Lögberg - 29.09.1955, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 29. SEPTEMBER 1955
Lögberg
GefiC út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MANITOBA
J. T. BECK, Manager
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG, 695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $5.00 um árið — Borgist fyrirfram
The “Lögberg” is printed and published by The Columbia Press Ltd.
695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada
Authorized as Second Class Mail, Post Office Department, Ottawa
PHONE 743 411
Holt og skemtilegt lesefni
EIMREIÐIN, apríl—júní 1955, hefir Lögbergi fyrir
nokkru borist í hendur, en dráttur orðið á að minnast ritsins
fyr en nú.
Að öllu athuguðu, munu skoðanir lítt skiptar um það,
að Eimreiðin sé eitt allra vandaðasta tímaritið, sem gefið er
út á íslandi um þessar mundir; ritstjórinn, hr. Sveinn Sigurðs-
son, er ritfær með ágætum, maður djúpvitur og skáld gott,
en umfram alt annað víðsýnn ættjarðarvinur, eins og for-
ustupistlar hans „Við þjóðveginn“, bera svo glögg merki um;
þeir svipmerkjast af sannleiksást og fölskvalausum umbóta-
vilja.
I forustugrein þessa umrædda heftis farast Sveini rit-
stjóra orð á þessa leið:
„Frelsishugsjónin er annað og meira en sjálfbirgingslegt
ofmat á eigin ágæti, sem telur sér alt leyfilegt. Hún er
sjálfsögun, skýr greinarmunur góðs og ills, hæfileiki til að
sjá hið rétta í hverju máli og fylgja því fram til sigurs, án
tillits til eigin hagnaðar. Hún er fólgin í mótspyrnu gegn
pólitískri harðstjórn og vörn gegn henni. Hún er jafnvægið
milli réttinda einstaklingsins og heildarinnar, vörnin gegn því,
að vissum meðlimum hennar megi takast að sitja yfir hlut
fólksins á þess kostnað. Hún er samvizkufrelsi í fylzta skiln-
ingi, skoðana-, tal- og ritfrelsi innan takmarka velsæmis og
með tilliti til sannleika og réttlætis gagnvart meðbræðrunum.
Hún er einstaklingsréttur vor til að breyta svo sem sam-
vizkan býður og á þann hátt, sem hverjum hentar bezt, á
meðan sú breytni skaðar ekki aðra. Hún er andstaðan gegn
þeirri ómensku, sem þegir við öllu röngu, hvort sem ræður
heigulsháttur, ótti við óþægindi eða andleg leti. Hún er í
stuttu máli samnefnari alls þess, sem fegurst er og bezt í
fari voru, þess, sem gefur lífinu varanlegt gildi.“
Ofanskráð skilgreining Sveins ritstjóra á frelsishugcjón-
inni, er svo þrauthugsuð og fagurlega sögð, að annað er
óhugsanlegt, en hún rumski við einhverjum í fylkingum
þeirra, sem haldnir eru af illum öndum og svo sljófskygnir,
að þeir halda að mannfrelsið komi alveg af sjálfu sér og
ekkert j)urfi á sig að leggja því til verndar.
Með hliðsjón af verkfallinu mikla á íslandi seinnipart
síðastliðins vetrar, kemst Sveinn ritstjóri í áminstri forustu-
grein þannig að orði:
„Það, sem af er þessu ári hafa sífeldar deilur um kaup
og kjör lamað framleiðslu þjóðarinnar. Verkfall það hið
örlagaríka, sem hófst aðfaranótt hins 18. marz 1955, stóð
nákvæmlega í 6 vikur. Því lauk aðfaranótt 29. apríl, og vinna
hófst aftur þann dag. Árangurinn varð, eins og kunnugt er,
10% hækkun á útborguðu kaupi, ásamt nokkrum öðrum
breytingum. Þrátt fyrir ítarlega rökstuddar, opinberar
skýrslur um gagnsleysi síhækkandi kaupskrúfu, samfara
jafn síhækkandi verðlagi, sem svo aftur birtist í nýju gengis-
falli íslenzkrar krónu, hefir enn ekki tekizt að stöðva hina
miklu blekkingu, þótt fjöldi manna úr öllum stéttum hafi
þegar komið auga á hana.“
í hugleiðingum Sveins ritstjóra um landsins gagn og
nauðsynjar, má tíðum finna meiri og haldbetri fróðleik en í
dómadagslanglokum, sem dagblöðin þráfaldlega flytja til að
hylma yfir sannleikann og villa almenningi sýn. — Þetta
Eimreiðarhefti er fjölbreytt að efni og hefir til brunns að
bera mörg verðmæti bæði í bundnu máli og óbundnu. „Ást og
blóm“, smásaga eftir Þóri Bergsson, er snildarlega samin, og
vel og maklega minnist Jón Dúason sænska fræðimannsins
og Islandsvinarins Ragnars Lundborg, er manna bezt skýrði
og varði þjóðréttarlegan málstað íslands í sjálstæðisbarátt-
unni miklu 1908.
Ritgerð Þórodds Guðmundssonar „Um strauma og stefnur
í íslenzkum nútímabókmentum“, er bæði of löng og of stutt,
svo hægt sé að gera þeim rithöfundum, sem gerðir eru að
umtalsefni jöfn og hlutdrægnislaus skil, auk þess sem hún
er óþarflega laus í vöfum.
Tvö kvæði eftir ungan Austfirðing, Þorbjörn Magnússon
frá Hallgeirsstöðum í Jökulsárhlíð flytur Eimreiðin að þessu
sinni, og nefnast þau „Skrifað í sandinn“ og „Heimspeki
hjartans“, og fer hér á eftir fyrsta og síðasta vísan úr því
síðarnefnda:
Ef sál þín er annað hvort sjúk af þrá
eða særð af máttvana trega,
líttu í barm þinn og leitaðu þá
hins liðna og ógleymanlega,
því fjarlægðin gerir fjöllin blá
og færir til betri vega.
--------0--------
En vökum og kyndum varðelda þá,
veginn svo aðrir greini.
Barnið í sál þinni bægi þér frá
að blindast af vanans meini.
Hinn sárasti harmur er harmurinn sá,
að hjarta þitt verði að steini.
Freistandi væri að birta fleiri sýnishorn úr þessari ný-
komnu Eimreið, þótt þess gerist ekki í raun og veru þörf;
en á það vill Lögberg leggja áherzlu, að aukin útbreiðsla
Eimreiðarinnar, er engan veginn smávægilegt þjóðræknis-
atriði, sem holt væri að sem allra flestir sintu.
Eimreiðina má panta í Bókabúð Davíðs Björnssonar,
702 Sargent Avenue, Winnipeg.
S. E. BJÖRNSSON:
Si Ifurbrúðkaupskvæði
ARNÞÓR OG MAGNEA SIGURÐSSON í ÁRBORG
— 25. sepl. 1955 —
Sem Eden íslenzkra byggða
Árborg á verði stóð.
„Ástkæra, ylhýra málið“
var iðkað við söng og ljóð,
og ástin þar var íslenzk
í eðli sínu, og góð.
í eðli sínu er ástin
ekki tómt skrifað blað:
í kjarna hennar er kyngi,
sem kemur hjartanu af stað,
og blóðið örfar í æðum.
Ýmsir kannast við það.
Byggðin var enn í bernsku,
og börnin, sem fæddust þar,
hlutu að elska hvert annað:
Ýmislegt til þess bar.
„Holl eru heimatökin“.
Hér þetta augljóst var.
Arnþór og Magnea eiga
og áttu sinn bústað þar.
Allt, sem hann var og átti
um ævina, hennar var;
við öllum spurningum ávalt
var Arnþór hið rétta svar.
Hún gekk þar fremst í fylking
með fasta og trygga lund.
örugg í áframhaldi
æskunni rétti mund;
glatt viðmót frá innra eldi
hún átti á hverri stund.
En það þarf skarpan skilning
að skynja ’in huldu rök
og veðurfar allra átta
með ýmisleg þrælatök
og hafa hönd til að rétta
hverjum, sem berst í vök.
Sem Eden íslenzkra byggða
Árborg á verði stóð.
Arnþór og Magnea eiga
þar ennþá hús og lóð.
Þau eiga svo mikið meira
í minninga ríkissjóð.
Þau eiga svo mikið meira:
mannvæna syni þrjá,
er hafa þeim gleði gefið.
Ei gullvægra heimur á
en æskunnar brek og brosið
bernskunnar ásýnd frá.
Eg votta þeim heiðurshjónum
hjartans þökk fyrir allt
hið liðna, á förnum leiðum:
lífsstarfið, þúsundfalt,
og manndóm, sem meir er verður
en miljóna skrautið valt.
Áhugi landa minna . •
Framhald af bls. 2
Fyrirleslurinn við
Sorbonne
Einna minnisstæðastur er
mér fyrirlesturinn, sem ég
hélt við Sorbonneháskólann í
París hinn 1. des. í fyrra.
Á'heyrendasalurinn var svo
troðfullur, að fólk sat saman-
þjappað á gólfinu frammi
við fyrirlestrarpallinn. Mér
þótti líka dálítið kátlegt,
þegar nokkrir Islendingar, en
þeir voru fjölda margir meðal
áheyrenda, komu til mín að
fyrirlestrinum loknum og
spurðu mig, hvar ég hefði
eiginlega tekið allar þessar
óviðjafnalegu myndir á ís-
landi? — Þeir yrðu að fara að
skoða landið sitt betur, þegar
heim kæmi! — Já, það er nóg
til að taka myndir af á ís-
landi — sem ég lifi, — segir
hinn hressilegi franski ferða-
maður. — Jafnvel, þótt hann
rigni!
í fríslundum sínum
Þess má geta, að M. And-
rault hefir algerlega endur-
gjaldslaust haldið alla fyrir-
lestra sína um ísland. Þetta
kynningarstarf hans hefir,
sem að líkum lætur, kostað
hann ærna vinnu og fyrir-
höfn, sem hann hefir lagt á
sig í frístundum sínum. Hann
hefir í hyggju að skrifa bók
um íslandsferðir sínar, þegar
honum vinnst tími til — og
þegar í sumar hafa komið
hingað allmargir franskir
ferðamenn, sem áhuga hafa
fengið á íslandi fyrir kynn-
ingarstarfsemi hans. — Og
M. Andrault er áreiðanlega
ekki af baki dottinn í því
starfi sínu. —Mbl.
CrissXCross
(Patented 1945)
French Shorts
Fara alveg sérstaklega vel, meC
teygjubandi um mittiC — einka-
leyfS — hnept með sjálfvirku
‘‘Criss X Cross” að framan, er
hið bezta lltur út, búið til úr
efnisgððri kembdri bðmuU.
Auðþvegin . . . engin strauing
. . . sézt lítið á við brúkun . . .
Jersey er við á.