Lögberg - 21.04.1955, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 21. APRIL 1955
Tvö frumskilyrði til framfara
á Þingvöllum
Eftir sr. JÓHANN HANNESSON
Ýmsir mætir menn meðal
þjóðar vorrar hafa tekið sér
^yrir hendur að gera tillögur til
ið hefia hinn forna höfuðstað
landsins til vegs og virðingar í
samræmi við óskir og kröfur nú-
tíma manna. Má í því sambandi
benda á merka grein eftir for-
mann Þingvallanefndar, Gísla
Jónsson alþingismann, er hún
birtist í Morgunblaðinu í júlí
s.l. ár.
Getur sá, er þetta ritar, af
heilum hug tekið undir það, sem
sagt er í þeirri grein, enda munu
varla skiptar skoðanir um flest
það, er þar segir meðal þeirra, er
Þingvöllum unna. Mætti einnig
segja hið sama um tillögur ann-
arra merkra manna, sem hug-
leitt hafa einstök verkefni, er
hér bíða úrlausnar. Það er sjálf-
sagt rétt og nauðsynlegt að hér
þarf nýja kirkju, nýtt gistihús
og yfirleitt margt nýtt hér í
Þjóðgarðinum, sem hér hefir al-
drei verið, en þarf þó að vera í
sérhverjum sæmilegum þjóð-
garði — bæði til sæmdar staðn-
um og til þæginda fyrir al-
menning.
Margt hefir hér verið vel gert
og viturlega til varðveizlu staðn-
um, en mikil eru þau verkefni,
sem enn bíða, eða hafa ekki
verið varanlega leyst ennþá.
Hafa sum þau mál, er Þingvelli
Kaupið Lögberg
VmLESNESTA
ISLENZKA BLAÐIÐ
varða, verið rædd á Alþingi og
verður þá vonandi eitthvað úr
framkvæmdum, einnig þeirra
verka, sem eru svo kostnaðar-
söm að Þingvallanefnd getur
a. m. k. ekki ein komið þeim í
framkvæmd nema með miklum
fjárveitingum. Samstillt þjóðfé-
lagsátak þarf t. d. til að gera hér
sæmilega kirkju og gistihús við
hæfi nútímans. — En hvers
vegna skyldu þessi verkefni vera
ofvaxin íslenzku þjóðfélagi svo
mjög sem menn draga nú saman
fé til hvers konar stórfram-
kvæmda? Ef það er satt, sem
sagt er um gistihús landsins, að
þeirra mál séu mjög óviðunandi
og ekki sambærileg við fram-
farir á öðrum sviðum, þá getur
það ekki verið af öðru en að
menn vilja ekki leggja það til
þeirra, sem þeir heimta af þeim.
Skepna, sem fær of lítið að éta,
stækkar ekki eðlilega né þrífst
og sama lögmál gildir um stofn*-
anir, þar á meðal íslenzk gisti-
hús.
Tilgangur minn er hér ekki að
gagnrýna neitt, sem aðrir hafa
gert, heldur benda á tvö einföld
atriði, sem þó eru frumskilyrði
til annarra framfara í sambandi
við Þjóðgarð íslands á Þingvöll-
um. Menn gera sér ekki grein
fyrir nauðsyn jafn einfaldra
hluta, er þeir koma hingað í sól-
skyni og sumarblíðu, hrifnir af
fegurð fjallatinda, hlíða og hæða,
niðursokknir í unað landslags og
veðurblíðu og fríðleik náttúr-
unnar (eða flöskunnar) í hennar
fegursta skrúða hér á þessum
stað. — að er vinnan hér og
reynslan, sem kennir mönnum
hvar skórinn kreppir.
COPENHAGEN
Bezta munntóbak
heimsins
BALBRIGGAN
LÉTTU
NÆRFÖT
Halda yður þægilega köld-
um með verndar-hlífum
fyrir handarkrika og læri.
Penmans léttu bómullar-
nærföt, eyða svitanum —
fara vel, engin bönd þörf,
auðveld í þvotti. í hvaða
sniði sem ðr fyrir menn og
drengi.
FRÆG
SÍÐAN 1868
B-FO-5
Til hótelreksturs þarf
öruggt rafmagn
Áður en skilyrði geta orðið
sæmileg til hótelrekstrar, þarf
að leiða hingað rafmagn frá
Soginu. Nú framleiðir Hótel
Valhöll rafmagn handa sér með
dieselvél. Eyðist til rafmagns og
hitunar á þriðja þúsund lítrar af
olíu á hverri viku meðan hótelið
er starfrækt og þarf sérstakan,
vel hæfan mann til að gæta vél-
anna. Þarf ekki að skýra það
nánar hve gífurlega þetta tor-
veldar rekstur hótelsins og gerir
hann dýran — og auðvitað með
öllu óarðbæran, þegar aðsókn er
lítil. Þó er þetta rafmagn alls
ekki öruggt. Fyrir kemur að
vélin bilar þegar mest á liggur
og mikið er um gesti. Geta menn
gert sér í hugarlund hversu
óþægilegt það er fyrir hótel-
stjóra, starfsfólk og gesti þegar
rafmagnið bregzt. Vatninu er til
dæmis dælt daglega með raf-
magni, en þegar það vantar,
verður að bera það í fötum úr
Öxará, eins og fornmenn gerðu
— en þá gerðu heldur ekki gestir
Þingvalla þær kröfur, sem þeir
gera nú, — og höfðu engan hótel
stjóra til að hella skömmum
sínum út yfir.
Þó að þjóðgarðsvörður hafi
engan veg né vanda af hótel-
rekstrinum, sem betur fer — því
meir en nóg er hér að gera á
sumrin — þá er mér kunnugt
um ýmsa erfiðleika þeirra, sem
leggja þetta erfiði á sig, að ég
veit greinilega að það er fyrst
og fremst þessi geysihái kostn-
aður og óþægindi, sem valda því
að hótelið sér sér ekki fært að
halda starfi sínu áfram nema
þennan stutta tíma, 3—4 mánuði
ársins í mesta lagi, þó að aðsókn
sé nokkur bæði fyrir og eftir
þann tíma.
Hvorki Hótelið né Þjóðgarð-
urinn hefir fjármagn til umráða
til að bera allan kostnað af raf-
lögn frá Soginu til Þingvalla,
enda væri ekki verjandi að ráð-
ast í slíka framkvæmd fyrir
Þingvelli eina ef gert yrði. En
fyrir þjóðfélagið yrði það ekki
óarðbært að leggja fram nokkuð
fé til raflagna umhverfis Þing-
vallavatn, með því að á þessu
svæði yrði rafmagnsnotkun á-
líka og í stórri sveit með 45—50
notendur (hér í innifalin býlin
umhverfis vatnið, sumarbústaði
og hótelið, miðað við núverandi
þörf og jafnaðartíma). Mun
þetta þó án efa aukast miðað við
það, sem nú er.
Til þess að hvergi sé máli
hallað ber að geta þess, að Þing-
vallanefnd lét gera góða diesel-
rafstöð fyrir bæinn á Þingvöll-
um árið 1953. Nægir það raf-
magn bænum og kirkjunni vel.
En rafmagnsskortur umhverfis-
ins er jafn eftir sem áður, eins
og gefur að skilja.
Ánægjuleg sjón
Hér við Þingvallavatn hafa
menn stundum þá ánægju, á
vetrarkvöldum í góðu veðri,
þegar skýin eru í hæfilegri hæð,
að sjá bjarman af rafljósunum
við Ljósafoss og í Reykjavík
uppi í skýjunum. Er gleðilegt til
þess að vita, að það vatn, sem
héðan rennur, skuli nú svo vel
notað í þágu fjölda manns, sem
raun ber vitni. En varanleg raf-
lýsing fyrir hinn forna höfuð-
stað landsins er þetta þó ekki,
því bjarminn hverfur þegar
skýin lækka, og þá sézt héðan
hvergi neitt ljós í neinni manna-
byggð, — nema á bænum sjálf-
um og í kirkjuturninum.
Til öryggis umferðar þarf
nýjan vegarkafla
Á hinum þrönga vegi, sem
liggur milli hamranna niður í
Almannagjá að vestan, er þegar
orðin mikil slysahætta, þegar
umferð er mest á sumrin. Hefir
stundum horft til vandræða og
umferð stöðvast í bili, er bifreið-
ar hafa bilað í brekkunni. Vegur
þessi er svo brattur og mjór að
hann hæfir engan veginn þeim
stóru bifreiðum, sem nú er tekið
að nota hér á landi.
Vildi ég óska að úr yrði bætí
áður en stórslys verða.
Ekki dregur það úr hættunni,
að vatn rennur þarna í leysing-
um vor, haust og vetur, en oft
frýs þetta vatn svo öll brekkan
verður hál sem gler, svo slys
vofa yfir, ef ekki er gætt ýtrustu
varúðar.
Auk þess þarf ekki nema
tveggja stunda skafrenning til
þess að þessi vegarspotti í
gjánni verði ófær með öllu þótt
aðrir vegir, bæði að austan og
vestan, séu vel færir. — Gerði
ég tilraun í vetur með þetta og
gerði gjána færa bifreiðum eitt
sinn er hún var ófær. Tveim til
þrem stundum síðar var allt
verkið ónýtt vegna þess að skaf-
renningurinn fyllti meira en
það, sem hreinsað hafði verið.
Oft vill svo til að leiðin austur
um Þingvelli er vel fær úr
Reykjavík þótt Hellisheiði sé
ófær. Þótt undarlegt megi virð-
ast, fær almenningur hér alls
engar fréttir í útvarpinu um
þetta eða beinlínis rangar þegar
talað er um fjallvegi. Kom einu
sinni í vetur sú frétt, að Mos-
fellsheiði myndi ófær. Menn
fóru þó heiðina þann sama dag
og farið var líka þar yfir með
veikan mann nokkrum tímum
eftir að fréttin barst. Daginn
eftir var mælst til þess við
Fréttastofu Útvarpsins, að frétt-
in yrði leiðrétt, en hún var samt
ekki leiðrétt. Þá tjáði mér bíl-
stjóri, að fyrir nokkrum árum
hefði sams konar frétt komið í
Útvarpinu. Kvaðst hann þó hafa
ekið þá leið viðstöðulaust þann
sama dag eins og ekkert hefði í
skorizt.
Nú getur einnig staðið svo á,
að Mosfellsheiði sé fær og yfir-
leitt öll leiðin vestan og austan
Þingvalla e,n Almannagjá ein
sé ófær vegna þess að á veginum
í gjánni liggur djúpur snjór eftir
skafrenning. Þannig var t. d. nú
fyrir skömmu, er skólabörn
urðu að fara í skóla og önnur
að koma úr skóla. Var þá ak-
fært að gjánni að vestan og frá
Valhöll að austan, en á þessum
stutta kafla var torfæran. Urðu
börnin að klifra niður — og upp
— gjána og bera farangur sinn
í rigningu og ófærð — en þó
telst þetta til minniháttar erfið-
leika hér um slóðir.
Hinn góðkunni vegaverkstjóri,
Jónas í Stardal, hefir af miklum
dugnaði haldið þessari leið op-
inni mest af þeim tíma, sem
liðinn er af þessum vetri. En
það er ekki lítið erfiði fyrir
menn og vélar að glíma við
ófærðina í Almannagjá og hlýt-
ur að kosta þjóðfélagið árlega
nokkurt fé.
Öruggasta leið lil sigurs
á þessari torfæru
Veðurfræðingar hafa athugað
ýmsa möguleika (sbr. grein
Gísla Jónssonar alþm.) til að
komast fram hjá hættum og
erfiðleikum Almannagjár. Þegar
menn hafa séð hvernig ísar, snjó
ar og vötn haga sér á þessu
svæði á ýmsum árstímum, þá
virðist ein þeirra leiða, sem hafa
verið athugáðar, bera af hinum.
Hygg ég að hún sé bæði örugg-
ust, ódýrust og þægilegust úr
því sem komið er með bygging-
ar á svæðinu fyrir vestan Þjóð-
garðinn.
Vilji menn fá öruggan veg til
Þingvalla og um Þingvelli og um
leið forðast hættuleg þrengsli,
brekkur, hálku, snjóa og vatns-
rennsli á veginum, þá mun
heppilegast að leggja þann veg
fyrir vestan Almannagjá og yfir
hana á móts við velli þá, sem
Leirur nefnast. Kæmi hinn nýi
vegur þar á Kaldadalsveginn á
Leirunum, en þær eru skammt
norður frá Efri Völlunum. Væri
þá hægt að friða þann hluta Al-
mannagjár, sem geymir hinar
sögulegu minjar, Lögberg og
búðir og gamla veginn.
Áður voru oft torfærur á Leir-
unum sökum vatnsflóða, en s.l.
sumar var úr því bætt. er Vega-
gerð ríkisins lét gera nýjan veg-
arkafla yfir það svæði, sem
lægst liggur. (Verkstjóri Jónas í
Stardal). Um leið gerði Þing-
vallanefnd skurði til að verja
Leirurnar gegn frekari skemmd-
um af völdum vatnavaxta og
hafa þeir til þessa reynzt vel.
Mikið er talað um vaxandi
slys og skemmdir í umferð. Skyn
samlegra væri að gera nú ör-
uggan veg til hins forna höfuð-
staðar en að bíða eftir að slys
minni mann á það, enda efast ég
um að þessar vegabætur kosti
meir en ein ný stór bifreið
kostar.
Þingvöllum í febrúar 1955
Jóhann Hannesson
—Mbl., 10. marz
Úrræði Dana í gjaldeyrismálum:
Lagóur neyzluskattur á margar vörur—
Fólk fær ríkisskuldabréf í sfaðinn
Minnka á neyzluna um 4—500 milljónir — Endurgreiðsla
hindrar hækkun vísilölu
—Stytt úr POLITIKEN
Á laugardaginn lagði danska
stjórnin fram lagafrumvörp, er
miða að því að bæta úr gjald-
eyrisvandræðum þeim, sem
Danir hafa átt við að stríða um
alllangt skeið. Alls var hér um
17 lagafrumvörp að ræða, flest
breytingar á lögum til sam-
ræmis. Tvö nýmæli eru merk-
ust. Annað gerir ráð fyrir 10 til
25% skatti á ýmis konar neyzlu-
vörur, hitt er um útgáfu ríkis-
skuldabréfa, sem neytendum
skuli afhent eftir árlegri hæð
skattskyldra tekna viðkomanda.
Ríkissjóður ávaxtar þessi bréf
í eins konar sparnaðarsjóði eða
fjárfestingarsjóði, en greiðslur
hefjast 1962. Markmiðið er að
ná jafnvægi í greiðslujöfuði við
útlönd, án þess að grípa til inn-
flutningshafta eða niðurskurðar
á fjárfestingu en draga í þess
stað úr heildarneyzlu lands-
manna.
Greiðslujöfnuður Dana við út-
lönd hefir verið mjög óhagstæð-
ur allt frá 1953 og á árinu 1954
voru gerðar ráðstafanir, er áttu
að bæta úr þessu. Var dregið
nokkuð úr fjárfestingu af opin-
berri hálfu og bitnaði þetta
einkum á framkvæmdum í þágu
landvarna. Þessar aðgerðir hafa
reynzt ófullnægjandi, enda hefir
þróun verðlags erlendis verið
Dönum mjög óhagstæð á þessu
tímabili. Verð á innfluttum
vörum hækkað en útflutnings-
vörur ekki. Danska þingið mun
nú hafa samþykkt frumvörp
stjórnarinnar í höfuðatriðum.
n > v
ii' • n - j
Lækka heildarneyzluna
1 greinargerð sinni fyrir laga-
frumvörpum stjórnarinnar sagði
Kampmann, fjármálaráðherra,
að stjórnin stefndi fyrst og
fremst að lækkun neyzlunnar 1
landinu í heild, en ekki beinlínis
að því að draga úr neyzlu þeirra
vara, sem skattlagðar verða.
Stjórnin vildi komast hjá að
skera niður fjárfestingu bæði af
opinberri hálfu og einstaklinga
fram yfir það sem gert var með
lögunum frá 1954.
Skallur á neyzluvörur
Hinn óbeini skattur á neyzlu-
vörur nemur frá 10—25% eftir
vörutegundum. Skattur þessi
verður innheimtur hjá heildsöl-
um, þar sem hentugra þótti að
innheimta hann þar fremur en
hjá smásölum. Helztu vöruteg-
undir sem skattlagðar verða
eru vefnaðarvörur alls konar
fatnaður, einkum yfirfatnaður,
skór, gull- og silfurvörur, leik-
föng, útvarpstæki. Einnig er
lagður skattur á eldspýtur, rak-
vélablöð, kaffi, te, benzín, og
skemmtanaskattur á aðgöngu-
miðum kvikmyndahúsa hækkar
um 25%.
Ríkisskuldabréf eftir
lekjum manna
Annað meginatriðið í ráðstöf-
unum stjórnarinnar er útgáfa
ríkisskuldabréfa, sem óbeint á
að bæta almenningi skattlagn-
inguna. Hér er raunverulega um
tímabundinn skyldusparnað að
ræða. Bréfin verða afhent neyt-
endum fyrir þetta ár og næsta.
Útborgun þeirra hefst 1. apríl
1962 og lýkur 1972. Verður dreg-
inn út 1/10 hluti af heildarupp-
hæð bréfanna árlega til útborg-
unar. Upphæð sú sem hver neyt-
andi fær í skuldabréfum árlega
fer hækkandi miðað við tekjur
hans og er þetta byggt á því að
þeim mun hærri sem tekjur
manna eru, þeim mun meira
muni þeir veita sér af neyzlu-
vörum og þannig greiða hærri
neyzluskatt. Þeir, sem eiga fyrir
fjölskyldu að sjá, fá hærri
skuldabréf en einhleypir. Fjöl-
skyldufaðir með 4000—4500
danskar krónur í skattskyldar
tekjur fær ríkisskuldabréf að
upphæð kr. 80, en sá sem hefir
20 þús. krónur eða þar yfir í
skattskyldar tekjur árlega fær
bréf upp á 280 kr. Vextir eru
síðan greiddir af bréfum þessum.
Loks er gert ráð fyrir, að þeir
væntanlega fáu, sem hafa lægri
árstekjur en nemur 4 þús. kr.
skattskyldum, skuli fá bætur
sínar fyrir skattlagninguna á
neyzluvörurnar greiddar í pen-
ingum.
Niðurgreiðslum hæit
Jafnframt þessum ákvæðum
eru hinum allra tekjulægstu
ætlaðar nokkrar skattlækkanir
í beinum sköttum. Hætt verður
algerlega við niðurgreiðslur á
mjólk, en hún var sú eina vöru-
tegund, sem enn var greidd
niður í Danmörku og nam sú
upphæð um 25 milljónum króna.
Ráð var fyrir því gert í frum-
varpinu að barnalífeyrir skyldi
hækka nokkuð.
Neyzluskatiurinn
sem sparnaður
Reiknað er með að skattarnir
á neyzluvörurnar muni færa
í ríkissjóð röskar 200 milljónir
árlega og þar eð ákvæðin gilda
til tveggja ára verða það um
400 milljónir, sem þannig koma
í ríkissjóð. Þessu fé má ekki
eyða og fyrir því verða ríkis-
skuldabréfin gefin út. Hér er því
mm eins konar lán að ræða handa
ríkissjóði frá almenningi, er
verkar sem tímabundinn skyldu
sparnaður. Þá er vert að vekja
á því sérstaka athygli, að sök-
um þess að almenningur fær
tollana endurgreidda, koma þeir
ekki fram á vísitölunni til
hækkunar. Laun verða því ó-
breytt, enda sagði fjármálaráð-
herrann að ráðstafanir þessar
myndu gagnslausar, ef um leið
væri sett af stað kapphlaup
milli verðlags og launa í landinu.
—TIMINN, 15. marz
#
Veljið í öryggi hjá Tip Top Tailors
Gamlir og nýir viCskiptavinir njóta hlnna sömu
kjörkaupa, hinnar sömu persónulegu afgreiSslu
hjá elztu og frsegustu fatagerSarverzlun I Canada
eftir máli, Jafnt fyrir konur sem karla. BúSlr og
umboSsmenn 1 hverri borg frð. strönd tll strandar.
r ’t