Lögberg - 02.06.1955, Blaðsíða 3

LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 2. JÚNÍ 1955
Aldarafmæli frjálsrar verzlunar á
íslandi
Eftir prófessor RICHARD BECK
Frjáls verzlun á Islandi átti
aldarafmæli 1. apríl síðast-
liðinn. Var þeirra merkis-
tímamóta í framsóknarbar-
áttu og atvinnulífi þjóðar-
innar, að verðugu, minnst
með virðulegri hátíðarsam-
komu í Þjóðleikhúsinu í
Reykavík á sjálfan afmælis-
daginn, að viðstöddum for
seta Islands, herra Ásgeir
Ásgeirssyni og frú hans, og
rnörgu öðru stórmenni þjóð-
arinnar.
Formaður hátíðarnefndar-
innar, Eggert Kristjánsson,
stórkaupmaður og formaður
Verzlunarráðs Islands, hafði
samkomustjórn með höndum,
en aðalræðumenn voru Ing-
ólfur Jónsson, viðskiptamála-
ráðherra, og Vilhjálmur Þ.
Gíslason, útvarpsstjóri og
fyrrv. skólastjóri Verzlunar-
skólans. Auk þeirra fluttu
ávörp: Erlendur Einarsson,
forstjóri Sambands íslenzkra
samvinnufélaga, Kristján
Jónsson, formaður Sambands
smásöluverzlana, og Guðjón
Einarsson, formaður Verzlun-
arfélags Reykjavíkur.
Karlakór Reykjavíkur, und-
ir stjórn Sigurðar Þórðarson
ar söngstjóra, söng fjölda
ia§a> en eflisöngva og tví-
söngva sungu Guðrún Á.
Símonar söngkona og Guð
^oundur Jónsson óperusöngv-
ari.
Var því með sanni rúm
hvert vel skipað á hátíðar-
•Jagskránni, og samkoman um
ajlt sæmandi hinum sögulegu
Lmamótum, er hún var
helguð.
En hátíðarnefndin, sem
skiPuð var fulltrúum hinna
ýnisu samtaka verzlunarstétt-
arinnar, lét eigi þar við lenda.
tilefni af aldarminningu
Verzlunarfrelsisins, átti nefnd
ln hlut að útgáfu sérstaklega
Vandaðs sögurits, íslenzk
^erzlun, eftir Vilhjálm Þ.
huslason.
Er hér að vísu, eins og höf.
ekur fram í eftirmála sínum,
»um að ræða ritgerð um
^erzlunarfrelsið, uppruna
þess og eðli og helztu áhrif
þess, en ekki almenna verzl-
L^arshgu tímabilsins“. Eigi
að síður er rit þetta hið skil-
nierkilegasta og fróðlegt að
Sama skapi, og þá um leið
aöætur skerfur til verzlunar-
"°gu landsins í heild sinni,
euda tengir höf. frásögn sína
haráttuna fyrir verzlunar-
r.elsinu stjórnarfars- og hag-
hætt' tímabÍlSÍns me® ýmsum
Ritið hefst með gagnorðu á-
varpi forseta íslands, og vott-
ar hann þar forustumönnun-
htn í verzlunarbaráttunni og
amherjum þeirra þakklæti
t í greinarlok með eftirfar-
ndi orðum:
„Það er mikil og prúð fylk-
lng, sem staðið hefir í sigur-
sælli baráttu. I dag rennum
vér huganum til margra með
þakklæti og virðingu, og þá
fyrst og fremst Jóns Sigurðs
sonar, sem fremstur hefir
staðið í baráttunni fyrir Is-
lands endurreisn á öllum
sviðum“.
Mynd Jóns Sigurðssonar
skipar einnig, eins og vera
ber, öndvegi framan við bók-
ina, og undir mynd hans eru
prentuð þessi orð hans: —
„Verzlunin er undirrót til vel-
megunar lands og lýðs, þegar
hún er frjáls“.
Þau ummæli hins vitra og
langsýna stjórnmálaleiðtoga
og menningarfrömuðar þjóð
ar vorrar hafa, góðu heilli,
sannast í ríkum mæli. Þeirri
staðhæfingu ber þetta fróð-
lega rit Vilhjálms Þ. Gísla-
sonar órækt vitni. Upphafsorð
þess hitta ágætlega í mark:
„Verzlun hefir frá upphafi
íslandsbyggðar verið einn af
burðarásum þjóðlífsins og
menningar þess. Þjóðarhagur
blómgaðist með góðum verzl-
unarháttum og siglingum,
honum hnignaði með van-
rækslu verzlunarinnar eða
einokun hennar. Krafan um
verzlunarfrelsi var undir-
aldan í allri sjálfstæðisvið-
leitni þjóðarinnar, þegar rof-
aði fyrir nýjum tíma á
átjándu og nítjándu öld, og
verzlunarfrelsið, sem loks var
veitt 1854 og 1855, varð ein
meginstoð margs konar fram-
fara í stjórnarfari og í verk-
legu og andlegu lífi“.
Þeim orðum sínum finnur
höf. síðan nægan stað í sögu-
legum heimildum og hag-
skýrslum þjóðarinnar. á því
tímabili, sem hér um ræðir,
og dregur síðan saman niður-
stöður sínar í bókarlok í þess-
um málsgreinum:
„Verzlunin hefir aukizt og
blómgast á margan hátt þessa
öld, frá því að verzlunar-
frelsið hófst, og bæði kaup-
menn og kaupfélög hafa lagt
þar til sinn skerf. Nú eru í
landinu upp undir 1700 verzl-
anir, móts við 58 fastaverzlan-
ir 1855. Af þessari tölu eru nú
220 heildverzlanir, 1218 smá-
söluverzlanir og 208 fisk-,
brauða- og mjólkurbúðir.
Verð innfluttrar vöru er ná-
lægt 1130 millj. kr. og verð
útflutningsvöru um 846 millj.
kr. íslendingar reka nú verzl-
un við 50 erlendar þjóðir —
sækja vörur vítt um heim og
hafa aflað afurðum sínum
markaða í fjrlægum löndum.
Um 1700 vörutegundir eru nú
greindar í verzlunarskýrslum
árlega, móts við 45 vöru-
flokka, sem taldir voru á
skýrslum árið 1855.
Menn hafa hugsað og deilt
margvíslega um lífskjör og
lífshamingju á þeim breyt-
ingatímum, sem síðustu
mannsaldrar hafa verið, og
meta ýmislega gæði lífsins.
Það er komið undir mann-
Business and Professional Cards
FUNERAL HOME
843 Sherbrook Street
Stofna'S 1894
SlMI 74-7474
Creators of
Distinctive Printing
Columbia Press Ltd.
695 Sargenl Ave. Winti
PHONE 74-3411
J. Wilfrid Swanson & Co.
Insurance in all its branches
Real Estate - Mortgages - Rentals
210 POWER BUILDING
Telephone 93-7181 Res. 40-3480
LET US SERVE YOU
Minnist
BETEL
í erfðaskrám yðar
S. O. BJERRING
Canadian Stamp Co.
RUBBER & METAL STAMPS
NOTARY & CORPORATE SEALS
CELLULOID BUTTONS
324 Smilh Sí. Winnipeg
PHONE 92-4624
SELKIRK METAL PRODUCTS
Reykháfar, öruggasta eldsvörn,
og ávalt hreinir. Hitaeiningar-
rör, ný uppfynding. Sparar eldi-
við, heldur hita frá aS rjúka út
með reyknum.—Skrifið, símið til
KELLY SVEINSSON
625 Wall St. Winnipeg
Just North of Portage Ave.
Slmar 3-3744 — 3-4431
ræðst og lífsgæði eru metin
En það er ekki að efa, að Is-
öldina, öld verzlunar og
stjórnfrelsis, en nokkru sinni
fyrr að lifa lífi sínu myndar-
lega og gæfusamlega — og
þeir hafa gert það“.
Hver sá, sem ferðast hefir
um Island á síðustu árum og
kynnt sér að ráði atvinnu- og
menningarlíf þjóðarinnar,
mun heilum huga taka undir
þessi ummæli höf. og telja
þau í engu orðum aukin. Ber
og að sama brunni, athugi les-
endur þróun verzlunarinnar
eins og hún er túlkuð í tölum
og táknum í þessu prýðilega
riti hans.
Það er prýtt mörgum
myndum bæði úr sögu ís-
lenzkrar verzlunar og af ýms-
um forustumönnum á því
sviði, og frágangur þess allur
hinn sambærilegasti að öðru
leytj. Minningarrit þetta er, í
einu orði sagt, bæði um efni
og búning, öllum hlutaðeig-
endum til sæmdar.
Dr. ROBERT BLACK Sérfi-æSingur í augna, eyrna, nef og hálssjúkdómum. 401 MEDICAL ARTS BLDG. Graham and Kennedy St. Skrifstofuslmi 92-3851 Heimasími 40-3794

G. F. Jonasson, Pres. & Man. Dir. Keystone Fisheries Limited Wholesale Distributors of FRESH AND FROZEN FISH 60 Louise Street Sími 92-5227

Van's Electric Ltd. 636 Sargent Ave. Authorized Home Appliance Dealers GENERAL ELECTRIC — ADMIRAL McCLARY ELECTRIC — MOFFAT Phone 3-4890

Dr. P. H T. Thorlakson WINNIPEG CLINIC St. Mary’s and Vaughan, Winnipeg Phone 92-6441

J. J. Swanson & Co. LIMITED 308 AVENUE BLDG. WINNIPEG Fasteignasalar. Leigja hús. Út- vega peningalán og eldsábyrgð, bifreiðaábyrgð o.s. frv. Phone 92-7538

SARGENT TAXI c PHONE 20-4845 For Quick, Reliable Service ,

^jiar DR. E. JOHNSON 304 Eveline Street SELKIRK, MANITOBA Phones: Office 26 — Residence 230 Office Hours: 2.30 - 6.00 p.m. '

Thorvaldson, Eggertson, Bastin & Stringer Barristers and Sqlicitors 209 BANK OF NOVA SCOTIA Bldg. 1 Portage and Garry St. PHONE 92-8291

CANADIAN FISH PRODUCERS LTD. J. H. PAGE, Managing Director Wholesale Distributors of Fresh and Frozen Fish 311 CHAMBERS STREET I Office: 74-7451 Res.: 72-3917

Office Phone Res. Phone 92-4762 72-6115 j Dr. L. A. Sigurdson 528 MEDICAL ARTS BUILDING Office Hours: 4 p.m.—6 p.m. and by appointment.
EGGERTSON
FUNERAL HOME
Dauphin, Manitoba
Eigandi ARNI EGGERTSON, Jr.
PARKER, TALLIN. KRIST-
JANSSON. PARKER AND
MARTIN
BARRISTERS -- SOLICITORS
Ben C. Parker, Q.C.
(1910-1951)
B. Stuart Parker, Clive K. Tallin,
Q.C., A. F. Kristjansson, Hugh B.
Parker, W. Steward Martin
5th fl. Canadian Bank of Commerce
Building, 389 Main Street
Winnipeg 2, Man. Phone 92-3561
Phone 74-7855
ESTIMATES
FREE
J. M. Ingimundson
Re-Roofing — Asphalt Shingles
Insul-Bric Siding
Vents Installed to Help Eliminate
Condensation
632 Simcoe St.
Winnipeg, Man.
Gilbart Funeral Home
Selkirk, Manitoba
J. ROY GILBART
Phone 3271 Selkirk
Muir's Drug Store Ltd.
J. CLUBB
FAMILY DRUGGIST
SERVING THE WEST ENÐ FOR
27 YEARS
Phone 74-4422
Ellice & Home
Thorarinson & Appleby
Barristers and Solicitors
701 Somersel Bldg.
lipea, Man. Ph. 93-8391
Phone 92-7025
H. J. H. PALMASON
Chartered Accountant
505 Confederation Life Buildlng
VINNIPEG MANTTOBA
Dunwoody Saul Smith
& Company
Chartered Accountants
Phone 92-2468
00 Princess St. Winnipeg, Man.
And offices at:
FORT WILLIAM - KENORA
FORT FRANCES - ATIKOKAN
HafiS
H ö f n
í huga
Heimili sólsetursbarnanna,
elandic Old Folks’ Home Soc.
3498 Osler St„ Vancouver, B.C.
Prescription Specialist
Cor. Arlinglon and Sargent
Phone 3-5550
We Handle School Supplies
We collect light, water and
phone bills. Post Office