Lögberg - 14.04.1955, Blaðsíða 7

7
Hjátrú um
Þrátt fyrir aukna menntun,
erum vér haldin hinni römm-
ustu hjátrú á ýmsum sviðum.
Þetta á ekki sízt við um matar-
æði. Eða svo segir lífefnafræð-
ingurinn dr. Abel Lajhta við
læknadeild Columbia háskólans
í Nw York. Hann hefir tekið
saman bækling um hjátrú í
mataræði og kveður þar niður
ýmsar algengar firrur. Hér er
dálítið sýnishorn af þessari rit-
gerð hans. Eru firrurnar prent-
aðar með skáletri, en svör hans
með grönnu letri svo að menn
átti sig betur á þessu.
Steikt brauð er ekki jafn nær-
ingarmikið og venjulegt brauð.
Þetta er firra. Sterkja er aðal-
kjarninn í brauði og breytist í
sykur við meltinguna. Brauð
breytist við steikingu að því
leyti að sterkjan í yfirborði þess
breytist í dextrin, sem er skylt
sykri, og þess vegna verður
brauðið sætara á bragðið og
maginn á auðveldara að melta
það. Auðvitað má ekki steikja
brauðið svo að það brennist, því
að þá er það eyðilagt, en ella er
það jafn næringarmikið og
ósteikt brauð.
Hrátt kjöt eða lítið steikt er
næringarmeira heldur en soðið
kjöt.
Nei. Lífefnin (proteins) í kjöt-
inu skemmast ekkert við hita, en
vel soðið kjöt er auðmeltara en
illa soðið eða illa steikt.
Aldrei má salta fisk áður en
hann er látinn i kæliskáp.
Þvert á móti er ágætt að strá
salti í fiskinn, því að þá geymist
hann betur í kæliskápnum.
Sykursýki stafar af of miklu
sœtindaáti.
Nei, sykursýki stafar af því að
efnaskipti og efnabruni líkam-
ans er í ólagi, sérstaklega að því
er snertir hagnýtingu kolvetnis.
Sykurefnin safnast fyrir í blóð-
inu, í stað þess að breytast og
brenna og koma líkamanum að
notum, og fara síðan út í þvagið.
Hjá þeim mönnum, sem hafa
heilbrigða kirtlastarfsemi, brenn
ur sykurinn úr blóðinu, og þeim
verður ekki meint af sykuráti
öðruvísi en að þeir safna offitu.
Mikið salt í mat veldur æða-
kölkun.
Saltið hefir engin áhrif á æð-
arnar, en það eykur á erfiði
nýrnanna og þess vegna er ó-
hollt fyrir nýrnaveika menn að
borða saltan mat.
Gott ráð við hita er að eta vel
kryddaðan mat.
Þetta er ekki rétt. Að vísu er
það algengt í hitabeltislöndum
að krydda mat mjög mikið, en
það er sjálfsagt vegna þess að
menn hafa fundið að kryddið
fjörgar og eykur matarlyst, en
hitinn dregur bæði úr líkams-
fjöri og matarlyst. En því meira,
sem þú etur af kryddi, því heit-
ara verður þér.
Gúrkur skyldi aldrei flysja,
því að þá eru þœr auðmeltari.
Það hefir ekki hina minnstu
þýðingu vegna meltingarinnar
hvort gúrkur eru flysjaðar eða
ekki. Gúrkur eru yfirleitt auð-
meltar, en hafa sáralítið nær-
ingargildi.
Menn þurfa járn til þess að
stæla vöðvana.
Vitleysa. Járnið er aðallega til
þess að mynda „hæmoglobin“ í
blóðinu og það ber svo súrefnið
frá lungunum út um allan lík-
amann. Kolvetni, svo sem
sterkja og sykur, efla og stæla
vöðvana. Járnefni fá menn aðal-
lega úr lifur, nýjum og þurrkuð-
um ávöxtum og skelfiski.
Heitt brauð er óholt og ill-
meltanlegt.
Heitt brauð, nýtekið út úr ofn-
inum, er jafn nærandi og auð-
meltanlegt sem eldra brauð. En
vegna þess hvað það er mjúkt,
hættir mönnum við að tyggja
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 14. APRÍL 1955
íslenzkur lisfiðnaður á sýningu
í Munchen
mataræði
það lítið. En ef menn tyggja það
eins vel og þeir mundu tyggja
hart brauð, þá meltist það jafn
vel.
Ef melting er slæm verður að
hvila magann og fasta einn eða
tvo daga.
Allt er undir því komið hverj-
ar eru orsakir slæmrar melt-
ingar. Ef það stafar frá tauga-
kerfinu, þá er bezt að hvíla sig
vel. Stafi það af óhollum mat,
læknast það bezt með niður-
gangsmeðulum. En stafi það af
ofáti, þá er augljóst, að rétt er
að eta minna. Það gerir mönn-
um ekkert til þótt þeir hlaupi
yfir eina máltíð eða tvær, en
föstur geta beinlínis haft ill
áhrif á magann.
Það er óholt og eyðir matar-
lyst að eta milli máltíða.
Þetta er undir því komið hvað
menn láta ofan í sig. Feitmeti
og sætindi draga úr matarlyst
og trufla meltinguna, en kjöt og
ostar auka matarlyst. Tilraunir,
sem gerðar hafa verið á börnum,
verksmiðjufólki og skrifstofu-
fólki, sýna að ofurlítill biti milli
máltíða örfar menn, varnar
þreytu og eykur athyglisgáfuna.
Menn verða feitir af því að
drekka mikið vatn.
Nei, þú mátt óhræddur drekka
eins mikið vatn og þú getur
torgað. Líkaminn mun sjálfur
losa sig við það, sem hann þarfn-
ast ekki.
Enginn skyldi drekka mikið
vatn með máltíðum, því að það
þynnir út meltingarsafann svo
maturinn meltist ekki.
Þetta er tilhæfulaust. Vatn fer
mjög fljótt í gegn um magann
og það stuðlar að auknu rennsli
meltingarsafans. Heitt vatn
örvar og starfsemi magans og
mýkir það, sem í hann er látið
svo að það verður auðmeltara.
Við hita er gott ráð að svelta,
en við köldu að eta.
Þessi kenning er úrelt. Að
vísu verður melting ekki jafn
ör, ef menn hafa hita, en brun-
inn í líkamanum eykst. Þess
vegna þurfa menn, sem hafa
hita, að eta auðmelta fæðu með
stuttu millibili. Læknar ráð-
leggja vanalega magurt kjöt,
vegna þess að fita er þungmelt.
En þeim sem hafa köldu líður
aðeins ver ef þeir eta mikið.
Heilnæm fæða eykur viðnáms-
þrótt líkamans, hvort sem um
hita eða köldu er að ræða, og
flýtir því fyrir bata.
Kjöt verður að vera hraðsoðið
svo það missi ekki safa sinn og
næringargildi.
Eftir því sem kjöt verður fyrir
meiri hita því meira missir það
af safanum. Þess vegna fer
meira af safanum forgörðum við
snögga og ákafa suðu heldur en
ef kjötið er hægsoðið. Snögg-
soðið kjöt er og ekki soðið nema
yzt. — En um fisk er það að
segja, að hann missir minna af
næringargildi sínu ef hann er
steiktur í mjög heitri feiti.
Fryst matvœli eru ekki jafn
nœrandi og ný.
Jú, þau eru jafn nærandi ef
menn láta þau ekki liggja tím-
unum saman eftir að frostið er
farið úr þeim. Öll matvæli, hvort
þau eru ný eða fryst, missa C-
fjörvi ef þau eru látin liggja
lengi áður en þau eru soðin.
Annars hefir löng geymsla ekki
áhrif á næringargildi matvæla
meðan þau eru frosin.
Geitamjólk er heilnœmari en
kúamjólk.
Það er nú allt undir því komið
á hverju geiturnar eða kýrnar
nærast. Allir hafa tekið eftir
því að meiri kjarni er í sumar-
mjólk en vetrarmjólk. Það er
varla annar munur á geitamjólk
og kúamjólk að því er heilnæmi
snertir, en að geitamjólkin er
örlítið fitumeiri.
Magrir menn eta ekki minna
en feitir menn. Á því sést að
mónnum verður misjafnlega gott
af matnum.
Yfirborð líkamans er meira
hjá háum og grönnum mönnum
heldur en hjá feitum og stuttum
mönnum, enda þótt þeir vegi
hér um bil jafn mikið. En því
stærra, sem yfirborð líkamans
er í hlutfalli við líkamsþungann,
þeim mun meiri hiti gufar út úr
líkamanum, og þess vegna þarf
maðurinn meira að borða en
aðrir til þess að halda við
brunanum í líkamanum. Það
hefir líka mikla þýðingu hvaða
vinnu menn stunda. Erfiðis-
menn eyða 4000—6000 hitaein-
ingum á dag, en skrifstofumenn
ekki nema svo sem 2000—3000
hitaeiningum. Og sem betur fer
er líkaminn nú svo hugvitssam-
lega úr garði gerður, að matar-
lystin segir nokkurn veginn til
um þarfir hans. En það er ó-
sjálfræði að fitna af ofáti.
Feitir menn njóta þess betur
að eta en magrir menn.
Reynslan sýnir að feitir menn
háma í sig matinn og finna ekki
jafn vel bragðið af honum eins
og aðrir. Eftir því sem menn
tyggja matinn betur, þykir þeim
hann betri og þurfa minna. Það
er því ekki vegna þess að mönn-
um bragðast maturinn svo vel
að þeir eta yfir sig, heldur af
græðgi — einkum þegar um
sætan mat er að ræða.
Dökkt kjöt er saðsamara en
hvítt kjöt.
Dökkt kjöt er ekki jafn auð-
melt og hvítt kjöt, vegna þess að
það er feitara, en öll feiti er
tormelt. Vegna fitunnar eru dá-
lítið fleiri hitaeiningar í dökku
kjöti, en upp á móti því vegur
að það er tormeltara.
•
Fiskur er góður fyrir heilann.
Því miður hefir enginn komizt
að því enn, að ein fæða sé betri
fyrir heilann en önnur. Það eru
heldur engar sannanir fyrir því
að áreynsla á heilann þarfnist
aukinnar næringar. Það eru
svipuð efni í eggjum eins og
heilaaum, en þó er ekki kunn-
ugt að menn verði vitrir af því
að eta egg. Amino-sýra virðist
þó hjálpa treggáfuðum börnum,
en ekki hafa nein áhrif í þá átt
á fullorðið fólk.
Mönnum liði betur ef þeir æti
hrátt en ekki soðið.
Soðinn matur er miklu betri
að öllu leyti, auðmeltari, bragð-
betri og laus við alla sýkla og
sníkjudýr. Ef menn hættu að
eta soðinn mat og tæki upp
á því að eta hrátt, mundi meðal-
aldur fljótlega lækka og heil-
brigði manna hraka.
Menn dreymir illa ef þeir
borða undir svefninn.
Meltingin er áreynsla og eftir
því sem menn borða meira undir
svefninn, því meira erfiði hefir
líkaminn við meltinguna. Auð-
vitað hefir þetta áhrif á svefn-
inn og þá sennilega á draumana
líka. En menn sofa oft betur ef
þeir fá sér ofurlítinn bita áður
en þeir ganga til náða. En orsök
vondra og góðra drauma er öll
önnur en matur.
Súrmjólk er heilnæmari en
nýmjólk.
Þegar mjólk gerjast breytast
sýkurefni hennar í sýrur, en
næringargildi hennar breytist
ekki neitt. Ef þú drekkur ný-
mjólk, gerjast hún undir eins í
maganum og verður að þykku
súrhlaupi, vegna sýruefna í
maganum, sem sumir nefna
hleypir. Hún verður því þegar
að súrmjólk. En vegna þess að
hleypirinn er í súrmjólkinni
þarf maginn ekki að leggja
hann til og þess vegna meltist
súrmjólk fyrr en nýmjólk.
Það þynnir blóðið að drekka
mikið vatn.
Alls ekki. Þótt menn drekki
einn eða tvo potta af vatni á
fastandi maga, þá hefir það eng-
in áhrif á blóðið.
Einhvern tíma munu vísindin
hafa fundið upp töflur, sem inni-
halda öll þau nœringarefni, er
líkaminn þarfnast og koma í
stað fæðu.
Það er álíka mikil fjarstæða
að hugsa sér að hægt sé að gera
slíkar töflur, eins og hægt sé að
gera töflur úr hreinu vatni.
Menn þurfa ekki annað en hug-
leiða, að olífiv-olía, smjör og
svínafeiti eru hér um bil hrein
feiti, og í venjulegum sykri er
samanþjappað eins miklu af
kolvetni og unnt er. Og að und-
anskildu ofurlitlu af vatni, er
magurt kjöt nær eingöngu líf-
efni. Fæðan hlýtur því alltaf að
verða fyrirferðarmikil. Það er
ekki hægt að þjappa henni sam-
an á annan hátt en þann að ná
úr henni vatnínu — en þá þurfa
menn þeim mun meira af vatni
að drekka til þess að geta melt
hana.
----0----
Þegar menn hafa losað sig við
alla hjátrú um mataræði, þá
mun maturinn bragðast þeim
betur og þeim verða betra af
honum, Menn segja t. d. að sum-
ar fæðutgeundir, tvær eða fleiri,
megi ekki eta samtímis, því að
þær fari ekki saman í maganum.
En ef maður etur ekki annan
mat en þann, sem honum verður
gott af, þá er alveg sama hve
margar fæðutegundir hann læt-
ur í magann í senn, þær bland-
ast þar blessunarlega. Það er
hjátrúin en ekki maginn, sem þá
gerir uppsteyt, ef manni verður
ekki gott af því.
—LESB. MBL.
Icelandic Government
Scholarship
The Government of Iceland
has offered a scholarship to
enable one Canadian student to
study at the University of Ice-
land in Reykjavík during the
Academic Year 1955-1956.
VALUE
12,500 Icelandic Kronur (about
$750. Canadian) and free tuition.
The first half of the scholar-
ship will be paid upon arrival
in Iceland; the second half will
be paid on January 1, 1956.
CONDITIONS
The permissible fields of
study are the history, the litera-
ture, and the language of Ice-
land. During the first term, the
recipient of the scholarship
must attend courses which have
been specially planned for
foreign students. During the
second term, the recipient must
attend at least four classes each
week in Icelandic literature
courses of his own choice.
The successful applicant must
begin his studies not later than
October 1, 1955, and continue
until at least May 1, 1956.
LIVING ACCOMMODATIONS
The Icelandic Ministry of Edu-
cation will arrange for accom-
modation in the students’ house
and for food in the students’
dining hall. Last year students
availing themselves of these
facilities paid 300 kronur per
month for rent and 810 kronur
per month for food. (About
$68.00 per month). These rates
may be raised slightly during
the 1955-56 Academic wear.
APPLICATIONS
Applications should be ad-
dressed to W. J. Waines, Dean of
Arts and Science, University of
Manitoba, Winnipeg, Manitoba.
They must reach Winnipeg not
later than May 9, 1955. A short
autobiography mentioning age,
place of birth, educational quali-
fications-, and other training and
experience should be included.
Applicants are requested to
furnish at least one recom-
mendation from a person
familiar with their work and
qualified to recommend it.
Vörusýningarnefndin, sem
iðnaðarmálaráðherra skipaði
fyrir skömmu til þess að
vinna að þátttöku af íslands
hálfu í erlendum vörusýn-
ingum, barst fyrir nokkru
boð . frá stjórn listiðnaðar-
sýningarinnar í Munchen
um þátttöku í alþjóðlegri
sýningu, sem haldin hefir
verið þar árlega undanfarin
7 ár. Sýningin hefst að þessu
sinni 6. maí og lýkur hinn
15. maí.
Megintilgangur sýningarinn-
ar er að sýna fallegar og vand-
aðar handunnar vörur frá lönd-
um innan Evrópu og utan, m. a.
húsgögn, hýbýlaskraut, vefnað,
leirmuni, listmuni úr málmum,
tré, gleri, leðri, plasti, strái
o. s. frv.
Á sýningum sem þessum gefst
því tækifæri til samanburðar á
því bezta, sem framleitt er af
listmunum og fá sýningargestir
þar tækifæri til þess að kynnast
stíl, tækni og framleiðsluaðferð-
um hinna ýmsu þjóða.
Eftir að hafa leitað álits hins
nýstofnaða félags „íslenzk list-
iðn“ og framkvæmdastjóra
Landssambands iðnaðarmanna á
málinu, ákvað vörusýningar-
nefndin þátttöku af íslands hálfu
í sýningunni.
Skarphéðinn Jóhannsson arki-
tekt mun verða trúnaðarmaður
nefndarinnar við undirbúning
sýningarinnar, en nýstofnað fé-
lag „íslenzk listiðn" hefir auk
þess góðfúslega lofað aðstoð
sinni við undirbúninginn.
Þeir sem framleiða muni, er
þeir telja að eigi erindi á sýn-
ingu þessa, eru beðnir að til-
kynna vörusýningarnefndinni
það bréflega í pósthólf 417 sem
fyrst og eigi síðar en 15. þ. m.
I gærkvöldi átti Mbl. stutt
samtal við Gunnar J. Friðriks-
son, framkvæmdastjóra, for-
mann vörusýningarnefndarinn-
ar, um þátttökuna í þessari sýn-
ingu. Kvaðst hann álíta að Is-
lendingar ættu erindi þangað
með þátttöku sinni. Á slíkum
sýningum er ekki um að ræða
almenna fjöldaframleiðslu, þar
sem einkum er spurt um fram-
leiðslugetu og verð. Á listiðnað-
arsýningum er fyrst og fremst
um það spurt hvort gripirnir séu
listrænir, eigulegir eða sjald-
gæfir.
íslenzkir silfurmunir verða
vafalaust ein aðaluppistaðan í
íslenzku deildinni, en þar verð-
ur einnig vefnaður og dúkar,
keramik og mjög kemur til mála
að senda húsgögn og tréskurð.
íslenzkir munir sjaldgæfir
Ef okkur tekst að senda eigu-
lega muni á þessa sýningu í
Munchen, þá þurfum við ekki að
óttast að þeir verði ekki sjald-
gæfir, jafn fámennir og við ís-
lendingar erum, sagði Gunnar.
Þessar listiðnaðarsýningar í
Munchen hafa farið fram ár
hvert undanfarin sjö ár og taka
þátt í þeim mikill fjöldi þjóða
hverju sinni.
Gunnar J. Friðriksson gat
þess að lokum, að Dönum hefði
orðið vel ágengt með þátttöku
í alþjóðlegum listiðnaðarsýning-
um. Þeir hafa hazlað sér völl á
heimsmarkaðinum í húsgagna-
framleiðslu á tiltölulega fáum
árum, svo og keramik.
Þátttaka íslands í slíkri list-
iðnaðarsýningu getur orðið upp-
haf að því að hér rísi upp list-
iðnaður, sem bjóði vörur sínar
á erlenda markaði. Væntir vöru
sýningarnefndin hins bezta sam-
starfs við alla þá, sem hér geta
lagt hönd á plóginn, sagði
Gunnar J. Friðriksson.
—Mbl., 8. marz
Fáninn hans
Peary
Framhald af bls. 5
úr forgengilegu efni, hafði lent
í ýmsu og drukkið í sig svita
meðan faðir minn bar hann
innan klæða. Það kom því 1 ljós,
að hann var að byrja að grotna
í sundur og mikil hætta á að
hann eyðilegðist með öllu. Það
var því tekið til bragðs að
sauma hann á annan dúk,
strengja þann dúk og setja hann
síðan í glerkassa, þar sem loft
getur ekki komizt að honum.
Þannig var hann um mörg ár
geymdur á heimili mínu í Wash-
ington. En nú er allt breytt.
Móðir mín er orðin 91 árs og
hún vill gjarna að fáninn komist
á þann stað þar sem honum sé
óhætt. Við höfum því ákveðið
að gefa hann félaginu National
Geographic Society í virðingar-
og þakklætisskyni fyrir allt,
sem félagið gerði fyrir föður
minn.
—Lesb. Mbl.
French-Style
SHGRTS
Nákvæmt sniS, svöl og þægi-
leg . . . fagurlega prjónafi úr
sjálfkembdri baSmull . . . sléttir
saumar, teygjanlegt um mitti
og veitir hinn fullkomnasta
stuöning. Jerseys, sem eiga vi8.
RUST A THREAT
Stem rust is developing rapidly in the Southern States.
Given favorable conditions rust could again damage
Manitoba’s wheat crop.
Selkirk wheat is the only variety resitant to 15 B
stem rust.
Stocks are ample to plant most of the acreage
intended for wheat.
Don’t take chances on seeding non- rust resistant
varieties.
Sow Selkirk M'heat and Beat the Threat
Your Agricultural Reprentative can assist you in
locating seed.
MANITOBA DEPARTMENT OF
AGRICULTURE
HON. R. D. ROBERTSON J. R. BELL
Minister Deputy Minister