Lögberg - 03.03.1955, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 3. MARZ 1955
JÓN KRISTGEIRSSON, kennari:
Heimsókn í skóla Winnipegborgar
(NIÐURLAG)
Heimalestur barnanna er álita-
mál meðal kennara. Fyrstu 6
stigum námsbrautarinnar er
ekki ætlaður neinn heimalestur,
nema þá ef börnin dragast aftur
úr eða þau óska eftir heima-
vinnu sjálf. Þau láta þá bækur
og skólagögn vera kyrr í borðinu
sínu í skólanum, og fara ekki
með það heim. Úr því að kemur
upp í 7. bekk er víða um meiri
eða minni heimalestur að ræða,
og úr því. Og það þekkist líka að
börnin fá til umráða í skólanum
sem svarar stuttri kennslustund
til að búa sig undir næsta dag,
eða ljúka einhverju frá af verki
dagsins. Þetta er talið með skóla-
tíma. Kennarinn situr í stofunni
og börnin vinna frjálst í ákafa.
Auk þess er heimavinnan skipu-
Iögð þannig, að í byrjun skóla-
árs semja sumir skólar leiðar-
vísi um hana. Þar í eru ráðlegg-
ingar til foreldra og spurningar
fyrir barnið. Og þar er tekið
fram hve langan tíma á dag þarf
að ætla meðalbarni til heima-
lestra, ef það á að geta staðið
sig í skólanum. Þetta líkaði mér
vel og er ég hissa á hve óvíða
ég hefi rekið mig á þetta. T. d.
á Islandi, þar sem svo að segja
allur námsárangur og afkoma
nemandans í skólanum er kom-
in undir heimalestrinum, eink-
um þegar kemur í efri bekki
barnaskóla og í framhaldsskól-
unum. í sambandi við heima-
lesturinn athugaði ég skóla-
töskur barnanna og unglinganna.
í neðri bekkjum þurfa börn lítið
að halda á skólatösku. Þau láta
bækur og skóladót vera kyrrt í
m
BLOOD BANK
T H I S
SPACE
CONTRIBUTED
B Y
DREWRYS
MAN ITOBA
O I V I S I 0 N
WESTERN
CANADA
BREWERIES
L I M I T E D
HO-S52
skólaborðinu sínu í skólanum.
En í allri Winnipeg, nágrenni
hennar og mér er sagt í öllu
Manitoba-fylki og víðar, nota
ungir sem gamlir nemendur
sömu skólatöskuna. Það er
hankalaus leðurtaska. Hún opn-
ast með rennilás á þremur hlið-
um, og er þá eins og bók. Innan
á heilu hliðina er festur kjölur
úr lausblaðabók. Gerður til þess
að börnin festi þar inn vinnu-
blöð. Taskan er því um leið
vinnubók. Og er það eina vinnu-
bókin, sem börn yfirleitt hafa.
Þar eru samankomnar allar
námsgreinar. Beggja megin vjð
blöðin verður dálítið rúm, sem
má nota til geymslu fyrir bækur
o. fl. Það er algeng sjón að sjá
unglingana rogast með þessar
töskur, og halda þau þá oft á
2—3 bókum lausum með tösk-
unni. Þurrviðrið leyfir það.
Kennarar gera mjog mikið að
því að leiðrétta og yfirfara alls
konar úrlausnir nemendanna.
Þeir gefa og oftast einkunnir
um leið og rita á blaðið. Börnin
þykjast illa svikin, ef þau fá
ekki einkunn. Kennarar hafa því
margir mikla heimavinnu. í
fyrstu 6 bekkjunum er bekkjar-
kennsla. Sami kennari kennir
allar námsgreinar. En eftir það
er fagkennsla ríkjandi. Er þá
fyrirkomulagið gjarnan þannig
að kennarinn er kyrr í stofunni,
en börnin færa sig á milli. Þetta
hefir þann kost að kennarinn
hefir við hendina öll viðeigandi
gögn í greininni og getur viðað
þeim að sér á einn stað. En meiri
hreyfing verður á börnunum.
Þau fá 5 mínútur til að skipta
um, og streyma þá á milli eftir
göngunum. Virtist mér þeim tak-
ast það furðanlega hávaðalítið,
án þess að kennarar fylgdu þeim
eftir. Tvennar frímínútur á dag
eru 15 mín. Kennslustundir eru
30—40 mín., svo að þær geta
orðið 9 daglega.
Próf eru margvísleg og eink-
unnir margar. Fjórum sinn-
um á ári eru aðalpróf, og eru
skýrslur um þau send yfirvöld-
um og börnin fá einkunnir sínar.
Lestrarpróf eru nær eingöngu
skrifleg — hljóðlestrarpróf. 1
tveimur fyrstu stigum er þó
raddlestrarpróf líka, og er því
þar með lokið. En það hefir
minna gildi en hitt prófið. Hljóð-
lestrarprófið er eiginlega meira
en lespróf, og er tekið tillit til
þess. I sumum greinum koma
prófverkefni frá yfirvöldum
skólanna, en í öðrum taka kenn-
arar þau til sjálfir. Prófum er
svipað hagað í bóklegum grein-
um að öðru leyti og hjá okkur.
Börnin fá einnig letrað á próf-
blað sitt einkunn fyrir reglu-
semi, stundvísi, ástundun, eftir-
tekt, hlýðni o. fl. Er sú einkunn
látin í ljós með bókstöfum. Og
koma þar til greina 3—4 flokkar.
Þá koma einnig til greina ýmis
konar vitpróf og skólaþroska-
próf. Flest börn borgarinnar
ganga þrisvar undir slík próf á
námsbrautinni. Nokkuð er farið
eftir þeim prófum við röðun í
efri bekkina, en þó ekki mjög
mikið.
Þegar kemur út fyrir borgina,
Fullkomnasta . . . Úrvals aðbúð farþega
Lægsta flugfargjald til fslands
FljtlgiB skemstu hringferBina til Reykjavlkur viB
þvl lægsta flugfargjaldi, sem f&anlegt er.
Hinar ðviBJafnanlegu fjögra hreyfla Douglas
Skymaster vélar, er skandinaviskir flugmenn, sem
notiB hafa U. S. æfingar stjörna, veita hina
fullkomnustu flugferBatækni, þægindi og ávalt
lent á áætlunartíma. Þér njótiS ðgætis m&ltlBa,
hallandl sæta og fyrsta flokks afgreiSslu ferBina
& enda.
Bein sambönd við alia Evrópn og Mlð-Austnrlönd.
Frekari upplýsingar og verð fargjalda
hjá ferðaskrifstofu yðar
n /71 n
ICELANDICl AIRLINES
uzAalu
15 W«» 47th St., N. Y. 36, PL 7-8585
í þorpin og dreifbýlið, breytist
fyrirkomulag og afstaða í mörgu,
þótt námskröfur séu hinar sömu.
Þar kemur til greina fæð nem-
enda. Eru þá saman í kennslu-
stofunni 2 eða fleiri bekkir í
senn, og allt upp í það, að þar
eru jafnvel nemendur af öllum
stigum saman í einu og einn
kennari í skólahéraðinu. Börnin
eru látin fara til og frá skóla
samtímis. Það gera flutningar
þeirra. Skólatími daglega er
hinn sami og í borginni, nema
að vetri er hann hálfri klukku-
stund skemmri. Námsstjóri hefir
umsjón með kennslu og öðru
snertandi skólana. Skólahéruðin
bera ábyrgð á fjárreiðum
kennslumála. Þau eiga rétt á
ákveðnum styrk frá ríki eftir
vissum reglum, en verða sjálf
að sjá um afganginn. Kennara-
skortur er í landinu. Þess vegna
er oft erfitt að fá kennara í
dreiíbýlið. Verður því oft að
notast þar við kennara, sem ekki
hafa réttindi. Eru það oft ungl-
ingar úrll. eða 12. bekk. Kennar-
ar vilja auðvitað vera allir í
borginni. Þar er kaup hærra og
afkoma tryggari. í dreifbýli eru
kennarar ógjarnan ráðnir, nema
til eins árs í senn. Ég hitti skóla-
stjóra, sem var búinn að vera 15
ár skólastjóri á sama stað. Hann
hafði alltaf verið ráðinn árlega,
og því ekki vitað, hvort hann
yrði kyrr næsta ár fyrr en 1.
júní, ef hann hafði ekki áður
verið ráðinn, þá er uppsagnar-
frestur útrunninn. Kennarakaup
á þessum stöðum getur verið
mismunandi. Algengt mun þó
vera um 2200 dalir á ári. En oft
semur skólanefnd við ungling-
ana um minna kaup, er sagt. Og
aldursuppbætur þekkjast ekki.
Kaup kennara í borginni er í
byrjun 2200 dollarar á ári, en
hækkar árlega um 150 dali upp 1
5400, en þeir, sem hafa lokið
háskólaprófi, fá 200 dölum hærra
kaup árlega.
Próf frá Normal School veitir
kennararéttindi, og er fjöldi
barnakennaranna með því prófi.
Skóli þessi er eins árs kennara-
skóli. Hann hefir um 600 nem-
endur, og eru 400 þeirra í heima-
vist. Þeir, sem sækja hann, hafa
flestir lokið prófi úr 12. stigi og
nokkrir úr því 11. Margir þeirra
hafa nokkur ár verið kennarar í
sveitunum. En koma þarna til
að auka þekkingu sína og fá
réttindin. Yfirkennari skólans
er Jón Laxdal, íslendingur í húð
og hár. Annar íslenzkur kennari
er þar einnig, Valdimar Lárus-
son, og margir aðrir landar eru
einnig í kennarastétt hér. Hefir
mér heyrzt á sumum þeirra, að
þeir væru til í að skipta við
kennara frá heimalandinu í eitt
ár éða svo. Hafi einhverjir kenn-
arar á íslandi áhuga á þessum
kennaraskiptum, þá nægir þeim
að snúa sér til Finnboga Guð-
mundssonar prófessors. Hann
hefir ráð undir hverju rifi.
Einnig hygg ég, að barnakennar-
ar frá íslandi gætu auðveldlega
lokið kennaraprófi frá Normal
School eftir ársdvöl þar. Margir
kennarar, sem hafa aðeins kenn-
arapróf, hætta oft kennslu um
stund og sækja háskóla til þess
að krækja sér í gráðu. Sumar-
námskeið eru margvísleg fyrir
kennara. Eru þau mikið sótt og
vinna margir kennarar sig upp
á því.
Ég þori nú ekki annað en fara
að hætta, svo að ég komi mér
ekki alveg út úr húsi hjá Tím-
anum. Hér um slóðir hefi ég
hlotið vinsemd og frábæra fyrir-
greiðslu allra, sem ég hefi átt
skipti við, bæði landa minna
og annarra. Landarnir hafa mik-
ið létt mér sporið og veitt mér
margar ánægjustundir. Væri
gaman að nefna nöfn þeirra, en
til þess er ekki tækifæri í þetta
sinn. Engan þeirra hafði ég þó
séð áður. Lítilsháttar bréfaskipti
hafði ég haft við Einar P. Jóns-
son, ritstjóra Lögbergs. Til hans
sneri ég mér fyrst. Hefir hann
verið mér leiðarvísir og alfræði-
bók. Hann veit alla hluti í jörðu
og á. Og fréttaþjónusta hans og
þeirra ritstjóra beggja íslenzku
blaðanna í borginni er svo góð,
að þeir, sem koma frá Fróni,
geta ekki sagt neinar nýjar
fréttir þaðan.
Einn mann hér í borg hefi ég
þekkt aila ævi frá því að ég man
fyrst eftir mér. Það er skáldið
Sigurður Júl. Jóhannesson.
Fyrsta ljóðabókin, sem ég man
að ég handlék, var fyrsta bókin
hans, frekar lítið kver. Flest
kvæðin lærði ég þá og kann þau
enn. Og síðan ég varð kennari
hefi ég árlega kennt fleiri og
færri kvæða hans. Börn eiga
gott með að læra ljóðin hans. Og
vel get ég hugsað'mér að dýr og
fuglar séu í þakkarskuld við
skáldið fyrir „Fuglinn og hann
Fúsi“ og önnur slík ljóð. Ég veit,
að þau hafa forðað mörgum mál-
leysingja frá þjáningum. Ekki
þykir mér heldur ósennilegt, að
kvæði hans um drykkjumanninn
hafi vakið ýmissan ungling til
íhugunar um að meðhöndla á-
fengi með gát. Ég heimsótti þau
hjónin, skáldið og konu hans.
Þau búa hér í borg í djúpri þökk
og lofdýrð til höfundar lífsins
fyrir þá náð, sem þeim hefir
hlotnazt, að búa saman langa
ævi í einingu og samstillingu
hjartnanna. Þau eru orðin öldr-
uð. Sigurði er farinn að þyngj-
ast fóturinn, en yfirbragðið er
ekki ellilegt. Það ber stolt hins
frjálsa manns, ásamt æðstu há-
göfgi mannlegs hugarfars. —
Skáldið spurði mig, hvort ís-
lenzkri tungu væri hætta búin
'vegna dvalar varnarliðs í land-
inu. Svaraði ég honum hiklaust
neitandi, og færði fram þau rök,
að langsamlega mesti hluti lands
manna hvorki sér né heyrir
varnarliðsmenn. Og að margir
þeir, sem umgangast útlending-
ana mest, hafa lært mikið í
tungumálum. Þá orðfærði skáld-
ið það einnig, hvernig það
myndi líta út, ef fulltrúar Is-
lands hjá Sameinuðu þjóðunum
bæru fram þar málaleitun um al-
gera afvopnun í heiminum. Það
mál væri þó æðsta markið, ^og
myndi þurfa langan aðdraganda.
Sagði hann að landar sínir gætu
stært sig af því, að enda þótt
þeir ættu allra manna grimm-
asta forfeður, hefðu þeir komið
sér saman um að jafna mál sín
vopnalaust um aldaraðir. Það
var verulegur viðburður í ævi
minni að heimsækja skáldið.
Þá heimsótti ég einnig annað
aldrað skáld, Guttorm Gutt-
ormsson. Hann býr enn á land-
námsjörð foreldra sinna, en var
hér á ferð til lækninga. Hann er
ern og vel hreifur í anda og
finnast ekki ellimörk á honum,
þegar hann tekur orðið. Hann er
nú að undirbúa útgáfu nýrrar
ljóðabókar. Vel mátti heyra á
honum, að hann nýtur hylli
skáldgyðjunnar. Þegar ég heim-
sótti skáldið, var hann staddur
á heimili dóttur sinnar. Þar fékk
ég skemmtilegar upplýsingar.
Ég hafði áður veitt athygli
tveimur ungmennum í skóla
einum, er mér virtust bera af
hópnum, ásamt fáum öðrum. Á
þessu heimili rakst ég á annað
þeirra, og þá upplýstist að þau
eru bæði dætrabörn skáldsins.
Þótti mér gaman að þessu.
Löndum mínum og öðrum,
sem greitt hafa götu mína hér í
borg, sendi ég hugheilar þakkar-
og árnaðaróskir. Winnipeg kveð
ég með góðum endurminningum,
og nú er ferð heitið til suðlægari
sveita.
Winnipeg, 17. febrúar 1955
Jón Kristgeirsson
Ath
Grein þessi ásamt öðrum
greinum, sem birzt hafa í þessu
blaði eftir sama höf., eru ritaðar
með það fyrir augum að koma
út í blaði í Reykjavík, eins og
sjá má á orðalaginu. —J. K.
DRAUMUR
Guðrúnar Einarsdóttur, 2. maí 1915, á Víjilstaðahœlinu,
þar sem hún lézt árið 1917, œttuð úr Breiðafjarðareyjum
AÐFARANÓTT 2. maí dreymdi
mig að ég var stödd á efsta
lofti hælisins, en þó í herbergi,
sem ég kannaðist ekki við þar;
og þótti mér þá frú Ingunn sál.
Bjarnason koma til mín, en hún
var þá dáin fyrir rúmum hálfum
mánuði; heilsar hún mér mjög
alúðlega og þakkar mér fyrir
samveruna. Ég mundi strax að
hún^var dáin, og varð glöð við
að fá að sjá hana. En fyrst fannst
mér ég ekki sjá hana vel; það
var eins og ég sæi hana í þoku.
En svo smáskýrðist hún fyrir
mér, svo að ég sá hana glöggt.
Og þá þykist ég segja við hana:
„Ó, hvað þú varst góð, að koma
til mín, en hvað ég get séð þig
vel? Hvernig annars geturðu
látið mig sjá þig svona skýrt?
Ég hélt þó, að ég hefði enga
hæfileika til að sjá framliðnar
verur“.
Þá segir hún: „Ég fékk leyfi
til að lofa þér að sjá mig, og vera
hjá þér nokkra stund, því ennþá
hefi ég ekki svo mikið að starfa“.
Ég þóttist ráða það af orðum
hennar, að framvegis lægi meira
starf fyrir henni. Svo þykist ég
fara að hugsa um, að hún mundi
vera þreytt og vil endilega láta
hana leggjast upp í rúm, sem
mér þótti vera þar.
Þá brosir hún og segir: „Ef
þú vilt, skal ég leggjast upp í
rúmið, ekki þó af því að ég sé
þreytt, því að nú finn ég aldrei
til þreytu eða nokkurs lasleika“.
Hún lagðist upp í rúmið, og
ég settist á stól fyrir framan
hana og fannst ég nú þurfa æði
margt að tala við hana. Svo fer
ég að virða hana betur fyrir mér,
og finst hún nú vera öðruvísi,
en síðast þegar ég sá hana. Nú
var hún svo frjálsleg óg ánægju-
leg á svip, og ekkert var þar, sem
minnti mig á hið liðna.
Svo fórum við að tala saman
um ýmislegt, sem ég man lítið
eftir. Ég var áköf að spyrja, en
hún var stillt eins og hún átti
vanda til í lifanda lífi, og fremur
dul; og svaraði mér ekki upp á
allar mínar spurningar. En það
fyrsta, sem ég man var, að hún
var að tala um dóma heimsins,
hvað þeir væru ranglátir. Sam-
tal okkar snerist aðallega um
sérstaka manneskju, sem ég
mundi eftir í svefninum, að við
höfðum minnst á áður meðan
hún lifði, en ekkert man ég hvað
það var, aðeins að það var kven-
maður. Sagði draumkona mín að
sú manneskja yrði fyrir rang-
látum dómum, en að dæma fólk,
væri nokkuð, sem maður yrði að
varast, því að mennirnir kynnu
ekki að skoða hlutina frá réttri
hlið og dómar þeirra spryttu oft
af öfund og eigingirni, þess
vegna yrðu dómar þeirra rangir.
Og svo segir hún við mig: —
„Elsku Guðrún mín, mundu það
að taka aldrei þátt í því að
dæma aðra, því að það fer verst
með þig sjálfa. Dómarnir falla
á þá, sem þá dæma". Og fleiri
áminningar gaf hún mér, sem ég
man ekki eins ljóst. En aðal-
áherzluna lagði hún á þetta, sem
ég hefi sagt frá, og að láta ekki
heiminn spilla hugarfari mínu,
reyna alltaf að hafa sem hrein-
ast hugarfar. Ennfremur sagði
hún: „Varðveittu trú þína sem
bezt“, og bætti svo við með
áherzlu: „Því það er óhætt að
trúa á Guð og treysta honum“.
Þá þykist ég segja við hana:
„Nú, ert þú búin að reyna þessi
umskipti, sem við köllum að
deyja. Segðu mér nú eitthvað
um það“.
Þá segir hún: „Já, þessi um-
skipti. Þau eru meiri og dásam-
legri, en ég fæ með orðum lýst
fyrir þér, eða hvað ég er nú sæl.
Það er ómögulegt að lýsa því
fyrir þeim, sem ennþá lifa á
þessari jörð, þeir fá það ekki
skilið og geta ekkert þvílíkt gert
sér í hugarlund“.
Mér fannst ég vera innilega
hrifin og glöð yfir því, hvað hún
var sæl. Svo hélt hún áfram:
„Nú lít ég öðru vísi á hlutina
en ég gerði áður. Nú finnst mér
sorgir og mótlæti veraldarinnar
koma mér öðruvísi fyrir sjónir
en áður. Nú, þegar ég lít til baka,
finnst mér það aðeins dálitlir
skuggar, sem ekkert verður eftir
af. Ég sé það nú líka, að margt
bölið er sprottið af ófullkom-
leika manns sjálfs, af eigingirni
og misskilningi. Maður kann
ekki að líta rétt á hlutina. Og ég
sé“, segir hún, „að þú hafðir rétt
fyrir þér í vetur, þegar við vor-
um að tala um þetta málefni, og
er ég þó ekki ennþá búin að
skilja þetta til fulls“. Svo segir
hún ennfremur: „Nú finnst mér
að þessi langi þrautatími, sem
ég dvaldi hér á hælinu, ekkert
vera nema örstuttur tími, aðeins
nokkrir dagar til að hvíla mig
og undirbúa þessa löngu ferð“,
og hún brosti, þegar hún sagði
þetta.
Þá sagði ég: „Ertu nú búin að
ferðast mikið?“
„Já“, segir hún. „Ég er búin að
ferðast mikið á ekki lengri tíma,
og sjá mikið af dásemdum Drott-
ins, en þær fær maður aldrei
skoðað til fulls. Ó, þú getur ekki
ímyndað þér hvað þetta líf er
frjálst og indælt, og hvað
skemmtilegt er að ferðast og
skoða sig um“. Og margt fleira
sagði hún um þetta, sem ég man
ekki. En þegar hún var að lýsa
þessu fyrir mér, þá fann ég til
svo innilegrar löngunar að fara
með henni, og þóttist ég þá
hrópa upp og segja: „Ó, hvað
mig langar til að fara með þér!
Geturðu ekki lofað mér að fara
með þér?“ Þá finnst mér hún
verða alvarleg og svara því neit-
andi, en ekki man ég hvernig
orð hún hafði, en ég þóttist
skilja það það að henni líkaði
það miður, að ég skyldi biðja
um það. Mér fannst ég verða
hálf-eyðilögð snöggvast yfir því,
að hún skyldi neita mér um
þetta, en vildi þó ekki nefna það
frekar, því ég hélt að ég mundi
móðga hana með því, og var allt
af hrædd um að hún færi frá
mér aftur, og ég fengi svo ekki
að tala meira við hana, en margt
fannst mér eftir ótalað.
Svo þóttist ég spyrja: „En
hvernig fannst þér nú að deyja?
Manstu hvernig það gekk til,
þegar þú fékkst blóðspýtinginn
og það sem gjörðist þá?“
„Já“, segir hún, „ég man það.
En að deyja fannst mér ekki
mikið. Mér fannst ég aðeins
sofna værum svefni, og fann til
hvíldar og friðar“.
Þá þykist ég segja: „Það von-
aði ég líka, að þú hefðir fengið
hægt andlát. Mér sýndist færast
svo mikil værð yfir þig, þegar ég
sá þig líða út af á koddann“.
„Já“, segir hún. „Það var
sannarlega hvíld“.
Þá segi ég aftur: „Þetta var
ég oft búin að segja þér, að það
mundi ekki vera svo kvíðvæn-
legt að hugsa til dauðastundar-
innar“.
„Já“, segir hún, „ég man það,
og þar hafði þú rétt fyrir þér, að
minnsta kosti var það svo fyrir
mér“.
Þetta var aðeins augnablik, og
þegar ég vaknaði aftur gat ég
ekki í svipinn áttað mig á því,
sem gerzt hafði.
Svo spyr ég: „En fanstu nú
hvergi til meðan á þessu stóð?“
Þá var eins og hún hugsaði sig
dálítið um fyrst. Svo lagði hún
hendina á hjartað og sagði:
„Ég fann dálítið til hérna, það
var hjartað sem bilaði fyrst“.
Þá sagði ég: „Já, þetta hélt ég
alltaf að hjartað hefði bilað, og
það hélt H. Hoffmann líka, þegar
ég var að tala um það við hann;
og hann sagði að það væri líka
hjartabilun í ætt ykkar“.
Þá brosti hún svo hýrt, þegar
ég minntist á Hoffmann og
sagði: Framhald á hls. 7