lesið neðan-
málssögu (serial) í íslenzku
blaði; en sé „Kapítóla“ mæli-
kvarði af sögum þeim, sem hafa
birzt (og enn taka upp marga
dálka) í íslenzku blöðunum
okkar, þá er missir minn ekki
tilfinnanlegur. Og mér er spurn:
Hverjir lesa nú þessar sögur?
Það væri sannarlega fróðlegt að
vita. Legg ég því til, að íslenzku
blöðin leitist fyrir um þetta —
biðji lesendur saganna að segja
til sín. Mér er næst að halda, að
sú tala sé ekki há. En ef svo er,
því þá að eyða svo mörgum
dálkum vikulega fyrir þessar
sögur, svo kostnaðarsamt sem nú
er að gefa út blöð? Eða er þetta
bara orðinn svo rótgróinn vani,
að óhugsanlegt sé að prenta
vikublað án söguþáttar? Þau
hafa ævinlega flutt sögur, í þrjá
fjórðunga aldar, og geta nú varla
lagt niður þann sið, hvernig
sem tímarnir og siðvenjur les-
enda breytast. Jæja, það þá.
—L. F.
Ung stúlka hafði fengið stóra
sendingu af alls kyns sængur-
fatnaði frá frænku sinni, þegar
hún opinberaði trúloæun sína.
I þakkarbréfi sínu til frænk-
unnar komst stúlkan m.a. svo að
orði: — Mikið þakka ég þér
elsku frænka mín! fyrir þessi
fallegu sængurver, lök og kodda-
ver, sem þú sendir okkur Pétri.
Ég vildi óska, að við þyrftum
ekki að bíða þangað til eftir
brúðkaupið með að nota alla
þessa dásamlegu hluti, sem
okkar hafa verið sendir!!
Framhald af bls. 3
holti, þar sem gamli garðurinn
verður að miklu leyti friðaður,
enda að mestu útgrafinn. Gera
verður nýjan steingarð um
gamla kirkjugarðinn, og verður
það að framkvæmast í samræmi
við hina nýju kirkjubyggingu.
Þá þykir og sjálfsagt að öll
þekkt leiði í garðinum verði
greinilega merkt inn á kort.
Ný heimreið
Húsameistari ríkisins hefir
gert uppkast að uppdrætti af
prestsseturshúsi. Er þar gert ráð
fyrir að hús þetta verði bæði að
stærð, útliti og allri tilhögun
með allt öðrum hætti en venju-
leg prestsseturshús, meðal ann-
ars yrði þar stór fundarsalur,
allmörg gestaherbergi o. fl.. o. fl.
Hinu nýja húsi er ætlaður stað-
ur á gamla bæjarstæðinu, ná-
lægt íbúðarhúsi því, sem nú er
og rifið verður.
íbúðarhús bónda og gripahús
Hafa þegar (með leyfi ráð-
herra) verið reist gripahús síðla
sumars 1953. Þá er og alllagnt
komið að reisa íbúðarhús bónda,
er það teiknað af Þóri Baldvins
syni, húsameistara. Er það um
90 ferm. að grunnfleti, kjallari.
ein hæð og ris. Hefir þessum
húsum verið valinn staður í um
það bil 250 metra fjarlægð norð-
ur frá gamla bæjarstæðinu, og
hefir skipulagsstjóri fallizt á
það.
Nýti vainsból og hiiaveiia
Ekkert fullnægjandi vatnsból
er í Skálholti eins og stendur.
Hinir gömlu brunnar þar eru
vestan og sunnan við bæinn. —
Ekki er gerlegt að nota vatn úr
þeim. Eftir gerlarannsókn á
vatni þeirra kom greinilega í
ljós að vatnið var með öllu ó-
nothæft til neyzlu, enda rennur
allt undan ræktuðu landi. Gunn-
ar Böðvarsson verkfræðingur
hefir bent á stað þar sem fáan-
legt mun gott sjálfrennandi vatn
í hús staðarins eftir þörfum.
Með tilliti til þess geysilega
upphitunarkostnaðar, sem verða
mundi á öllum þeim miklu
byggingum, sem fyrirhugaðar
eru í Skálholti, leggur nefndin
alveg ákveðið til, að hveravatn
í landareign Skálholts verði hag-
nýtt til upphitunar allra húsa,
samkvæmt áætlun Gunnars Böð-
varssonar, verkfræðings. Gefa
hverir jarðarinnar miklu meira
magn af heitu vatni en þörf er á
til upphitunar þessara húsa.
Nefndin hefir lagt til við raf-
orkumálastjóra að hraðað verði
sem unnt er lagningu háspennu-
línu í Skálholt, og þyrfti hún að
vera fullgerð
sumarið 1956.
ekki síðar en
Fegrun á útliti
Nefndin fól landnámsstjóra,
Pálma Einarssyni s.l. sumar að
annast framkvæmdir á ræktun
til fegrunar á útliti staðarins,
jafnframt því að túnauki yrði að
verkinu, og voru tæpir 8 hektar-
ar plægðir, herfaðir og jafnaðir
á þessu ári. Ræktun mun verða
aukin nokkuð næsta sumar, og
í því efni farið fyrst og fremst
eftir áætlunum og tillögum
landnámsstjóra. Á uppdrætti
landnámsstjóra hefir verið gert
ráð fyrir svæði vestan við
Myllulæk hentugu til skógrækt-
ar. Er svæði þetta tæpir 3
hektarar að stærð, og blasir vel
við heiman frá staðnum. Há-
skólabókavörður, dr. Björn Sig-
fússon, hefir þegar fengið leyfi
í samráði við landnámsstjóra og
skógræktarstjóra, til að hefja
skógrækt á þessu svæði.
Myndarlegl presisseturshús
Nefndin leggur til, að heim-
reið sú, sem nú er, á staðinn,
verði afnumin og ný heimreið
gerð, er komi upp á hlaðið fyrir
framan kirkjugarðinn. Yrði hér
um að ræða nýja vegagerð til
bráðabirgða, ‘ofan til af skóla-
veginum. En nefndin leggur til
að framvegis, og svo fljótt sem
unnt er, verði þjóðvegurinn
milli ánna, Brúarár og Hvítár
(Iðubrúar), lagður fyrir neðan
og vestan Skálholt. Mun vega-
málastjórnin hafa þessi mál til
athugunar eftir því sem tími
vinnst til. Telja verður mjög
nauðsynlegt, að komið verði nýtt
og gott vegasamband milli þess-
ara staða, Iðubrúar og Brúarár,
fyrir hátíðahöld í Skálholti 1956,
enda mun umferð þarna aukast
verulega eftir að Iðubrúin verð-
ur opnuð, en það má ekki síðar
verða en vorið 1956.
Nefndinni er ljóst, að kostn-
aðaráætlun sú, er hún hefir
gert, um 6 milljónir, er í allra
knappasta lagi. Ýmislegt kemur
þar óumflýjanlega til greina,
sem ekki er tími eða rúm til að
ræða nánar hér.
Biskupsselur?
Til framtíðarstarfrækslu í
Skálholti hefir nefndin enga
sérstaka afstöðu tekið. Hvort
þar verði biskupssetur, fram-
haldsskóli fyrir presta eða ann-
að, sem uppástungur hafa heyrzt
um, hefir nefndin tæplega talið
sitt verkefni að gera tillögur um,
samkvæmt skipunarbréfi sínu,
enda eru önnur verkefni hennar
ærið nóg á þeim stutta tíma,
sem eftir er.
Teikningar af kirkju og stað-
arhúsi verða fullgerðar á þessum
vetri, sagði Hilmar Stefánsson
að lokum. Með hækkandi sól, er
út á líður, verður svo fljótt sem
unnt er hafizt handa um að
leggja grunn þessara tveggja
stórhýsa. Ég hef góða trú á því
að takast megi að ljúka þeim
að mestu fyrir níu alda afmælis-
dag biskupsstólsins í Skálholti.
— Mörgum mun þá finnast sem
gerzt hafi merk tíðindi, stór og
gömul skuld við fortíðina verið
greidd, og draumur margra
kynslóða rætzt.
Minnist
BETEL
"A Realislic Approach io ihe
Hereafier"
by
Winnipeg auihor Edith Hansson
Bjornsson's Book Siore
702 Sargeni Ave.
Winnipeg
BLOOD BANK

SPACE
CONTRIBUTED
WINNIPEG
BREWERY
L | M I T E D
MD*35I
STÆRRI MYNDIR
FYRIR MINNI PENINGA,
er þér fáið hið nýja undraverða
Westinghouse
SJÓNVARPS TÍÐINDI
Hér er um sjónvarp að ræða, sem innfelur alla höfuðkosti: lágt verð,
óviðjafnanlegan sýningar og dramatískan blæ. Hið nýja Westinghouse
Videoramic “Luma Ray” Aluminized Picture Tube framleiðir hinar stærstu,
skýrustu og fullkomnustu sjónvarpsmyndir í Canada. Hinar nýju og ágætu
Chassis tryggja yður betra og ódýrara sjónvarpsviðtæki. Og hin fræga
“Famous Designer” New Look gerð, eykur á yndisleik heimilisins. Fáanleg
jLþremur tegundum af eðlilegri viðargerð og í þremur skrautlitum. Gyltur
^Bynda Mask. Swivel base snýst fullan hring.
UNDURSAMLEGA r\ Þ-f r\ 95
LÁGT VERÐ
Samkvæmt verBskrá
279.
Vítund hærra verS t Ontario og
Quebec en hinum fylkjunum.
ÞÉR
(FULLKOMIÐ EINS OG MYNDIN SÝNIR)
ÞURFIÐ EKKERT AÐ ÓTTAST — SÉ
ÞAÐ
Wcstinghouse
3"