Lögberg - 07.07.1955, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 7. JÚLI 1955
Lögberg
Gefið út hvern flmtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MANITOBA
J. T. BECK, Manager
Utanáakrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG, 695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $5.00 um árið — Borgist fyrirfram
The "Lögberg” is printed and published by The Columbia Press Ltd.
695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada
Authorized as Seoond Clase Mail, Post Office Department, Ottawa
PHONE 743 411
Ræða Thor Thors sendiherra
flull í San Francisco á 10 ára afmæli Sameinuðu þjóðanna
Herra forseti:
Ef við nú í dag ættum enga stofnun hinna Sameinuðu
þjóða, þá er auðvelt að gjöra sér í hugarlund hvað væri eitt
af aðalvandamálum heimsins, og ein af mest langþráðu
óskum mannkynsins. Það væri vafalaust óskin um að eignast
slíka stofnun. I aldanna raðir hefir mannkynið dreymt um
það og þráð það að eignast stofnun og stað, þar sem þjóðir
heimsins gætu komið saman, ræðst við og jafnað friðsamlega
deilumál sín fyrir mál og aðgjörðir leiðtoga þeirra. Aldrei
hefir þessi hugsjón verið eins brennandi heit eins og á tímum
styrjalda og þeirra þjáninga og hörmunga, sem siglt hafa í
kjölfar hildarleikanna. Aldrei hefir þessa verið eins alvarlega
óskað og eins innilega þráð eins og á slíkum tímum. Tárin,
sorgin, þjáningarnar, sárin og dauðinn hafa neytt leiðtoganna
til þess að reisa musteri friðarins. Á þann veg var þjóða-
bandalagið hugsað og stofnað í lok fyrri heimsstyrjaldar-
innar. Það brást vonum okkar og féll niður. Síðari heims-
styrjöldin gaf okkur hinar Sameinuðu þjóðir. Það var hér í
San Francisco fyrir 10 árum meðan ófriðurinn geysaði ennþá,
meðan óteljandi lífum var daglega fórnað og akrar og grundir
og heilar borgir voru enn herjaðar og hrjáðar, að flestar
þjóðir heims urðu smmála um það að koma upp alþjóðlegri
stofnun, sem skyldi nefnast hinar Sameinuðu þjóðir, og enda
þótt fallbyssurnar væru ennþá öskrandi, og sprengjunum
væri ríkulega fleygt í allar áttir, þá var vor í lofti og í
hugum mannanna, vor vona og góðs ásetnings, sem mótaðist
af festu og einbeittni. Aldrei aftur! Við slíkar aðstæður og í
þessu andrúmslofti fæddust Sameinuðu þjóðirnar, og um
allan heim létti yfir mönnum, og þeir voru þakklátir. Þjóð-
irnar, sem hér voru saman Jcomnar voru ákveðnar í því að
bjarga komandi kynslóðum frá hörmungum ófriðarins. Leið-
togarnir staðfestu trúna á grundvallarréttindi mannanna,
virðingu og gildi hvers einstaklings, jafnrétti karla og
kvenna og allra þjóða, smárra og stórra. Þeir voru ákveðnir
í því að sýna umburðarlyndi og lifa saman í sátt og friði, svo
sem góðum nágrönnum sæmir.
Þetta voru háleitar hugsjónir. Hvernig hefir þetta tekizt.
Við skulum víkja að því síðar.
Fyrst skulum við hugleiða það hvernig horfði, ef við í
dag ættum enga alþjóðlega stofnun, og værum að leitast við
að koma henni á fót. Er það þá ekki dapurlega augljóst
hversu geysilegir erfiðleikar yrðu á vegi okkar, jafnvel um
það atriði eitt að fá þjóðir heimsins saman að samnings-
borðinu, eða við það að ákveða hvaða þjóðir skyldu til ráð-
stefnunnar boðaðar? Við megum ekki gleyma því að meira
en fjórðungur heimsins þjóða eru ennþá utan við samtök
vor. Hvaða nafn gætum við í dag valið félagsskap þjóðanna,
er við nú aðgætum ástandið í heimsmálunum? Mundi nokkur
hér hafa djörfung til að bera fram tillögu um nafnið Sam-
einuðu þjóðirnar? Hvernig gætu allar og einstakar þjóðir
heimsins á þessari stundu, í fullri alvöru og algjörðri ein-
lægni, heitið hollustu þeim hugsjónum að afnema stríð og
sýna umburðarlyndi og virða jafnrétti allra þjóða, hinna
smæstu sem þeirra stærstu, og að virða sjálfsákvörðunarrétt
þjóðanna? Eða hvernig væri um loforðin að sameina styrk-
leika allra þjóða til að vernda og viðhalda alþjóðlegum friði
og öryggi, eða um loforðið um gildi og framkvæmd mann-
réttinda og fullkomins frelsis fyrir alla án tillits til kyn-
þáttar, kyns, tungu eða trúarbragða? Við þurfum ekki annað
en að láta hugann líða andartak um heim okkar nú í dag
til þess að sjá það og skilja hversu langt er frá því að þessar
göfugu hugsjónir séu enn ræktar eða hin hátíðlegu
loforð efnd.
Þessar athugasemndir gjöra okkur það ljóst hversu langt
við eigum ófarið til þess að ná hinu fyrirheitna landi hins
háleita tilgangs og hinna miklu hugsjóna svo sannar og
eðlilegar sem þær virðast fögrum hugsunarhætti og eðlilegri
viðleitni mannanna. En einmitt þessar sömu athuganir sanna
okkur hversu heillavænlegar og stórbrotnar voru aðgjörðir
stofnenda Sameinuðu þjóðanna. Það var vissulega þýðingar-
mikill áfangi, sem að náðist hér í San Francisco, þegar svo
margar af þjóðum heimsins,
gáfu samhljóða yfirlýsingu og
hátíðleg loforð um að aðhyll-
ast hinar göfugustu hugsjónir
allra kynslóða. Sáttmáli Sam-
einuðu þjóðanna var yfirlýs-
ing um góðvild og háleitan
ásetning. En illu heilli er
manninum eðlilegt að skjátl-
ast, og oftsinnis reikar hann
um veglausa auðn burt frá
hinu góða til þess að gjöra hið
illa. Sameinuðu þjóðirnar
hafa enn ekki náð tilgangi
sínum á hátindi mannlegra
hugsjóna. Það er þess vegna,
sem svo margt fólk í mörgum
löndum, og mest þeir, sem
minnst hugsa og lítið vita um
þessi mál, falla fyrir því næst-
um eins og girnilegri tízku,
að gagnrýna órökstutt þessa
stofnun og jafnvel fordæma.
Sameinuðu þjóðirnar fædd-
ust við hinn óraunhæfa á-
trúnað að stærstu þjóðir
heimins væru sameinaðar í
friði og sammála um stefnu-
mál og stjórn heimsmálanna,
og mundu verða svo áfram.
Þess vegna var of mikils
krafizt af Sameinuðu þjóðun-
um. Margir vilja kenna Sátt-
málanum um getuleysi Sam-
einuðu þjóðanna. En breyting
Sáttmálans bæri lítinn árang-
ur ein. Það sem þarf er breyt-
ing hugarfarsins. Breyting
hugarfarsins hjá stórþjóðun-
um frá tortryggni og áróðri
yfir í gagnkvæmt traust og
umburðarlyndi.
Fólkið í heiminum, og sér-
staklega smáþjóðirnar, vill að
Sameinuðu þjóðirnar haldi
áfram og aukizt að þrótti. Við
veitum því athygli, að það er
viss tilhneiging til að sneiða
hjá Sameinuðu þjóðunum og
leysa mörg vandamál utan
þessara samtaka. Þetta þarf
ekki að byggjast á vantrausti
til Sameinuðu þjóðanna. Sér-
stök vandamál krefjast stund-
um sérstakra ráðstafana, sem
aðeins hinir fáu geta gjört.
Lausn sérhvers vandamáls er
þjónusta við Sameinuðu þjóð-
irnar, sem ber að fagna ef
úrræðin eru í samræmi við
stefnu og hugsjónir Sáttmál-
ans sjálfs.
Við viljum hafa Sameinuðu
þjóðirnar vegna þess að við
vitum vel á hverju samtökin
byggjast og að hverju stefnt
er, og ennfremur hvað hefir
áunnizt hin fyrstu 10 árin í
sögu þeirra. Við skulum laus-
lega líta á þessi afrek.
Sameinuðu þjóðirnar hafa
gjört ráðstafanir til að lægja
og jafna deilur. Svo hefir orð-
ið í Palestínu, Indónesíu og
Kasmír, en þangað hafa Sam-
einuðu þjóðirnar sent sátta-
semjara til að leiða aðilana
saman og koma á samningum.
Sameinuðu þjóðirnar halda
áfram hinni geysilega þýðing-
armiklu viðleitni til að ná
samkomulagi um takmörkun
vígbúnaðar og herafla. Alla
sína starfstíð hafa Sameinuðu
þjóðirnar leitast við að ná
samkomulagi um þetta ör-
lagaríkasta mál, en því miður
hefir áþreifanlegur árangur
enn ekki náðst. Samt er svo
komið, að loks nú virðast stór-
veldin vera að jafna ágrein-
inginn og alvarlega leita til
samkomulags. Ef það tækizt
að brúa bilið í þessu þýðing-
armesta máli, samkomulag
næðist og það yrði fram-
kvæmt, þá hafa Sameinuðu
þjóðirnar unnið mannkyninu
slíkt heillaverk, sem vart yrði
nógsamlega þakkað, og sem
hefði í för með sér hinar
blessunarríkustu afleiðingar.
Þetta myndi reynast slíkur
úrslitasigur fyrir Sameinuðu
þjóðirnar, að allir þeir, sem
nú vilja upphefja sig með því
að gagnrýna þær, mundu
verða að þagna og fyrirverða
sig. Slíkt yrði hin ákveðnasta
og augljósasta tjáning þess að
þolgæði, þrautseigja, viðræð-
ur og samningar eru tæki,
sem þjóðir heimsins ætíð
þurfa að beita til þess ítrasta
og fram á síðustu stundu.
Sameinuðu þjóðirnar hafa
gjört og geta gjört sameigin-
legar ráðstafnanir til að við-
halda friðnum og koma á
friði, þegar hinn alþjóðlegi
friður hefir verið rofinn og
árás gjörð. í Kóreu börðust
Sameinuðu þjóðirnar sam-
eiginlega og þeim tókst að
reka á brott árásarmennina,
og sanna að árásir eru hvorki
til frægðar né fjár.
Sameinuðu þjóðirnar hafa
unnið stórvirki á sviði tækni-
legrar aðstoðar. Frá því árið
1950 hafa þær sent meira en
5000 sérfræðinga frá 70 þjóð-
um til meira en 75 landa.
Þessi síðustu 5 ár hafa þær
veitt yfir 5000 námsstyrki til
manna frá yfir 100 löndum.
Slíkar gjörðir munu bera
ríkulegan ávöxt aukinnar
þekkingar, vaxandi velmeg-
unar og framfara.
Sameinuðu þjóðirnar hafa
veitt sjúkum hjálp og vernd,
og óteljandi þjáðum flótta-
mönnum aðstoð um allan
heim, einkum í Evrópu og
Asíu.
Barnahjálp Sameinuðu þjóð
anna hefir rétt út hjálpsama
og miskunnarsama hönd til
sjúkra barna í fjarlægum
löndum, og fært milljónum
þeirra í hrjáðum og herjuðum
löndum fæði og klæði og
fró. Hin síðastliðin 8 ár hefir
barnahjálpin beint blessun
sinni til yfir 90 landa, og
meira en 90 milljónir barna
hafa notið læknisskoðunar og
aðstoðar, og yfir 15 milljón-
um barna hefir verið gefin
mjólk og önnur næring. Þetta
er fagurt verk til hags og bóta
fyrir þessi ungmenni og kom-
andi kynslóð.
Fyrir allar þessar sakir og
ótal aðrar viljum við að Sam-
einuðu þjóðirnar haldi áfram,
og að þær vaxi að styrkleika,
vísdómi og vináttu meðal
þjóðanna.
Þegar við nú höfum náð
þessum þýðingarmikla og
söguríka áfanga, þá er hollt
að nema staðar um stund,
horfa fyrst aftur á bak, en
síðan fram á veginn. Er við
lítum til baka, þá hljótum við
að viðurkenna að miklu góðu
hefir verið komið til vegar.
Margar hættulegar deilur
hafa verið jafnaðar, og skelf-
ingum, raunum og rústum al-
heimsófriðar hefir verið af-
stýrt. Því ekki að viðurkenna
hreinskilnislega, að alla þá
tíð, sem við njótum Samein-
uðu þjóðanna, munu heljar-
drunur fallbyssanna þegja, og
hinar djöfullegu sprengjur
vera ósnertar, og við fáum að
lifa í friði. Saga liðinna síð-
ustu 10 ára mundi sannarlega
hafa verið hættulega frá-
brugðin, ef Sameinuðu þjóð-
anna hefði ekki notið við.
Ef við lítum fram á veginn,
þá blasa við okkur mörg stór,
óleyst vandamál, sem nauð-
syn ber til að leysa, bæði í
bráð og lengd. Mál málanna
fyrir gjörvalt mannkynið er
að koma á vinsamlegri sam-
búð meðal þjóðanna í gagn-
kvæmu trausti, og að tryggja
og festa hvorttveggja. Á þeim
grunni verða öll vor verk að
byggjast.
Lækkun vígbúnaðar er
vandamálið, sem hæst blasir
við og þyngst mæðir á þjóð-
unum. Vígbúnaðarkapphlaup-
ið verður að stöðva. Er her-
irnir verða stöðugt stærri og
fjölmennari, ef fallbyssurnar
vaxa stöðugt að ógn og víð-
tækni, ef sprengjurnar geta
stöðugt fært aukna eyðingu —
hvar á þetta þá að enda? Hve-
nær verður kveikt í púður-
tunnunni, og hver mun gjöra
það? Allur heimurinn bíður í
skelfdri undrun, og hið ógn-
andi sverð Damoklesar hangir
yfir höfðum vorum. Einn
brjálaður maður getur kveikt
í öllum heiminum. Er þessi
ógnun ekki hryllileg, þegar
við vitum það, að stríðinu
fylgir aðeins rústir, algjör út-
rýming, eyðing og tortíming
menningarinnar.
Það er öllum mikill fögnuð-
ur, að undanfarna mánuði
hefir andrúmsloftið á sviði
alþjóðamálanna batnað, og
horfurnar eru heldur bjartari.
Stórveldin tala nú alvarlegar
en áður, og á vinsamlegri
hátt, um að leysa deilumálin.
Að minnsta kosti virðist okk-
ur smáþjóðunum það, og við
biðjum þess og vonum, að við
verðum ekki enn á ný blekkt-
ir og sviknir. Helztu leiðtogar
stórþjóðanna tala nú ýmist
um að lifa í friði saman, eða
þeir berjast til sigurs í kosn-
ingum með loforðum um frið
og farsæld sem aðalásetning,
eða þá að þeir sjá dagrenn-
ingu í vændum. Við skulum
vona að leiðtogarnir stjórnist
af vísdómi, þolgæði, ráð-
snilld og skilningi. Við viljum
mega trúa því, að leiðtogar
okkar samtíðar séu raunveru-
lega stórmenni, sem muni
standast dóm tímans og sög-
unnar, en lítillækki sig
ekki og verði að dvergum
síngjarnrar þjóðernisstefnu,
valdagræðgi eða drottnunar-
girndar. En í höndum leiðtog'
Framhald á bls. 5