Lögberg - 06.01.1955, Síða 4

4
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 6. JANÚAR 1955
I
Lögberg
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Gefið Ot hvern íimtudag al
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
695 SARGENT AVENUE. WINNIPEG, MaNITOBA
J. T. BECK, Manager
Utanáskrlft ritstjörans:
EDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MAN
PHONE 743-411
Verð $5.0U um árið — Borgist fyrirfram
The "LÖKberg" is printed and published by The Ct/lumbia Press Ltd.
695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada
Authorlzed as Second Class Mail, Post Office Department, Ottawa
Áramófakveðjur
Svo sem tíðkast hefir mörg undanfarin ár, sendu ýmsir
af forvígismönrjum canadisku þjóðarinnar henni ávörp sín
um nýafstaðin áramót, er öll báru vitni um óbifandi traust
á framtíð hennar.
Forsætisráðherra sambandsstjórnarinnar, Mr. St.
Laurent, lét þannig ummælt, að yfir þjóðinni hvíldi blessun
andlegrar og efnahagslegrar vellíðunar, er teljast mætti til
sjaldgæfra undantekninga og þar af leiðandi hefðu þegnar
þessa lands gilda ástæðu til að líta framtíðina björtum
augum. „Ég efast ekki um“, sagði Mr. St. Laurent, „að
með guðs hjálp og einlægum vilja þegnanna um að lifa
saman í sátt og samlyndi, lánist þjóðinni að yfirstíga sér-
hverja þá örðugleika, sem að höndum kunna að bera“. Með
það fyrir augum, að sambandsþing væri nú í þann veginn
að setjast á rökstóla, kvaðst forsætisráðherra treysta því,
að yfir orðum og athöfnum þingmanna ríkti sá eindrægnis-,
vísdóms- og auðmýktarandi, er einn fengi leyst jafnvel hin
flóknustu viðfangsefni.
Mr. St. Laurent kvaðst eigi ganga þess dulinn, að
margar ábyrgðarmiklar alþjóðakvaðir myndu falla hinni
canadisku þjóð á herðar á árinu, sem nú hefði hafið innreið
sína í mannheima þó margar væri fyrir; þjóðin ætti þegar
sæti í þeirri þríveldanefnd, er valin hefði verið til eftirlits
með vopnahlésráðstöfunum í Indo-China og hún hefði átt
fulltrúa á ráðstefnum þeim, sem haldnar voru í London
varðandl varnir Vestur-Evrópu; einnig ætti hún aðild að
Colombo-skipulagningunni, er það göfuga' hlutverk hefði
með höndum, að efla sjálfsbjargarviðleitni þeirra þjóða í
Suður- og Suðaustur-Asíu, er skemst væri á veg komnar í
tæknilegum skilningi. —
Leiðtogi stjórnarandstöðunnar, Mr. Drew, sem átt hefir
við nokkura vanheilsu að stríða undanfarna mánuði, en nú
er sagður að vera á góðum batavegi, lét þess getið í nýárs-
ávarpi sínu, að canadiska þjóðin gæti með fullum rétti
fagnað hinu nýja ári með bjartari vonum, en við hefði
gengist tvo síðastliðnu áratugina á hliðstæðum tímamótum.
Fulltrúi krúnunnar, landsstjórinn, Rt. Hon. Vincent
Massey, komst þannig að orði í áramótakveðju sinni: „Með
þvl að hvarfla augum lítið eitt aftur í tímann og virða fyrir
augum það, sem unnist hefir á, er margföld ástæða til að
fagna framtíðinni. Ég hefi ferðast víða á hinu nýliðna ári
og hitt mikinn fjölda fólks úr öllum stéttum, og ég get
naumast með orðum lýst þakklæti mínu fyrir þær ástúð-
legu viðtökur, er mér hvarvetna féllu í skaut og fyrir al-
menna góðvild í garð þjóðar minnar“.
Nýárskveðja fylkisstjóijans í Manitoba, Hon. J. S.
McDiarmids, er á þessa leið:
„Það er mér ósegjanlegt ánægjuefni, að eiga þess kost,
að flytja öllu því góða fólki, er fylki þetta byggir hugheilar
nýárskveðjur; á hinu nýliðna ári hafa mörg afreksverk verið
unnin hér í fylkinu og með hliðsjón af framkvæmdum síð-
ustu ára megum við vænta margra drengilegra átaka í
framtíð fylkisbuum til gagns og blessunar“.
f ávarpi sínu til Manitobabúa fórust Campbell for-
sætisráðherra þannig að orði:
„Við þessi tímamót, er við hringjum inn nýtt ár, treysti
ég því, að það verði engu síður farsælt og örlátt við al-
menning en hitt, sem nú er liðið í aldanna skaut.
Einn merkasti viðburður ársins 1954 ætla ég að verið
hafi samningurinn um vopnahlé í Indo-China, er spáir góðu
um friðvænleg samskipti þjóða á meðal að minsta kosti um
nokkurt skeið; þá var og heimkoma hinna canadisku her-
sveita úr Kóreu mikið og merkilegt fagnaðarefni.
Að vísu fóru fylkisbúar ekki með öllu á mis við ýmis
konar áföll á hinu nýliðna ári; margir þeirra, er polio-far-
aldurinn sótti heim, heyja harða sókn til heilsubótar, sem
vonandi er, að leiði til fullnaðarsigurs yfir þessum vágesti.
Uppskera af bændabýlum varð mun rýrari en við hefir
gengist í háa herrans fíð, og atvinnumálin eru heldur ekki í
sem æskilegustu horfi; en þrátt fyrir það er ástæðulaust
með öllu að örvænta um framtíðina því svo er afkoma
fylkisbúa á traustum grundvelli reist.
. f nafni fylkisstjórnarinnar og mín sjálfs persónulega,
flyt ég íbúum fylkisins hjartanlegar nýárskveðjur“.
Á gamlárskvöld mælti fráfarandi borgarstjóri í Win-
nipeg, Garnet Coulter á þessa leið:
„Ég þakka öllum borgarbúum af einlægum huga ljúfa
samvinnu á hinu liðna ári og geymi frá því fagrar endur-
minningar. Mér er ant um að borgarbúar festi það í minni, að
við búum í borg og í því landi, sem veitt hefir okkur öllum
mikla blessun; vér njótum hér margra fríðinda, góðs og
skipulagsbundins stjórarfars og teljumst til vaxandi
forustuþjóðar. Svo óska ég öllum góðs og gleðlegs nýárs“.
Verkamálaráðherra sambandsstjórnarinnar, Mr. Gregg,
ávarpaði þjóðina einnig um áramótin og kvað hann það
öldungis ástæðulaust að óttast um atvinnumálin; að vísu
yrði jafnaðarlegast nokkuð um atvinnuleysi bundið við árs-
tíðir, en í þessu efni væri bjartara umhorfs en í fyrra; húsa-
byggingar á liðnu ári hefðu verið meiri en nokkru sinni fyr
og líkur til að þær færist mjög í auka á hinu nýbyrjaða ári;
námuiðnaður færðist jafnt og þétt í vöxt og hið sama mætti
um timburtekjuna segja; að öllu athuguðu mætti nokkurn
veginn víst telja, að árið 1955 yrði blessunarríkt athafnaár.
Hans Pétur Tergesen
— MINNINGARORÐ —
Á hinu fagra heimili sínu á
Gimli, Manitoba, andaðist verzl-
unarmanna-öldungurinn, Hans
Pétur Tergesen, 91 árs að aldri.
Hann hafði verið við rúmið, eða
rúmliggjandi á þriðja ár. Æfi
hans var löng, þrungin starfi,
áhrifarík til góðs, farsæl, nyt-
söm.
Æfi hans skiptist eðlilega í
tvö tímabil. Á hinu fyrra þeirra,
fyrstu 36 árunum, átti hann
heima á all-mörgum stöðum; á
hinu síðara, sem var 55 ár, var
heimili hans á Gimli.
Hann var fæddur á Stóra-
Eyrarlandi við Akureyri í Eyja-
firði, á íslandi, 16. febrúar 1863.
Faðir hans var Hans Pétur
Tergesen, kaupmaður á Akur-
eyri, en móðir hans var Júdit
Ingibjörg Guðjónsdóttir. Því
miður vildi til það sorglega slys,
að faðir hans druknaði 12. okt.
1862, áður en sonur hans fæddist.
Hinn ungi sveinn var með móð-
ur sinni þangað til hann var á
þriðja árinu; en þá fór hann í
fóstur til afa síns, sem hét
Robert Tergesen, og var kaup-
maður í Reykjavík. Hjá honum
var hann þangað til hann var
10 ára. Þá fluttist hann til móður
sinnar, sem þá var gift Sigurði
Jónssyni og áttu þau heima á
Akureyri. Þar var heimilið
næstu fjögur árin. Síðari hluta
þess tíma fékk hann eitthvert
starf við verzlun. Þegar hann
var 17 ára fluttu þau öll til
Siglufjarðar. Þar lærði hann tin-
smíði og niðursuðu. Þaðan flutti
hópurinn aftur til Akureyrar,
og þar stundaði vinur vor tin-
smíðar upp á eigin reikning,
þangað til árið 1887, að hann,
ásamt móður og stjúpa, flutti
vestur um haf og settist að í
Winnipeg.
Árið 1888 giftist hann Sigríði
Pálsdóttur frá Holti í Skagafirði
á íslandi og var hún bróðurdóttir
þeirra velþektu bræðra, sem
lengi áttu heima í Winnipeg,
Magnúsar og Wilhelms Paulson.
Frá Winnipeg fluttu ungu
hjónin út í íslenzka nýlendu,
svonefnda Lögbergs-bygð
(Calder Municipality) í Saskat-
chewan-fylki, námu þar land og
bjuggu þar þrjú ár. Þaðan fluttu
þau aftur til Winnipeg og áttu
þar heima 5 ár. Á þeim árum
vann hann við tinsmíðar.
í byrjun ársins 1899 fluttu þau
hjónin ásamt börnum sínum að
Gimli. Með því var lokið flutn-
ingstímabilinu. Eftir þetta, til
æfiloka, var heimili þeirra á
Gimli. Það verður sagt með
sanni, að þrátt fyrir margvís-
lega erfiðleika var líf þeirra þar
blómlegt og farsælt þeim sjálf-
um og börnum þeirra. Og ekki
er það síður satt, að vera þeirra
og starf þar leiddi mikla blessun
yfir það mannfélag.
Mr. Tergesen var ágætur
verzlunarmaður. Til þess að bera
hafði hann ágæta dómgreind,
gallalausa kurteisi við þá, sem
skiptu við hann, meðlíðun með
þeim, sem áttu í erfiðleikum,
ásamt ráðvendni og stjómsemi
í öllu starfinu. 1 upphafi var
verzlunin smá og seldi aðeins
járnvöru, en í viðbót vann hann
nokkuð af sínu gamla smíða-
verki. Þetta dafnaði vel og verzl-
unin færði út kvíarnar og að því
kom að hún seldi allar algengar
búðarvörur. Á sínum tíma eign-
aðist hún stóra og fagra bygg-
ingu. Og allt þetta varð til mikils
góðs bæði fyrir eigandann og
alla sem verzluðu þar.
Áhuga hafði hann all-mikinn
fyrir stjórnmálum. 1 tvö ár var
hann meðlimur í sveitarráði
Gimli-sveitar. Bæjarstjóri á
Gimli var hann frá 1911—1914,
frá 1920—’24, og á árinu 1932.
Öllum mun koma saman um
það, að hann leysti vel og sam-
vizkusamlega af hendi þessi
opinberu störf sín.
Frá fyrstu tíð á Gimli var
hann meðlimur lúterska safnað-
arins, vann í einlægni að vexti
og viðgangi þess málefnis, og
leiddi börnin sín undir hin
kristnu áhrif. Kristindómurinn
var honum hjartfólgið málefni.
Hann tók einnig þátt í falleg-
um skemtunum. Sérstaklega var
það leiklistin, sem hreif hug
hans. Hann var hreinasta af-
bragð sem leikari, og lék stund-
um tilkomumiklar persónur í
ágætum leikritum.
Hann lagði mikla rækt við
heimili sitt og var í hinni ágæt-
ustu samvinnu með það mál
sem önnur við sína frábæru
eiginkonu, Sigríði. Síðasta heim-
ili fjölskyldunnar var stórt og
fagurt hús í afarstórum og fögr-
um garði. Þegar það var bygt
var rafmagn ekki komið til
Gimli, en sagt er að hann hafi
útbúið húsið svo, að ekki þurfti
annað en að tengja það við
strauminn, þegar hann kæmi til
Gimli. Biðin var nokkuð löng,
en að því kom og alt var í lagi
þegar straumurinn kom.
Heimili skapast samt ekki af
húsi einu saman. Það sem mestu
varðar er fólk til að nota það,
umfram alt sannir elskendur.
Tergesens-húsið var sannarlegt
heimili, því þar voru sannir ást-
vinir. Samband hjónanna og
samband foreldra og barna var
band hinnar sönnu elsku.
Konu sína misti Tergesen árið
1950. Þá naut hann dásamlegrar
umönnunar dóttur sinnar önnu,
sem þá var orðin ekkja, ekkja
mikilshæfs starfsmanns á Gimli,
Einars Jónassonar. Anna tók að
sér húsmóðursstörfin og rækti
Miklar líkur fyrir enn auknum,
varanlegum markaði, sem bygg-
isí á nýrri aðferð
Freðfiskútflutningur frá ís-
landi til Bandaríkjanna hef-
ir aukizt mjög mikið á þessu
ári. Er þar nú ágætur mark-
aður fyrir íslenzkan freð-
fisk og framtíðarhorfur um
markað þar taldar góðar.
Hefir orðið gerbreyting í
þessu efni, sem grundvallast
á nýrri aðferð, sem hefir
rutt sér til rúms á tiltölu-
lega skömmum tíma.
AÐFERÐIN er í stuttu máli í
** því fólgin, að hér er fiskur-
inn frystur í rétthyrndar blokk-
ir, sem vestra eru skornar með
bandsögum í svonefnda „fish
sticks“, sem því næst eru steiktir
í feiti (fiskurinn er frystur bein-
laus og roðlaus), og settur í sér-
stakaf umbúðir, og seldur sem
tilbúin fæða. Hver pakki vegur
um 280 grömm (10 oz.). Hús-
mæður hafa fagnað því að geta
fengið fiskinn þannig fram-
reiddan. Kostir eru taldir m. a.,
að það má setja hann inn í
bakarorfn og velgja, engin
steikingarlykt er í íbúðinni, sem
oft er kvartað yfir í íbúðunum,
þegar fiskur er steiktur með
venjulegum hætti, börnum og
öllum almenningi finnst fiskur-
inn lostæti, og neyzla hans fer
hraðvaxandi, og fer jafnvel
fram á útistöðum, og þar sem
menn áður keyptu ,hamburgers‘
(saxaðan bauta, lagðan milli
brauðsneiða).
Framleiðsla á steiktum fiski
úr „fish sticks“ í Bandaríkjun-
um nam 1953 7,3 millj. enskra
punda (Ibs.) en verður sennilega
upp undir 50 millj. punda á
þessu ári. Eins og er, eru menn
mjög bjartsýnir um enn meiri
útbreiðslu á þessari matvæla-
tegund, því að hún ryður sér til
þau með dásemd þangað til
faðir hennar dó.
Börn hans eru þessi:
1. Mrs. Anna Jónasson, Gimli.
2. Sigurður Pétur Tergesen,
Gimli.
3. Sven Johan Tergesen,
kvæntur Láru Sólmundson,
Gimli.
4. Mrs. Inga McKenty, gift Dr.
Jack McKenty, Winnipeg.
5. Hans Robert Tergesen,
kvæntur Ruby Thorsteinsson,
Gimli.
6. Alma “housekeeper” at the
Hospítal for Mental Diseases,
Selkirk, Man.
7. Mrs. Inga Erlendson, fóstur-
dóttir (bróðurdóttir Mr. Terge-
sens) gift Oscari Erlendson,
Selkirk, Man.
Mr. Tergesen var jarðsunginn
mánudaginn, 22. nóv., að við-
stöddu fjölmenni. Sóknarprest-
urinn, séra H. S. Sigmar, með að-
stoð séra Rúnólfs Marteinssonar,
annaðist útförina. Hún hófst
með húskveðju á heimili hins
látna. Séra Haraldur stýrði at-
höfninni, en séra Rúnólfur flutti
ræðu. Aðalathöfnin fór fram í
Lútersku kirkjunni og flutti
séra Haraldur hana, en séra
Rúnólfur las biblíukafla og
flutti bæn. Athöfnina í graf-
'reitnum annaðist séra Haraldur.
Að afstaðinni útförinni kojn stór
hópur fólks á heimilið og með-
tók velgjörðir.
Með þessu hefir verið bent á
æfi, sem var löng og nytsöm.
Sem ungur drengur hóf þessi
vinur vor nytsamt starf, og með
sanni má segja, að starfsemi
hans hélst óslitin áfram þangað
til lífskraftarnir voru þrotnir. I
því lífi var ávalt samvizkusemi,
vandvirkni, velvild og fegurð. —
Guð blessi minning hans.
rúms, þar sem lítil eða engin
fiskneysla var fyrir, og menn
vona að heildarneyzlan á mann
aukizt svo í Bandaríkjunum, að
varanlegur, öruggur markaður
fáist fyrir hana.
Eins og kunnugt er voru fisk-
framleiðendur í Bandaríkjunum
mjög teknir að amast við ís-
lenzka fiskinum, vegna þess að
þeir töldu hagsmuni sína í
hættu, en þetta er nú sagt vera
að breytast, og jafnvel í fiski-
bænum mikla, Gloucester, þar
sem eru fiskiðjuver mörg, fagna
menn nú íslenzka fiskinum, og
eru jafnvel hróðugir af hve
mikið sé framleitt úr honum, en
fiskiðjuverin þar voru tekin til
þessarar framleiðslu, en annars
er farið að framleiða steiktan
fisk úr fiskblokkum héðan víða
í Bandaríkjunum.
Að því er Vísir hefir heyrt er
nú flutt út meira af freiðfiski frá
íslandi á bandarískan markað en
til nokkurs annars lands og ligg-
ur í augum uppi hve mikilvægt
það er fyrir útgerðina og efna-
hagsafkomu þjóðarinnar, ef
framtíðarmöguleikarnir reynast
eins miklir og menn hér og
vestra nú gera sér vonir um.
Úlílulningur
á freðfiski til Bandaríkjanna
nam í októberlok 17,387,00 lest-
um að verðmæti 110 millj. og
754 þús. kr., en í fyrra 10,748,6
lestum fyrir 68 millj. 104 þús.
kr.* eða með öðrum orðum fyrir
42 millj. og 650 þús. kr. meira í
ár en á sama tíma í fyrra.
Mikill útflutningur á freðfiski
á sér einnig stað til Ráðstjórnar-
ríkjanna og fleiri landa, og Ráð-
stjórnarríkin kaupa næstmest af
freðfiski íslands, í fyrra 6,642,1
lest fyrir 34 millj. og 855 þús.,
miðað við októberlok, en um
sama leyti nú 16,583,7 lestir
fyrir 84 millj. 853 þúsund kr.
—'VISIR, 22. nóv.
Góðar gjafir
Þau Thorstína og Emile
Walters hafa nýlega gefið ís-
lenzka bókasafninu við Mani-
tobaháskóla góðar gjafir. Eru
það fjórar gamlar bækur, nokk-
ur handrit, einn uppdráttur —
og loks gullpenni Stephans G.
Stephanssonar, er .skáldið gaf
Thorstínu, þegar hún heimsótti
hann og sýndi honum myndir
frá Islandi sunnudaginn seinasta
sem hann lifði 7. ágúst 1927.
Skal nú skýrt nokkru nánara
frá gjöfum þessum.
Bækurnar eru:
1. Diarium Christianum, Eður
Dagleg Iðkun af öllum Drottins
Dagsverkum — eftir Hallgrím
Pétursson, prentuð á Hólum í
Hjaltadal árið 1712. Er þetta 3.
útgáfa þessa verks, hin fyrsta
prentuð á Hólum 1680, en önnur
í Skálholti 1693.
2. Psalterium Consolatorium,
Eður Huggunar Psaltare —
prentaður á Hólum í Hjaltadal
1775, önnur útgáfa; hin fyrsta
prentuð á sama stað 1755.
3. Icelandic Legends, collected
by Jón Árnason, translated by
George E. J. Powell and Eiríkur
Magnússon, London 1864.
4. Ancient History of Orkney,
Caithness & the North, by
Thormodus Torfaeus, translated
by Rev. Alexander Pope, Wick
1866.
Handrit.
1. Þrjú hefti með drögum Þor-
leifs Jóakimssonar (Jackson) að
Landnámssögu Nýja íslands. Er
þar fróðlegt að kynnast vinnu-
brögðum Þorleifs og sjá verk
hans í deiglunni.
2. Afrit af dagbók Jósefs
Schrams, er nær frá 30. júní 1876
til 21. ágústs 1884. En dagbók
þessa hafði Jósef gefið Þorleifi.
Uppdráttur — eða teikning, er
sr. Jóhann Sólmundsson gerði
eftir frásögn sjónarvottar af
fyrsta húsinu á Gimli. Þá sýnir
teikningin einnig afstöðu bjálka-
kofa þeirra, er í smíðum voru á
Gimli í októberlok 1875.
Gullpenni Stephans G.
Svo sem kunnugt er, ferðaðist
Thorstína Jackson víða um ís-
lendingabyggðir vestan hafs
sumarið 1927, flutti erindi um
ísland og sýndi myndir þaðan.
Var hún stödd í Alberta í
ágústbyrjun og hélt þá samkomu
í Markerville. Þar sem Stephan
G. Stephansson komst ekki á
samkomuna sökum veikinda,
heimsótti Thorstína hann og
sýndi honum myndirnar sérstak-
lega. Var það í þakklætisskyni
fyrir þetta vinarbragð Thor-
stínu, að Stephan gaf henni gull-.
penna sinn að skilnaði. Mun
þetta penni sá, er þeir í Blaine í
Washington gáfu Stephani, er
hann var á ferð vestur við haf í
boði íslendinga í febrúar og
marz 1913. Verður gullpenninn
nú geymdur með þeim munum
Stephans, er varðveittir eru 1
hinni íslenzku lestrarstofu há-
skólabókasafnsins.
Gjafir þær, er hér hefur verið
lýst, hafa þau Thorstína og
Emile Walters gefið til minning-
ar um foreldra sína, Þorleif Jóa-
kimsson og Guðrúnu Jónsdóttur
(forelara Thorstínu) og Pál
Valtý Eiríksson og Björgu Jóns-
dóttur (foreldra Emiles). Leyfi
ég mér um þau að vitna til bókar
Thorstínu: Modern Sagas, þar
sem hún minnist bæði foreldra
sinna og tengdaforeldra af sömu
ræktarsemi og tryggð og fram
hefur komið í öllum verkum
hennar og seinast í þeirri gjöf
þeirra hjónanna, er að ofan getur
og ég nú færi þeim beztu þakkir
fyrir.
Finnbogi Guömundsson
R. Marteinsson
Gífurleg aukning á freðfisk-
útflutningi til Bandaríkjanna